A Xunta de Galicia anunciou unha nova convocatoria de axudas para fomentar a plantación de castiñeiros e a mellora dos soutos tradicionais en 2024 e 2025. Estas axudas, cunha dotación total de máis de 1,3 millóns de euros, buscan continuar co labor iniciado coa orde de axudas de febreiro de 2023. Este apoio financeiro enmárcase no Plan de recuperación, transformación e resiliencia de España, financiado pola Unión Europea a través do fondo NextGenerationEU. As axudas están estruturadas en dúas liñas principais. A primeira está enfocada á plantación de castiñeiros para froito, incluíndo gastos de plantación, peches perimetrais e paneis informativos. A segunda liña busca apoiar a rexeneración e mellora dos soutos tradicionais, financiando tratamentos silvícolas, aumento da densidade dos soutos mediante novas plantacións de castiñeiros, loita contra o verme da castaña, e outros proxectos similares. As subvencións están dispoñibles para entidades locais, persoas físicas ou xurídicas que sexan titulares dos terreos, tanto propietarios como arrendatarios ou xestores. O prazo para solicitar as axudas será de 30 días hábiles desde a publicación da orde no Diario Oficial de Galicia. O tempo máximo para resolver as solicitudes será de cinco meses, mentres que o prazo para xustificar as actuacións subvencionadas será o 30 de xuño de 2025. A convocatoria de 2023, como antecedente inmediato, permitiu a plantación de case 20.800 castiñeiros para froito, cun investimento de preto de un millón de euros. Nesa convocatoria, aprobáronse 69 expedientes para actuar en 244 hectáreas, con especial concentración na provincia de Lugo, que recibiu o 60% do orzamento e concentrou o 57% da superficie de actuación. Estas medidas están aliñadas co Plan de recuperación, transformación e resiliencia de España, así como co Plan forestal de Galicia “cara á neutralidade carbónica”, que inclúe o Programa estratéxico do castiñeiro e da produción da castaña. Este programa propón unha serie de 36 actuacións centradas en cinco eixes de intervención: planificación, investigación, desenvolvemento, impulso á comercialización e mellora da competitividade das empresas. O castiñeiro ten unha importancia especial en Galicia, cun amplo abano de aplicacións, desde alimentación ata uso madeireiro. Tamén contribúe á defensa contra os incendios forestais e ao desenvolvemento de ecosistemas que benefician outras especies animais e vexetais. Galicia é a principal produtora de castañas en España, representando máis da metade da produción nacional e xerando un impacto económico superior aos 50 millóns de euros en comercialización tras a súa transformación.

A Dirección Xeral de Planificación e Ordenación Forestal vén de recoñecer como agrupacións forestais de xestión conxunta as tres asociacións que xestionan os soutos de Tuxe e Cambela, no concello ourensán do Bolo e do souto Parada de Sil, situado nesta mesma localidade. En concreto, inscríbense 48 hectáreas do souto de Tuxe, 36,10 hectáreas do souto de Cambela e 110,14 hectáreas no souto de Parada de Sil, facendo un total 194,24 hectáreas. A Asociación de Propietarios de Soutos de Tuxe-A Senra é unhas das entidades recoñecidas e conta con 28 persoas socias e 134 parcelas catastrais. Por outra banda, a Asociación propietarios de Soutos de Cambela–Os Palmeiros agrupa a 16 socios e 136 parcelas catastrais, e a Asociación de propietarios de soutos de Parada de Sil Canón do Sil xestionada por 113 persoas socias e dispón de 827 parcelas catastrais, que en total suman 157 persoas socias e 1.097 parcelas catastrais. Estas asociacións teñen como obxectivo a xestión conxunta destes soutos. Cabe sinalar que, na actualidade, hai xa 19 entidades inscritas no rexistro de agrupacións forestais de xestión conxunta en Galicia cunha superficie total de 3.145 hectáreas, se ben estas agrupacións son as primeiras asociacións sen ánimo de lucro que xorden da iniciativa dos propietarios de soutos.

Tramitación electrónica

Tendo en conta toda a riqueza forestal da nosa comunidade e a potencialidade da xestión conxunta, a Xunta publicou a orde que regula a tramitación electrónica das solicitudes para o recoñecemento como agrupación forestal de xestión conxunta. Recoñeceranse as entidades cuxa actividade se desenvolva en terreos forestais e xestionen unha superficie mínima de monte de 10 hectáreas, e deberán acreditar as disposición dos dereitos de uso cunha porcentaxe superior ao 70% da superficie das terras incluídas no ámbito da iniciativa. Ademais, as persoas que formen parte da agrupación deberán asinar a cesión da planificación da xestión forestal ou ben a representación para a xestión e comercialización conxunta durante un prazo mínimo de 10 anos. O recoñecemento como agrupación forestal de xestión conxunta pretende favorecer a xestión conxunta e sostible do terreos forestais, a súa recuperación e impedir o seu abandono, favorecer a xestión, produción e comercialización conxunta, servir como instrumento para a conservación do medio ambiente, a prevención e defensa contra os incendios forestais, a protección fronte a catástrofes e adaptación contra o cambio climático, ademais da creación de emprego e aumenta da calidade de vida no medio rural.

Achegas para constituír agrupacións forestais de xestión conxunta

Para fomentar a creación destas agrupacións a Consellería do Medio Rural convocou, un orzamento de preto de 2,4 millóns de euros, axudas para accións de fomento e apoio ás agrupacións forestais de xestión conxunta e o asociacionismo forestal, en réxime de concorrencia competitiva, a través de tres liñas de axuda. En concreto a liña III é de axudas para a creación e apoio das agrupacións forestais de xestión conxunta, cunha asignación de crédito total de 1.798.931 euros; estando o prazo de presentación de solicitudes aberto hasta o día 10 de maio. Esta convocatoria de axudas está aliñada coa primeira revisión do Plan Forestal de Galicia 2021-2040, cara á neutralidade carbónica; concretamente contribúe a acadar os obxectivos estratéxicos do eixe III 1.2 do Programa de fomento de agrupacións forestais de xestión conxunta.

Plan Piloto de Fomento da Xestión Conxunta dos Soutos

Estes soutos forman parte do Plan Piloto de Fomento da Xestión Conxunta dos Soutos posto en marcha pola Dirección Xeral de Planificación e Ordenación Forestal. No marco desta iniciativa, seleccionáronse sete soutos en Lugo e Ourense en función de diferentes criterios técnicos, como son a representatividade das zonas de soutos de Galicia, a selección en concellos prioritarios da clasificación efectuada pola Axencia Galega de Desenvolvemento Rural, a representatividade dentro da diversidade actual dos soutos, e outros valores adicionais coma os medioambientais e patrimoniais. O obxecto deste Plan de acción é a execución dos traballos necesarios para conseguir a recuperación do potencial forestal, co fin de impulsar un novo aproveitamento económico dos soutos que garantan a súa supervivencia. Os traballos deste Plan piloto seguen avanzando co recoñecemento destas Agrupacións forestais de xestión conxunta que incluíron os traballos de investigación da propiedade, tramitación administrativa para a constitución da agrupación e véñense complementando coa limpeza de pistas de acceso aos soutos, co obxectivo de acometer accións de rexeneración e mellora destes soutos tradicionais. Á súa vez, este Plan piloto forma parte das actuacións definidas no Programa estratéxico do castiñeiro e da produción de castaña que contribúe ao fomento dos recursos forestais non madeireiros. O desenvolvemento deste programa é a ferramenta que guía e orienta as liñas de actuación coa finalidade de acadar os obxectivos no horizonte temporal 2021-2040 e foi presentado ao Consello da Xunta o 25 de maio de 2022. Establece cinco eixes de actuación as 36 actuacións que se desenvolverán entre os anos 2022 e 2040 para contribuír á conservación e posta en valor das masas de castiñeiro.

