“O eucalipto contribúe moito máis á loita contra o cambio climático”

A asociación galega promotora da certificación forestal, PEFC GALICIA, acaba de renovar a súa directiva. Falamos con Enrique Valero Gutiérrez do Olmo, profesor da Escola de Enxeñaría Forestal de Pontevedra, da Universidade de Vigo, e que acaba de ser nomeado como novo presidente da entidade.

-En que liñas baseará a súa presidencia?
– Unha das miñas prioridades é incrementar a superficie forestal certificada, xa que aínda que Galicia ten xa moita, o seu potencial é moito maior. É certo que outras comunidades teñen unha maior superficie certificada, pero hai que ter en conta que a maioría da propiedade forestal galega é privada, mentres que en comunidades como Castela e León a maioría é de titularidade pública e resulta moito máis fácil de certificar que facelo cando hai moitos propietarios.

Outro dos meus obxectivos céntrase na parte complementaria, é dicir, incrementar as certificacións de moitos dos procesos de transformación da materia prima de orixe forestal, a pesar de que xa hai moitos en Galicia que contan con esta certificación. Trátase de actuar tamén na cadea de custodia e non só certificar a madeira, senón todo o procedemento industrial, que é amplísimo.

En terceiro lugar, tamén quero fomentar novas vías de certificación. Non só centrarse na madeira senón abarcar outros moitos froitos procedentes do bosque, mesmo de bens de tipo cultural que ofrecen os montes.

-Foi un dos promotores da creación do sistema de certificación PEFC, que evolución aprecia nestes 30 anos de traxectoria?
-Foi unha transformación enorme. A finais dos 80 comezamos a traballar sobre un sistema de certificación baseado nos criterios da Conferencia de Helsinki e co que asegurar que o manexo que se realiza en masas forestais, que cumpren unha serie de requisitos, acredita unha xestión sustentable. Aquilo que empezou entre 4 países (España, Austria, Alemaña e Países Escandinavos) deixou de ser panaeuropeo (como indican as súas siglas), para ser mundial, xa que agora adheriuse Rusia, Asia e Países Lationamericanos. Hai millóns de hectáreas certificadas e procesos industriais ou manufactureiros ligados á materia prima de orixe forestal que foron certificados.

-A certificación dunha masa forestal co selo PEFC acredita unha xestión forestal sustentable, pero que implica? A que aspectos se lle presta atención?
– A certificación PEFC basease neses 6 criterios acordados na Conferencia de Helsinki e abarcan desde o tema ambiental, que non só se centra na biodiversidade senón tamén ten en conta o cambio climático, a aspectos como a resilencia dos bosques. Hai criterios específicos centrados na protección da auga e o chan. Outros requisitos atenden ao benestar das poboacións rurais que viven dos montes e á súa economía. Cando cumpres todos eses criterios podes certificar esa xestión forestal e así garantir ao consumidor que o que está a mercar con ese selo PEFC procede de bosques xestionados de forma sustentable.

“O eucalipto non deixa de ser unha árbore e a certificación dos eucaliptais realízase se a xestión é correcta e se cumpren os criterios de sostibilidade”

-Adoita criticarse que poidan obter esta certificación masas forestais de eucalipto en Galicia, polo impacto que pode supor esta especie para o ecosistema no que se asenta. Como abordan esta problemática?
– É unha problemática ficticia. O debate do eucalipto é un debate dos anos 60 e que se instalou na sociedade. O eucalipto, non deixa de ser unha árbore, unha bomba de auga que realiza a fotosíntese dunha forma moito máis efectiva que outros, polo que fixa máis carbono; logra un maior crecemento que permite rescatar maior carbono da atmosfera, co que contribúe moito máis á loita contra o cambio climático. Á súa vez, o eucalipto xera economía  nos residentes rurais, de maneira que tamén contribúe a outro dos aspectos que se ten en conta á hora de avaliar a sustentabilidade, xa que favorece o benestar e mantemento das comunidades rurais. A certificación das plantacións de eucalipto corresponderá a se a xestión é correcta e se cumpre ou non os criterios de sustentabilidade.

-Que diferencia a certificación PEFC con respecto doutros selos?
-É moi sinxela. A certificación PEFC baséase nos criterios da Conferencia de Helsinki, un acordo internacional e recoñecido e apoiado polos distintos países asinantes. Ademais, procede da Conferencia Ministerial da Protección dos Bosques en Europa, ambos  son organismos oficiais. En España, Aenor regula os procesos de certificación, co que todo se fai de forma transparente e clara. Hai outros sistemas, que mesmo están apoiados por organizacións ecoloxistas, pero que na miña opinión non contan coas mesmas garantías e grao de transparencia, xa que non se coñecen os criterios polos que se rixen, nin quen os fixou. Non corresponden a unha norma publicada e oficial, posto que se trata de criterios de entidades privadas.

