Galego
A brotación forzada das xemas para obter unha colleita é unha técnica xa con certa rodadura nos viñedos desde 2012, pero agora o investigador da Universidade da Rioxa, Fernando Martínez de Toda foi un paso máis aló e apostou pola brotación forzada para lograr non unha, senón dúas colleitas ao ano.
É unha técnica nova da que se publicaron as primeiras referencias no ano 2020. “Ocorréuseme combinar dúas técnicas para estudar esta posibilidade nova de ter dúas brotacións de xemas”, explica Martínez de Toda. A idea é combinar no mesmo viñedo e no mesmo momento o recorte drástico da vexetación co forzado tradicional das viñas, para así lograr as dúas colleitas ao ano.
“Ocorréuseme combinar dúas técnicas para estudar esta posibilidade nova de ter dúas brotaciones de xemas”
A brotación forzada de xemas consiste en facer que se desenvolvan xemas latentes, que está previsto que permanezan no pámpano e que se prevé que broten o próximo ano. Como ben indica o nome, esta técnica busca forzar o seu desenvolvemento nesa mesma campaña. “É unha brotación forzada, xa que estas xemas non adoitan brotar o ano da súa formación en condicións naturais”, aclara o investigador.
Esta técnica permite atrasar a maduración da uva, polo que se presenta como unha alternativa de manexo do viñedo que permite adaptarse para os efectos do cambio climático, sempre que a zona na que se atopa a viña o permita.
Por que optar pola brotación forzada?
Con algúns procedementos no manexo da viña pode lograrse un atraso moderado da maduración de entre 10 ou 15 días. Nos mellores casos, se se combinan entre eles poden alcanzar os 30 días. Pero, como apunta o investigador, en zonas con elevadas temperaturas, estes atrasos poden non ser suficientes. Mentres, coa brotación forzada lógrase atrasar ata 2 meses a maduración da uva. A principal limitación da brotación forzada é que adoita reducirse a produción das viñas, aínda que ás veces pode interesar conseguir esta redución.
E que beneficios proporciona atrasar a maduración da uva? Martínez de Toda concreta que conseguir un atraso da maduración permite que a uva se desenvolva en condicións máis frescas e de mellor calidade tanto para a uva como posteriormente para o viño. “A idea é utilizar esta técnica para mitigar os efectos das altas temperaturas no viñedo”, explica.
O atraso da maduración inflúe na calidade final do viño, xa que inflúe na acidez, os aromas ou a maduración fenólica
En zonas de produción vitícola sometidas a elevadas temperaturas este atraso inflúe directamente en parámetros como a acidez, os aromas e a maduración fenólica. Ademais, permite elaborar viños cun menor contido en alcol.
Nun estudo sobre o terreo en base aos datos do Observatorio de Logroño en 2015, a temperatura media pasou de 21,7 graos en agosto a 16,8 graos en setembro ou 13,5 graos en outubro. “Se conseguimos atrasar a maduración coa brotación forzada, a maduración podería realizarse con 4 graos menos”, exemplifica o investigador.
Outra das vantaxes que proporciona é poder sincronizar ou separar a maduración entre diferentes parcelas de viñedo.
Técnicas para a brotación forzada
Para levar a cabo a brotación forzada da viña, a técnica máis clásica consiste en cortar os pampos ao redor do 5º ou 6º nó e eliminar a vexetación por completo. “Para conseguir unha boa brotación desas xemas latentes no pámpano debe eliminarse todo o que interfira, tanto follas, como netos e uva dese pampo”, detalla o investigador.
Á marxe deste método máis tradicional para lograr a brotación forzada, tamén probaron unha técnica máis agresiva que reduce os nós. Así, en lugar de deixar entre 5 ou 6, o pámpano córtase xa á altura do segundo nó inferior. “Este procedemento ten a vantaxe que non é necesario eliminar a uva, xa que ao estar en nós superiores xa non brotará. Así conseguiríase a brotación deses dous nós”, concreta.
Detalle de pampo con uva primaria da variedade Garnacha en maduración (na parte inferior) e uva forzada en estado herbáceo (parte superior).
Brotación forzada para lograr dúas colleitas
Fronte a estes dous métodos de brotación forzada, Martínez de Toda deu un paso máis e buscou unha dobre colleita mediante a brotación forzada, de maneira que se obteñan dúas colleitas ao ano, a segunda cun atraso de case dous meses respecto da primeira.
A clave, segundo indica o Catedrático, é realizar un forzado de xemas latentes pero sen eliminar a uva primaria do pampo. Para iso, realizan un recorte de pampos, por encima do sexto nó, no inicio do callado, de maneira que se busca que se desenvolvan as xemas latentes dos nós sexto e quinto. O quecemento global permite a maduración da segunda colleita.
“Podemos conseguir unha primeira colleita cunha maduración atrasada duns 10 ou 15 días e unha segunda procedente das xemas forzadas cuxa maduración terá un atraso de ata 2 meses”
“Actuando desta maneira podemos conseguir unha primeira colleita correspondente aos acios principais, cunha maduración atrasada duns 10 ou 15 días e ademais podemos conseguir unha segunda colleita procedente das xemas forzadas cuxa maduración terá un atraso de ata dous meses respecto do control”, concreta o investigador.
A continuidade dos estudos durante a campaña de 2021 mostra que, para lograr unha dobre brotación con éxito necesítase un vigor mínimo do pampo, para que así se garanta o desenvolvemento e a fertilidade suficientes dos brotes forzados. “En viñedos con lonxitudes de pampo da orde de 2 metros obtéñense desenvolvementos suficientes, pero non en viñedos con lonxitudes de pampo de 1,2 metros”, detalla o investigador.
Os primeiros resultados obtidos en 2019-2020 en viñedos de variedades como Garnacha, Tempranillo e Maturana Tinta, a vendima inicial atrásase ata mediados de outubro e a segunda maduración sería en novembro, en zonas altas e frescas da Rioxa. Mentres, en zonas máis cálidas conséguese un mesmo atraso, pero a primeira colleita produciríase a mediados de setembro e a segunda en outubro. Deste xeito, a colleita primaria madura uns 13 días máis tarde e a colleita secundaria uns 40 días máis tarde.
Fenoloxía das cepas con dúas colleitas trala brotación forzada.
Outro dos aspectos importantes a valorar nos resultados é a propia resposta da planta a estas prácticas. Tal e como detalla Martínez de Toda, as viñas presentan algo máis dun brote por pampo. Ademais, lógrase unha produción forzada, con acios máis pequenos, da orde de algo máis de 1 quilo por cepa, fronte aos 3 quilos habituais. Así, a segunda colleita representa ao redor do 30% da colleita primaria.
Resultados produtivos da obtención de dúas colleitas. Número de acios e peso en función da maduración.
A dobre brotación e a composición da uva
A investigación tamén abordou os efectos desta dobre brotación na composición da uva. Un dos valores que se ve afectado é o propio peso da baga, que resulta máis pequeno, pasando nun dos casos analizados de 1,75 gramos na primeira data de vendima a 1,01 na segunda.
No caso da cantidade de azucres da uva tamén se verá afectado. “A cantidade de azucre varía en función de canto se atrase a maduración e a chegada do frío”, apunta o investigador. O atraso da maduración tamén deixa un pH máis baixo, unha maior acidez e acedos málico e tartárico máis altos, así como unha concentración de antocianos moito máis alta que a colleita primaria.
Resultados da composición da uva trala brotación forzada para lograr dúas colleitas.
Outra das conclusións que destaca esta investigación, é que ademais de madurar a uva correctamente, pódense acumular suficientes reservas para os próximos anos.