A planta de celulosa e fibra téxtil proxectada por Altri en Palas de Rei (Lugo) está nos últimos meses no foco do debate social e político polos seus posibles impactos ambientais. Desde a perspectiva forestal, a lóxica apunta a que os propietarios beneficiaríanse dunha maior competencia polo recurso (eucalipto), pero cal é a súa opinión sobre o proxecto?. Unha enquisa interna elaborada pola Asociación Forestal de Galicia entre os seus socios revela que os pareceres son diversos e plurais. Hai interese no proxecto dunha nova planta de transformación de eucalipto en Galicia?. Si, pero tamén hai preocupacións polo impacto ambiental da industria ou pola ecoloxía e ordenación do monte galego, onde o aproveitamento do eucalipto convive co das coníferas e as frondosas. Na asemblea da Asociación Forestal de Galicia, celebrada onte en Guitiriz (Lugo), fixéronse públicos os resultados provisionais da enquisa, que se mantén aberta e se completará nas próximas semanas. O 52,4% dos socios que responderon están de acordo coa instalación dunha nova industria de transformación de eucalipto en Galicia, pero tamén hai un 40% que se manifesta en contra e un 7,6 % que di non ter opinión suficientemente formada ó respecto.

Unha maioría de propietarios apoia unha nova industria de transformación do eucalipto en Galicia, pero considérase pouco axeitada a ubicación de Palas de Rei

Polo que se refire á localización da planta, ao 41% non lles parece axeitada a localización de Palas de Rei, ao 34,2 % parécelles ben e o 24,8 % non se pronuncia. É destacable esta última porcentaxe: unha cuarta parte dos propietarios prefire non opinar sobre a localización, o que apunta ó recoñecemento dunha falta de coñecemento obxectivo sobre os impactos da planta, máis alá do debate público sobre a cuestión, que en xeral percíbese que parte de premisas ideolóxicas. A Asociación Forestal de Galicia (AFG) subliña que os resultados da enquisa e os comentarios recollidos, como parte da mesma, reflicten a pluralidade de pensamento e a diversidade de opinións dos socios, tanto propietarios particulares como representantes de comunidades de montes. A AFG sinala asimesmo que, en calquera caso, hai consenso en que, de establecerse a industria, os controis do impacto ambiental deben ser extremadamente rigurosos, velando polo cumprimento da normativa nos ámbitos local, autonómico, nacional e da Unión Europea. En canto ó perfil das persoas socias que responderon a enquisa, un 76% das que contestaron manifestaron ter eucaliptos nas súas propiedades, en tanto outro 24% non traballa con esa especie.

O mercado de madeira en Galicia confirma a súa estabilidade, cun volume de cortas que superou os 9,2 millóns de metros cúbicos no 2023, na liña coa media do periodo 2018-2021, exercicios todos eles que superaron os 9 millóns de metros cúbicos. Os ingresos dos propietarios forestais por vendas de madeira situáronse no 2023 en 276 millóns de euros, segundo os cálculos da Asociación Forestal de Galicia, elaborados en base ás estatísticas de corta da Consellería do Medio Rural. Do total de facturación, 168,7 millóns de euros corresponden ó eucalipto, 101,3 millóns de euros ós piñeiros e 6,6 millóns de euros ás frondosas caducifolias, que máis alá do seu uso para leñas domésticas, continúan a ter un aproveitamento residual na industria da madeira. Logo dun ano excepcional de mercado no 2022, con altos prezos da madeira e boa demanda, as cortas experimentaron no último ano un lixeiro descenso, en consonancia coa menor demanda industrial e os menores prezos. Dos 10,7 millóns de metros cúbicos cortados no 2023 pasouse ós 9,2 millóns de metros cúbicos do 2022. O eucalipto descendeu en cortas arredor do 10%, en tanto no piñeiro as cortas reducíronse un 23% tras un excepcional 2022, que se pechara cos maiores volumes de corta da última década. Datos por provincias Os montes de A Coruña aportan o 45% das cortas totais de madeira en Galicia. Seguen Lugo, co 37%; Pontevedra, co 14%; e Ourense, con só o 4%. Por especies forestais, o 60% do eucalipto córtase na provincia da Coruña, en tanto Lugo é líder autonómico en cortas de piñeiro, con máis da metade do total. Lugo e Pontevedra destacan polo equilibrio de cortas entre piñeiro e eucalipto, pois Lugo ten un 50,5% de cortas de piñeiro, un 45,5% de eucalipto e un 4% de frondosas. En Pontevedra, as cifras son moi similares, co liderado neste caso do eucalipto: un 51% de cortas de eucalipto, un 45% de piñeiros e un 4% de frondosas. No caso da Coruña, as cortas de eucalipto representan un 78,5% do total, polo 17,5% do piñeiro e un 4% das frondosas. En Ourense, unha provincia con escasa actividade forestal, o piñeiro representa o 72% das cortas e séguenlle as frondosas, co 14%, e o eucalipto, especie pouco apta para esta provincia, co 13% das cortas. Distritos forestais En consonancia cos datos provinciais, os tres distritos líderes en cortas de piñeiro sitúanse en Lugo (Lugo – Sarria, Terra de Lemos e A Fonsagrada – Ancares), en tanto os tres líderes en corta de eucalipto están na Coruña (Ferrol, Santiago – Meseta interior, e Bergantiños – Mariñas coruñesas). Convén lembrar que todos estes datos de cortas corresponden a propietarios de montes privados (comunidades de montes e propietarios particulares), que suman o 98% da madeira cortada en Galicia, en tanto o restante 2% procede de montes de xestión pública, principalmente de montes veciñais con convenios coa Administración. Prezos da madeira En prezos, a rolla selecta de piñeiro, con maiores diámetros e calidades, situouse no último ano nos 70 euros, en tanto a rolla de 1ª e 2ª moveuse no arco dos 30 – 40 euros, e o puntal para trituración no entorno dos 20 euros. O eucalipto, pola súa banda, rondou prezos no arco dos 29-31 euros, segundo os datos recabados pola Asociación Forestal de Galicia. En tódolos casos, trátase de prezos medios en pé, sen Ive e con casca. A entidade lembra que nos prezos da madeira inflúe moito a dimensión da parcela a cortar e a accesibilidade para corta e saca da madeira. Multifuncionalidade do monte A maiores do percibido pola venda de madeira, a AFG apunta que os propietarios forestais completan os seus ingresos con outros aproveitamentos a ter en conta, como castañas, cogumelos, silvopastoreo ou servizos ecosistémicos (como venda de dereitos de carbono), entre outros. Todos estes ingresos prodúcense no marco dun manexo sostible do monte. A AFG subliña que a madeira e os restantes aproveitamentos son un recurso renovable, pois os propietarios forestais proceden á plantación ou á rexeneración natural de todas as superficies cortadas, o que contribúe a garantir a sostibilidade do recurso.

