Galego
Javier Blanco Murcia é Profesor de Medicamento e Cirurxía da Facultade de Veterinaria e Xefe do Servizo de Clínica de Rumiantes do Hospital Clínico Veterinario da Universidade Complutense de Madrid. O pasado fin de semana presentou na EFA-Fonteboa, en Coristanco, os seus estudos sobre enfermidades da pezuña e os últimos avances para o seu tratamento. Fíxoo dentro da IV Xornada de Unificación de Criterios de I-SAP e o I curso de podoloxía organizados pola Confederación de Asociacións de Frisoa Española (CONAFE).
Cales son as principais enfermidades podolóxicas que afectan ó gando vacún?
Cando se fala de podoloxía en xeral estamos a falar de problemas que producen coxeira con orixe nas pezuñas, que afectan ás extremidades, aínda que o 80% dos problemas son de pezuña. Cando unha vaca coxea hai que buscar a maioría das veces o problema na pezuña. Por iso os podólogos céntranse moito na pata do animal.
E na vaca, polo sistema de estabulación, as enfermidades podolóxicas son as máis comúns ás que se enfronta o gandeiro e comprometen a viabilidade económica da explotación.
Que patoloxías afectan máis ó gando vacún?
Hai unha enfermidade clara que, segundo moitos estudos, pode estar presente en case un 50% da vacas e que é a laminite. Esta enfermidade é a consecuencia dun desamaño nutricional, dun problema dixestivo causado, entre outros, por adición excesiva de hidratos de carbono na ración e pola falta dalgúns produtos prohibidos na Unión Europea como a monensina. Isto leva a que as vacas desenvolvan a enfermidade da acidose láctica ruminal e que, nas patas, se traduce en laminite.
Ademais, a laminite é o factor predisponente doutras moitas enfermidades da pezuña como as úlceras, as separacións da liña branca, os accesos ou as osteomelite.
“Nunha gandería mediana os problemas de pezuñas e patas poden causar perdas de 12.000 euros ao ano”
Que perdas económicas poden supoñer as enfermidades podolóxicas na cabana gandeira?
Hai un estudo que di que cada vez que hai un animal que necesita un tratamento podolóxico porque está coxo, a perda mínima para o gandeiro sitúase en 138 euros. Se iso se multiplica por 100 vacas e unha afectación do 25% ao 30% empezan a sumarse perdas importantes. Así, nunha gandería mediana os problemas de pezuñas e patas poden causar perdas de 12.000 euros ao ano, soamente en gastos veterinarios, tratamentos podolóxicos e leite que se deixou de producir.
En que aspectos de alimentación pode incidir o gandeiro para reducir os problemas podolóxicos?
É moi importante que os gandeiros estean sempre en contacto co seu nutrólogo e teñen que ter en conta que os criterios de risco son os niveis de almidóns. A fonte problema son todas as materias primas que teñen almidóns, e o silo de millo, que en Galicia é protagonista, pode ter contidos altísimos en almidón. Por iso, hai que mesturalo moi ben con outros ingredientes para axustar a ración, como son fibras, correctores e tampóns. Estes aditivos evitan que o almidón fermente ao chegar ao rume e produza acedo láctico, unha reacción que vai provocar unha lesión ruminal.
Un segundo aspecto no que hai que incidir é a limpeza das instalacións: non soamente a limpeza do esterco senón que os animais teñan tamén suficiente tempo de descanso.
As vacas deben estar tombadas comodamente rumiando a maior parte do tempo, ao redor de 14 horas ao día.
Tamén é importante o tempo de espera excesivo na sala de muxido. Como pode afectar as enfermidades podolóxicas?
Temos que pensar que as vacas non están deseñadas para estar sobre superficies duras, e menos esperando de pé. Na natureza ou están a pastar ou tombadas comodamente. Cando hai un tempo de espera excesivo na sala de muxido estamos a transmitir sobre catro puntos os 500 quilos que como media pesa unha vaca. En especial sobre as pezuñas posteriores, e sobre as laterais aínda máis. Esa presión continua sobre o cemento fai que apareza un problema de inflamación e de lesión dos ósos dentro do casco.
“Os problemas podolóxicos teñen a súa orixe na nutrición, na falta de comodidade e no clima”
Que medidas se poden introducir nas explotacións a nivel de chans para mellorar a saúde podolóxica?
