Recomendacións para o abonado da viña

Enrique García-Escudero Domínguez, Xefe do Servizo de Investigación e Desenvolvemento Tecnolóxico Agroalimentario da Rioxa, ofrece unhas recomendacións prácticas para o abonado da vide

Publicidade
Recomendacións para o abonado da viña

Desde o punto de vista nutricional, considéranse elementos esenciais para a vide o nitróxeno (N), fósforo (P), potasio (K), calcio (Ca), Magnesio (Mg) e xofre (S) entre os macroelementos, e molidbeno (Mo), cobre (Cu), manganeso (Mn), boro (B), zinc (Zn), ferro (Fe) e cloro (Cl) dentro dos oligoelementos.

-O nitróxeno mellora o crecemento e a capacidade produtiva da cepa, favorecendo o desborre, a taxa de callado e o proceso de indución floral.

-O fósforo participa nos sistemas de almacenamento e transferencia de enerxía e azucres. É considerado como factor de crecemento de gromos e raíces. Unha boa alimentación de P pode frear a absorción excesiva de N, mellorando a resistencia ás enfermidades e á seca.

-O potasio, elemento de gran mobilidade, desenvolve un papel destacado na síntese, traslocación e acumulación de azucres nos bagos e partes vivaces. Intervén na neutralización dos ácidos orgánicos, xogando un importante protagonismo na acidez e o pH do mosto e do viño. Participa na economía da auga, favorecendo a súa absorción polas raíces e controlando os mecanismos de apertura e peche de estomas.

-O calcio participa na activación de encimas do metabolismo de glúcidos e proteínas, e mantén o equilibrio acedo-base.

-O magnesio favorece o transporte e acumulación de azucres. Xunto a K e Ca, contribúe ao mantemento do balance iónico celular e á neutralización dos ácidos orgánicos da uva e do mosto.

-O manganeso inflúe positivamente na fertilidade das xemas, na taxa de callado e na síntese de clorofila. En certas rexións vitícolas, asóciase ao bouquet do viño.

-O boro favorece os fenómenos de fecundación e de callado, e intervén no transporte de azucres.

-O zinc mostra un efecto positivo no callado, a maduración e o agostamento.

Exportacións e ritmo de absorción: 
NUTRICION VIÑEDO ESCUDERO 1

Desde un punto de vista nutricional, a vide caracterízase por un ritmo regular de absorción de elementos minerais ao longo do ciclo, ausencia de períodos críticos e por unhas necesidades relativamente moderadas de elementos. Para centrar as necesidades da vide, a táboa 26.2 reflicte as exportacións medias dos principais macroelementos (kg/ha), expresadas como composición mineral dos órganos renovables da planta, é dicir, de follas, acios e bacelos.

As exportacións consideradas poden verse incrementadas nun 10-15% en concepto do material vexetal exportado non presente no momento de vendima (despunte, desnete, esfollado, etc.) e dos elementos que participan das reservas de troncos e raíces.

A absorción mineral da vide abarca fundamentalmente o período comprendido entre a agromada e o envero. Practicamente o 100% de N e K, e máis do 90% de P, foron absorbidos no envero. As necesidades máis importantes xorden de forma graduada durante o período de crecemento activo, coincidindo co desenvolvemento do bago na súa Fase I, e no caso do K durante a maduración, cando os acios e bagos convértense nos principais sumidoiros.

A redistribución das reservas acumuladas nas partes vivaces, aínda que non chega a compensar as necesidades da planta, xoga un papel moi importante no balance nutricional, sobre todo en dúas fases do ciclo anual: o inicio de crecemento, especialmente para N, e durante o desenvolvemento dos bagos, sobre todo ao longo da Fase III, maduración.

NUTRICION VIÑEDO ESCUDERO 2

Desequilibrios nutricionais

Entre os desequilibrios nutricionais máis relevantes no viñedo, destacaremos:

-Exceso de nitróxeno: No marco dunha viticultura de calidade, o exceso de N converteuse nun dos seus maiores inconvenientes. A consecuencia principal do exceso de nitróxeno é o aumento do vigor. Tal circunstancia supón unha mellora da fertilidade das xemas e un aumento do peso do bago e do acio, o que unido á tentación de aumentar a carga en poda como consecuencia do incremento do vigor, elevan considerablemente os rendementos.

