Nina Vázquez, nunha explotación leiteira en ecolóxico da provincia de Lugo A certificación de benestar animal está a converterse nos últimos anos nunha esixencia para moitas explotacións lácteas por parte das industrias que lles recollen o leite. Welfair, o selo impulsado polo IRTA de Cataluña, é o estándar máis comunmente aplicado. Coñecemos en que se basea da man da veterinaria e auditora Nina Vázquez. “O concepto de benestar animal empezou a desenvolverse desde o punto de vista ético, dos dereitos dos animais, e hoxe en día a lexislación está a presionar introducindo novos requisitos ás granxas”, recoñece Nina. O Decreto de Ordenación de Granxas Bovinas (Real Decreto 1053/2022) esixe a todas as ganderías de vacún un Plan de Benestar Animal, que o Ministerio pospuxo a 2027 como consecuencia das recentes protestas de agricultores e gandeiros.

O Ministerio acaba de aprazar a 2027 a obrigatoriedade de contar cun Plan de Benestar Animal en granxas de vacún

Pero aspectos como a eliminación dos emparrillados, a prohibición de explotacións trabadas, o acceso dos animais a patios exteriores, o aloxamento en grupo dos tenreiros ou as condicións de separación das súas nais ao naceren serán cuestións que as ganderías deberán abordar nos próximos anos. Demanda dos consumidores O nivel de benestar animal que logra a explotación, medido segundo os criterios aplicados na certificación, incide no prezo de venda do leite, xa que a maioría de empresas aplican primas de diferentes contías en función da puntuación obtida que poden chegar a 1 céntimo por litro. Pero máis aló deses incentivos ás granxas, o benestar animal está a converterse nun criterio de selección; nun argumento para coller ou deixar ganderías por parte das industrias, de forma que só aquelas granxas que poden ser certificadas son consideradas explotacións de porvir polas empresas lácteas, mentres as que non superan os test teñen cada vez menos opcións a quen entregar o leite.

A certificación de benestar animal converteuse nun argumento das industrias para coller ou deixar explotacións

As industrias alegan que se trata dunha esixencia das cadeas de distribución, que á súa vez aseguran facerse eco da demanda dos consumidores neste sentido. “O consumidor pouco sabe sobre como se crían os animais e estamos nun momento no que miran con lupa o que facemos nas granxas”, asegura Nina. O último Eurobarómetro sobre benestar animal, elaborado pola Comisión Europea hai un ano, denota esta preocupación crecente dos consumidores. Os resultados desta enquisa entre a poboación, con máis de 26.000 entrevistas en 27 países da UE, indican que o 84% dos cidadáns europeos e o 80% dos españois cre que se deberían mellorar os niveis de benestar actual dos animais de granxa.

O 48% dos consumidores españois estaría disposto a pagar máis por produtos procedentes de sistemas respectuosos co benestar animal

Ademais, 6 de cada 10 europeos din que lles gustaría saber máis sobre as condicións nas que se crían os animais e o 60% dos europeos e o 48% dos españois estaría disposto a pagar máis polos produtos procedentes de sistemas respectuosos en benestar animal. “Isto é importante, porque o benestar é caro ao ser necesarios investimentos e esforzos de manexo, e deberíanse pagar máis eses produtos”, afirma Nina. A definición de benestar O benestar animal designa, segundo a Organización Mundial de Saúde Animal (OIE), “o estado físico e mental dun animal en relación coas condicións nas que vive e morre”. É dicir, detalla Nina, “que un animal estea san, cómodo, ben alimentado, que poida expresar o seu comportamento innato e que non padeza estados desagradables”. As directrices que guían á OIE en materia de benestar dos animais terrestres inclúen tamén as «cinco liberdades», enunciadas en 1965 e universalmente recoñecidas, para describir os dereitos que son responsabilidade do home, é dicir, que os animais vivan:

• libre de fame, de sede e de desnutrición;
• libre de temor e de angustia;
• libre de molestias físicas e térmicas;
• libre de dor, de lesión e de enfermidade;
• libre de manifestar un comportamento natural.

“Hai que atender a cinco dominios ou aspectos fundamentais para que exista benestar animal: Nutrición, Saúde Física, Confort, Conduta e Emocións. Pero para chegar ao quinto apartado temos que ter controlados os catro anteriores”, afirma esta veterinaria especialista na materia, que resume en tres grandes bloques as necesidades a cubrir por parte do gandeiro en relación aos seus animais: Funcionamento biolóxico (onde se incluirían cuestións relativas a nutrición ou instalacións), Comportamento natural (por exemplo o acceso a pasto) e Emocións. “Até o de agora falabamos de emocións negativas (ausencia de sede, dor ou angustia) pero agora empezamos a falar de que haxa un balance entre emocións positivas (por exemplo, os cepillos) e negativas”, explica. Equilibrio entre benestar e rendibilidade É xa unha idea comunmente estendida tanto entre veterinarios como entre gandeiros que mellorar en benestar animal supón aumentar a produtividade do rabaño. Nina insiste nesa afirmación, pero admite que “hai que buscar un punto de equilibrio entre produtividade e benestar animal para que a granxa sexa rendible”. “Mellorar o benestar custa ás veces moito diñeiro, sobre todo se implica a necesidade de facer grandes investimentos en instalacións. Por iso hai que buscar o máximo de benestar posible dentro da rendibilidade”, argumenta.

Temos que buscar a máxima produtividade posible pero sen prexudicar o benestar

“Mellorar o benestar supón gañar en produtividade do rabaño pero ás veces lograr 40 litros é menos rendible que producir 30, porque os custos son maiores, e esa presión hormonal vai tamén en contra do benestar”, asegura. Ademais, benestar e medio ambiente están intimamente relacionados. “En termos xerais, mellorar o benestar da vaca mellora a súa eficiencia produtiva e reduce a cantidade de residuos (metano, nitratos, etc) por unidade de produto. A maiores, o benestar inflúe positivamente desde o punto de vista sanitario e unha boa saúde aumenta a lonxevidade e reduce a necesidade de recría, o que tamén contribúe a aminorar a intensidade das emisións da granxa”, evidencia Nina.

