Galego
Control eléctrico de maleza entre liñas de plantación de frutais de Reino Unido
A redución no uso de herbicidas e a busca de alternativas reais a algunhas das materias activas máis controvertidas, como o glifosato, é un dos principais obxectivos da Unión Europea para esta década.
O proxecto Oper8 involucra a 8 institucións de 7 países nunha rede que busca solucións alternativas ao uso de produtos químicos para o control da maleza, con distintos métodos que se están probando tanto en campos experimentais como en explotacións reais.
A intención é analizar os distintos métodos dispoñibles, a súa eficacia, resultados e custos para establecer un inventario de prácticas posibles en función dos tipos de cultivos e sistemas produtivos.
Foi desenvolvida maquinaria específica para limpeza de rúas en plantacións de viñedo e froitos vermellos
Dentro destes métodos innovadores ábrese camiño a eliminación de malas herbas por medio de eléctrodos que conducen a electricidade a través das plantas para secarlas, producindo a súa desaparición.
Este sistema novo está a aplicarse xa en Reino Unido con bos resultados para a limpeza de rúas en plantacións en ringleira de froitos vermellos e en Francia en viñedo. Nestes casos búscase a eliminación da totalidade da maleza existente.
A aplicación localizada sobre lavazas en praderías presenta resultados “prometedores”
En Gales, ensaiouse tamén para a eliminación selectiva de malas herbas en praderías de explotacións lácteas. Os traballos nesta ocasión estaban focalizados na erradicación de lavazas, unha das malas herbas máis frecuentes en pasteiros, con resultados “prometedores”, destacan.
Esta tecnoloxía e a nova maquinaria necesaria para a súa aplicación está a ser desenvolvida pola empresa Rootwave, formada por un equipo de 45 persoas no Reino Unido, e que está a aplicar xa o sistema eléctrico en xardinería, fruticultura e mesmo en cultivos de millo ou remolacha.
Nas plantas ou rúas que se queren limpar xérase, por medio dun eléctrodo positivo e un eléctrodo negativo, un arco eléctrico que fai pasar a corrente a través da mala herba, producindo que se seque nas dúas semanas posteriores debido a esta descarga.
FRUTAIS: “O control mecánico mediante laboreo afecta á estrutura do chan mentres que o desherbado eléctrico non”
Desherbado eléctrico en plantacións de froitos vermellos en Reino Unido
Lynn Tatnell, investigadora de ADAS, unha entidade de asesoramento agrícola e de consultoría ambiental de Reino Unido especializada en produción ecolóxica e que tamén realiza investigación aplicada, leva controlando as malas herbas nunha plantación de grosellas negras mediante desherbado eléctrico desde hai 5 anos.
A principal conclusión destes ensaios é que este sistema novidoso é un método efectivo de control de malezas en arbustos e froitos de cana. “O control eléctrico é unha ferramenta de futuro. Estes ensaios mostraron resultados extremadamente prometedores”, asegura Lynn.
É un método respectuoso cos preceptos da agricultura rexenerativa
Entre as principais razóns para estender este método, explica Lynn, estaría a súa menor afectación á estrutura do chan. “En plantacións de froiteiras as herbas que saen xusto á beira das liñas de plantación teñen efectos negativos, pero os métodos mecánicos usados perturban o chan, algo que non pasa co método eléctrico de desherbado. Os efectos positivos de non mover o chan percíbense no segundo ano”, asegura.
Do mesmo xeito, este sistema non mata a insectos que non estean directamente en contacto coa mala herba e respecta a microbiota existente no chan, polo que é un método válido para o seu uso en agricultura ecolóxica e rexenerativa.
Maior efectividade ao incrementar o número de pases
Son necesarios polo menos dous tratamentos e o resultado mellora ao reducir a velocidade de aplicación
Segundo os ensaios realizados nos anos 2018 e 2019, cuxos resultados completos están dispoñibles nesta ligazón, conclúese que varios pases son máis efectivos que un só para o control de malas herbas e que unha velocidade lenta de aplicación mellora a eficacia do tratamento, debido ao tempo de contacto da electricidade coa planta.
