“A enfermidade da EHE tras o varrido inicial tende a diminuír en gravidade e impacto”

Recentemente o Colexio de Veterinarios de Madrid impartiu un webinar sobre a Enfermidade Hemorráxica Epizoótica (EHE), un pesadelo este ano para miles de gandarías en España.

Un dos relatores foi Alberto Díez Guerrier, veterinario especialista en bovino, vogal da Xunta de Goberno de Colvema, profesor asociado do Departamento de Sanidade Animal da Facultade de Veterinaria da Universidade Complutense de Madrid (UCM) e membro tamén do Laboratorio de Vixilancia Sanitaria Veterinaria (VISAVET). Com en coñecemos as claves sobre o que se sabe ata o de agora desta enfermidade emerxente.

-Recentemente impartiches un webinar organizado polo Colexio de Veterinarios de Madrid sobre a Enfermidade Hemorráxica Epizoótica. Como experto en veterinario en enfermidades infecciosas en gando bovino, que é o máis destacado do virus da EHE?
Trátase dunha enfermidade vírica, nova en Europa, transmitida por vectores (non contaxiosa entre animais) e non transmisible ao ser humano, resaltando que non existe risco no consumo de produtos de orixe animal, tanto leite como carne.

-O serotipo 8 presente en España é máis virulento que outras variantes?
É un serotipo pouco estudado, do que descoñecemos bastantes aspectos. Si sabemos que hai variabilidade na patoxenicidade entre serotipos e mesmo dentro do mesmo serotipo. Como exemplo, o 8 é endémico en Australia onde non se describen problemas relevantes en gandaría.

-Cales son os principais síntomas clínicos dunha vaca ou tenreiro infectado por EHE?
A sintomatoloxía é moi variable, sendo as presentacións máis frecuentes febre, estomatite ulcerosas en cavidade oronasal (lesións en ollares, rodete dentario, lingua), disfaxia (dificultade para tragar) e consecuente perda de masa corporal, coxeiras ou diarreas hemorráxicas. Tamén vimos abortos e alteracións en neonatos.

-Durante canto tempo o virus segue presente no animal?
Este é un aspecto aínda en estudo, polo que sabemos o período medio sería de dúas semanas aínda que en mostras sanguíneas de bovino atopáronse PCR positivas até seis meses post infección (o que non implica infectividade).

“A prevención fronte á EHE é difícil, no que pode axudar o gandeiro é nun seguimento constante dos animais e na detección precoz de animais afectados”

-Que medidas preventivas eficaces pode adoptar o gandeiro?
Por desgraza, nas enfermidades transmitidas por vectores (mosquitos) a prevención é difícil, máis cando existen reservorios en fauna silvestre. As restricións en movementos penalizan ao sector e os tratamentos con repelentes ou insecticidas mostraron unha relativa eficacia polo que o enfoque baséase esencialmente nun seguimento constante dos animais e a detección precoz de afectados.

-E en canto ao tratamento do animal infectado, que pautas se recomendan?
Trátase dunha enfermidade vírica para a que non temos tratamento eficaz, só podemos axudar ao animal a superar o proceso. É esencial controlar a hidratación cando non son capaces de beber, facilitar a alimentación e, desde o punto de vista medicamentoso, aplicamos terapias de apoio encaradas a minimizar a sintomatoloxía.

“É fundamental facilitar a alimentación e a hidratación ao animal enfermo”

-Fálase de que a mortalidade por EHE en gando bovino está ao redor do 3%, pero os gandeiros de comunidades como Castela e León alertan de que este ano foi moito maior, ademais das secuelas en forma de abortos, malformacións e vacas moi debilitadas que finalmente teñen que enviar ao sacrificio. De que datos dispón respecto diso?
Espérase ter datos fiables o próximo ano tras os estudos epidemiolóxicos que levan a cabo en diversas Comunidades Autónomas, por agora temos visto que as taxas de morbilidade e mortalidade son variables entre rexións e mesmo gandarías. A mortalidade media até o momento sitúase en torno ao 1% (pode haber explotacións con índices maiores ou menores) e agora queda valorar as secuelas que, nalgúns animais, perduran longo tempo.