Doutra banda, conduce a unha deterioración do microclima de follas e acios, e á estimulación do crecemento vexetativo, dificultando así os procesos de agostamento e maduración da uva, con consecuencias negativas na calidade. A asociación dun mal microclima e o aumento do peso e a compacidad de acios, potencian o desenvolvemento da podremia do acio (Botritis) e dificulta o seu tratamento.

Así mesmo, como efectos negativos que se derivan do exceso de nitróxeno, tamén podemos citar: o corremento en variedades sensibles a este accidente, a clorose, o aumento do risco de carencia de potasio e das necesidades de auga, a presenza no viño dun maior contido de compostos non desexables para a saúde (carbamato de etilo, aminas biógenas, etc.), e a alteración das calidades organolépticas dos viños.

-Alimentación potásica elevada: Nos últimos anos, os enólogos mostraron a súa preocupación pola diminución da acidez e o aumento do pH nos viños. Entre os argumentos que se esgrimen para xustificar este problema, cítase a intensificación da nutrición de potasio. A insuficiente acidez conduce a viños “planos”, sensibles a oxidacións e precipitacións, con escasa valoración organoléptica, obrigando a desenvolver unha importante enoloxía correctiva. Os aportes xenerosos deste elemento no abonado da viña contribuíron, sen dúbida, a agravar o problema.

Con todo, sería insuficiente xustificación se non se tivesen en conta outros factores culturais que, relacionados coa maior ou menor absorción de potasio, teñen unha clara incidencia na acidez: fertilidade do chan, utilización da rega, capacidade selectiva de absorción de potasio dos diferentes portainxertos, diferente aptitude das variedades para acumular e traslocar potasio, altas densidades de plantación ou técnicas de mantemento de chan que facilitan a instalación superficial do sistema radicular (aplicación de herbicidas).

-Deficiencia de magnesio: Como circunstancias que favorecen unha insuficiente alimentación de Mg pódense considerar a súa falta de restitución pola diminución do aporte de materia orgánica, a ausencia deste elemento nos plans de abonado, e todas aquelas situacións que favorezan a alimentación excesiva de potasio, co que mantén un evidente antagonismo: inadecuada elección de variedades e portainxertos, fertilización abundante de potasio, e boa dispoñibilidade de auga (rega e/ou precipitacións). A carencia de magnesio entraña unha diminución do rendemento e da síntese de azucres, así como riscos de “desecamento de raspón”. Este accidente, do cal non se coñece con exactitude as razóns que o provocan, mellora coa aplicación foliar de magnesio durante o envero.

-Carencia de oligoelementos: No noso viñedo non é raro detectar deficiencias de Fe, Mn, B e mesmo Zn, dada a dependencia de dispoñibilidade destes elementos respecto do pH máis ben básico dos chans dedicados ao cultivo da vide. As toxicidades por microelementos son menos frecuentes e danse máis en solos de reacción aceda, caso dos de Galicia.

Recomendacións de abonado

En termos xerais, a fertilización do viñedo resulta complexa, tendo en conta da ampla gama de factores da produción vitícola (medio, planta e técnicas de cultivo) con incidencia na nutrición mineral, e a consideración xeral do viñedo como un cultivo de secaño, perenne e leñoso, características que limitan o desenvolvemento e a resposta do abonado.

1) Abonado de plantación

-Abonado orgánico: A aplicación de 25 t/ha dun esterco tradicional, distribuído superficialmente e enterrado mediante labores superficiais, podería ser unha referencia a ter en conta. Cando concorren circunstancias tales como niveis elevados de MO, condicións favorables para a súa mineralización e aplicación de MO pouco estable e de relación Carbono/Nitróxeno baixa, que supoñen unha importante dispoñibilidade de nitróxeno, é aconsellable suprimir o aporte de materia organica, ou reducir a dose a niveis de 10 t/ha, cunha materia orgánica de relación C/N elevada.

-Abonado mineral: Unha proposta xeral para o abonado mineral de fondo pode responder aos seguintes intervalos: 100-400 kg P2O5/ha, 200-600 kg K2O/ha e 50-150 kg MgO/ha. Os niveis máis elevados correspóndense con
solos pouco fértiles e/ou de textura arxilosa. No caso concreto do potasio, as cantidades deberán reducirse en chans ricos neste elemento, soltos, de reacción aceda e sempre que se prevexa unha situación favorable para a carencia de magnesio (antagonismo).

O nitróxeno non se aconsella no abonado de plantación, para evitar posibles perdas e os efectos negativos que se deducen do exceso de vigor en plantacións novas (mal agostamento e desequilibrio entre parte aérea e sistema radicular).