Romina Paula e Sergio González son un matrimonio que decidiu cambiar Mallorca por A Capela para vivir no campo e emprender un novo negocio co froito das súas leiras. Como eran totalmente novos no mundo agrónomo decidiron formarse acudindo a varios cursos, acabando como finalistas co seu proxecto no XI Programa de Apoio a Empresas Agroalimentarias da Fundación Juana de Vega, premio que gañaría finalmente a Cooperativa Vélaro. Falamos con Paula Romina sobre o seu proxecto empresarial de produtos derivados da castaña para profesionais da alimentación, ao que lle puxeron o mesmo nome que ten o pobo no que viven e producen, Porto do Corgo. Como xurdiu este proxecto? O meu marido e eu levabamos tempo pensando en ir vivir ao campo, e o confinamento intensificou máis esas ganas, cando nos vimos encerrados en apartamentos. Un coñecido recomendounos buscar por esta zona e entón atopamos esta leira. Eran unhas 6 hectáreas e 4 son de castiñeiros, uns 800 exemplares duns 30 anos, como especificaba no anuncio. Empezamos a informarnos, porque non tiñamos nin idea de como xestionar os castiñeiros e chegamos á conclusión de que podiamos mudarnos aquí e desenvolver un negocio en base a eses castiñeiros coa formación e medios axeitados. Todo isto foi hai dous anos. Desde entón non paramos de formarnos sobre o coidado destas árbores e os modelos de negocio posibles en base á castaña. Isto xurdiu da necesidade de buscar un sitio máis coherente connosco. Somos amantes da natureza e aquí a calidade de vida é extraordinaria. En que fase se atopa agora mesmo o proxecto? Seguimos na fase de embrión, en proceso de desenvolvemento. Levamos dous anos formándonos en cuestións relacionadas co coidado de castiñeiros, acabamos de comprar un tractor para poder traballar a leira mellor… Tamén estamos a facer probas para producir fariña e outros derivados da castaña obtendo a mellor calidade. Esperamos constituírnos como empresa e empezar a comercializar a final deste ano 2024. Cales son as principais dificultades e axudas que vos atopades? Pois a maior dificultade e axuda ao mesmo tempo é a ignorancia, o empezar un proxecto de cero, sen ter nin idea de como funciona un bosque, os castiñeiros… Ir aprendendo iso é a maior dificultade e á vez a mellor ferramenta porque nos axuda a buscar respostas e seguir crecendo na produción agrícola. Como valoras a formación impartida polo programa de apoio da Fundación Juana de Vega e por que decidistes apuntarvos? A formación e apoio que che dá a Fundación Juana de Vega é riquísimo. Dáche unhas bases para que ti o día de mañá poidas desenvolver e implantar un proxecto tendo en conta unhas cousas que de forma natural non saberías medir, porque non tes esa formación e información como os estudos de mercado e financeiro, coñecer aos teus clientes… Dáche as ferramentas para que o teu proxecto sexa o máis exitoso posible, así que esta Fundación para nós é un exemplo a seguir, axúdanos a entender e valorar mellor os produtos de Galicia. Apunteime basicamente porque non tiña nin idea deste mundo e parecíame imprescindible antes de emprender ter unha base. Primeiro fixen un curso moi sinxelo a través da Rede Rural Nacional, logo atopei dos cursos de Juana de Vega, pasei as probas e acabamos finalistas. Que obxectivos perseguides a curto e longo prazo? A curto prazo, como dixen antes, constituír a empresa e empezar a comercializar, se todo sae ben, a finais deste ano. A longo prazo ir incorporando novos produtos que podamos producir na nosa leira como moras, cogomelos e champiñóns. É cuestión de ir véndoo pero de momento queremos centrarnos na castaña e os seus derivados pois é o que máis temos e ao que máis potencial lle vemos a nivel comercial. Que traballos de acondicionamento ou mantemento esixen as leiras? Usades algún sistema de poda ou rego?

Agora mesmo estamos na primeira etapa que sería a roza, por iso compramos un tractor. Agora empezaremos cun sistema de podas para que as árbores produzan máis. Tamén imos instalar un sistema de regadío para os momentos de seca, pois son unhas árbores que necesitan un mínimo de luz e auga para producir ben.

Monte de piñeiro taeda en Texas, nos Estados Unidos / FOTO: Ronald F. Billings (Texas A&M Forest Service) A banda marrón segue a facer estragos nas masas de piñeiro radiata en toda a cornixa cantábrica, tamén en Galicia. Outras comunidades como Asturias ou País Vasco están xa a introducir en monte especies alternativas ó piñeiro radiata, ante a magnitude da situación, se ben ese plantexamento en Galicia está nos seus inicios. No País Vasco apóstase tanto polo piñeiro do país, o'Pinus pinaster', (sobre todo en Biscaia) como pola Cryptomeria japónica (máis na zona de Gipúzcoa), mentres o Goberno do Principado de Asturias anunciou a principios de abril que autorizará as repoboacións con seis novas especies de coníferas (Pinus taeda, Crytmoneria japónica, Cedrus líbani, Cedrus atlántica, Sequoia sempervirens e Sequoiadendron giganteum) para dar alternativas de repoboación aos propietarios forestais de montes de piñeiro radiata afectados pola banda marrón.

O Principado comezará este mesmo ano a repoboar con piñeiro taeda os montes públicos danados

Dentro do seu plan contra a enfermidade, o Goberno asturiano quere fomentar as replantacións daquelas masas que haxa que cortar por estaren máis afectadas. O novo catálogo autonómico de coníferas é o resultado dun estudo encargado polo departamento de Medio Rural ao Centro Tecnológico y Forestal de la Madera (Cetemas). Coa mirada posta no piñeiro taeda En Galicia a busca de alternativas ao piñeiro radiata resistente a enfermidades como a banda marrón e o nematodo está centrada tanto en especies de coníferas locais, como o Pinus pinaster, como foráneas, como a Cryptomeria japonica ou a Sequoia sempervirens. De todas elas, o piñeiro taeda (tamén coñecido como piñeiro amarelo ou Pinotea) está a espertar moito interese e a centrar xa os esforzos dalgúns viveiros da comunidade. Por exemplo, Viveiros Franco, de Abadín, comercializa desde fai 4 anos taeda procedente de Francia e Viveros Mañente, de Foz, está comezando a seleccionar e ensaiar variedades procedentes de EEUU.

O piñeiro taeda é quizais o que máis se adapta ás necesidades da industria, por ser unha variedade intermedia, en canto a crecemento e calidade, entre o pinaster e o radiata 

Malia que existe pouca experiencia sobre o seu cultivo, máis aló dalgunhas plantacións existentes na comarca de Bergantiños ou en Frades, desde o sector forestal hai grandes expectativas postas nas posibilidades do taeda como especie substituta do radiata, coa cautela que supón sempre traballar con material vexetal a 25 ou 30 anos vista. Existen tamén outras experiencias no País Vasco, que contaba no ano 2022 con 194 hectáreas de taeda, e en Navarra, con repoboacións levadas a cabo en Goizueta no ano 2016 con planta de procedencia da rexión atlántica francesa. Ecoloxía e características Orixinario do surleste dos EEUU, o piñeiro taeda esténdese por unha ampla zona que abrangue unha ducia de Estados, desde Texas a Virxinia, chegando a Florida polo sur. O clima varía entre continental, atlántico temperado e tropical húmido. A resistencia ao frío invernal depende da procedencia, aínda que polo xeral trátase dunha especie sensible ás xeadas temperáns do outono. Pode medrar en solos de diversa natureza, aínda que prefire os solos profundos e húmidos, que reciban suficiente aporte de auga (800mm repartidos ao longo de todo o ano), aínda que non tolera os solos encharcados.

O piñeiro taeda require de ambiente húmido e tolera mal a seca e as xeadas

Medra mellor en solos moderadamente ácidos, e as súas condicións óptimas de crecemento son veráns longos con abundantes precipitacións e solos fértiles. Nesta situación manéxanse turnos de corta de 25 anos, semellante ao do piñeiro radiata. A súa utilización como especie forestal gañou peso en zonas adecuadas de Sudáfrica, Australia, Brasil ou Arxentina. En canto ás propiedades da madeira, ten elevados valores de resistencia ao desgaste e trátase dunha madeira semilixeira e estable, características que a converten na madeira estrela en construción nos EEUU, moi apreciada para uso estrutural, carpintería interior e recubrementos decorativos. Tamén se fai taboleiro contrachapado e pasta de papel.