Estase a demostrar que os resultados melloran realizando varios pases e que as velocidades de aplicación máis lentas aumentan a eficacia do tratamento
“Isto pode ser un factor máis importante para malas herbas perennes persistentes ou malas herbas que son máis grandes no momento do tratamento”, destaca Lynn. “O control dos cardos é extremadamente eficaz mediante tratamentos eléctricos, algo que tamén se pode estender a outras malas herbas perennes, como as ortigas”, explica.
No verán a redución de maleza á beira das liñas de plantación é do 60% cun só pase e do 90% en dous pases. Dúas semanas despois do segundo tratamento eléctrico a maioría de malas herbas estarían completamente mortas. No inverno a eficacia redúcese ao 50% cun pase e ao 75% con dous tratamentos. As aplicacións realízanse cun intervalo de entre 2 e 3 semanas de separación entre elas.
Menos condicionado pola climatoloxía
Un dos problemas para a aplicación de herbicidas en determinadas circunstancias son as condicións climatolóxicas, que minguan a eficacia dos tratamentos. No caso do control eléctrico as condicións de aplicación son moito máis flexibles. “O desherbado eléctrico é unha opción eficaz e versátil. O produtor ten a flexibilidade de tratar en condicións climáticas nas que non podería facelo cun pulverizador para aplicación de herbicidas, como por exemplo en condicións de vento e inmediatamente antes ou despois da choiva”, asegura Lynn.
O sistema eléctrico achega flexibilidade na aplicación, xa que permite traballar con condicións atmosféricas de vento ou inmediatamente antes ou despois de chover
“A desherbadora eléctrica non reduce o banco de sementes do chan, polo que non fomenta unha maior eliminación de malas herbas en comparación coas desmalezadoras mecánicas que moven o chan. Con todo, un enfoque integrado de manexo de malezas podería combinar ambos sistemas, incentivando primeiro o nacemento dunha onda de malas herbas, ao ser estimulada polo tratamento mecánico, para daquela ser tratada por un sistema eléctrico e reducir deste xeito o banco de sementes de malezas presente na parcela”, propón o estudo.
O desherbado eléctrico destrúe tanto a planta como as raíces, polo que reduce os tratamentos posteriores de forma máis efectiva que os métodos mecánicos
En cultivos de grosella negra en ecolóxico, onde había moita presenza de herba, comprobouse que “a sega é esencial para asegurar que a herba estea a unha altura e densidade manexable antes de aplicar o tratamento eléctrico”.
VIÑEDO: “O custo é comparable con outros métodos”
Desherbado eléctrico en viñedos franceses
Christophe Gaviglio, especialista do Instituto Francés de Viticultura (IFV), detallou as posibilidades de utilización de métodos eléctricos de desherbado en viñedo. Os resultados dos ensaios realizados indican que o consumo de combustible non é superior ao dun tractor convencional utilizado para segar ou tratar as malas herbas mecanicamente ou para realizar a aplicación de herbicida con sulfatadora suspendida. Polo tanto, en canto a custos, “os tratamentos eléctricos serían comparables a outros tratamentos contra malezas”, asegura.
O custo de tratamento químico mediante herbicida rolda os 250€/ha/ano; mentres o custo dos desherbados mecánicos elevaríanse a entre 450 e 650€/ha/ano. O custo do control eléctrico non está aínda totalmente definido, en función da superficie a tratar, o número de intervencións, etc, pero o custo medio aproximado estímase en 300€/ha/ano. “Ten un custo competitivo en comparación aos herbicidas”, asegura Christophe.
Aínda que aclara que o custo final é variable en función de múltiples circunstancias. “Hai unha serie de factores que condicionan unha mellor eficiencia do tratamento eléctrico: velocidade de aplicación, tipo de mala herba, densidade, etc. Por tanto, o custo depende de numerosas hipóteses”, di.