-En Italia a EHE está presente desde 2022 e en Estados Unidos ou Australia é endémica. Dispón de información sobre como se combate a EHE neses países e se é así que leccións podemos aprender en España?
A nivel europeo os primeiros focos apareceron de forma case simultánea en España e Italia e actualmente somos o país máis afectado. A enfermidade segue expandíndose en Francia e está amplamente distribuída noutros continentes, pero con incidencia moi diversa en vacún, sendo Xapón e países do Mediterráneo os máis afectados. O enfoque foi diferente en cada caso, de forma xeral tras o varrido inicial a enfermidade diminúe en gravidade e impacto.

“A mortalidade media por EHE até o momento sitúase en torno ao 1% , pero quedan por valorar as secuelas nos animais”

-As esperanzas están postas no desenvolvemento e comercialización dunha vacina, pero parece que polo menos a curto prazo non se disporá dela en España. Por que?
Nestas enfermidades a vacinación é peza clave para o seu control e diminución da sintomatoloxía. Pero hai que ser conscientes que o desenvolvemento e posterior rexistro dunha vacina que garanta tanto eficacia como seguridade é un proceso longo e custoso. Por outra banda, actualmente temos o serotipo 8, con risco de recibir o 6 ou 7, o que complica o enfoque de programas vacunais. Por tanto, non parece probable contar cunha vacina en Europa a curto prazo.

“Non parece probable contar cunha vacina en Europa a curto prazo fronte a EHE”

-En Estados Unidos ou Xapón si que dispoñen de vacina contra a EHE. Ten coñecementos sobre a súa eficacia? Sería efectiva para tratar a variante presente agora en España?
En Xapón existen dúas vacinas comercializadas (inactivada e atenuada) que demostraron ser eficaces pese algún efecto secundario, pero para unha variante do serotipo 2. En EEUU só desenvolveron vacúas autóxenas para emprego en cérvidos con eficacia discutida. Por tanto, en ambos os casos non son de utilidade en España. Existen diversas liñas de investigación en diferentes países (EEUU, Italia, UK, España, etc), pero ningunha en fase de comercialización.

-O virus da lingua azul parece que é moi similar ao que provoca a EHE. Hai datos sobre se a vacina contra a lingua azul mellora a resposta dos animais contra unha infección por EHE?
Efectivamente trátase de virus moi similares pero non existe inmunidade cruzada entre ambos , polo que a vacinación fronte a lingua azul non sería efectiva fronte a EHE.

“De forma xeral tras o varrido inicial a enfermidade diminúe en gravidade e impacto”

-Coa EHE xa presente en todo o territorio español, existe moita preocupación entre os gandeiros, sobre como lle afectará ao gando bovino en 2024. Considera que hai motivos fundados para esta gran inquietude?
Sen dúbida é unha preocupación en todo o sector. Como comentaba, están a realizarse estudos epidemiolóxicos que, entre outros datos, facilitarannos a seroprevalencia nas diferentes rexións e, dada a potente inmunidade que se presupón, a evolución na próxima tempada. O máis probable é que rexións moi afectadas este ano teñan menos problemas que aquelas con afectación menor e máis tardía.

“O máis probable é que rexións moi afectadas este ano teñan menos problemas que aquelas con afectación menor e máis tardía”

-Como valora a resposta das administracións públicas ante a chegada da EHE? En que considera que sería necesario mellorar?
Desde o meu punto de vista existiu unha resposta temperá polo Ministerio de Agricultura e Comunidades Autónomas nos procedementos diagnósticos e epidemiolóxicos con algunha carencia informativa inicial tendo en conta a dificultade en recompilar datos fiables. Por iso é esencial concienciar ao sector en facilitar toda a información relativa á morbilidade e mortalidade, así como seguimento nas posibles secuelas para permitir unha correcta avaliación do impacto e medidas a implementar.

– Que supón esta enfermidade para os gandeiros?
Baseándonos na nosa experiencia, nunha comarca fortemente afectada durante este ano, constituíu un forte desgaste non só polas perdas directas e dedicación requirida, tamén pola tensión que implica o goteo constante de novos casos, incerteza na evolución e secuelas.

-Algo máis que queiras engadir?
Esta enfermidade ten que servir para evidenciar o risco de enfermidades emerxentes ou reemerxentes en España e consecuentemente a necesidade de manter unhas eficaces redes de vixilancia e alerta temperá, incluíndo formación, xunto a medidas xerais de bioseguridade, tan esquecidas no noso sector.