Formación do persoal: curso de 20 horas ou 3 anos de experiencia

O Real Decreto de Ordenación de Granxas Bovinas esixe unha formación mínima en benestar animal de 20 horas tanto para os titulares de explotación como para os seus empregados, aínda que esta formación mínima pode acreditarse mediante os anos de dedicación profesional ao sector (mínimo de 3 anos traballando con gando e coñecementos sobre manexo, benestar e tratamientos biocidas). A maiores, será necesario levar a cabo cursos de reciclaxe e actualización de coñecimientos cando menos unha vez cada 5 anos e cunha duración mínima de 10 horas. 

O Decreto de Ordenación de Granxas Bovinas esixe unha formación mínima en materia de benestar animal de 20 horas tanto a titulares de explotación como a empregados

“A figura do gandeiro e do persoal da granxa é fundamental porque tanto en sistemas intensivos como semiextensivos o gandeiro é o que controla case todas as necesidades do animal: o alimento, o acceso á auga, o espazo que lle damos, o confort para o descanso, os agrupamentos sociais que facemos”, enumera Nina, que destaca, máis aló das instalacións ou a comida, aspectos como formación, manexo, coñecemento da vaca e motivación como claves para lograr niveis óptimos de benestar animal nunha granxa. No caso da detección precoz de enfermidades, que causan dor e estrés aos animais, “é esencial coñecer a especie coa que estamos a traballar para poder identificar os problemas canto antes e poñerlles solución tamén canto antes”, insiste.

Labrecos é unha cooperativa de traballo asociado que se atopa no municipio de Oza-Cesuras. Adícase á horta e á cría de carne en ecolóxico, e encara o seu futuro coa idea de potenciar sistemas agroforestais. Os tres membros que a compoñen contemplan estes tres elementos como un todo que permite obter unha produción de horta en ecolóxico dunha maneira moi rendible, con productos de calidade, e sen a necesidade de abonos orgánicos externos. A comercialización dos seus productos fundamentase nos ciclos curtos. Unha das vías é a venta directa aos consumidores, tanto particulares como restaurantes, que se adaptan á temporalidade da producción. Outra das vías importantes é a venda a comedores colectivos, principalmente colexios, a través de iniciativas como a de Ecocomedores, coa que non só se pretende achegar a rapaces e rapazas productos de horta en ecolóxico, senón que tamén se procura concienciar sobre a importancia de consumir alimentos sostibles e sen residuos. Esta liña de concienciación trasládase tamén a outro proxecto de Labrecos, en conxunto coa Asociación Raíña e Os Biosbardos, que consiste en crear grupos de consumo nos colexios da bisbarra, facendo chegar unha dispoñibilidade conxunta das 3 hortas a familias, profesores ou incluso veciños das escolas. Iso permitiría que o modelo de comedor ecolóxico que seguen na escola sexa extensivo ás casas. Cómo traballan en Labrecos? En Labrecos traballan no marco da agricultura ecolóxica certificada, co selo do Craega, e ademais oriéntanse a primar o traballo manual, no lugar do mecánico, para favorecer o máximo posible a biodiversidade do solo. “Unha das nosas premisas é deixar que a natureza funcione como ten que facelo, e para iso, optamos por técnicas de loita biolóxica contra as pragas ou por métodos de agricultura rexenerativa para manter un solo húmido, esponxoso e así reducir o seu desgaste”, explica unha das socias cooperativistas, Raquel García.

"A nosa premisa é deixar que a natureza funcione"

A cría dos animais para esta Cooperativa, ademais de complementar a súa actividade económica, representa unha das fontes principais de fertilizantes para os cultivos. “Controlamos a compostaxe do esterco, controlamos que non teña sementes, e botamos o que realmente lle fai falta á planta. Isto tamén nos permite un control das pragas porque se utilizamos a cantidade de materia orgánica axeitada, cunha trazabilidade desde o propio orixe na Cooperativa, reduce a aparición de problemas”, detalla o socio cooperativista Aitor Lata. Desta maneira, o coidado dos solos é unha das claves da horta en ecolóxico de Labrecos, posto que “a base é ter unha terra sa, cunha riqueza en materia orgánica e en microbioloxía e a partir de aí, a planta é unha consecuencia”, agrega outro dos socios, Iván Lata. Nestes momentos, a pesar de que a maior parte da produción está en invernadoiro, a Cooperativa tamén ten unha pequena parte de horta exterior na cal están implementando técnicas concretas de agricultura rexenerativa, como a coberteira con herba cortada, que evita a solarización do solo, para así manter o solo húmido e capaz de desenvolver a aparición de microorganismos. “Tan só hai que mirar o que pasa no monte, o solo está cuberto por varias capas de follas, dando lugar a unha compostaxe en superficie que favorece a proliferación de biodiversidade”, compara Aitor Lata.

"A idea de que a horta en ecolóxico non é produtiva é un gran bulo. Só sucede iso se segues aplicando os esquemas da produción convencional"

