Galego
Godello é unha das variedades en auxe en Galicia, en especial en Denominacións de Orixe (DO) como Valdeorras ou Monterrei, onde a presenza desta variedade incrementouse de forma notable nos últimos anos. Para moitos, atopámonos en pleno boom do Godello, non só pola crecente expansión que experimentou nos últimos anos nos viñedos e adegas senón polo recoñecemento que logrou tamén no mercado, pero a que se debe esta expansión? Por que conquista aos viticultores e no mercado esta variedade?
O enólogo Jorge Navascués, un dos grandes ‘elaboradores’ de viño como el mesmo defínese, é tamén un dos grandes apaixonados desta variedade autóctona. A súa experiencia nos últimos anos en Valdeorras, nun proxecto impulsado pola Compañía Vitivinícola do Norte de España (CVNE) permitiulle estar en contacto directo coa variedade e coñecela máis en profundidade. “Godello é unha uva moi atractiva, unha variedade que desde o primeiro momento te atrapa. Ten a capacidade de dar o mellor nun viño novo. É, sen dúbida unha variedade moi boa para poder embotellar unha paisaxe”, reivindica o experto durante a súa participación nunha masterclass organizada por Ourense Vinis Terrae.
“Godello é unha variedade que desde o primeiro momento te atrapa. Ten a capacidade de dar o mellor nun viño novo. Sen dúbida, resulta moi boa alternativa para embotellar unha paisaxe”
Navascués recoñece que o Godello atópase, do mesmo xeito que Galicia “nunha época doce” pola proxección que están a ter o seu viño, pero asegura que aínda queda traballo por facer e moito que ofrecer no que a produción vitivinícola se refire. “Galicia ten clima, cultura, historia, variedades propias e unha identidade propia”, sinala o experto. De aí que poida reivindicar o espazo que lle corresponde no mundo do viño. Navascués incide na necesidade de sacudirse xa os complexos de inferioridade aínda presentes que hai en moitas rexións produtoras de viño de España con respecto ás dúas grandes referencias históricas de viño. “Galicia aínda pode chegar moito máis arriba. Galicia era un auténtico diamante por puír, no que a vinicultura refírese”, valora o elaborador.
As potencialidades
En base á súa experiencia no mundo do viño e en especial no contacto directo que está a ter nos últimos anos coa variedade en Valdeorras, Navascués analiza o Godello desde tres etapas claves: a viticultura, a elaboración e a crianza. O enólogo somete así a unha revisión á variedade para coñecer tanto os seus puntos fortes como as súas debilidades.
No viñedo, Godello é unha variedade cun gran potencial e capacidade de adaptación e de expresar o solo e o clima do que procede. “Sorprendeume moito o seu carácter camaleónico, a súa capacidade para poder sobrevivir en calquera tipo de solo, pasando dos solos barrentos que podemos atopar en Monterrei, ao granito ou á lousa pura do Barco de Valdeorras”, detalla o enólogo. Navascués recoñece que no seu primeiro contacto coa variedade en Valdeorras tivo as súas dúbidas sobre a resposta da variedade ante estes solos pizarrosos. “Eu tiven medo con ese solo, pero Godello comportouse moi ben e demostroume que é unha variedade forte e moi resistente”, sentenza.
Godello é tamén unha variedade con rendementos destacados. “Trátase dunha variedade bastante xenerosa en canto a rendementos se refire e iso é bastante bo, non só pola rendibilidade do viñedo, senón porque ter unha produción equilibrada asegura unha madurez máis lenta”, destaca o enólogo.
“Ter unha madurez moi rápida fai que teñamos que estar moi encima na época de madurez para non perder de vista o PH e a acidez”
Un dos puntos febles da variedade radica no sensible que resulta á calor e á radiación solar. Esta alta sensibilidade choca de cheo coa expansión que tivo esta variedade nunha DO como Valdeorras onde aperta a calor. “Ter unha madurez moi rápida fai que teñamos que estar moi encima na época de madurez para non perder de vista o PH e a acidez. Á fin e ao cabo queremos colleitar unha uva o máis equilibrada posible, cunha acidez que reflicta ese carácter galego”, recoñece Navascués.
