“É imposible manexar de forma rendible unha granxa sen saber o que fai cada vaca ao día”

Aurora Villarroel é unha consultora veterinaria, experta en reprodución e saúde en vacún de leite que desde hai case dúas décadas traballa en Estados Unidos, compatibilizándoo con charlas e conferencias como a que impartiu recentemente en Madrid no Congreso Mundial de Buiatría.

Falamos con ela sobre as claves para mellorar a reprodución en granxas de vacún de leite, sobre a importancia do monitoreo e tamén sobre a situación do sector produtor e da profesión veterinaria en Estados Unidos.

-Vostede é consultora veterinaria e experta en saúde do rabaño e na súa reprodución. Onde está posto o foco nos Estados Unidos no campo da reprodución animal e de benestar animal? Que cuestións son as prioritarias?
Cada vez estase oíndo máis o futuro problema da posible prohibición do uso de hormonas de forma xeral a todas as vacas. Algunha granxa xa está a usar este argumento como tema de márketing para diferenciar o seu produto e poder cobrar máis polo seu leite ou a súa carne. É por isto que moitos gandeiros investiron en sistemas de vixilancia de actividade para detectar celos.

Por fin estamos a ver tamén un incremento do período de espera voluntario, que se está abordando tanto desde a perspectiva de mellorar a taxa de preñez, así como a mellora do benestar das vacas e conseguir unha vida produtiva máis longa. No tema do benestar animal está a salientarse moito o maximizar o tempo de descanso, pero esquecendo que as vacas que se deitan demasiado non están ben. Como case todo, non por ser máis é mellor.

“Creo que é imposible manexar de forma rendible unha granxa sen saber o que fai cada vaca ao día”

-Como consultora veterinaria, que vantaxes ofrece o uso práctico de sensores biolóxicos de cara ao benestar animal? E para a reprodución?
É curioso estar a responder estas preguntas agora. Levo traballando con podómetros e medidores de muxido con datos reais varias veces ao día para cada vaca desde que traballaba en Tauste Ganadera, SA alá nos anos 1997-2000. Xa faciamos cousas como cambiar a hora de inseminación para inseminar máis tarde, máis preto da ovulación, ou detectar vacas en anestro nos primeiros 50 días postparto e intervir para arranxalas antes de que fose hora de inseminalas, detectar vacas quísticas, etc.

En canto ao benestar animal, podo dicir que detectabamos vacas enfermas entre 2 e 7 días antes de que se lles vise algo evidente clinicamente. Por tanto, podiámolas tratar cando o problema aínda era leve, e sacabámolas adiante antes…Obviamente non podiamos salvalas a todas, pero moitos dos meus clientes sorpréndelles o moito que baixa a taxa de eliminación involuntaria por enfermidade ou morte unha vez que empezan a usar o sistema correctamente.

En realidade, eu fíxenme veterinaria con estas ferramentas e a verdade é que me é imposible ver como se pode manexar unha granxa de forma rendible sen poder ver especificamente o que fai cada vaca cada día.

A que dificultades se enfronta o avance da súa aplicación?
O maior problema que eu vexo é que ningún sistema vale para todas as granxas configurado de forma estándar. Gústame comparar os sistemas de biosensores cun coche. Cando nos poñemos ao volante dun coche novo, o primeiro que facemos é axustar o asento e os espellos para poder usar os pedais ben e ver o que nos interesa ver.

Cos biosensores é o mesmo. Unhas granxas queren enfocar máis a atopar mastites e non se preocupan tanto de problemas dixestivos, mentres que outras enfocan máis a atopar cetoses subclínicas. Os algoritmos dos biosensores para cada granxa non poden ser os mesmos, e de feito, poida que ata o sistema non sexa o mesmo, xa que non todos os sistemas dispoñibles comercialmente poden facer o mesmo.

-“As vacas hai que escoitalas”, foi unha das afirmacións que utilizou, nalgún dos seus relatorios. A que se refería?
As vacas van dicindo o que facemos ben e o que facemos mal, o que lles gusta e o que non, pero o seu idioma é en forma de cambios en produción de leite, concentración de graxa, pasos (actividade), tempo de descanso, condutividade, inxesta de auga, etc. A palabra chave aquí é “cambios”, e a única forma de detectar eses cambios é sabendo que é o que fan de forma normal e monitorear cando o que fan non é normal. Cando tiñamos 20 vacas nunha granxa era fácil ver que unha “non andaba ben”, que era o que lle diciamos ao veterinario. Non só en España, en EE.UU. dicir ADR (ain’t doing right) e este termo usábase moito nas fichas computarizadas.