En canto á planta certificada en ecolóxico, Labrecos fai a súa propia planta a través de sementeira, na medida do posible. Aínda así, “sempre hai algunha planta que che sae mal, e a relativa incipiencia do mercado en ecolóxico fai que algunhas veces sexa complicado conseguir planta en Galicia, sobre todo antes. Agora coñecemos a un compañeiro asentado en Cerceda co que colaboramos e nos vai moi ben”, sinala Iván Lata. Con todo isto, os rendementos da produción de Labrecos vense afectados polo seu xeito de traballar? A resposta pola parte dos seus socios é un rotundo non. “Iso de que a agricultura en ecolóxico non é productiva é un gran bulo, é incorrecto, tan só é menos productiva se continúas aplicando o sistema de produción convencional. Se continúas coas mesmas prácticas de maltratar o solo, arar co tractor, etc. si que é menos productiva porque non tes o salvavidas do saco de abono. Tan só hai que ser máis coidadoso”, afirma. A comercialización da producción A producción en ecolóxico de Labrecos ten diferentes vías de chegar ao consumidor final. Unha delas é a través da venda directa a particulares, pola cal, unha vez á semana, e en función da súa produción, os socios de Labrecos achegan unha cesta a cada cliente. “Esta fórmula permítenos ter unha proximidade co consumidor, para obter un feedback sobre a nosa colleita”, amplía Raquel García. Sobre a adaptación das cestas ós produtos de tempada, desde Labreco inciden na adaptación do consumidor. “O que observamos é que a nosa gama de clientes foise adaptando á temporalidade dos cultivos cada vez con menor inconveniencia, e se unha semana, por calquera fenómeno non podemos entregarlles a cesta, van entendelo”, concreta. Outro dos puntos de venda para a producción da Cooperativa é a iniciativa Ecocomedores, isto é, o suministro ós comedores escolares, que “xa estaba na nosa mente antes de iniciar o proxecto”, avanza Iván Lata. “Esta iniciativa é moi importante porque non só estamos alimentando aos nenos e nenas dun xeito saludable, senón porque estamos dándolle de comer aos nosos clientes de futuro”, comenta. “Aínda así, nun primeiro momento non nos vimos con forza para xerar os alimentos necesarios para abastecer un comedor escolar cun número de alumnos elevado, pero a raíz dun proxecto piloto do Grupo de Desenvolvemento Rural Mariñas-Betanzos, que recadou a varios productores de proximidade, contactou de novo co grupo unha escola infantil de Novo Mesoiro, comezamos por aí, e fomos chegando a máis centros ata a situación actual”, explica Iván Lata. Proxectos de futuro de Labrecos Nestes momentos os socios da Cooperativa van continuar pola formación en sistemas agroforestais. “O ideal sería que no momento da plantación do apartado de horta tamén se poñan unha serie de liña de árbores, para que, co tempo, as árbores colonicen ese terreo e formen un monte. Unha vez suceda iso, levarase a horta a outra superficie para facer o mesmo”, detalla Iván Lata. Esta orientación está motivada pola problemática da auga, posto que “desde Labrecos vemos que a seca do verán está en certo modo alimentada pola falta de árbores, é dicir, non hai materia orgánica nos solos e polo tanto non hai retención, da igual o que chova", conclúe.

Sandra V. Rojas Nossa, Salustiano Mato, Pilar Feijóo, Aarón Lagoa e Josefina Garrido, investigadores do departamento de Ecoloxía e Bioloxía Animal da Universidade de Vigo, realizaron diferentes investigacións que recolleron no artigo 'Comparación da eficacia e selectividade de trampas con cebo para a captura do avispón invasor Vespa velutina'. A finalidade do estudo céntrase en comparar a efectividade (taxa de captura de V. velutina) e selectividade (taxa de captura de V. velutina/taxa de captura de especies non obxectivo) de catro modelos de trampa. As trampas con cebo utilízanse comunmente para tentar reducir a poboación invasora do avispón asiático Vespa velutina. Con todo, o método xera controversia porque a evidencia suxire que a captura primaveral non é eficaz para reducir a poboación e tamén polo elevado número de capturas doutras especies. No entanto, apareceron no mercado novos modelos que reivindican a súa selectividade. Neste proxecto, que levaron a cabo na primavera de 2022 no suroeste de Pontevedra, dividiron o terreo nunha cuadrícula de 1 km2 nunha rexión costeira da provincia e eliximos cuadrículas con relativa abundancia de colonias de V. velutina- o ano anterior, entre 1 e 8 niños/km2. En cada cuadrícula asignouse aleatoriamente un modelo de trampa. En total, colocaron seis trampas de cada modelo para un total de 24 trampas. Efectividade e selectividade de trampas con cebo destinadas a capturar a avispa asiática invasora Vespa velutina. (a) Efectividade e (b) selectividade transformada logarítmicamente Durante o proxecto probaron catro tipos de trampas, tres comerciais e un prototipo. A trampa VespaCatch® (trampa V), Véto-pharma, ten tapa negra con dous orificios de entrada laterais e un recipiente de plástico amarelo que contén o líquido atraínte, onde os insectos morren afogados. A trampa Econex® (trampa X) ten teito verde, tapa amarela cun buraco central e un recipiente transparente cunha malla plástica que divide o colector en dúas partes; a base que contén o cebo líquido é unha cámara principal onde os insectos morren por esgotamento. A trampa Eva® (trampa E), consta dunha botella de plástico transparente con dúas pezas laterais amarelas. Estas teñen un buraco máis grande que funciona como entrada e catro buracos máis pequenos que se utilizan como saída de insectos. Ademais, a trampa está provista de bólas de arxila expandida, para evitar que os insectos morran por ahogamiento, e bridas de plástico que permiten aos insectos camiñar cara ás saídas. A cuarta trampa foi un prototipo en fase de desenvolvemento industrial (trampa R). Consta dunha tapa transparente en forma de cúpula provista de dúas entradas laterais e un recipiente amarelo que sostén o atrayente líquido. O colector está dividido por unha malla de plástico onde os insectos morren por esgotamento. Probaron a efectividade e selectividad de catro modelos de trampa: (a) VespaCatch, (b) Econex, (c) Eva e (d) unha trampa en desenvolvemento. Todas se encheron co mesmo tipo e cantidade de cebo A trampa E tivo unha maior efectividade e unha maior selectividade, mentres que a R tivo a menor efectividade e selectividade. As trampas VespaCatch e Econex tiveron altas taxas de captura, pero tamén a selectividade máis baixa das trampas avaliadas, con capturas de especies nativas vulnerables. En conclusión, "o trampeo continúa sendo ambientalmente insustentable e non recomendado como método de control en rexións cunha poboación invasora establecida", destacan os investigadores. Todas elas son trampas usadas en Galicia e en canto ao prezo, "probablemente o custo económico é menor en termos do que custa a compra dunha trampa, pero non se estimou o custo que implica a afección para as especies nativas e por tanto para os servizos ecosistémicos; é dicir, aqueles servizos que achegan os ecosistemas aos seres humanos", indican.