“Estamos falando unicamente de cambiar unha especie foránea de produción por outra; é unha vía que vale a pena explorar”

Jacobo Feijóo, secretario xeral da Asociación Sectorial Forestal de Galicia (Asefoga), non ve problema a “cambiar unha especie foránea de produción de madeira por outra” e lembra que o radiata (tamén coñecido como piñeiro de Monterrei) “tamén veu de América”. “É unha vía que vale a pena explorar se con iso se resolve o problema actual das enfermidades fúnxicas do piñeiro”, di. Pero insiste na necesidade de facer ensaios non só de crecemento, senón tamén de resistencia efectiva a enfermidades. “É necesario contrastalo coas outras pragas como a procesionaria e o perforador do piñeiro e ver como se comportan as distintas procedencias porque a epixenética interfire co ambiente”, indica. “Na súa zona base o piñeiro radiata desenvolvía moi pouco, era como un arbusto, pero unha vez sacado de alí empezou a desarrollar 30 metros de altura”, lembra.

Hoxe en día hai técnicas alternativas á propia plantación como estudos in vitro ou probas de marcadores xenéticos que poden adiantar os resultados

“O piñeiro insigne é unha especie moi mellorada desde o punto de vista xenético e moi adaptada ás nosas condicións ambientais, con crecementos de 25 a 35 metros cúbicos por hectárea ao ano en parcelas da zona centro de Lugo. No caso do taeda non existe base de coñecemento para tomar unha decisión e iso leva tempo”, recoñece. Avoga por empezar liñas de traballo para ir adiantando algúns datos e asegura que hai resultados que se poden adiantar in vitro e tamén probas de marcadores xenéticos. “Hoxe en día hai técnicas alternativas á propia plantación e espera e iso permite acurtar tempos, pero ao final as parcelas de ensaio de produción son as que permiten testar en condicións reais as distintas procedencias”, afirma.  

Cambiar o piñeiro radiata polo taeda non supón problema algún para a industria asentada en Galicia

En canto a características como tamaño de fibra ou resistencia, Jacobo ve compatible a madeira de taeda coa industria actual asentada en Galicia e os usos principais que se dan ao piñeiro na comunidade, principalmente para táboa aserrada e para taboleiro. Non esquecerse do pinaster,  unha “superespecie” O secretario xeral de Asefoga propón tamén seguir mellorando o piñeiro do país. “O pinaster é unha super especie, resistente á seca e ás enfermidades; agás fronte ao lume, pode con todo”, asegura. “O pinaster é moi plástico, dáse en zonas atlánticas e mediterráneas; co taeda pasa un pouco o mesmo, polo que tamén pode haber diferenzas importantes de produción en función das zonas. Para o pinaster a media de idade sitúase nos 32 anos, chegando aos 40 en función da calidade do solo, de se está en zona de costa ou de interior e da altitude (a partir de 900-950 metros recoméndase sylvestris)”, explica.

O radiata aporta máis produción e maiores grosores, o que permite ir a outros usos de maior valor engadido

Pero co pinaster, di, “podemos andar na metade de produción con respecto ao radiata, uns 15 metros cúbicos/hectárea, 300 toneladas no final de turno, fronte ao radiata, que nun turno de 25 anos aporta máis produción e maiores grosores, o que permite ir a outros usos de maior valor engadido”, destaca.

“Temos plantacións de taeda na parte baixa de Bergantiños e en Frades nas mesmas ubicacións que o radiata”

Francisco Dans, director da Asociación Forestal de Galicia, destaca que “o taeda está estudado e experiemntado como unha das especies de conífera que presenta maior resistencia ás bandas”.  “A especie máis afectada é o piñeiro radiata pero tamén hai masas afectadas de pinaster e pseudotsuga, aínda que son máis resistentes ao patóxeno, polo que as medidas preventivas se centran neste momento no radiata”, explica. En Galicia existen xa algunhas plantacións de taeda na parte baixa da comarca de Bergantiños ou en Frades, aínda que non está clara a súa procedencia. Trataríase de masas de taeda e radiata nas mesmas ubicacións, que permiten comparar ambas especies.  

Hai que importar sementes das estacións máis similares a Galicia e facer estudos de aclimatación

“Paréceme que é unha especie moi interesante pero hai que facer estudos de aclimatación en Galicia e analizar ben a procedencia. E isto non o temos e ese é o risco, porque o taeda é pouco resistente á xeada, porque son de zonas subtropicais ou tropicais”, salienta o director da AFG. “Está moi mal estudada a ecoloxía do taeda no seu lugar de procedencia. É un dos piñeiros amarelos do surleste dos EEUU, pero é unha zona moi ampla onde hai moita variabilidade, tanto clima de media montaña como case tropical. Hai que importar a semente das estacións máis similares a Galicia”, indica.

O taeda ten unha madeira moi similar aos nosos piñeiros, é resistente ás bandas e tamén ao nematodo

O taeda é un piñeiro de crecemento rápido, cun turno de corta como o radiata ou lixeiramente inferior. Non existen polo momento cortas comerciais de taeda na comunidade pero a madeira sería semellante á das especies de piñeiros xa existentes. Outras alternativas Francisco Dans salienta que o piñeiro taeda non sería a única alternativa existente para substituír ao radiata, senón que hai outras coníferas con presenza xa en Galicia que son resistentes ás enfermidades fúnxicas. “O pinaster é máis tolerante ás bandas que o radiata pero ten o problema do nematodo, aínda que temos xa unha serie de familias resistentes ao nematodo que nos permite ser optimistas”, valora.

Coa banda vermella levamos convivindo 40 anos, preocúpame máis a banda marrón

“A pseudotsuga é bastante tolerante tamén e témola xa en Galicia. O problema é que medra máis lento que os nosos piñeiros e é mais exixente coa estación. A secuoia tamén é resistente, pero esixente en canto a solos”, describe. “Posibilidades temos pero entre que un planta e hai madeira pasan moitos anos, polo que hai que ir tratando e conservando o que temos e despois pensando en todas estas posibilidades”, conclúe o presidente da AFG.  

“Apostamos por estudar moito antes de dar unha solución definitiva, porque a consecuencia de equivocarse é a frustración”

Monte de piñeiro taeda / FOTO: Chris M. Morris (CC BY 2.0) Viveiros Mañente é un dos viveiros galegos que está “a traballar para dar nunha alternativa ao problema das bandas”, avanza Enrique Candia, que sen embargo é cauto á hora de adiantar resultados: “estamos a traballar con material vexetal e é unha situación moi complexa”, xustifica. Nas súas instalacións de Foz, na Mariña, Mañente está a empezar a cultivar piñeiro taeda de distintas procedencias coa intención de realizar parcelas de ensaio nas que testar a súa aclimatación a Galicia e analizar resultados. “Apostamos por estudar, o mesmo que fixemos co eucalipto nítens para obter o Max Verde, resistente á mycosphaerella. Vimos dunha frustración que é o piñeiro radiata e non debemos meternos nunha nova frustración, polo que se non o tes claro segue estudando porque a consecuencia de equivocarse é a frustración”, argumenta.

É unha situación moi complexa porque estamos a tratar con material vexetal

Os responsables de Viveiros Mañente levan varios meses viaxando por EEUU en busca de procedencias que poidan adaptarse ás características edafoclimáticas galegas. “Cando traes unha procedencia ten que vir dunhas condicións similares ás túas. E o leste de EEUU é unha zona amplísima e con moitas variacións. A temperatura media anual de Galicia é de 15,80 graos centígrados, a de Virginia é de 13 graos pero a de Florida é de 25, xa case tropical”, explica Enrique.

Estamos a traballar con xenetistas de referencia en piñeiro taeda tanto de EEUU coma doutros países para realizar campos de ensaio. Xogar a unha soa procedencia é perigoso

Ademais de estar a traballar cos principais xenetistas do piñeiro taeda a nivel mundial, apostan por estudar distintas sementes en función das calidades de estación presentes en Galicia. “Para a zona de Lugo ten que ir unha procedencia pero para Pontevedra terá que ir outra; xogar a unha soa procedencia é perigoso, entre outras cousas porque estás reducindo a resistencia ao fungo”, indica. O taeda, que procede de EEUU pero está presente tamén en Europa en países como Francia, non resiste a todas as bandas, aclara Enrique. “Nós estamos nunha latitude diferente a Francia, alí non teñen problemas de bandas, pero non teñen nin a climatoloxía nin o chan para o radiata tampouco”, aclara. “Hai plantacións en Galicia de taeda con 30 anos que están a ir ben, pero as procedencias non están claras”, matiza.