Redúcese o risco de erosión
“En viticultura non necesitamos un control selectivo, senón limpar de herbas as rúas. Non necesitamos un control de precisión. Aínda que o tratamento eléctrico é aplicable a todo tipo de malas herbas, tarda algún tempo en mostrar a súa eficacia sobre algunhas malas herbas e en condicións similares non todas as especies reaccionan igual ao contacto cos eléctrodos”, recoñece.
Ao non abrir o chan permite unha maior captura de carbono
Outras alternativas aos herbicidas tiñan menor eficacia e un curto período de efectividade ou persistencia, impacto sobre as viñas e imposibilidade de uso en chans en pendente, algo que non sucede neste caso, xa que pode ser aplicado en zonas pedregosas ou en pendente porque ao non abrir o chan redúcese o risco de erosión.
“Este método axuda á restauración natural do chan e a biodiversidade e dá soporte á agricultura rexenerativa. Permite ademais facer tratamentos próximos a leitos de auga ou zonas sensibles desde o punto de vista ambiental”, compara Christophe.
PRADEIRA: “Tres tratamentos eléctricos son equivalentes a unha aplicación de herbicida para o control de labazas”
Kevin Godfrey participou nos ensaios realizados en pradeiras de explotacións lácteas de Reino Unido para o control de labazas (Rumex spp.) mediante uso de eléctrodos eléctricos. As experiencias leváronse a cabo en tres granxas leiteiras do sur de Gales durante un período de dous anos (2019-2021), onde se alcanzaron resultados “prometedores”, asegura.
Trátase neste caso dun sistema eléctrico para tratamentos localizados en pradería mediante un kit portátil tamén usado en xardinería. Aplicáronse tres tratamentos eléctricos cun espazo de entre 3 e 4 semanas entre eles, realizando a primeira aplicación no mes de maio, e comprobouse que a eficacia iguala ao uso de herbicidas.
O control eléctrico é un sistema prometedor como ferramenta de xestión de praderías con lavazas
“Para o control de lavazas (Rumex obtusifolius) en praderías, tres pases eléctricos son equivalentes a unha aplicación de herbicida. É un método que ten aplicación evidente para os produtores en ecolóxico ou aqueles que queiran reducir o uso de herbicidas na súa explotación”, afirma.
A eficacia de tres pases eléctricos sería similar ao uso de herbicida
Segundo os ensaios realizados no ano 2021, medindo os resultados 4 e 8 semanas despois do tratamento, un pase logra unha eficacia inferior ao 40%, dous pases acadan o 60% e tres pases incrementan a efectividade ao 95% no control de labazas.
Uso combinado con herbicidas
“Os herbicidas requiren unha planta en crecemento activo que non sexa nin demasiado pequena nin demasiado grande, polo que conseguir a aplicación no momento correcto para unha absorción e eficacia óptimas é moi importante, pero ás veces é difícil de lograr unha aplicación de herbicida no momento óptimo, debido á climatoloxía”, asegura Kevin.
“Os resultados obtidos en 2021 reflicten o beneficio dun enfoque integrado, onde se aplicou un tratamento eléctrico en maio que controlou significativamente as lavazas e logo un tratamento con herbicida de seguimento un mes máis tarde. Esta combinación foi altamente efectiva xa que a etapa de crecemento foi máis favorable para a aplicación do tratamento con herbicida”, detalla.
Presenza de trevo
Sistema portátil deseñado para aplicación en pradeiras
“As labazas son o maior problema nos sistemas de pastoreo: reducen en rendemento e a calidade do pasto, así como a calidade da ensilaxe, xa que posúen só o 65% do valor nutricional da herba”, explica Kevin.
Pero o uso de herbicidas pode ter un efecto negativo sobre outras especies, como os trevos, polo que, afirma, “a eliminación das labazas mantendo os niveis de trevo supón un beneficio adicional para os agricultores en canto á redución das necesidades de aplicación de nitróxeno na parcela”.
