Galego
Galicia e o norte de España é unha zona referente na explotación forestal, e un punto de atracción para moitas empresas de desembosque, como a de Juan Carlos Lorca. Este andaluz onubense empezou como maquinista asalariado de Ence, e tras crear a súa propia empresa en Huelva, trouxo varios equipos de maquinaria ao norte para tentar asentar a súa actividade aquí.
Hoxe en día segue traballando para Ence, con 12 traballadores e 10 máquinas ao seu cargo, aínda que non todas en funcionamento. Falamos con el para que nos conte as súas experiencias en dous lugares tan diferentes. Juan Carlos Lorca móstranos como se ve Galicia desde o sur.
Poderíaste presentar e comentar onde estamos?
Chámome Juan Carlos Lorca e estamos aquí no norte facendo unha explotación forestal. Montei unha empresa forestal hai bastante tempo e agora decidín integrarme un pouco no norte, entre outras cousas porque temos menos problemas que no sur.
Empezaches como autónomo, logo montaches a túa empresa, e agora estaste a asentar no norte. Poderíasnos comentar un pouco esa traxectoria?
Os meus inicios foron hai 25 anos. Eu crieime nun pobo do centro de Huelva que se chama Valverde del Camino. Un pobo moi bonito, que ten ao redor moito forestal e moita plantación de eucalipto. Entón, eu crieime practicamente coñecendo o eucalipto desde pequeno, e sempre me chamou a atención o tema forestal. Rematei os estudos e entrei en varias empresas forestais facendo repoboacións, podas de alcornoques, etc., pero chegou Ence con forza, que xa daquelas era unha potencia e ségueo sendo no sur, e entrei en Ence, en principio como maquinista asalariado tras facer varios cursos de formación.
Estiven catro ou cinco anos asalariado e Ence propúxome que comprase unha máquina, que me daba facilidades, e aí empecei de autónomo. Ofrecéronme varias máquinas pero elixín un autocargador pola sinxeleza, e tamén era máis económico. Unha vez pasaron outros catro ou cinco anos, íame ben, gustáballe a Ence como ía, e ofrecéronme máis máquinas. Foi entón cando comprei outra máquina, e xa contratei ao meu primeiro traballador, e así sucesivamente ata que a empresa se fixo un pouquiño máis grande e xa fixen unha SLU. A empresa chámase desemboque Juan Carlos Lorca, e desde fai xa bastante tempo seguimos agrandando a empresa.
Temos 9 ou 10 máquinas máis ou menos, algunhas delas paradas porque se quedaron un pouco antigas, pero funcionan, e somos uns 11 ou 12 traballadores, repartidos entre o sur e o norte. Por suposto, no norte temos traballadores desta zona, e no sur igual, para evitar longos camiños e mellorar a comodidade. Si é verdade que no sur temos moitísimas restricións no verán e subimos no verán algúns equipos ao norte as restricións son provocadas pola alta calor, o alto índice de probabilidade de que haxa lume, e entón ao non facturar o que temos que facturar, Ence norte acóllenos aquí e botamos a tempada de verán.
Cales son as túas tarefas na empresa e como é a túa día a día?
O meu día a día na empresa é como o de calquera xerente, é dicir, garantir que estea todo en orde, os papeis todos en regra, e mesmo garantir a seguridade, que é importantísima. Cando empezamos a traballar vemos a leira, xestiónoa, preparámola para que estea cómoda para os traballadores e vemos por onde empezamos. Logo, se hai avarías, xestiono as avarías, aínda que xa temos un mecánico contratado. Calquera problema que ocorra na empresa tócame a min, e en xeral, son o ‘solucionador’ de problemas.
É dicir, a xestión administrativa, forestal e mesmo o resto de responsabilidades da empresa recaen sobre ti, non?
Teño un mecánico contratado e as revisións fortes das máquinas fanas as casas. Igualmente, eu teño moitas máquinas e a casa vén e faime as revisións, as que son xerais, as que son de cada 500 horas normalmente facémolo nós. Despois temos a nosa empresa de prevención de riscos laborais, que nos revisan as máquinas e ponnos ao día no tema de seguridade porque nós temos que ir 120 % coa seguridade sempre ao día. Nese aspecto, temos que cumprir ou non traballamos; non cumprir coa seguridade implica non poder traballar.
No ámbito forestal, as anécdotas seguramente poidan ser boas ou malas. Poderíasnos contar algunha?
Hai moito pero vou contar unha curiosa que nos sucedeu no sur cambiando unha roda a unha autocargador, que basicamente se me foi rodando a un barranco e perdémola de vista, ou sexa, que non sabiamos onde estaba e estivo perdida varias semanas. E despois, tamén me ocorreron cousas non tan boas. Sufrimos moitos volcos ao longo de 25 anos; eu envorquei moitas veces, envorquei en Francia porque é complicado, tamén alí no sur varias veces, etc., aínda que con sorte non me fixen moito dano.