Neste senso, a orientación das cepas tamén pode xogar un papel decisivo. Así, o enólogo sostén a teoría de que en Valdeorras se plantaron moitas viñas de Godello en terreos antes ocupados por cepas de Mencía, cunhas necesidades para a súa madurez moi diferentes. “En Mencía búscase unha maduración mediante a exposición sur, mentres que en Godello estamos a experimentar con exposicións ao norte para poder gañar uns 15 días máis de ciclo e frescor natural”, concreta o enólogo.
O enólogo incide en ter moi presente esta sensibilidade da uva á radiación solar non só en prácticas habituais noutras rexións, como o esfollado, senón tamén polo tipo de solo, que pode acentuar os riscos de conseguir unha uva óptima. “O solo de lousa achega importantes matices ao viño, pero tamén hai que ter presente que reflicte moito a luz”, apunta.
A nivel sanitario, Navascués sinala que se trata dunha variedade na que se poden lograr uvas de calidade ‘cun pouco de criterio e sendo sustentables, a pesar da humidade típica de Galicia’, indica.
“Hai que analizar moi ben que viño se pode traballar ou non con leas. As leas son capaces de ofrecer o mellor e o peor dun viño”
O comportamento da variedade Godello na súa elaboración tamén sorprendeu, en gran medida, ao enólogo. “Custoume entender a variedade dentro da adega”, recoñece. As súas catas para coñecer os Godellos que se elaboran tanto en Valdeorras como en Monterrei déronlle boa conta do gran nivel destes viños, o que tamén lle levou a pensar, equívocamente, que podería ser unha tarefa fácil.
“Empezamos con prensados directos, sen macerar moito coa pel. Traballabamos con temperaturas de fermentación moi baixas e vimos que tampouco é o mellor para Godello”, apunta o enólogo. Tamén incide no papel determinante que poden ter as leas, pero que tampouco debe condicionar o viño. “Parece que as leas, deba ser unha obrigación. As leas son capaces do mellor e o peor. Hai que analizar moi ben que viño se pode traballar ou non con leas”, valora Navascués.
Ao mesmo tempo tamén recomenda prestar atención á redución que se fai en adega. “Hai que gardar ben esta marabilla de viño que ofrece Godello, sen tampouco ser excesivamente redutivo, porque senón facemos viños moi de moda e tendencia, pero que non chegan a reflectir ben o que é a variedade”, incide.
“A gran sorpresa de Godello foi a capacidade de envellecemento que ten. A madeira, ben utilizada, é a mellor amiga desta variedade”
No que a crianza se refire, Navascués confesa que “a gran sorpresa de Godello foi a capacidade de envellecemento que ten. Cun carácter tan comercial e maduro que teñen desde o principio, logo amosa ser un viño atlántico moderado, con moita acidez e madurez ao mesmo tempo. É un conxunto perfecto para que o viño evolucione moi ben”, insiste.
Nestes anos en Valdeorras, Navascués tamén experimentou con diferentes crianzas, tanto en madeira como formigón ou poliestireno para comprender a evolución do viño e do comportamento do osíxeno durante a crianza. O enólogo reivindica a crianza en madeira para Godello. “A madeira, ben utilizada, é a mellor amiga da Godello, cando se utiliza para potenciar as súas virtudes, non para enmascaralas”. Así, para viños que vaian estar 3 ou 4 anos, indica que a madeira case “debería de ser unha obrigación, xa que é o complemento perfecto”. Ademais, a súa recomendación pasa por utilizar grandes depósitos de madeira. En CVME están a apostar por depósitos de 500 e de 2.000 litros.