“A resistencia a herbicidas é un problema para os agricultores; necesitamos outros métodos”
Ilias Travlos, da Universidade de Atenas, entidade coordinadora da rede Oper8, pon o foco en aspectos como a resistencia das malas herbas aos herbicidas, un problema crecente para o desenvolvemento da agricultura nos próximos anos.
“A resistencia a herbicidas foi confirmada en 255 especies de malas herbas en 70 países do mundo; necesitamos outros métodos”, asegura. Por iso, di, “unha eficacia, aínda que sexa moderada, do control eléctrico sobre determinadas malas herbas, sería moi importante para os agricultores da área mediterránea, que se atopan con frecuentes resistencias para o control de malas herbas mediante métodos químicos”.
Escaso uso de métodos alternativos aos herbicidas
Ensaios de tratamento eléctrico para control de malas herbas en plantacións de millo
“Os agricultores necesitan atopar métodos non químicos para o control de malas herbas, pero son métodos complicados e caros”, recoñece. “A nivel de explotación, os agricultores son remisos a adoptar métodos non químicos debido á súa complexidade, custo e tempo de aplicación, o que resulta nunha implementación deficiente do manexo non químico da maleza”, indica.
De acordo con a Directiva 2009/128/CE sobre o uso sostible de praguicidas, avanzouse pouco na promoción da adopción de métodos alternativos de control de malas herbas que son clave para garantir a redución da dependencia dos praguicidas.
A Escola Politécnica de Lugo participa nesta rede europea xunto a institucións de Francia, Italia, Grecia, Letonia, Suecia e Reino Unido
Sobre a base dos resultados de oito Grupos Operativos en toda Europa, a Rede Temática Oper8 tratará de descubrir as barreiras fundamentais existentes para a non adopción de sistemas de control de maleza sen produtos químicos por parte dos agricultores europeos, analizando e validando distintas solucións non químicas para o control de malas herbas. Ademais de crear e establecer estes novos métodos experimentais, tamén serán despregadas técnicas de transferencia de coñecemento para facer chegar estes avences aos produtores.
Este proxecto, financiado con 1,6 millóns de euros dos fondos Horizon Europe, destinados a investigación, iniciou os seus traballos en outubro pasado e finalizará as investigacións en setembro de 2025.
Forman parte 8 grupos operativos de 7 países (España, Francia, Italia, Grecia, Letonia, Suecia e Reino Unido). En España integra este proxecto a Escola Politécnica Superior do Campus de Lugo, que traballará no desenvolvemento de biocidas baseados en aceites naturais de plantas.
Un terzo dos praguicidas usados na UE son herbicidas
Os herbicidas son a segunda categoría de praguicidas máis vendida na UE (131.300 toneladas de ingredientes activos), o que representa o 33% de todas as vendas de praguicidas en 2019.
“Aínda que o uso de pesticidas sintéticos na agricultura axudou a aumentar a produción de alimentos, isto non ocorreu sen grandes custos para o medio ambiente, os recursos naturais e a saúde humana”, afirma Ilias Travlos.
A intención da UE é reducir un 50% o uso de pesticidas e un 20% os fertilizantes en 2030
A Estratexia Da Granxa á Mesa, adoptada pola Comisión Europea, fixa o obxectivo de reducir un 50% o uso de pesticidas no ano 2030, un camiño que tamén adoptou a nova Política Agraria Común para o período 2023-2027.
“Os beneficios do uso de métodos alternativos de control da maleza beneficia aos agricultores pero tamén aos consumidores e á sociedade en xeral, porque mellora a saúde do chan, a produtividade da terra e a calidade dos cultivos e redúcese o impacto ambiental da agricultura e a produción de alimentos sobre a auga e a emisión de gases de efecto invernadoiro”, detalla o investigador da Universidade de Atenas.