Trampa ambientalmente sustentable

Nos resultados indícase que, coas trampas probadas, a captura con cebo segue sendo ambientalmente insustentable e non se recomenda como método de control en rexións cunha poboación invasora establecida. Todo isto está motivado pola diversidade e abundancia das especies nativas. Así mesmo, indícase que as trampas son altamente contaminantes e para conseguir un trampeo ambientalmente sustentable deberíanse empregar aqueles aparellos que só capturen a Vespa Velutina. Nas conclusións tamén se indica que a trampa E supón unha mellora en termos de selectividade ao comparar as taxas de captura doutras trampas. Isto vén motivado porque "todos os detalles do deseño dunha trampa inflúen sobre a súa funcionalidade. Probamos as trampas como un todo e non comparamos os diferentes detalles entre elas. Iso requiriría un deseño experimental diferente". Por iso, non é recomendable utilizar a trampa E, porque "a captura con cebo é unha ameaza adicional para a biodiversidade nativa, o que se aplica a esta trampa". En Galicia úsanse moitas trampas. Até agora non hai estudos que demostren que hai unha trampa efectiva e completamente selectiva.

No grupo de Bioloxía Ambiental da Universidade de Vigo seguen a traballar na procura de métodos de control de V. velutina que sexan eficientes e selectivos

Adicionalmente, a evidencia científica demostra que o trampeo de primavera non reduce a cantidade de nidos nunha área. Moitas veces o argumento que se usa para xustificar as capturas de insectos nativos no trampeo de primavera, é que probablemente as colonias nas que as raíñas fundasen consumirían unha cantidade de insectos similar ou mesmo maior. Pero este argumento non é válido, xa que os insectos que caen nas trampas e os que consome V. velutina non son os mesmos, e por tanto o trampeo é unha presión engadida sobre as especies nativas. Por estas razóns, a recomendación neste momento continúa sendo non usar trampas con atraínte polos danos ambientais que leva o trampeo. No entanto, prodúcense novas trampas e atraíntes que hai que probar. No grupo de Bioloxía Ambiental da Universidade de Vigo continúan traballando na procura de métodos de control de V. velutina que sexan eficientes e selectivos. "En base aos nosos estudos estamos a deseñar un novo modelo que pretende mellorar os resultados obtidos, para o que é clave un estudo enfocado en determinar se existen atrayentes realmente selectivos", conclúen.

Africor Pontevedra organizou unha xornada en Mouriscade (Lalín, Pontevedra) na que, entre outras cuestións, se expuxo a situación actual da Gandería Mouriscade, propiedade da Deputación de Pontevedra. Héctor Martínez, xefe da sección de Gandería na Finca, foi o encargado de explicar como foi a evolución nos últimos anos e cales son as principais novidades que ofrecerán proximamente. Martínez lembrou o plan de reactivación da Finca que se puxo en marcha, a través do que empezaron coas poxas, tanto en Feiradeza como as que agora organizan cunha ordenanza propia. “O ano pasado foi a primeira, hai uns días tivemos a segunda edición e irémolas organizando segundo teñamos animais sobrantes”. Así indicou que aproximadamente, dos 200 animais que teñen, 140 son recría e dos nacementos que hai, o 90 % son femias, “por iso se levarán a cabo de maneira frecuente as poxas”. “Nós somos un centro de investigación e de experimentación”, presumiu Martínez. Por iso, ofrecen as súas instalacións para calquera asociación ou empresa que queira realizar as súas investigacións. Actualmente contan con campos de ensaio de millo, praderías e outras especies forraxeiras. Ademais, están inmersos nun novo proxecto con cebada híbrida, na que se avaliará como se comporta tanto en produción como en dixestibilidade. Realizan probas con insecticidas FMC para o control da Mythimna unipuncta, una oruga defoliadora “que segue estando presente e que nos causou un gran problema”.

“Dentro de pouco haberá un grave problema no relevo dos veterinarios. Tan só un 1 % se especializa en animais de produción”

Outro dos convenios que destacou foi con Conafe, co que monitorizan os animais para estudar a eficiencia alimentaria e temas de saúde. Así mesmo, resaltou o convenio coa facultade de veterinaria, “que é moi importante”. Martínez puxo o foco nisto “porque temos un grave problema: actualmente tan só o 1 % dos licenciados se quere dedicar a veterinaria de produción, non se sabe que vai pasar cando nos xubilemos”. Incide en que fai falla atopar motivación para que os veterinarios se queiran especializar neste ámbito. Escolas de formación Entre os traballos que realizan destacou as escolas que realizaron, xunto a Fefriga e o Club de Xóvenes Gandeiros, para novos gandeiros. “É moi satisfactorio e alentador ver a tantos mozos e mozas traballando durante todo o día con tanto entusiasmo”, sinalou Martínez. Engadiu que estas escolas volverán a repetirse este ano. Nese mesmo sentido, engadiu que tamén as charlas informativas e as visitas son outro punto forte, “sobre todo para dar a coñecer o traballo que fan os gandeiros e gandeiras”. As naves da granxa da Finca Mouriscade rehabilitadas recentemente. Cedida Servizos e tarifas Entre os servizos que ofrecen, proximamente contarán cun novo: a aspiración transvaxinal de ovocitos (OPU-Ovum pick-up), con fecundación in vitro. Este servicio permitirá obter descendentes a idades máis temperás e tratar individuos que non responden a transferencia embrionaria (MOET). Tamén facilitará a descendencia de vacas con infertilidade estra-ovárica e de femias preñadas. Este servicio estará dispoñible á volta do verán. Ademais, indicou diferentes servizos para os que estableceron novas tarifas. Deste xeito, fixaron unha tarifa xeral e outra específica para as ganderías que son da provincia de Pontevedra. No caso da venda de embrión “decidimos reducir o prezo segundo pasaban uns días”. Así, ata o día 45 dende a saída á venda, o prezo para as ganderías da provincia é de 165 euros, mentres que para as demais de 220 euros. Do día 46 ao 120, a tarifa baixa a 140 euros e 200 euros, respectivamente. Finalmente, a partir do día 121 os prezos quedan en 105 e 150 euros. Unha das novidades nas tarifas céntrase no servizo de conxelación de embrións, polo que cobrarán 10 euros. O custo dos resto de servizos queda da seguinte maneira: preparación receptora 17 euros, transferencia de embrión 25 euros, preparación de donante 160 euros, recolleita de embrións (Flushing) 150 euros e o novo servizo que implantarán a partir do verán de aspiración transvaxinal de ovocitos (OPU) 60 euros. Cabe destacar que agás a venda de embrións, o resto de servizos só se xestionan para as ganderías de Pontevedra. Xestión da web e compra de embrións Na exposición, Héctor explicou paso a paso como facer un rexistro da explotación a través da páxina web de Finca Mouriscade ou da sede electrónica da Deputación. Nos puntos clave, destacou que o rexistro se realice como “persoa solicitante” e tamén “indicar un correo electrónico que se mire asiduamente, porque aí faranse notificacións importantes”. Tamén, hai que ter en conta que se poden poñer máis dunha persoa autorizada para entrar a facer os trámites na páxina web, “así, unha persoa pode estar autorizada en varias ganderías, por exemplo, un técnico”. Unha vez se cobren todos os datos, dende Finca Mouriscade validan a gandería, “é dicir, comprobamos que a gandería existe e que está ben rexistrada”.