En plena expansión
Aínda que nestes momentos, o Godello se atope en plena expansión, cabe lembrar que esta variedade estivo case a piques de desaparecer debido á filoxera. Neste sentido, é imprescindible o labor de recuperación e posta en valor levada ao amparo do movemento Revival en Valdeorras, que conseguiu iniciar a expansión desta variedade e resultou clave para evitar a súa desaparición.
Abonda un repaso aos datos de produción dos últimos anos en zonas como Valdeorras ou Monterrei para comprobar e ratificar a gran proxección que tivo esta variedade. Así, na DO Valdeorras pasaron dunha produción de 2,4 millóns de uvas en 2014 a sumar máis de 7 millóns de quilos en 2020 e máis de 1.000 hectáreas de viñedo. Na última colleita, 4 millóns de quilos eran só de variedades brancas, na súa maioría Godello.
“Mentres o crecemento sexa sustentable, creo que é interesante para todos, tanto para viticultores como para a DO”
As cifras manexadas por Navascués mostran un gran crecemento no Godello. “Valdeorras experimentou nos últimos anos un auténtico boom do Godello. Lograron case dobrar a produción de Godello en só 6 colleitas, xa que as producións en tinto mantivéronse”, recoñece o enólogo á vez que o valora como algo positivo. “Mentres este crecemento sexa sustentable, creo que é interesante para todos, tanto para viticultores como para a DO”, indica.
Un crecemento similar experimentou a DO Monterrei, que alcanzou unha produción de 6,7 millóns de quilos en 2020, cunhas 600 hectáreas de viñedo. “Aínda que en Monterrei hai máis variedade varietal entre os brancos que en Valdeorras, onde predomina máis o Godello, tamén nesta DO se constatou case o mesmo crecemento. Pasaron de 1,9 millóns quilos a 3,6 en 2020. Creo que é un crecemento necesario”, argumenta.
Evolución da produción de uva branca, na súa maioría Godello, nos últimos anos na Ribeira Sacra, o Bierzo, Monterrei e Valdeorras.
Tamén noutras Denominacións de Orixe están a elaborarse grandes Godellos, como ocorre na Ribeira Sacra, tal e como destaca Navascués, aínda que a presenza destes viños é moito menor. O enólogo tamén incide na gran compañeira e o gran potencial que ten a variedade Godello para o Albariño.
Retos da variedade ante o futuro
Entre os retos que se debuxan para o Godello, en opinión do enólogo, atópase o posicionamento e a difusión da variedade. “Os viños actuais de Godello de Valdeorras teñen pouca identidade e apenas se diferencian entre xenérico e leas. O potencial que ten a DO en variedade de solos, fincas e influencias é moi interesante”, reivindica.
Neste sentido, fixeron xa traballos para establecer un mapa de clasificación das comarcas de Valdeorras polo tipo de solos (solos pizarrosos, barrentos e graníticos) que pode axudar a clarificar a gran variedade e múltiples expresións de Godello que xa se elaboran.
Navascués tamén incide no transcendental que debe ser encamiñar a proxección futura do Godello tendo moi presente a evolución doutros viños. “É fundamental que non se prostitúa a variedade, como ocorreu noutras rexións vitivinícolas, que experimentaron unha explosión comercial e mediática moi grande e perderon un pouco a identidade”, indica o enólogo.
“Vender viño só pola variedade sería un suicidio profesional, como xa ocorreu con outras variedades desligadas da súa orixe”
Para Navascués a estratexia debe centrarse en definir a personalidade e o lugar no mercado da DO sen caer no erro de vender unicamente Godello. “Vender viño só pola variedade sería un suicidio profesional, como xa temos visto que ocorreu noutras zonas de España e con outras variedades brancas, xa que cando só vendes unha variedade e non unha orixe tes moitas posibilidades de que che copien. Debemos embotellar paisaxes, atopar o noso estilo e ter coidado con este boom. É unha variedade de futuro, para seguir traballando, pero sen perder o norte”, conclúe Navascués.