A cryptomeria japónica adáptase ben ao monte, pero non vale para a industria

Viveiros Mañente iniciou hai anos, antes mesmo de que a banda marrón chegase en Galicia, a produción doutras especies de coníferas, como a cryptomeria, unha especie endémica de Xapón pola que se apostou de inicio en Euskadi como alternativa ao radiata, aínda que Enrique rebaixa as súas expectativas. “A cyptomeria adáptase ben ao monte pero non vale para a industria”, sentenza.

“A alternativa non é tanto buscar outra especie de piñeiro como diversificar as masas e plantacións”

Xabier Bruña, responsable do distrito forestal IX (Lugo-Sarria), un dos que conta con máis piñeiro radiata en Galicia e que se está a ver afectado de cheo polas enfermidades causadas por fungos, pon o foco na ordenación forestal máis que na simple substitución dunhas especies de piñeiro por outras. “Con enfermidades como a banda marrón estamos a ver de novo a importancia de ter diversificadas as masas. O radiata é o máis sensible e se tes masas continuas de radiata estás favorecendo a propagación do fungo. O que logras coa diversificación das masas é que non se espalle, xa que fragmentando o territorio minimizas o avance da enfermidade”, argumenta.

Non solucionamos nada cambiando todo o radiata por taeda, porque tarde ou cedo aparecerá unha praga. Xa nos pasou co eucalipto glóbulos e co piñeiro insigne. Non caiamos no mesmo erro outra vez

“Os parámetros climáticos están cambiando e iso favorece a aparición de pragas. Non solucionamos nada cambiando todo o radiata por taeda, porque tarde ou cedo volve a aparecer a mesma situación de pragas ou doenzas. Pasounos co eucalipto glóbulos e co piñeiro radiata. Non caíamos no mesmo erro outra vez. Diversifiquemos desde o principio”, defende. “A alternativa non é tanto buscar outra especie como diversificar. Coa incerteza que hai o mellor é buscar unha estrutura variada, tanto en especies como en idades. Iso é complicado en superficies particulares moi pequenas, pero si é posible en comunidades de montes e é o que recomendamos ás CMVMC que teñen convenio coa Administración”, explica.

É difícil artellar solucións desde o minifundismo forestal

Xabier defende as vantaxes da diversificación do monte desde distintos puntos de vista: “economicamente para ter distintas saídas ao mercado, medioambientalmente para loitar contra o lume e tamén para que as masas se defendan mellor destas enfermidades emerxentes, intercalando bandas de frondosas, por exemplo, que provocan unha rotura dende o punto de vista territorial”, salienta. Saída ao mercado Aínda que en montes do distrito Lugo-Sarria estanse probando xa outras alternativas por parte de particulares, “queda definir cal podería ser a especie idónea”, considera Xabier. En zonas con mellor solo e cunha boa calidade de estación unha opción válida podería ser o taeda, admite. “Tería un turno de corta parecido ao radiata. No País Vasco é unha das alternativas que dan, xunto coa cryptomeria. Estase traendo de Francia”, explica, “pero temos que ver como se desenvolven aquí. Non temos datos. Sería interesante probalas”, recoñece.

De momento temos que ser cautelosos á hora de recomendar unha cousa ou outra, porque non existen evidencias ou datos

E engade outro factor relevante: “Cando se proban outras especies tamén hai que ter en conta a saída a mercado. Poden ir ben no territorio pero hai que ter a industria preparada. Pasou co pseudotsuga (piñeiro de Oregón), onde fallou a comercialización. Son dúas cousas que deberían ir parellas e ver coa industria como abordamos un posible cambio de especie”, defende. Repoboacións con pinaster e sylvestris “De momento temos que ser cautelosos á hora de recomendar unha cousa ou outra, porque non existen evidencias ou datos. Por iso nas plantacións públicas estamos optando por poñer pinaster ou sylvestris”, explica Xabier. “O pinaster é sensible á banda pero deféndese mellor. Débese incorporar planta de boa calidade e mesmo optar por sylvestris en determinadas zonas con solos máis pobres. No caso do radiata, outra posible vía sería a da pranta mellorada xeneticamente para que poida defenderse dos fungos foliares; en Chile e Portugal están avanzando por esta liña”, asegura.

https://www.campogalego.gal/bandas-pineiro-estendense-pola-humidade-e-altas-temperaturas-da-primavera/

A Cámara de Comercio de Pontevedra, Vigo e Vilagarcía de Arousa convoca o ‘IV Premio Cámara de Comercio – ENCE á Innovación Forestal’, a través do Programa Marco de Responsabilidade Social Corporativa de ENCE 2023. Este galardón convócase en colaboración co Instituto Galego de Promoción Económica (IGAPE), a Escola de Enxeñaría Forestal de Pontevedra, o Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Lourizán, o Clúster da Madeira e ou Deseño de Galicia e a Asociación Sectorial Forestal Galega. O Premio ten como obxectivo visibilizar iniciativas empresariais innovadoras no sector forestal e impulsar a emprendedores e técnicos/as en formación nas Escolas de Enxeñería Forestal e os distintos ciclos de Formación Profesional que se imparten en Galicia. Valorarase especialmente que estes proxectos expor solucións, modelos de xestión, produtos e/ou servizos que se caractericen pola sustentabilidade do sector forestal. Para iso convócanse dous premios, cun accésit cada un: un premio á mellor iniciativa empresarial no terreo da innovación para o sector forestal e un premio de investigación para o mellor traballo de posgraduado no mesmo terreo. O galardón á iniciativa empresarial estará dotado cun importe de 5.000 euros e un accésit de 2.000, e o premio ao mellor traballo de investigación de posgrao terá unha dotación de 3.000 euros e un accésit de 1.000. As candidaturas pódense presentar fisicamente nas sedes da Cámara de Comercio situadas en Vigo, Pontevedra e Vilagarcía, ata o 20 de maio de 2024 ás 14.30 horas. Recoñecemento a proxectos que xeren valor No apartado á mellor iniciativa empresarial, poderá participar calquera persoa física ou xurídica que conte cun proxecto innovador no sector forestal, referido tanto a procesos, como a produtos ou servizos que se traduzan nunha demostrada xeración de valor. A iniciativa pode estar xa en desenvolvemento, e corresponder a unha empresa xa existente, sempre que o proxecto executouse dentro dos últimos 24 meses, a contar desde a data de publicación desta convocatoria. Os proxectos aínda non iniciados deben comezar a súa actividade dentro dos 12 meses posteriores á convocatoria. No apartado do premio de investigación para o mellor traballo de posgrao, poderán participar estudantes de post-grao ou post-doutorais con experiencia docente ou investigadora inferior a 5 anos, ou grupos integrados polos mesmos, con traballos ou publicacións presentadas nos últimos 36 meses contando a partir da data de publicación da convocatoria, e sempre que tales traballos refíranse, polo menos en parte, á problemática forestal de Galicia. CONSULTA AS BASES

