Cinco consellos para reducir os custos de abonado

Cos prezos dos fertilizantes químicos polas nubes ofrecemos, coa axuda de técnicos do CIAM e do Inorde, algunhas recomendacións para tratar de evitar que os custos de abonado deste ano se disparen. O obxectivo: reducir insumos sen que a produtividade se vexa comprometida.

Unha mellor planificación da xestión de nutrintes tamén pode servir para sentar as bases para afrontar os retos de sustentabilidade que se aveciñan

Ademais, a recente publicación por parte do Ministerio de Agricultura do novo Decreto de nitratos e a introducción na condicionalidade reforzada da nova PAC 2023-2027, dentro das boas prácticas agrarias e medioambientais, da obriga de cumprir co inminente Decreto de nutrición sostible de chans agrícolas, engaden novos elementos legais que van afectar ao xeito de abonar e que van requerir dun maior control sobre os produtos e o xeito de utilizalos.

Neste contexto, estes son algúns consellos básicos para a optimización do abonado:

1. Analítica de solo

Servando Álvarez é o director técnico do Inorde, o Centro de Desenvolvemento Agrogandeiro ubicado en Xinzo de Limia dependente da Deputación de Ourense. Cada ano fan unhas 3.500 analíticas de chan, gratuitas para os produtores da provincia de Ourense.

Servando defende a utilidade destas mostraxes á hora de planificar a estratexia de abonado. “Se noutros anos é recomendable, un ano coma este, polos prezos dos abonos e o novo decreto do Goberno, é imprescindible contar cunha analítica de solo, que máis que unha ferramenta, estáse convertindo nun requisito para poder labrar”, asegura.

Non é só o que podes aforrar, senón o mal que podes evitar, xa que sen mostraxe do terreo corres o risco de sobreabonar nalgunhas cousas, o que vai ser contraproducente para o propio cultivo

Contar cunha análise do chan é útil, di, tanto para saber as necesidades do cultivo, e, xa que logo, conseguir un posible aforro da cantidade de abonado tanto en quilos brutos por hectárea, coma no propio equilibrio dos distintos componentes, porque “sen ela corres o risco de sobreabonar nalgunhas cousas, o que vai ser contraproducente e vai incidir nos desordes no cultivo, algo que logo vai custar reparar”, explica.

No caso da pataca, un dos cultivos habituais na súa zona de traballo, “se fas un abonado moi alto en nitróxeno, a planta vai estar viciosa e vaina atacar máis o mildiu; ademais podes caer en desordes nutricionais, como o corazón oco”, detalla. É dicir, mediante a mostraxe do terreo, “xa non é só o que aforres, senón o mal que podes evitar ao propio cultivo”, di.

2. Abonado en coberteira

Prácticas como os abonados de coberteira, que permiten unha distribución gradual do fertilizante ao longo do ciclo de cultivo e, polo tanto, adaptalo a factores como o seu crecemento ou a climatoloxía, fóronse abandonando nos últimos anos a favor dos abonados de fondo, aplicados no momento da sementeira.

Os agricultores fan abonado de fondo por comodidade, pero sería moi beneficioso recuperar as coberteiras, que permiten adaptarse mellor ás necesidades do cultivo

“Os agricultores prefiren facer un único abonado de fondo que cubra todas as necesidades do cultivo, porque con isto evitan ir máis veces á leira e aforran en horas de traballo da maquinaria”, argumenta Servando, que opina que “se isto nun ano normal non é recomendable, nun ano coma este menos, tanto polos prezos como pola climatoloxía”.

Se segue este tempo seco, sen chover, o estrés hídrico do cereal vai ser elevado e por moito que abones non vas lograr mellores resultados

 “Non podes controlar o tempo e podes provocar contaminación difusa e perda de abonado”, indica. “Se cando sementas o cereal botas todo o nitróxeno en fondo e segue este tempo seco, o máis probable é que os cultivos non dean tirado e malgastes unha parte do abono, porque por moito que abones o cultivo non vai tirar porque o factor limitante en anos secos coma este é a parte climatolóxica. Sen embargo, se te plantexas facer varias coberteiras durante o ciclo do cultivo podes ir adaptando mellor as doses a esas necesidades e se cambia o tempo e chove podes abonar un pouco máis porque o teito do cultivo é máis alto, pero se non, en xuño o estrés hídrico vai ser alto e por moito que abones non vas lograr mellores resultados”.

3. Rego por goteo

Sempre e cando o cultivo o soporte, o director técnico do Inorde recomenda outras formas de fertilizar como por exemplo a través do rego por goteo. “Estaría dentro do que é a agricultura de precisión, porque che permite o control total e absoluto tanto do abono que empregas como da cantidade de auga”, argumenta.

É unha maneira de garantir máximas producións sen depender do tempo e de optimizar o uso de fertilizantes

Para cultivos como cereal ou forraxe de herba non sería útil, considera, pero para horta ou pataca si, polo que defende que “debería estar máis estendido”. “É unha maneira de garantir máximas producións sen depender do tempo e de optimizar o uso de fertilizantes”, di.  

4. Encalado

“En moitos casos a mellor fertilización que podes facer é un bo encalado”, asegura Servando. Ademais, di, “neste momento é o abonado máis económico, porque os cales non experimentaron ese incremento desmesurado de prezo que estamos a ver no nitróxeno ou nos fosfatos”, explica.

O encalado é o abonado máis barato e ao que máis rápido lle ves rendemento

“Nos solos ácedos predominantes en Galicia moitos nutrintes non se van liberar, sobre todo o fósforo, porque por baixo dun pH de 6 non se solubiliza, polo que o axeitado sería mantelo no 6 ou 6,5”, indica. “Na pataca ou nos arandos non sería recomendable, pero para todo o resto de cultivos (herba, millo, viña, cereal, oliveira) si”, aclara.

