As Pontellas SC: “Ao pasar a ecolóxico reducimos moito estrés e gañamos calidade de vida”

Na parroquia de Candai, en Outeiro de Rei, ubícase a gandería As Pontellas SC, unha granxa de produción de leite ecolóxico que rexentan José Antonio López Corredoira e Ana Rodríguez Íñiguez e á se está a incorporar o seu fillo José Luis.

A historia desta gandería familiar remóntase a fai máis de 40 anos, cando o pai de José Antonio montou varios cebadeiros de becerros para comercializar a coñecida como carne branca (carne de tenreiros alimentados exclusivamente con leite e sacrificados antes dos 4 meses), cunha produción en cadea duns 700 animais.

Debido á caída na demanda deste tipo de xatos, unha das naves construídas para albergar o cebadeiro foi reconvertida despois, fai uns 35 anos, para meter vacas de leite. “Daquela estabamos en convencional e tiñamos medias de 32 litros diarios”, conta José Antonio.

Pero aquel sistema tan intensivo non o convencía. “Era moito estrés porque había que estar todo o día pendente das vacas se querías ter esa produción”, recoñece.

A nosa granxa hoxe é un relax. Cando estabamos en intensivo non era así, era un estrés continuo, había que estar todo o día pendente das vacas

Buscando un punto de equilibrio entre litros e horas de traballo, nun primeiro momento decidiron extensificar a produción a través do pastoreo en convencional pero logo xa optaron por pasar a ecolóxico. “Hai uns 15 anos que estamos en ecolóxico, pero antes de pasarnos a ecolóxico xa levabamos 7 ou 8 anos facendo pastoreo”, lembra.

Co cambio de sistema de produción cambiou tamén o nivel de dedicación necesario. “Hoxe a nosa granxa é un relax. Levantámonos ás 9 da mañá, ás 9 e media da mañá chegamos á granxa e ás 11 e media xa temos todo listo. Logo botamos as vacas ao pasto e ata as 7 da tarde non volvemos a vir para aquí”, conta José Antonio.

A clave, a xestión do pasto

Pero malia o sinxelo que semella o sistema produtivo que teñen adoptado, é necesario facer unha xestión axeitada das pradeiras. “O ecolóxico é moito máis complicado do que parece; non consiste só en botar as vacas a pacer”, di.

Producir en ecolóxico é moito máis complicado do que parece; non consiste só en botar as vacas a pacer

Para lograr un mellor aproveitamento do pasto, raciónano en función da súa calidade e dos suplementos forraxeiros aportados no pesebre. “Abro ás vacas en función da herba que haxa na parcela, as veces ábrolles dúas veces ao día para que teñan pasto fresco e non pisen tanto”, explica.

Dificultades para aumentar á superficie

Dispoñen en total de 54 hectáreas, polo que precisan acadar altas producións tanto de pasto como de forraxe para depender o menos posible das compras externas fóra da explotación. “De superficie estamos moi xustos, pero aquí non hai máis terreo dispoñible”, admiten.

Nesta zona plantouse moito eucalipto e non hai xa moitas máis fincas para coller

“Por esta zona plantouse moito eucalipto e case todo o que queda a prado xa o levamos nós”, engaden, polo que a falta de superficie agraria dispoñible limita a capacidade desta explotación para seguir medrando.

Entre becerras de recría, xovencas, vacas secas e vacas en produción, As Pontellas ten neste momento unhas 100 cabezas, das que a metade son animais en lactación. “Para ter máis vacas teriamos que ter máis terreo e non hai”, lamenta José Antonio.

Resementeiras sen arar a terra

Até agora a estratexia que seguían para aumentar a produtividade das fincas era a de ir renovando unha media de 6 hectáreas cada ano para ir mellorando deste xeito a produción e a calidade da herba, pero a finais do ano pasado adquiriron maquinaria para resementar as praderías sen necesidade de aralas.

“A máquina que mercamos permite distribuir as bostas e ao mesmo tempo botar semente. O que facemos é pasala cando saen as vacas da finca e logo botamos unha capa de purín por enriba, así imos implantando as variedades de herba que nos interesa sen necesidade de abrir o terreo”, explica José Antonio.

Unha encamadora para repartir o silo

Coa mecanización da maior parte dos traballos buscan facer máis levadeiras as tarefas diarias da granxa e ter que traballar menos horas. Dispoñen por exemplo dunha encamadora que empregan tamén para repartir o silo e a herba seca tanto no lote de vacas en produción como no de vacas secas.

Temos maquinaria de todo tipo para facer o traballo o máis cómodo posible

“É unha máquina moi polivalente, que nos vale tanto para estrar como para a alimentación. Metemos o rolo enteiro de silo ou de de herba seca dentro da encamadora e pasamos con ela polo pasillo de alimentación. A encamadora encárgase de ir desfacendo o rolo e repartíndoo polo pesebre. Para o silo ten ademais outra vantaxe, xa que o deixa moi esponxoso e cómeno moi ben”, asegura.