O proxecto «Valorización e xestión sostible dos servizos ecosistémicos mancomunados dos montes periurbanos de Vigo» busca destacar a importancia do anel periurbano da cidade en servizos á sociedade, así como na dispoñibilidade de auga e a súa contribución para enfrontar as secas urbanas. A iniciativa, lanzada na Facultade de Bioloxía da Universidade de Vigo, pretende xestionar de maneira sostible máis de 1.500 hectáreas de montes comunais, harmonizando o seu uso social e económico. Co apoio da Fundación Biodiversidade e a Unión Europea, proponse involucrar á sociedade na valoración destes recursos. A colaboración entre a Universidade e a Mancomunidade de Montes de Vigo -sinalouse na xornada- é fundamental para o éxito do proxecto, con énfase na transferencia de coñecementos técnicos á cidadanía. Resáltase a importancia de entender a natureza como un motor económico. Os montes de Vigo, cunha historia de reclamo pola súa valorización, enfrontan o reto de ser recoñecidos e utilizados de maneira sostible. O enfoque do proxecto abarca cinco liñas de acción, incluíndo a valoración dos servizos ecosistémicos. Destácase o papel crucial destes servizos na calidade e dispoñibilidade da auga na cidade. Expertos en xestión forestal e economía aplicada salientan a necesidade de valorar economicamente os beneficios do monte, o que proporcionaría argumentos sólidos para negociar con entidades públicas e privadas. Na xornada presentouse un caso de certificación de servizos ecosistémicos no monte de utilidade pública de Arnoia, promovido pola Consellería do Medio Rural. A xornada reúne a diversos actores, desde comunidades de montes ata empresas e institucións sociais, co obxectivo de promover a xestión sostible dos recursos forestais en Galicia.

Piñeiros afectados polas bandas a primavera pasada en montes de Lugo As enfermidades fúnxicas defoliadoras, en especial a banda vermella e a banda marrón, están causando estragos este ano nos piñeirais galegos. As condicións ambientais de humidade e altas temperaturas desta primavera favorecen a explosión dos fungos e a súa propagación, con efectos visibles sobre todo en montes da provincia de Lugo, pero tamén en zonas do interior da Coruña ou do sur de Pontevedra. Os danos máis graves afectan ao piñeiro radiata, pois o piñeiro do país ('Pinus pinaster') ten unha susceptibilidade escasa a estes fungos. No piñeiro insigne ou radiata, a enfermidade seca as acículas, empeorando a circulación do zume e repercutindo, ademais de no crecemento, no estado sanitario xeral da árbore, que pode chegar a secar. “Cando a afectación nunha árbore chega ao 25-30%, que é cando vemos que está decolorada, prodúcese unha perda de crecemento e cando esa afectación chega ao 70% pode producir xa mortandade, porque o piñeiro empeza a ter problemas vexetativos graves pola falta de densidade das follas”, explica Francisco Dans, director da Asociación Forestal de Galicia.

Co inverno e a primavera que tivemos, con tempo cálido e húmido, os fungos están moito máis activos

Noutros casos, coa chegada do verán e as altas temperaturas, a actividade do fungo decae e a pranta pode recuperar parte das acículas no outono se non vén tempo moi chuvioso e caluroso que reactive a presenza da enfermidade. Por iso desde a Administración recomendan agardar a ver como evoluciona a situación nos vindeiros meses, antes de tomar decisións precipitadas de cortas. “Hai reservorios e activáronse polas condicións ambientais existentes. A iso se debe a explosión desta primavera. As condicións deste ano son propicias para os fungos foliares”, recoñece Xabier Bruña, enxeñeiro forestal e responsable do distrito Lugo-Sarria, onde o piñeiro insigne é a especie maioritaria. Avance da enfermidade cara ao interior de Lugo O avance da enfermidade en Galicia desde a súa entrada pola parte oriental fai 5 anos, procedente de Asturias, está a ser imparable. “Na parte que é colindante con Castroverde xa tivemos que facer cortas sanitarias por bandas fai dous anos, tanto na zona de Teixeiro como na de Meda, en rodais que estaban completamente secos”, explica Xabier.

Na zona de Teixeiro e Meda xa tivemos que facer cortas sanitarias fai dous anos en rodais que estaban completamente secos

Ademais da Fonsagrada, os montes de Baleira e Castroverde, así como os da comarca de Meira están entre os máis afectados, pero os males esténdense xa a outras zonas do centro de Lugo, A Terra Chá ou A Mariña. “O avance vén motivado polas condicións climáticas, que son propicias para que se espalle, este ano máis ca outros, porque co inverno e a primavera que tivemos, con tempo cálido e húmido, os fungos están moito máis activos. Na zona máis pegada á montaña é máis evidente; noutras áreas a presenza é máis difusa”, detalla Xabier. A nivel galego, Francisco Dans tamén recoñece que “a situación é moi variable e non responde a un patrón común en toda a comunidade”. “Hai zonas de Galicia moi afectadas, especialmente na parte oriental de Lugo, tanto de media montaña como máis ao norte, e tamén algunhas zonas do interior, pero outras curiosamente non teñen danos. Esta situación non obedece a un criterio lóxico establecido, descoñecemos aínda bastante da bioloxía desta especie de fungo”, recoñece. Tratamentos con sales de cobre Tratamento contra a banda marrón en Trasmonte (Friol), na primavera de 2021 Desde a Asociación Forestal de Galicia comezarán na vindeira semana e até mediados de maio unha campaña específica de tratamento sobre unhas 500 hectáreas de monte propiedade dos seus socios e á que se unirá tamén Finsa cos seus montes. Serán tratadas masas de radiata na comarca de Vigo e do Rosal, en Dozón, Lalín e Vilasantar e tamén no entorno de Santiago (Ames, Boqueixón, Negreira, Brión). O tratamento repetirase nestas mesmas parcelas a mediados de setembro, de cara a un posible rebrote no outono.

As aplicacións de cobre matan as esporas e impiden que se transmitan polas acículas e polo zume

 “A clave é protexer as follas, tanto as que quedaron do ano pasado como as que van saír novas este ano”, explica Francisco, que pon énfase en que “é necesario coller a enfermidade a tempo porque enfrontarse a masas adultas xa moi afectadas é difícil, porque recuperan pouco”, recoñece. Preocupación na industria O avance da banda marrón preocupa aos propietarios forestais e tamén á industria de transformación. Jorge Souto, que xestiona xunto ao seu irmán Alberto o aserradoiro Hijos de Ramón Rubal SL, a referencia para a madeira de piñeiro na comarca da Mariña, asegura que a enfermidade “vai agravar o problema de subministro de materia prima de cara ao futuro, porque ameaza con deixar a Galicia sen piñeiro insigne en 10 anos”. “En Asturias están a ter que cortar plantacións de futuro, ladeiras enteiras, e en zonas da Mariña ou a Terra Chá está a levarse por diante tamén as plantacións novas, secando os piñeiros que levan tres anos plantados”, conta, polo que “está a desanimar aos propietarios a facer repoboacións con piñeiro radiata”.

“Temos masas mixtas de pinaster e radiata e vese claramente a diferenza”

Voo feito o 13 de agosto de 2023 na Sofor Santa Juliana, onde se aprecia a diferente afectación entre radiata (coas copas secas) e pinaster nunha masa mixta / Imaxes: Galca Agroforestal. Esther Sanchez Barreiro é presidenta da SOFOR Santa Juliana, da parroquia de Cereixido, na Fonsagrada, formada por 19 propietarios e 198 hectáreas de monte. Contan cunhas 25 hectáreas de piñeiro pinaster e outras 20 de radiata, que se atopan moi afectadas. “O pinaster aguanta mellor a día de hoxe, aínda que non quere dicir que non lle afecte, pero as masas de radiata, tanto as que están repoboadas como as que están máis avanzadas, en estado de latizal, están moito peor. Temos incluso unha masa mixta na que se ve claramente a diferenza”, explica. Nesta SOFOR da Fonsagrada trataron xa dúas veces as súas plantacións de radiata pero non lograron salvalas. “Tratámolas fai dous anos pero nada, dá pena velas. E non nos valen moito para cortar aínda, porque terán uns 10 ou 15 anos; faltaríanlles aínda outros 10”, indica Esther.