Se queres producir cantidade un axuste do PH que se achegue á neutralidade axuda a que os cultivos aproveiten mellor os nutrintes esenciais

No caso da pataca, que prefire os solos ácedos, trataríase de elevar o máximo posible o pH do chan para incrementar a produción pero sen pasarse para non provocar afeccións no cultivo, provocándolle a alteración da Sarna Común, que é unha bacteria que afecta á pel da pataca e é difícil de solucionar. “Non afecta á calidade do produto pero si á vista. A variedade Kenebec, que tanto nos gusta en Galicia, é moi sensible a esa alteración, que provoca unha depreciación no mercado”, indica Servando.

Á pataca non lle gusta o pH alto, é contraproducente, igual que nos arandos, pero para o resto de cultivos é recomendable encalar. Pero se tes unha rotación na que entre a pataca non te podes permitir subir o PH do solo

Se queres producir cantidade un axuste do PH que se achegue á neutralidade axuda a que os cultivos aproveiten mellor os nutrintes esenciais, aínda que os micronutrintes (ferro, boro) absórvense mellor cos pH que temos nas terras galegas, iso nótase na calidade e é unha das razóns do sabor dos nosos produtos”, afirma.

5. Aproveitamento dos abonos orgánicos

“Pódese aforrar unha grande cantidade de abono químico facendo unha boa xestión do xurro e do esterco. Nós temos explotacións de vacún de leite que teñen terra e poden reciclar o abono orgánico nun claro exemplo de economía circular”, defende Xoán Castro Insua, investigador do CIAM, que recomenda aos gandeiros “gardar o purín no inverno para usalo na primavera”.

Segundo os balances do Ministerio de Agricultura, en Galicia sobrarían 17.000 toneladas de nitróxeno químico e iso quere decir, insiste Xoán Castro, “que se aproveitaramos ben o purín poderiamos aforrar cada ano boa parte desas 17.000 toneladas e deste xeito podemos ter na man unha solución para os altos prezos dos fertilizantes químicos”, asegura.

Na páxina web do CIAM poden atoparse recomendacións para o abonado con xurro

Na páxina web do Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo poden atoparse recomendacións prácticas para o encalado e o abonado con xurro a través de aplicacións gratuitas para realizar o cálculo de necesidades dos distintos cultivos.

Xoán Castro fai fincapé nas boas prácticas e a aplicación axeitada a través de maquinaria idónea que, por un lado, minimice as perdas de poder fertilizante dos abonos orgánicos e, por outro, dea cumprimento aos requisitos legais que se aveciñan e que, en moitos casos, non teñen en conta as características e condicións agronómicas de Galicia, advirte. “Na Limia é tan triste que se está botando abono químico ás patacas por medo ás multas por botar esterco, porque non lles deixan facer acopio do esterco nas parcelas”, exemplifica.

O purín hai que botalo no momento axeitado e o que teñen que facer as explotacións galegas de leite e de carne é gardar o xurro no inverno para usalo na primavera

Considera que as análises de nitratos “dan datos preocupantes porque están aumentando moito nalgunhas zonas”, aínda que Galicia non conta polo momento con ningunha zona declarada afectada por esta contaminación. “Está subindo a concentración nalgunhas zonas, en moitos casos polo incremento de granxas de polos e porcino nalgunhas zonas de leite, como no Deza, na comarca de Sarria e na de Lugo, o que está a provocar o incremento da carga gandeira nestes lugares”, indica.

Está subindo a concentración de nitratos en comarcas como o Deza porque as granxas de polos e porcino sumadas ás de vacún de leite están a incrementar a carga gandeira na zona

Con todo, non ve un problema de excedente de xurros, senón de déficit de xestión. “En Galicia non sobra purín nin sobra o esterco, o que falta é capacidade de almacenamento. E o que teñen que facer as explotacións galegas de leite e de carne é gardar o xurro no inverno para usalo na primavera, para así botalo no momento axeitado. Pero o problema é de almacenaxe en moitos casos”, indica.

En Galicia non sobra purín nin sobra o esterco, o que falta é capacidade de almacenamento

Do mesmo xeito, afirma que sería posible dar saída ao purín xerado por ganderías sen terra, como as de polos ou porcos, poñendo a producir superficies agora abandonadas. “A solución non son as plantas de tratamento que se propoñen, que é un modelo perverso e ineficiente. A zona que bordea á Limia concentra o 50% da superficie de incendios de Galicia, onde se podería facer pastoreo extensivo para evitar os lumes e ao mesmo tempo fertilizar esas pradeiras co purín das granxas de porcos”, propón.

En Irlanda non hai terra dispoñible, pero aquí temos un montón de superficie abandonada e podemos poñer millo, que é un cultivo que necesita moito nitróxeno e ao que lle vai moi ben o purín

Esta solución de apostar polo pastoreo e a gandería extensiva está a causar sen embargo altos índices de contaminación por nitratos noutros países, aínda que Xoán Castro considera que eses problemas non se darían en Galicia. “En Irlanda non hai terra dispoñible, pero aquí temos un montón de superficie abandonada, ademais, nós temos unha situación máis favorable que os irlandeses, porque eles botan moito nitróxeno nas pradeiras, e nós temos a posibilidade de botar  tamén millo, que eles non poden porque fáltalles sol. Desa maneira nós podemos aproveitar mellor o xurro no millo, que é un cultivo ao que lle vai moi ben. Nese sentido, somos privilexiados porque podemos poñer un cultivo de verán que necesita moito nitróxeno”, di.