O falar de medidas e tempos concretos para todas as explotacións é difícil porque cada gandería ten o seu tamaño e o seu deseño. Pero hai que ter en conta que os problemas do pé e da pezuña son o resultado de todo o ambiente que rodea á vaca: a nutrición, a comodidade e a climatoloxía, porque os animais sofren tensións por calor e por humidade.
Por tanto, os ambientes onde as vacas estean ben ventiladas e onde a humidade e a nutrición sexan adecuadas van favorecer que as vacas non teñan problemas podolóxicos.
En segundo lugar, en instalacións onde temos cubículos, a arrobadeira debe pasarse con frecuencia para manter o chan limpo.
O que é máis importante son os pediluvios para as vacas. Neste sentido, recoméndanse baños de formol ou de sulfato de cobre unha ou dúas veces á semana ao entrar á sala de muxido para evitar enfermidades infecciosas.
E ter en conta que as xovencas e as vacas secas, aínda que non dean leite, teñen que estar suxeitas á mesma comodidade que as demais: chan limpo e confortable e unha boa nutrición.
Cal é o correcto tratamento para unha vaca cunha lesión podolóxica?
Tratar de curar a lesión canto antes, reducir a dor e a inflamación e tentar que os animais en todas as explotacións teñan unha zona de corentena ou lazareto onde estean nun chan cómodo, limpo e con comida e bebida a libre disposición, sen ter que competir coas vacas sas nin andar en exceso.
“É moi recomendable ter un lazareto na explotación para os animais con problemas podolóxicos”
Como inflúe o material das camas na saúde podolóxica das vacas?
Ten unha influencia importante, pero o que pode ser bo para unha cousa pode ser mala para outra: o serrín pode favorecer as mamite; o carbonato cálcico é cómodo nos cubículos pero pode obstruír as fosas de xurro se cae á arrobadeira…etc.
En principio, o que case ninguén dubida é que en estabulación intensiva recoméndanse uns cubículos ben deseñados e cómodos, cunhas lonxitudes e amplitudes suficientes para que as vacas sentan cómodas.
Se a incidencia de mastite é especialmente alta, a utilización de camas de carbonato ou de area pode ser unha boa opción. Hai que valorar o prezo…etc. Hai outras opcións como pode ser a palla ou a viruta e tamén están as camas de goma. Cada gandeiro, en función do seu tipo de explotación, ten que valoralo.
Vendando a pezuña dunha vaca.
As vacas teñen menos problemas de patas e pezuñas en sistemas semiextensivos ou extensivos?
Si, son estabulacións que se parecen máis á vida natural destes animais. Pero no actual modelo produtivo, necesítanse sistemas intensivos para tentar rendibilizar a explotación. Iso non quere dicir que pasar as vacas dun modelo intensivo a unha semiextensivo non sexa unha mala idea.
Hai dous modelos de produción láctea no mundo: o neozelandés e o californiano. No primeiro as vacas pacen e están a maior parte do tempo ao aire libre, comen pouco e producen pouco pero con poucos custos de produción. E o modelo californiano, que é ao que nos diriximos, con animais estabulados aos que lles damos moito para comer, investimos moito na súa produción e pedímoslles moito leite. Economicamente son unha opción ambos os sistemas.
O primeiro modelo fai que os rendementos sexan menores pero melloran os problemas de pezuñas e certos problemas desaparecen. Outra cousa é a rendibilidade e a sustentabilidade económica.
“É un problema a decisión de prohibir o formol e outras sustancias para loitar contra as enfermidades podolóxicas”
Os podólogos enfrontádesvos a unha crecente redución do número de antibióticos e sustancias para empregar no voso traballo?
A prevención é o máis importante. Pero o que non podemos é pensar que non imos ter ferramentas farmacolóxicas para loitar contra os problemas. Estas sustancias sempre serán necesarias e efectivamente son un problema no futuro, por moi ben que preveñamos.
E o que é certo é que na Unión Europea enfrontámonos a un número crecente de sustancias prohibidas por ser nocivas para o medioambiente ou para a cadea alimentaria. Iso fai que cada vez haxa máis problemas para realizar os baños podais ou pediluvios, onde o formol xa está prohibido en varias comunidades de España polos seus riscos canceríxenos, o que nos obriga a buscar produtos alternativos.
E en canto aos antibióticos, hai un código de boas prácticas que está a piques de ser publicado pola Unión Europea que vai restrinxir moito o uso. Se se manexa ben, o único que vai requirir é que se fagan as cousas moito mellor. É dicir, imos ter un concepto claro de porqué poñemos un antibiótico e as opcións terapeúticas que existen e iso vai estar moi regulamentado.