Se se detectan irregularidades na compra de embrións por parte das granxas da provincia, haberá sancións

A compra de embrións só estará dispoñible para os usuarios que se rexistraron previamente e estarán a venda ás 10 da mañá do día seguinte da recolecta. “Se hoxe fago a recolecta, realizo un mailing para que todas as persoas rexistradas poidan acceder mañá ás 10 da mañá á compra dos embrións. Queremos igualdade de condicións”. Durante os primeiros 14 días naturais só poden comprar os gandeiros de Pontevedra e cada gandeiro só vai poder adquirir dous embrións por recolecta. A efectividade da reserva estará condicionada ao pago do embrión en 5 días naturais. Os gandeiros que solicitan no mesmo trámite a implantación do embrión, disporán de seis meses para retiralo, mentres que os que non ou son de fóra da provincia teñen 30 días. “Con isto queremos evitar que queden os embrións eternamente e logo haxa problemas”. Como calquera regulamento, o mal uso ou o uso non adecuado do servizo leva unhas sancións. Se detectan que algún gandeiro compra embrións con bonificacións para Pontevedra, pero acaban en terceiros e noutras provincias, implica a perda por parte do gandeiro durante 3 anos da bonificación. Ademais terá unha multa e pagará o embrión ao prezo ao que estaba para outras provincias. Se o gandeiro non fai o pago durante os 5 días, o embrión volverá estar dispoñible e non poderá acceder a el esa mesma gandería. Por outro lado, a gandería que non realiza os pagamentos de forma reiterada, restrínxenlle o servizo durante o ano seguinte. Martínez destacou a importancia de xestionar todo isto polas vías electrónicas, “que sabemos que é algo complexo e que causa moitas dúbidas, pero facilita moito o traballo para as ganderías e para nós”.

Quinta mellor granxa de España en calidade xenética

O deputado provincial de Reto Demográfico e Desenvolvemento Rural, Jorge Cubela, participou hoxe na clausura da xornada organizada pola asociación de gandeiros AFRICOR na Finca Mouriscade, en Lalín. O deputado sinalou o compromiso do goberno da Deputación de Pontevedra co sector primario e rural, “un dos nosos distintivos e grandes valores como motor para o desenvolvemento económico do noso territorio, da man da innovación tecnolóxica e o respecto ao medio”. Cubela puxo en valor o “boísimo momento” que está a vivir a Finca Mouriscade, propiedade da institución provincial, como “quinta mellor granxa de España en calidade xenética, pechando 2023 como o ano no que se venderon máis embrións en toda a súa historia, ou abrindo a finca á cidadanía cun programa de visitas guiadas”. Ademais, Jorge Cubela lembrou a importancia de avanzar no reto demográfico para facer que a gandaría “sexa un sector atractivo para as novas xeracións, implicando a mocidade no rural para facerlles ver que aquí hai futuro e que os precisamos para facerlle fronte ao despoboamento”.

Os ministros de agricultura dos estados membros da Unión Europea reuníronse este martes en Bruxelas para dar a aprobación final ás medidas propostas pola Comisión Europea para suavizar as esixencias ambientais da nova Política Agrícola Común (PAC). As medidas son unha resposta ás protestas dos produtores agrícolas e gandeiros en gran parte da UE. O seguinte paso é que o pleno da Eurocámara vote as medidas na semana do 22 ao 25 de abril e, se todo vai segundo o planeado, o regulamento entrará en vigor a finais de primavera. Estes son os cambios que está previsto que se apliquen: -Exímese ás pequenas explotacións de menos de dez hectáreas dos controis e as sancións relacionadas cos requisitos de condicionalidade da política común (BCAM) . Esa medida afectará ao 65 % dos beneficiarios da PAC, que, con todo, só representan ao redor do 10 % das terras agrícolas. -Para as explotacións de máis de 10 hectáreas, as modificacións das normas sobre boas condicións agrarias e ambientais (BCAM) aprobadas pola Comisión Europea, articúlanse a través da introdución dunha disposición xeral que permite aos Estados membros conceder excepcións temporais e específicas a determinados requisitos de condicionalidade en caso de condicións climáticas imprevistas que impidan aos agricultores cumprilos (secas ou altas precipitacións).  Afectan de maneira explícita á BCAM 6, máis flexibilidade para decidir que chans protexer e en que estación, en función das especificidades nacionais e rexionais; a BCAM 7, permítese utilizar a diversificación de cultivos como alternativa; a BCAM 8, os agricultores só estarán obrigados a manter as características paisaxísticas existentes, como sebes ou árbores , e animaráselles, de maneira voluntaria, a manter terras en barbeito ou a crear novos elementos non produtivos mediante ecoesquemas. -Os cambios, igualmente, garantirán que os países poidan modificar os seus plans estratéxicos da PAC dúas veces ao ano de maneira permanente, fronte a unha soa, como sucedía até agora.