Con respecto á aplicación dos abonos minerais, se se realiza subsolado como labor preparatorio do terreo, distribúense en superficie e entérranse cun labor superficial; se pola contra practícase un labor de desfonde, os abonos repártense en superficie e incorpóranse en profundidade. No caso de que o cultivo anterior fose viña, e esta non manifestase síntomas de desequilibrios nutricionais e fose obxecto habitualmente dun achegue regular de abonos orgánicos e minerais, poderíase prescindir da fertilización de fondo.

Aínda que a maior parte dos chans dedicados ao cultivo da vide presentan valores de pH máis ben alcalinos, -non así no caso de Galicia- en ocasións requírense emendas de tipo mineral (“encalado”) para a corrección do baixo pH que caracteriza aos chans acedos (pH<6). Para iso, pódense realizar achegues entre 2.000 kg CAO/ha en chans areosos e 6.000 kg CAO/ha en solos moi arxilosos. No caso de chans “sódicos”, aportes de MO, xofre e xeso poden ser aconsellables.

2) Abonado de mantemento

Á hora de estimar a dose de abonado, é importante ter en conta o obxectivo da explotación vitícola (calidade versus cantidade), o balance nutricional, os factores con incidencia na nutrición, así como os métodos que nos permiten valorar o nivel de nutrición. A análise e o diagnóstico foliar tomaron protagonismo á hora de detectar desequilibrios nutricionais e racionalizar a fertilización. A nosa proposta metodolóxica pasa pola toma de mostras durante o envero, recollendo follas opostas ao segundo acio e analizando limbos e/ou pecíolos, segundo o fin que se persiga. Desde as nosas experiencias na variedade Tempranillo, a táboa 26.3 achéganos aos valores medios de macroelementos (% sms) e oligoelementos (ppm) en limbo e pecíolo durante o envero.

NUTRICION VIÑEDO ESCUDERO 3

1) Abonado orgánico: En termos xerais, a achega de 10 t/ha dun esterco clásico, satisfai as necesidades e as perdas de materia orgánica anuais, que se estiman entre 300 e 1.200 kg/ha, segundo as condicións naturais e de cultivo. A incorporación das vides de poda pode chegar a compensar preto do 40% da perda anual de materia orgánica, achegando nas nosas condicións de cultivo un valor fertilizante medio por hectárea de: 7 kg N, 2 kg P2O5, 8 kg K2O, 9 kg CAO e 2 kg MgO. Non deixa de ser frecuente diferir no tempo e no espazo os aportes de MO, utilizando emendas orgánicas de estabilidade media-alta, aplicadas preferentemente en superficie, con suficiente antelación e enterradas mediante labores superficiais.

Á parte da utilización de estercos tradicionais, pódese optar por unha ampla gama de especialidades comerciais con base moi diversa, sen esquecer outras fontes de materia orgánica como o son as cortizas, a palla, os restos vexetais e os subproductos da vide, utilizando bacelos e bagazos, ben sexa incorporados directamente ou compostados previamente. O compost urbano e os lodos de depuradora, non atopan suficiente acomodo no cultivo da vide. Correctores biolóxicos e acedos húmicos e fúlvicos completan este apartado, contribuíndo a mellorar a actividade biolóxica do chan e a absorción de nutrintes.VIÑEDO ABONADO ESCUDERO 1

2) Abonado con nitróxeno: É quizais o elemento máis cuestionado nos plans de fertilización do viñedo. Por unha banda, os efectos negativos que se derivan dunha alimentación nitrogenada xenerosa conduciron nalgunhas ocasións á súa redución e mesmo eliminación en viñedos de calidade, a excepción feita da observación dun vigor insuficiente das plantas ou de problemas de fermentación por baixos contidos de nitróxeno en mosto. Doutra banda, cando os niveis de MO e as condicións para a súa mineralización son axeitados, danse circunstancias favorables para compensar os requirimentos da viña con aportes moderados de nitróxeno.

En termos xerais, a estimación da cantidade de nitróxeno a aportar basearíase na consideración do vigor actual e do desexado, que resulta na práctica o mellor método de valoración da fertilización nitroxenada, do rendemento, da pluviometría e do tipo de chan, circunstancias estas últimas que condicionan en gran medida a maior ou menor cantidade de nitróxeno en forma NO3 coa que se pode contar e/ou lavar. En condicións medias, as achegas de nitróxeno situaríanse entre 30- 40 kg/ha. En viñedos de elevados rendementos ou naqueles dedicados á produción de uva de mesa, cabería multiplicar case por dous o intervalo superior.