O bo que temos hoxe coa tecnoloxía, é que podemos crear algoritmos que detectan estes cambios por nós, co que podemos tratar vacas individualmente en granxas grandes. Hoxe isto coñécese baixo o termo de “manexo por excepción”.

En verde la actividad de la vaca y en azul la leche. Esta vaca debería salir de nuevo en celo el día 50, y el día 70 aproximadamente, y no lo hizo; de este modo, hay un problema que identificar. Fuente: Aurora Villarroel

-Se tivese que ofrecer un abano de aplicacións prácticas que levar a cabo para mellorar a reprodución animal nunha granxa, que recomendaría? De onde temos que partir?
Desde o día que se seca a vaca no parto anterior. Unha cousa que aprendín durante estes 26 anos traballando con podómetros é que as vacas sas saen en celo cara aos 10-15 días en leite, e logo seguen cada 17-25 días (cunha media de 23 días). Sabemos que os folículos que ovulan hoxe empezáronse a diferenciar hai polo menos 60 días. Curiosamente, se as vacas non saen en celo o día 10 despois do parto e miramos que pasou hai 60 días, atopámonos co secado. Non vin aínda ningún estudo que vincule o período do secado coa reprodución ao ano seguinte, aínda que a información sobre o desenvolvemento do folículo data dos anos 70 ou menos. Se non temos forma de monitorear estes celos, non sabemos se as vacas realmente están sas ou non, e non sabemos onde enfocar a prevención de futuros problemas.

As vacas leiteiras seleccionáronse xenéticamente para producir leite, en xeral en detrimento da reprodución, pero esta información enturbouse co uso de hormonas. Unha vez que se usan hormonas, interférese co patrón cíclico natural da vaca. Gústame comparar os óvulos cos fetos. Se inducimos unha vaca para parir antes de tempo, sabemos que ese feto non vai ter a mesma vitalidade inicialmente que un xestado a tempo completo.

 “Temos que conseguir que as vacas demostren todos os celos empezando o día 10 despois do parto”

Na miña opinión, o mesmo pasa cun óvulo que se induce a ovular antes de que estea completamente maduro. Non é lóxico pensar que estes óvulos van ser iguais que os que maduran completamente ao longo dos 7 días ou así que deberían crecer. A diferenza está en que un tenreiro pode tirar cara a adiante 2-3 días máis tarde se come ben, mentres que un ovulo perde a habilidade de fertilización nunhas poucas horas. Ademais, aínda que se fertilice, se non ten o que hai que ter para manter o concepto, morre e resulta nunha vaca baleira. O meu enfoque é traballar cos nutriólogos e veterinarios das granxas para conseguir a máxima produción de leite coas vacas máis sas e lonxevas posible. Para iso temos que conseguir que as vacas demostren todos os celos empezando o día 10 despois do parto.

“Os sistemas de biosensores deben de usar algoritmos que detecten cambios dentro do que fai cada vaca cada día, non en comparación co resto da granxa”

-Do mesmo xeito, que cuestións pasan desapercibidas en canto ao benestar animal nas granxas, e como se deben atallar?
Na miña opinión, o maior problema en canto a benestar animal é que non sabemos realmente como medilo. Moita xente supón que é tempo de descanso, pero non se sabe realmente canto tempo é ideal, e cando é demasiado. En realidade, como todo, dependerá da vaca e do período da lactación no que se atope. Unha vaca de 4º parto preñada de 6 meses vai deitarse máis tempo que unha xovenca de primeiro parto na primeira semana despois de parir, ou mesmo cando está preñada de 6 meses. Volvemos ao mesmo, os sistemas de biosensores deben de usar algoritmos que detecten cambios dentro do que fai cada vaca cada día, non en comparación co resto da granxa. Non todos funcionan así.

-Por último, participou recentemente en Madrid no Congreso Mundial de Buiatría. Que destacaría desta edición?
A variedade e calidade das presentacións. Creo que todos saímos de Madrid dicindo que temos que escoitar varias das presentacións en liña, porque estabamos noutra e queriamos oír as dúas. O bo é que vivimos na era tecnolóxica que nos permite facer isto e non perder as presentacións ás que non puidemos ir.