Moitos temas sen abordar, como o tema das cláusulas espello para evitar a competencia desleal

Desde a organización Unión de Uniones recalcan que, porén, "non se avanzou ao redor de temas importantes que o Consello non tivo ocasión de expor: a necesidade dun marco estable e predicible que evite a enorme incerteza na que se desenvolve o sector; un discurso ambiental que se ha de axustar e consolidar o papel estratéxico da actividade agraria e que máis parece ir por vías paralelas e contraditorias coa realidade socioeconómica do sector (Regulamento de Restauración da Natureza, que no Consello de Medio Ambiente de onte quedou bloqueada despois de que Hungría sumásese ao grupo de países críticos, o Directiva Marco de residuos que afectará á produción primaria a partir do 2027...etc". . "Así mesmo quedouse pendente de abordar temas fundamentais para o sector como a adopción real e concreta de medidas a curto e medio prazo que permitan reforzar a posición dos agricultores na cadea de subministración alimentaria, en particular para garantir uns ingresos xustos; aliviar a presión financeira dos agricultores mediante o deseño de medios de apoio adicional a través da ampliación do marco temporal sobre axudas estatais ou por último, a necesidade de velar por unha competencia baseada en normas equitativas a escala mundial e no mercado interior", engaden. .Unión de Uniones sinala que "agora é o momento de actuar por parte das administracións a nivel estatal e autonómico, coa marxe de manobra aberto por Bruxelas e seguir reivindicando solucións para todos estes temas que non foron abordados no Consello de Ministros de onte".

Que políticas debe implementar a Xunta nos próximos catro anos para apoiar á gandería, á agricultura e ó sector forestal?. Representantes de PPdeG, BNG e PSdeG debatirán sobre a cuestión este venres a partir das 16.30 horas no salón de actos da Escola Politécnica Superior de Lugo. O acto está organizado por Campo Galego, coa colaboración do Campus Terra da Universidade de Santiago. Na liña do debate organizado hai catro anos, en vísperas das anteriores eleccións autonómicas, Campo Galego volve a xuntar a portavoces das formacións con representación parlamentaria en Galicia para abordar a situación e perspectivas dos distintos sectores produtivos. En concreto, o debate deste venres contará con sete bloques temáticos. Dous dos bloques abordarán temas transversais, como son a PAC e as novas normativas para o agro (xurros, caderno dixital, etc.), e os restantes cinco bloques adicaranse a debatir sobre os retos dos distintos sectores produtivos: leite, ganderías de carne, forestal, viñedo e agricultura (horta, cultivos extensivos). A última media hora resérvase para preguntas do público asistente. O acceso ó debate, que se celebrará no salón de actos da Escola Politécnica Superior de Lugo, é libre. Campo Galego tamén fará retransmisión do debate por streaming, para quen queira seguilo en directo ou con posterioridade. Os debatintes son os seguintes: - José Balseiros (PpdeG). director xeral de Gandaría, Agricultura e Industrias Agroalimentarias e director do Fondo Galego de Garantía Agraria da Consellería do Medio Rural. Candidato do PPdeG por Pontevedra.  - Xosé Luis Rivas (BNG). Portavoz de Medio Rural do BNG no Parlamento. - Jaime Losada Sobrado (PSdeG-PSOE). Veterinario e integrante da candidatura do PSdeG-PSOE por Lugo. Cada partido tivo libertade para decidir os seus representantes no debate. Moderará o acto o codirector de Campo Galego David González e dará a benvida do acto o subdirector de Prácticas e Mobilidade da Escola Politécnica Superior de Lugo, Emilio Carral. Está previsto que o acto teña unha duración total de 2 horas (16.30 – 18.30 h.).