Igualmente, o máis desagradable que me pasou a min foi a morte dun traballador hai dous anos. Foi o primeiro traballador que tiven e morreu dun ataque ao corazón. Esa foi a experiencia máis desagradable que tiven na empresa, a falta dun compañeiro de traballo con tantos anos xuntos, e fai tan pouco tempo.
E se quedamos coas boas, cal pode ser unha boa experiencia aquí?
A boa experiencia é que eu sempre soñei que quería formar unha empresa máis ou menos grande, de empezar un monte e acabalo. Empecei con autocargadores, logo comprei as primeiras procesadoras, e iso permitiume empezar e acabar practicamente o monte. Entón, en parte, por iso cumpríuseme ese soño. Agora teño máis máquinas do que eu cría que podía ter e nese aspecto estou contento porque é unha cousa que me gusta.
Agora que traballas con varios equipos, en zonas do sur e do norte, como é o monte galego, ou o do norte en xeral, con respecto ao sur?
Hai moitas moitas variacións do norte ao sur. Unha diferenza moi importante, que eu noto, é a continuidade. Esa continuidade que lle damos ás máquinas fai que os números saian máis e mellores que no norte, como nesta leira, que é tan pequena que cando xa está a lle coller a dinámica á leira acabóuseche e tes que volver planificar outra, transportar, etc.
Despois outra das cousas que vexo no norte é sobre a cultura forestal. Por exemplo, aquí estamos en Asturias e cando se corta un monte, brota, e na maioría de casos non lle fan selección, quedando moita maleza, e os propietarios deberían dedicarlle máis recursos ao monte. Para isto, Ence Terra ten un departamento que axuda gratuitamente a todos os propietarios forestais a analizar a terra da parcela, a seleccionar a variedade máis apropiada ao terreo, e ademais danlle pautas de como dispoñer a plantación para facilitar futuros tratamentos silvícolas. Estas cuestións coidan e melloran a xestión forestal, podendo chegar a multiplicar por tres a produción.
Outra cousa que me atopei aquí é que hai montes que están sobredimensionados, e é unha cousa que non me cadra. A xente di ‘oe, eu teño teño un monte que mira que madeira ten, de 70-80cm e mira que altura’. Niso están totalmente equivocados, o eucalipto hai que cortalo cando a curva de crecemento xa empezou a dobrarse e aí, se son 9 anos, pois 9, e se son 12, 12 pero nunca deixar que se sobredimensione porque aumentamos o perigo ao caerse o eucalipto, e haino que tirar con motoserra, non o abarcan as máquinas, e é moi pesado, ten moitas ramas secundarias, entón as producións con eucalipto son máis baixas que cunha idade.
E á hora de traballar con maquinaria, notas moita diferenza no terreo, con respecto ao sur?
No sur a maioría dos terreos son aterrazados e traballamos a curvas de nivel. Preparamos a terraza pola que temos que ir, enchémola un pouco, ensanchámola, e por aí vai toda a madeira. Aquí practicamente non hai terraza, hai que traballar a máxima pendente. Por outra banda, alí é un monte máis ordenado; temos unha marquilla que respectan as anchuras das máquinas, e basicamente é máis fácil de traballar aínda que a madeira sexa máis feble. Nas producións que facemos alí, grazas á continuidade que ten a leira, a ordenación, e esa madeira que é longa fina pero non hai nada que interrompa no seu camiño, para o procesado é ideal cos cabezales que temos nós.
E respecto diso, considera que o monte galego está ben mecanizado?
Galicia é pioneira no tema de eucalipto, ou sexa, en Galicia está súper preparada co tema de maquinaria. Está moi avanzada. O que é a meseta galega, que é moi chaira, está moi ordenada porque o permite o terreo, e hai moi bos eucaliptos, pero a medida que baixamos cara á praia, están os terreos con pendente e xa hai máis dificultades de ordenación. Aínda así, as plantacións, as rozas e mesmo as tarefas silvícolas están moi en orde na maior parte do territorio, por iso Galicia está moi ben mecanizada porque eu creo que é pioneira en tema forestal.
Como consideras que se poderían mellorar os accesos en Galicia?
Agora mesmo os accesos aos montes en Galicia é algo complicado porque hai leiras e leiras. Eu creo que a clave está na concentración parcelaria, tanto para os dous propietarios como para nós. Eu creo que facer un monte e preparar un monte de media hectárea sen tocar os montes de ao redor, que igual non teñen a mesma idade, é unha cousa que chama moito a atención vindo do sur. Entón, cando eu vexo iso, a solución que vexo é a concentración parcelaria porque se unifican idades de eucalipto e agrándanse as leiras.