Con respecto á aplicación de nitróxeno, elemento móbil e facilmente lavado, resultaría unha práctica axeitada realizar a súa achega en solitario durante o período de primavera-verao (desborre-postcallado), de forma fraccionada e superficialmente, utilizando en cada caso aqueles abonos nitroxenados máis adecuados en función das súas características e data de aplicación. Se o viticultor opta pola utilización conxunta de nitróxeno, fósforo e potasio, ben sexa como mestura de abonos simples ou con abonos complexos, a aplicación debe atrasarse o máis posible dentro do inverno.

3) Abonado con fósforo: As moderadas necesidades que a vide ten de fósforo, fixeron que o seu aporte se centre case exclusivamente nas súas exportacións. Neste sentido, podemos falar duns aportes de 20-30 kg P2O5/ha, aínda que será necesario considerar as frecuentes inmovilizacións deste elemento no chan e os baixos coeficientes de utilización de abonos que achega este elemento, polo que estas recomendacións poderían ser incrementadas en porcentaxes en torno ao 25%, procurando adaptarse na mellor medida posible ás formulacións comerciais presentes no mercado. Ademais da presenza de fósforo en diferentes abonos complexos e órgano-minerais, os abonos fosfatados simples máis utilizados son os superfosfatos. Considerando a pouca mobilidade do fósforo e a súa baixa solubilidade, convén que a aplicación de abonos que incorporan fósforo realícese de forma temperá e localizada.

4) Abonado con potasio e magnesio: Tendo en conta o marcado antagonismo entre potasio e magnesio, é aconsellable expor simultaneamente o abonado destes dous elementos. O diagnóstico peciolar a través da relación K/Mg (2-8) e a consideración no chan das relacións K/CIC (2-4%) e K/Mg (0,3), convertéronse en ferramentas útiles para dirixir a súa fertilización. Como pauta xeral, podiamos falar dun aporte de potasio equivalente a 60-100 kg K2O/ha, segundo tipo de chan (lavado; retrogradación), volume de colleita ou risco de provocar deficiencias de magnesio. En uva de mesa, estas cantidades poden chegar a duplicarse. Pola súa banda, as referencias para o magnesio situaríanse nos 15-30 kg MgO/ha, gardando aproximadamente unha relación K:Mg de 3:1 para evitar desequilibrios entre ambos os elementos.

A aplicación de potasio e magnesio responde a criterios considerados para o fósforo. No caso do potasio, os abonos simples máis utilizados son cloruro potásico e sulfato potásico. Este último abono recoméndase en chans salinos, pouco profundos e soltos, e en achegues masivos, tardíos e localizados. O abono con magnesio máis estendido é o sulfato magnésico. Tanto para un elemento como para outro, existen abonos complexos e unha ampla gama de abonos que os conteñen na súa formulación e composición.

5) Microelementos: Os aportes ao chan de microelementos son escasos e redúcense case exclusivamente á aplicación de ferro en forma de quelatos. A aplicación foliar de sales solubles dos devanditos micronutrientes, é a opción máis habitual para compensar o seu consumo ou emendar posibles desequilibrios.

A modo de referencia, e tendo en conta as consideracións realizadas ao longo da exposición anterior, a táboa 26.4 recolle recomendacións medias de abonado de mantemento en viñedo, en función ao rendemento.

VIÑEDO ABONADO ESCUDERO 2

6) Fertirrigación: Até datas recentes, a condición de secaño que caracterizou ao viñedo español e as limitacións legais sobre a utilización da rega, limitaron o uso da fertirrigación. De cara ao futuro, a fertirrigación alcanzará un importante protagonismo no cultivo da vide. Abonda con considerar as máis de 300.000 ha de viñedo en regadío, actualmente existentes.

NOTA: Resumo do libro “Guía Práctica de la Fertilización Racional de los Cultivos en España” editado polo Ministerio de Medio Ambiente e Medio Rural e Mariño. Descarga aquí o artigo completo

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *

Solicitamos o seu permiso para obter datos estadísticos da súa navegación nesta esta web, en cumprimiento do Real Decreto-ley 13/2012. Si continúa navegando consideramos que acepta o uso das cookies. OK | Máis información