O presidente da Xunta, Alfonso Rueda, presentou hoxe a sociedade ‘Recursos Galicia’, unha entidade público privada da que a Xunta manexará o 30% das accións. ‘Recursos Galicia’ nace no marco do proxecto de Lei de Aproveitamento dos Recursos Naturais, presentado a pasada primavera. Daquela, a Xunta xa anunciara a próxima creación dunha sociedade mixta para investir en proxectos enerxéticos e mineiros. A posta en marcha da nova sociedade é agora xa un feito, cunha trintena de empresas que se comprometeron a aportar, conxuntamente coa Xunta, os 100 millóns de euros que se proxectan investir ata o ano 2027. A idea do Goberno galego é que ‘Recursos Galicia’ invista en proxectos eólicos, tanto terrestres como mariños, en proxectos mineiros, naqueles ligados coa concesión de augas, como os de enerxía hidráulica, e noutras enerxías renovables (biogás, solar). A Xunta subliña que ‘Recursos Galicia’ nace para investir en iniciativas que sexan de “interese público” para Galicia e destácase que o Goberno galego, malia ter só un 30% da sociedade, terá unha acción de ouro, é dicir, capacidade de veto sobre os proxectos nos que investirá a sociedade. A creación da sociedade mixta ‘Recursos Galicia’ concíbese como unha entidade matriz, segundo avanzara xa a Xunta na primavera, pois para cada proxecto concreto que acometa crearase unha empresa específica na que poderán entrar outros accionistas. O Goberno galego incidiu hoxe en especial na posibilidade de que Concellos ou empresas locais entren a participar en proxectos concretos que se poñan en marcha nos seus correspondentes territorios. Impacto social Con esta iniciativa, o presidente da Xunta, Alfonso Rueda, quere enfrontar tamén a contestación social e medioambiental que adoitan xerar parte dos proxectos enerxéticos e mineiros. “Esta é a primeira pedra para garantir que a xestión da riqueza dos recursos naturais galegos se traducirá sempre en riqueza social para a comunidade”, defendeu Rueda na presentación de ‘Recursos Galicia’, que se fixo hoxe no Museo do Pobo Galego, en Santiago. Ao acto de presentación acudiron tamén a conselleira de Economía, María Jesús Lorenzana, e os conselleiros de Facenda, Miguel Corgos, e Medio Rural, José González. Rueda entende tamén que a creación de ‘Recursos Galicia’ é importante para que a explotación dos recursos naturais teña unha repercusión económica maior na comunidade. “Non imos resignarnos a quedar á marxe do desenvolvemento das enerxías verdes en toda Europa: aspiramos a estar no centro”, aseverou, ao tempo que avogou por que os beneficios da explotación destes recursos repercutan no conxunto do pobo galego e se repartan colectivamente. A Xunta subliña a fortaleza da firma ‘Recursos Galicia’, que incorpora unha trintena de empresas que suman máis de 20.000 empregos directos e que achegan ao Produto Interior Bruto autonómico case 11.000 millóns de euros cada ano. Entre as empresas que participan en Recursos Galicia están Abanca, Finsa, Megasa, Valtalia, Copasa, Gesuga, o Grupo Nogar, Pérez Rumbao, Jealsa, Revi, Profand, Gadisa, Ence, Exlabesa, ARP Global, AIN Active, Severiano, Intaf, Genesal, Industrial Recense, Mecanizados Acebrón, Cover Global, Edigal, Tecdesoft, Ertec Iberia, Integria Energía Empresas, Eroxona, Sertogal, Twinleads, Wind1000, Epifanio Campo, Aceites Abril e Megaro Foods. En todo caso, o presidente da Xunta apuntou que as portas desta sociedade están abertas tamén para calquera empresa, sexa cal sexa o seu tamaño, ou Administración local que se queira incorporar aos proxectos específicos que irá desenvolvendo. A idea de Rueda é que Recursos Galicia deixe “beneficios para as comunidades locais”, que fomente o “autoconsumo de fontes renovables” e que se traduza en máis traballo para as empresas dos lugares nos que se acometan os proxectos. Sobre os proxectos de enerxías renovables e mineiros, o presidente da Xunta destaca que Recursos Galicia demostrará que “non son estranxeiros na terra na que se asentaron”, senón figuras “claves” na cohesión e no progreso da veciñanza.

A promoción turística dos 10 concellos que abrangue o GDR Terras de Compostela é un dos puntos fortes na nova estratexia. A aposta por un xeodestino fluvial non só procura atraer xente, senón facer un modelo de turismo que coide do medioambiente e conserve os recursos da zona. En paralelo, as intencións de fomentar o tecido produtivo e a competitividade do territorio xogarán un papel importante entre as accións desta entidade. A continuación, a xerente deste GDR, Chefa Fernández, danos máis detalles: Poderías facer unha pequena presentación tanto túa como do GDR? Dende o ano 2000 estou vinculada a iniciativas e programas LEADER e dende o ano 2009, coordinando este Grupo de Desenvolvemento Rural (GDR) Asociación Terras de Compostela, a cal se constitúe no ano 2008. É unha entidade colaboradora da AGADER na xestión da Medida Leader 2014-2020, e na actualidade está presidida por M. Guarina Rey Vazquez (Concello de Brión). O ámbito de actuación do noso GDR comprende 10 concellos da comarca de Santiago de Compostela (Vedra, Boqueixón, Santiago, Teo, Ames e Brión), da comarca da Barcala (Negreira, Val do Dubra e A Baña), así como Santa Comba, da comarca do Xallas.  No GDR participan como socios 9 dos 10 concellos do territorio e asociacións do ámbito do sector agrario (asociación e organizacións profesionais), forestal, medioambiental, entidades de economía social, asociacións veciñais, de empresarios, etc. O territorio no que actuamos ten unha superficie de 1105 km2 e unha poboación 86.922 habitantes (sen incluír a poboación de Santiago de Compostela nin a do Milladoiro e Bertamiráns). Sodes os xestores do programa Leader no voso territorio. Cóntanos, a que tipo de proxectos se orientaron as axudas nos últimos anos? No noso grupo, ao abeiro da medida Leader de Galicia 2014-2020, foron diversos os proxectos que se solicitaron e recibiron apoio económico neste período.  En proxectos privados destacan a creación ampliación e modernización de pequenas empresas -venda de produtos do agro, oficinas de enxeñería, clínicas de fisioterapia, centros de coworking, etc.- medidas de aforro enerxético nas explotacións agrarias, creación de novas prazas de aloxamento turísitico e restauración, etc. O investimento total xustificado de estas iniciativas superou os 5 millóns de euros e a axuda pagada case os 2 millóns de euros. Un breve resumo dos proxectos privados