-Que lle achega aos propietarios forestais contar con esta certificación?
-Ademais dunha garantía tanto ante a Administración como ante calquera asociación, de maneira que se acredita que a xestión se fai ben, os seus produtos terán un prezo maior.

-E que vantaxes ten para as industrias tanto de madeira como de celulosa? Están a apostar por madeira co selo PEFC?
-Por suposto. As empresas están interesadas en lograr madeira certificada para logo dun proceso de transformación, que tamén estará certificado, poder pór ese selo que ante o consumidor é xa unha garantía. 

“En Centroeuropa practicamente todo o que se produce ten o selo de certificación e o consumidor aprecia esta garantía”

-Valoran os consumidores esta certificación?
-Desde logo. É certo que aínda non todo o mundo coñece o significado do selo PEFC, ás veces intúese que é unha garantía máis do produto sen coñecer as especificacións, pero cada vez valórase máis que sexa certificada por iso estanse incrementando as cadeas de custodia. En Centroeuropa practicamente todo o que se produce ten o selo de certificación e o consumidor aprecia esta garantía.

-Que implantación hai deste selo na actualidade en Galicia? E en España?
-En España avanzouse moito e, de feito, cada vez que se fai un informe sobre a certificación é máis ampla. No caso de Galicia, houbo momentos nos que estivo un pouco estancada debido ó tamaño da superficie forestal. En Andalucía ou Castela León pódense certificar 3.000 hectáreas cun só proceso, mentres que para certificar en Galicia esta superficie probablemente teñas que falar con 8.000 propietarios polo tamaño das parcelas. Aínda así, hai xa 30.000 propietarios certificados. Estamos a tentar impulsar o sistema de certificación de grupo, para traballar con superficies forestais que non sexan tan reducidas.

“En Galicia estamos tentando impulsar o sistema de certificación de grupo, para traballar con superficies que non sexan tan reducidas”

Doutra banda, a certificación xa non se centra só na madeira, senón que se ampliou a tódolos produtos que estean vinculados con ese monte, por exemplo, contamos mesmo con xamón certificado, procedente de porcos ibéricos que se alimentan a base de landras de carballos dun bosque que foi certificado. Ampliouse moito o espectro de produtos que poden ter certificados.

-No caso de Galicia, en que masas forestais hai máis interese para contar con esta certificación?
– En todo tipo de masas. Nalgúns países como Austria, mesmo se certifican as árbores de Nadal ou a biomasa. Aquí pódese certificar todo tipo de bosques e tamén os produtos que procedan del. Cada sistema require un procedemento establecido e lóxico en función da especie. Mesmo, estamos a traballar para certificar partes do Camiño de Santiago que transcorren por bosques certificados, o que dará maior información e garantías ao peregrino sobre a xestión que se fai do monte que está a atravesar.

-Precisamente en Galicia, nos últimos anos incrementouse e púxose en valor outros aproveitamentos forestais á marxe da madeira, como son o resinero, tamén é relevante contar coa certificación para estes produtos?
-Desde logo. De feito, un dos meus obxectivos é incrementar este tipo de certificacións. Tanto o aproveitamento de resina, que se está facendo agora en Galicia, como outros produtos tales como o mel, na que teño especial interese en comezar a traballar, para poder certificar aquela que procede de abellas que han pecoreado en bosques que foron certificados. Do mesmo xeito que co mel ou a resina, pode acreditarse calquera outro produto que proceda deles, como os froitos.

“Teño especial interese por empezar a traballar para certificar o mel de Galicia”

É relevante contar con esta certificación de primeiro nivel porque o consumidor ten a certeza de que o produto procede dun bosque que foi xestionado dunha forma sustentable e conséguese disipar as dúbidas da xestión que se fai do bosque. Doutra banda, increméntase o valor destes produtos no mercado, co cal o produtor recibe un maior beneficio.

-A certificación forestal, tanto individual como grupal, pode ser unha ferramenta para combater o abandono do monte?
-Desde logo. Cónstanos, xa que se expuxo no Consello Forestal de Galicia, que a actual Consellería de Medio Rural ten entre as súas prioridades buscar unha fórmula de agrupacionismo forestal de tal maneira que se poida facer unha xestión forestal en parcelas tecnicamente viables. Houbo intentos anteriores que non resultaron satisfactorios e cónstame que seguen traballando niso. No momento no que se logre esa ferramenta e se consiga un agrupacionismo de superficie forestal, da natureza que sexa, e se poida realizar unha xestión acorde e logo certificar,  vaise producir un incremento do aproveitamento forestal. É un obxectivo a curto prazo. Non hai outra saída para loitar non só contra o abandono do monte senón do medio rural. Será tamén unha vía de xestión para a biomasa e reducir o risco de incendios nos montes e a perda de biodiversidade, tentando crear superficies forestais xestionadas de maneira racional.