Seguramente teñamos que cortar o piñeiro radiata, pero non sabemos que imos plantar no seu sitio

Os 19 veciños propietarios do monte de Cereixido están convencidos de que acabarán tendo que cortar a maior parte da superficie afectada, coa incógnita de non saber que plantar de novo. “O que non sabemos é que imos plantar no seu sitio”, recoñece. Axudas para repoboacións por motivos sanitarios José Fernando Enjamio Gándaras é o enxeñeiro técnico forestal da empresa Sortegal que asesora á SOFOR Santa Juliana e reclama unha implicación maior por parte das Administracións. “A Administración ten que empezar a tomar medidas, como tomou no seu momento co nematodo, porque o problema non é pequeno", asegura. “O radiata fóra da súa estación óptima está a sufrir moito, pero incluso en zonas da Terra Chá estano a pasar mal. Notas que a enfermidade vai avanzando; de día en día ves que van empeorando e desde fai un mes é cando os ves máis amarelos”, indica.

As árbores que están afectadas sofren a maiores da enfermidade o estrés da poda

As podas e clareos que se levan a cabo, di, ás veces mesmo son contraproducentes cando as masas xa están afectadas. “Estamos a ver que os tratamentos selvícolas non lles están vindo nada ben a masas xa coa enfermidade, porque sofren o estrés da poda a maiores do da propia enfermidade”, afirma. De cara a substituír, por motivos sanitarios, as repoboacións afectadas por novas plantacións, Fernando pide unha modificación nas ordes de axudas da Consellería. “Neste momento, as repoboacións que se financian son superficies rasas ou que non tiveran arborado nos últimos 5 anos. Este tipo de repoboacións non entrarían”, lamenta. “A alternativa é o cambio de especie. Hai que ver cal se adaptaría mellor en función da zona, pero o 'pinaster' é unha alternativa clara. Os modelos selvícolas non están desenvoltos para que podamos introducir outras especies a día de hoxe”, asegura.

Medidas culturais preventivas

“O nivel de afectación dos fungos foliares depende das condicións climáticas e do estado da masa, por iso é moi importante a aireación, é dicir, que as plantacións estean podadas e clareadas, reducindo a espesura da masa e a presenza de combustible, para que non se dean condicións axeitadas para os fungos e non teña reservorios”, explica Xabier.

A xente descoidou os tratamentos no monte e temos masas de piñeiro radiata sen podas desde fai moitos anos

Para tratar de poñer coto ao intercambio de esporas, Francisco propón tamén outras medidas como “desinfectar as ferramentas e vehículos cando imos dun monte de radiata a outro” e que a planta que sae dos viveiros veña tratada, o que serviría para protexela durante o primeiro e segundo ano. “É algo que non se fai, pero que sería barato”, razoa. Adiantar as podas e reducir a densidade Unha vez no monte, desde a Asociación Forestal de Galicia recomendan aumentar o marco de plantación. “En Lugo estamos poñendo de 830 a 600 pés por hectárea de inicio. Iso ten varias vantaxes, porque favorecemos a aireación da masa desde un inicio e deste xeito ademais os traballos de plantación e poda son moito máis baratos”, di Francisco.

Hai que facer intervencións máis precoces. As masas teñen que estar podadas e manter baixas densidades

Outra das claves na prevención da banda vermella e da marrón é precisamente facer intervencións máis precoces, con podas xa desde os primeiros anos. “As esporas soben desde o material que está no chan á árbore desde o solo a través das ramas baixas, polo que canta maior distancia haxa ao solo máis estaremos evitando a expansión do patóxeno”, evidencia. “Non é unha enfermidade letal se se toman as medidas de prevención axeitadas e se levan a cabo as medidas selvícolas idóneas, que coinciden ademais coas que hai que facer para obter madeira de calidade”, argumenta.

É necesario coller a enfermidade a tempo; enfrontarse a masas adultas xa moi afectadas é difícil, porque recuperan pouco

Outro factor que incide na maior ou menor afectación das masas de piñeiro radiata é a propia elección do lugar de plantación. “A afectación da enfermidade é máis evidente en zonas cunha mala calidade de estación (combinación de solo e clima) ou un ambiente forestal pouco propicio para o piñeiro radiata (pouca profundidade de solo, encharcamentos, escasos procesos de micorrización)”, salienta Francisco.

O Colexio Profesional da Enxeñaría Forestal de Galicia (COETFG) celebrou unha asemblea, que contou con case un cento de profesionais colexiados de toda Galicia representados, na que nomeou unha xunta xestora. Para iniciar o proceso presentouse unha candidatura completa, que recibiu o respaldo unánime dos participantes e que ten como obxectivos: devolver a plena operatividade á entidade e organizar o proceso electoral para elixir xunta de goberno o antes posible. O equipo que conforma a xunta xestora está formado por tres enxeñeiras e dous enxeñeiros, que non estiveron anteriormente na dirección. Tamén contan con persoas voluntarias como suplentes, por se fose necesario. Na actualidade, o colexio está formado por máis de seiscentas enxeñeiras e enxeñeiros e dende 1997 está funcionado como un colexio autónomo e desvinculado do Colexio con sede en Madrid e do Colexio Catalán. Segundo explican, isto permitiu proporcionar ás persoas colexiadas numerosas vantaxes á hora de desenvolver o seu traballo diario, ao participar de forma directa na elaboración da lexislación autonómica e nos plans de desenvolvemento rural e medio ambiente, ademais de ofrecerlles apoio directo e personalizado. O portavoz da xunta xestora agradeceu a resposta recibida e sinalou que é unha “mostra clara do apego” que o colexio conseguiu crear entre as e os enxeñeiros forestais. Quixo transmitir tranquilidade adiantando a súa intención de dar continuidade a este proceso transitorio, presentando unha nova candidatura na seguinte fase legal. Tamén animou á presentación de máis candidaturas, como “mostra da boa saúde” que ten a masa social deste colectivo, que é tan importante no sector medioambiental e forestal de Galicia. Un colectivo clave “Os enxeñeiros forestais están implicados na maior parte dos procesos técnicos que teñen que ver co medio ambiente e o medio rural de Galicia, sendo o colectivo que mantén un contacto máis estreito e directo cos propietarios forestais e as súas asociacións, así como coas distintas administracións, empresas de servicios e actores do sector forestal – industria”, destacan. Poñen de manifesto que tamén son claves na tramitación de axudas da Unión Europea que proveñen dos fondos FEDER e NextGenerationEU, e conforman un elemento catalizador e estratéxico no desenvolvemento do Plan forestal de Galicia 2021 - 2040 e no proceso de descarbonización para acadar a neutralidade climática en Galicia antes do ano 2050. “A profesión sen dúbida vive un momento de enorme desenvolvemento, cunha amplitude de ámbitos profesionais que superan con creces a outras enxeñarías ou grados, o que fai imprescindible contar cunha entidade que, de xeito responsable e comprometido, agrupe, defenda e apoie os intereses das e dos profesionais”, indican.

A Asociación Forestal de Galicia, en colaboración con Enel – Endesa, organiza o segundo bloque das xornadas sobre xestión forestal sostible nas Pontes de García Rodríguez, esta vez adicado ás coníferas, que terá lugar o 29 de abril, 3 e 4 de maio. Esta xornada consta dunha parte teórica e outra práctica, ambas impartidas por un equipo de enxeñeiros de montes da Asociación Forestal de Galicia. A parte teórica terá lugar na sede da Asociación Seara, no polígono industrial de Penapurreira, as tardes do 29 de abril e 3 de maio, a partir das 16 h. En canto á parte práctica, desenvolverase na zona restaurada da mina de Enel - Endesa e en monte particular o sábado 4 de maio. Para asistir á parte práctica, poñerase a disposición das persoas participantes un servizo de transporte en autobús que partirá da estación de autobuses das Pontes á hora que se indique nas xornadas. Este curso sobre xestión forestal de coníferas é o segundo bloque dunha acción formativa que se iniciou en febreiro, cun curso sobre xestión de frondosas caducifolias e eucaliptos. Dado que naquel momento non se puido facer a saída ao monte debido ao mal tempo, aproveitarase nesta ocasión para facer as dúas sesións prácticas xuntas. Ás persoas asistentes entregaráselles unha bolsa de pícnic para xantar no monte. A inscrición gratuíta pódese facer cubrindo este formulario en liña, nos teléfonos 981 564 011 e 618 752 214 ou no enderezo de correo afg@asociacionforestal.org.