Entre 15 e 19 litros de media de produción ao longo do ano

O pasto e as forraxes producidas na explotación son a base da alimentación do gando. “O consumo de penso na nosa granxa é mínimo, estamos nos 4 quilos por vaca de media”, conta. O concentrado subminístrallelo a cooperativa asturiana Campoastur. “Levo con eles, mercándolles o penso, desde que empecei en ecolóxico”, lembra José Antonio.

As 100 cabezas só consomen uns 6.000 kg de penso ao mes xa que suplementan o pasto sobre todo con silo e herba seca. A pasada primavera fixeron uns 800 rolos de silo e uns 200 de herba seca, pero o verán foi seco e tiveron que empezar a suplementar xa no mes de xuño. “Esta é unha zona na que as fincas acusan a seca e por iso reduciuse moito o pasto”, explica.

Levamos con Campoastur desde que nos pasamos a ecolóxico. Só con pasto chegar a 20 litros é difícil

A produción media de leite da granxa sitúase nos 15 litros por vaca e día nos meses de verán e inverno, subindo a 18-19 litros na primavera. José Antonio recoñece que “só con pasto e silo de herba é difícil chegar a 20 litros”.

Pero está convencido de que a rendibilidade dunha explotación como a súa vén polo aforro de custos. “Trátase de ter os menos gastos posibles, dar o menos penso posible e usar a maquinaria tamén o menos posible para que a maior parte do que se ingresa quede libre”, xustifica.

Este ano fixeron uns 800 rolos de silo de herba e uns 200 de herba seca

A estratexia de alimentación en épocas de pouco pasto pasa por suplementar con forraxes propias e unha pequena cantidade de concentrado. “Pola mañá dámoslles entre 2 e 3 quilos de penso e despois, antes de sacalas ao pasto, intentamos meterlles bastante comida, tanto herba seca como silo de herba, para que cando chegan ao prado leven xa no estómago e non necesiten pacer tanto, porque eu notaba que no inverno se saían moi baleiras botaban todo o día pacendo e iso facía que baixaran á produción porque non se deitaban en todo o tempo e as vacas para producir leite necesitan descanso”, afirma. Teñen tamén un autocargador con segadora co que traen ás veces herba das fincas que están máis alonxadas para que as vacas a coman no pesebre.  

Estamos nun 4,10% de graxa e un 3,35% de proteína e en 110.000 células somáticas

A media de calidades móvese arredor dun 4,10% de graxa e un 3,35% de proteína. Desde que se pasaron a ecolóxico entregan o leite a Lactalis; antes, durante os anos que fixeron pastoreo en convencional, venderon tanto a Larsa como a Leyma.

Neste momento o prezo final xa con IVE e sumando as primas por calidades e por benestar (nivel excelente), sitúase nos 73 céntimos. Teñen contrato até marzo, asinado no mes de setembro e José Antonio confía en que os prezos se manteñan de cara á renovación. “Europa está tirando cara este modelo de produción, se queren fomentar isto e animar a máis xente a pasarse a ecolóxico non tería sentido que nos baixasen o prezo”, razoa.

Protexer as vacas das inclemencias meteorolóxicas

Unha das máximas de manexo que utilizan nesta gandería é a do benestar animal. “Nós non temos as vacas fóra nin cando chove moito nin con moito sol. Ter ás vacas á auga os días de inverno para min non é benestar animal, e igual nos días de sol no verán. As vacas o calor lévano mal, e o calor para elas é a partir de 25 grados”, matiza José Antonio.

Nin chovendo nin con moito sol temos as vacas fóra. Eu miro polo seu benestar porque tamén é o meu

Por iso no verán, os días que vai moita calor, botan as vacas a pacer pola mañá e recóllenas nas horas centrais do día, para que estean cando aperta o sol a cuberto no establo, para volver botalas pola tarde de novo a pacer. “Dá máis traballo, pero penso que as vacas están mellor. Por un lado evítaslles as horas de máis calor e minimizas riscos de mamite transmitido pola mosca”, asegura.  

Para levalas e traelas ao pasto manexa el só o rabaño, coa axuda do seu can. No entorno da granxa teñen 10 hectáreas de terreo e para o resto das fincas, algunhas delas a quilómetro e medio de distancia, van por camiños de terra sen asfaltar.

Para iren ao pasto levámolas por camiños de terra, as nosas vacas case non pisan o asfalto

“Moitos deles eran camiños que estaban pechados de maleza, pero desde que botamos as vacas fóra volvéronse abrir”, explica. Estes vellos camiños de servizo evitan que o rabaño teña que ir polas pistas. “O alcatrán ás vacas non lles fai nada ben, moitas coxeiras danse por culpa das areas”, di José Antonio.