Por exemplo, se hai trinta leiras pois se cadra hai 30 hectáreas, e entón pódense facer os accesos máis longos, entradas e saídas máis concretas, con menos perigo, máis rápidas, que non meterse nunha zona onde hai que quitar media hectárea rodeada de monte. Eu creo que a base de todo é a concentración parcelaria, e que se unifiquen as idades do eucalipto.
Vimos que traballas principalmente con maquinaria Ecolog, por que?
Unha das miñas primeiras máquinas foi unha procesadora Ecolog e foi un salto bestial ao que nós tiñamos en Huelva. Non tiñamos máquinas como esas, tiñamos mixtas e máquinas convertidas en procesadoras, e en xeral, moi rudimentarias. Cando empecei a coller a Ecolog, as producións aumentaron, a facilidade de adaptación que ten coa nivelación ao terreo son espectaculares, por exemplo, nunha pendente non fai falta dar marcha atrás e volver empezar desde abaixo senón que podes darche a volta na pendente perfectamente. É unha máquina que sempre me encantou.
Ademais, eu cando compro unha máquina sempre vexo que teña un servizo técnico preto e de boa calidade, e o servizo que temos de Ecolog en España agora mesmo é moi bo. Nós pedimos as pezas a Huelva e ao día seguinte témolas sen ningún problema. Teño varios procesadores Ecolog e varios autocargadores, en Huelva teño a 94, que é moi grande, téñoa alí porque aquí non entraría en moitos montes por anchura, e tamén teño as 574 que de anchura van ben para este contexto, e son ideais porque á parte de ter un bo servizo, teñen un consumo diario moi baixo.
Entón, con que puntos fortes quedarías?
A versatilidade que ten para adaptarse ao terreo seguramente sexa do mellor. Xa dígoche que a nivelación e adaptación das patas fai que ti che sintas máis seguro na máquina. Se tes algún problema de que poidas envorcar, podes repartir o peso e tentar que non envorque a máquina. En definitiva, o nivelado achega comodidade, e sobre todo seguridade no traballo.
E en canto cabezal, tamén utilizas a gama de LogMax?
Eu teño un cabezal de LogMax que ten 30.000 horas e está a funcionar aínda, ou sexa, que se vas repondo pezas que se gastan non hai problema ningún. Aínda que está deseñado para piñeiro pero pela perfectamente o eucalipto. Teño o 5000, teño o 6,000, etc, pero aquí no norte os 5000 van moi ben, con todo no sur, cando chegamos ao verán, cústalle pelar a calquera cabezal porque hai dous paros vexetativos nos que a cortiza se agarra moito á madeira e costa moito pelar.
Xa digo, aquí no norte vai de marabilla, ten unha tecnoloxía controlable, fácil e adáptase moi ben aos tipos de madeira. Ademais é cortito e pasa ben os paus con curva. En definitiva, para min é un dos mellores cabezales que existe.
Como ves o futuro da madeira no ámbito galego?
No norte, falar sobre o futuro da madeira é complicado porque cando tes tanta superficie cunha especie que non é autóctona sempre temos moitísimos problemas. Non hai unha especie de crecemento rápido que convive perfectamente con outras especies, e o eucalipto sempre se criticou bastante. É un tema complicado e unha pregunta complicada. Igualmente, eu creo que si sairá sairá porque move moito diñeiro.
Hai que esperar que mellore co tempo e coa xestión das leiras. Cando a xente vexa que ten unha parcela pequena e que produce bastante, eu creo que tirará bastante pero para iso teñen que ter unha mentalidade silvícola. Ao final, non é o mesmo facer unha finca correctamente plantada e rozada, con tocóns visibles e accesibles, que unha parcela que non está feita desta maneira. Ademais de ser moito máis segura e máis rápida tamén mellora a produción.
E nestes momentos, que plans de futuro tes?
Agora mesmo estounos xerando. Os meus plans de futuro hai un ano eran montar unha empresa aquí no norte, e xa os teño feitos; agora estou a me adaptar. A min sempre me gustou empezar e acabar un monte, e agora, a única máquina que me fai falta é a empacadora. Entón o meu proxecto de futuro nesta zona vai ser estabilizarme aquí e ir a pola empacadora para deixar os montes libres de polas.
Que fai Juan Carlos no seu tempo libre?
Eu teño pouco tempo, pero o pouco tempo que teño por suposto dedícollo á familia e a algúns hobbies, moi conectados coa natureza e o monte, pesca, sendeirismo, etc. Fago un pouco de todo, todo relacionado con iso, pero ao final coincídeme un fin de semana e queda curto, aprovéitoo principalmente para estar cos nenos, e vou pescar con eles ou algo así.