A Xunta proxecta fomentar o pastoreo en zonas estratéxicas para a prevención de incendios, con dúas liñas: un plan piloto de rabaños públicos (propiedade da Xunta) para o control da biomasa na contorna de aldeas da comarca do Xurés e cunha convocatoria de axudas para o pastoreo en extensivo. Con estes dous proxectos, a Xunta calcula que se xestionarán 5.000 hectáreas a través do gando en extensivo, como alternativa á maquinaria. O Consello da Xunta deulle este luns o visto bo ao Plan de prevención de incendios forestais, que estará en vigor ata marzo de 2025 e que conta con 41 millóns de euros. Con este plan prevese actuar en máis de 60.000 hectáreas. Como novidade dentro do plan, búscase prever os lumes mediante o uso de gandería en extensivo. Segundo explicou o presidente da Xunta de Galicia, Alfonso Rueda, farase mediante gando propio, propiedade da Xunta, ou mediante axudas para promover este sistema entre os gandeiros. A previsión é xestionar 5.000 hectáreas mediante esta fórmula que favorece o desbroce natural. Ampliación de contratos de persoal laboral de extinción No ámbito da prevención, sobresae a ampliación dos contratos do persoal laboral do Servizo de Prevención e defensa contra incendios forestais (SPIF), que aumentarán gradualmente o seu período de contratación dende os 6 ata os 9 meses. Rematado este novo proceso de estabilización, en 2026, todos os integrantes do servizo (3.000 persoas) traballarán, como mínimo, ao longo de 9 meses ao ano, incidindo nunha maior intensidade dos traballos preventivos. Tamén no eido preventivo, a Administración autonómica destaca a renovación do protocolo de colaboración entre a Xunta e Deputación de Ourense. Con este convenio, actívanse catro pilotos para dotar con 16 novas brigadas por seis meses a catro mancomunidades da provincia, o que reforzará o traballo de prevención en arredor de 320 hectáreas de áreas cortalumes e faixas auxiliares. Inclúense tamén no Plan as medidas con cargo ao convenio de colaboración entre a Consellería do Medio Rural, Altri e Inditex, que financia actuacións estruturais destinadas á recuperación do territorio galego afectado por incendios forestais de singular incidencia, chegando ás comarcas do Courel, Valdeorras, Monterrei, O Barbanza e o Macizo Central de Ourense. En referencia á fronteira con Portugal, avanzarase na fixación de áreas estratéxicas preventivas na loita contra os lumes transfronteirizos, ademais de contar coa nova base aérea de Verín-Oímbra, xa operativa esta campaña. Estes traballos de planificación na Raia arrancarán nun piloto que inclúe a ampliación dun souto de castiñeiros como área cortalumes na parroquia de Videferre (Oímbra), ademais de actuacións previstas noutros concellos da mesma comarca limítrofes con Portugal

O plan conta con dous bloques: un dirixido a accións para a poboación e outro en medidas centradas no territorio

Entre as finalidades específicas do plan preventivo están as de limitar a potencialidade dos grandes incendios forestais ou a planificación preventiva, xestionando a biomasa forestal en zonas estratéxicas mediante técnicas silvícolas axeitadas, incluído o fomento de actuacións silvopastorais e pasteiros. Estrutura do plan Este plan estrutúrase en dous bloques: a programación de accións dirixidas á poboación e as centradas no territorio. As primeiras teñen que ver, por exemplo, coa sensibilización da poboación escolar e do rural, con 300 charlas aos estudantes e 35 accións formativas en parroquias de alta actividade incendiaria, así como campañas nos medios. Neste apartado tamén se inclúe o traballo relacionado coa tramitación do anteproxecto da Lei de loita integral contra os incendios forestais, actualmente en trámite de análise e resposta das alegacións recibidas. O segundo gran bloque recolle medidas as relativas á vixilancia do cumprimento das obrigas de xestión da biomasa tanto nas faixas primarias (de estradas e vías férreas) como nas secundarias (as máis próximas ás vivendas) e nas terciarias (de camiños, pistas ou devasas en terreo forestal). Este plan integrarase no Plan de prevención e defensa contra os incendios forestais (Pladiga) 2024 que, como é habitual, aprobarase antes do inicio da tempada de alto risco de lumes, que arranca o vindeiro 1 de xullo. Queimas prescritas No marco das actuacións de prevención, este ano prevese actuar con queimas prescritas, de redución do mato, en arredor de 1.680 hectáreas de terreo, en colaboración co Centro de Investigación Forestal de Lourizán.

Desde este luns 15 de abril quedarán prohibidas as queimas de restos agrícolas e forestais realizadas por particulares en Galicia ata novo aviso. Quedan excluídas desta prohibición as queimas controladas que executa o Servizo de prevención e defensa contra os incendios forestais debidamente planificadas e dispoñendo dos medios de extinción precisos. Isto implica que non se darán máis permisos e os xa concedidos quedarán en suspenso a partir deste luns. A decisión tomouse tras avaliar a evolución da situación meteorolóxica e unha vez analizados polo miúdo os diferentes indicadores técnicos que inciden no risco de lume. Tamén tendo en conta que a normativa –Decreto 105/2006, polo que se regulan medidas relativas á prevención de incendios forestais, á protección dos asentamentos no medio rural e á regulación de aproveitamentos e repoboacións forestais– prohibe as queimas cando as condicións meteorolóxicas poidan dificultar o seu control. Así mesmo, a Consellería do Medio Rural pide colaboración da cidadanía para que extreme as precaucións e denuncie calquera actividade delituosa incendiaria da que teña coñecemento, dado que desde este luns e ata novo aviso non está permitido o uso do lume para ningunha actividade agrícola e forestal para particulares. Ademais, a Consellería lembra que está a disposición da cidadanía o número de teléfono gratuíto 085, ao que deben chamar en caso de detectar algún lume forestal.

O Laboratorio Ecosocial do Barbanza convoca a primeira xornada de voluntariado nos montes da comarca para eliminar especies exóticas e invasoras, caso da acacia, e para promover a plantación de frondosas autóctonas. A actividade marca o inicio dunhas xornadas de voluntariado que se celebrarán nos montes barbanzáns organizadas pola Fundación Montescola, entidade a cargo das actividades de prospectiva comunitaria,voluntariado e educación medioambiental do Laboratorio, que teñen como obxectivo implicar a cidadanía na recuperación da biodiversidade e fortalecer as redes colaborativas da comunidade. Esta primeira acción terá lugar na mañá do domingo 14 de abril en Froxán (Lousame), e centrarase na eliminación de acacias e a plantación de pradairos. Aberta a todos os públicos e idades, a actividade supón unha oportunidade para aprender a descascar acacia e participar na plantación de medio cento de pradairos nunha zona na que Montescola ven traballando nos últimos anos para eliminar especies invasoras e recuperar a biodiversidade. As persoas interesadas poderanse inscribir na actividade enviando un email a info@montescola.org antes do venres 12. Ao rematar os traballos ofrecerase o tradicional xantar de albaroque. Apoio O Laboratorio Ecosocial do Barbanza conta co apoio da Fundación Biodiversidad do Ministerio parala Transición Ecológica y el Reto Demográfico (MITECO) no marco do Plan de Recuperación, Transformación e Resiliencia (PRTR), financiado pola Unión Europea - NextGenerationEU.