TÍTULO	PROMOTOR
AMPLIACION E DESENVOLVEMENTO DUNHA PEME DE VENDA DE PRODUTOS PARA O AGRO	AGROESPARIS COMERCIAL, S.L
MEDIDAS DE AFORRO ENERXÉTICO E USO DE ENERXÍAS RENOVABLES EN EXPLOTACIÓN DE LEITE DE A BAÑA- GUIMARANS	XUANEIRO, SAT Nº 980 XUGA
ALBERGUE DE 1ª CATEGORIA EN GRANXA ESCOLA BERGANDO	KARMADEN S.L
TURISMO ENOLOGICO EN BOQUEIXON (APARTAMENTOS TURISTICOS UNA LLAVE)	ENOTURISMO MARIA MANUELA, S. L
PROXECTO DE APERTURA DUN NOVO CENTRO DE TRABALLO PARA OFICINA DE ENXEÑARÍA E COMEZO DAS NOVAS ACTIVIDADES DE COMERCIALIZACIÓN DE SEGUROS AGRARIOS NAS EXPLOTACIÓNS E ESPAZO COWORKING	ALVARO NUÑEZ FERREIRO
CLINICA FISIOTERAPIA - FISIONICRA	FISIONICRA, S.C.P.
AMPLIACION LAVANDERIA INDUSTRIAL	HOSTELERIA SANTA COMBA, S.L.
APERTURA DE TENDA MULTIOPERADOR E MULTISERVICIO	LA CENTRALITA DEL MOVIL, S.L.
HOSTAL GASTRONÓMICO- VILACHAN CON CATEGORÍA DE PENSIÓN TRES ESTRELAS E CAFÉ-BAR RESTAURANTE	NICRAREA TAMARA, S.L.   (10 PLAZS + 38 pax)
CABAÑAS EL CAMINO	AMAPEN NEW TOURISM, S.L. (RAFAELLA AMARO)  (18 PLAZS)
COMPLEXO TURÍSTICO RURAL SAN PEDRO DE DONAS	GARCILVA, S.L.    (30 PLAZS)
INSTALACION DE TRATAMIENTO TERMICO DE CORTEZA DE PINO	VISTA JARDIN, S.L.
COMEZO DUNHA NOVA ACTIVIDADE DE INTERMEDIACIÓN NO COMERCIO DE MATERIAS PRIMAS E OFICINAS DE COLABORACIÓN AGRARIA	ALVARO NUÑEZ FERREIRO
SENSE: SALUD Y RENDIMIENTO	DANIEL TOMÉ LAGE
MODERNIZACIÓN E AMPLIACIÓN EN PANADERIA BEMBIBRE	Mª SOLEDAD LANDEIRA DUBRA
MANGOS DE MADERA	JOSE MANUEL BELLO NEO
CONSTRUCCIÓN DUN EDIFICIO PARA AMPLIACIÓN E MODERNIZACIÓN DAS INSTALACIÓNS DE ASESORÍA E CREACIÓN DUN CENTRO COWORKING	INTASEM ASESORIA, S.L
CLINICA DENTAL – NICRA DENTAL INFANTIL E ADULTOS	NICRA DENTAL INFANTIL E ADULTOS, S.L
AMPLIACIÓN DE PROCESOS PRODUCTIVOS PARA LA FABRICACIÓN DE CERRAMIENTOS Y ARTÍCULOS DE CERRAJERíA	ALUMINIOS ARANTON, S.L.
CAMPAMENTO DE TURISMO TEMÁTICO DE PERMACULTURA DE 1*  "O CASTRO DO RETIRO"	O CASTRO DE TORRENTE DE ATRÁS, S.L.
DIVERSIFICACION DA EXPLOTACIÓN GANDEIRA CARA O AGROTURISMO	GANADERÍA DO MOURO, S.C.G.
TENDA DE COMIDA PARA LEVAR. A COCIÑA DE LUCÍA	LUCIA PENEDO GARCIA
MELLORA DE ACCESIBILIDADE E DE INSTALACIONS DE ATENCION AO CLIENTE MAIS EXPOSICION DE PRODUTO	CONFECCIONES MAIMEN, S.L.
REVESTIMIENTO NAVE INDUSTRIAL	CARPINTERIA METALICA GALANAS, S.L.

Por outra banda, nas iniciativas promovidos por entidades públicas, o investimento total xustificado de estas iniciativas superou o  millón de euros e a axuda pagada os 700.000 euros. O resume sería o seguinte:

TÍTULO	PROMOTOR
CENTRO COWORKING-CONCELLO DE VEDRA	CONCELLO DE VEDRA
AFORRO ENERXÉTICO E SISTEMA DE CONTROL EN ETAP DE PONTILLÓN E OUTROS	CONCELLO DE BOQUEIXÓN
REHABILITACIÓN E ACONDICIONAMENTO DA ESCOLA UNITARIA DE SOLLÁNS PARA A SÚA CONVERSIÓN NUN ESPAZO DE TRABALLO COLABORATIVO	CONCELLO DE TEO
SERVIZO DE FOGAR EN TRANSICIÓN	CONCELLO DE AMES
ACCESIBILIDADE EDIFICACIÓN MULTIUSOS DE SAN VICENTE	CONCELLO DE A BAÑA
REHABILITACIÓN E ACONDICIONAMENTO DO CENTRO SOCIOCULTURAL DO GOSENDE (ERMIDA)	CONCELLO DE A BAÑA
MELLORA DO ENTORNO RECREATIVO E PATRIMONIAL DA ÁREA FLUVIAL DE A PONTE VELLA ( PONTE PEREIRA) NO RÍO ABUÍN	CONCELLO DE SANTA COMBA
ACTUACIÓNS DE MELLORA NA ESCOLA/LOCAL SOCIAL A ILLA	CONCELLO DE SANTA COMBA
ACTUACIÓN DE MELLORAS NA ESCOLA/LOCAL SOCIAL DE BARBEIRA (FONTECADA)	CONCELLO DE SANTA COMBA
ESPAZO COWORKING PARA O PRIMEIRO SECTOR	CONCELLO DE BRION
VIVENDA DE EMERXENCIA E URBANIZACIÓN DO ENTORNO EN PORTODEMOURO	CONCELLO DE VAL DO DUBRA
REFORMA Y ADECUACIÓN PARA PUNTO DE INFORMACIÓN TURÍSTICA Y ETNOGRÁFICA DEL AYUNTAMIENTO DE NEGREIRA	CONCELLO DE NEGREIRA

Tamén se axudaron dende o GDR iniciativas de asociacións sen ánimo de lucro e asociacións veciñais. Que perspectivas tedes na convocatoria deste ano? Estamos pechando o período de programación 2014-2020. Nesta última convocatoria 2023-2024, se presentaron proxectos cun importe de investimento que alcanzou os 2.950.923 €. Pola parte que lle compete ao GDR xa os temos todos informados e agora estamos á espera do informe da Axencia Galega de Desenvolvemento Rural. De seguro que comprometemos todos os fondos, e si máis houbese, comprometeríamolos tamén. Que papel ten a formación para o GDR? Para o GDR Terras de Compostela a formación ten un peso moi importante. Considerámola como un eixo transversal a calquera das actuacións definidas na Estratexia de Desenvolvemento Local. Neste novo período prevese que se centren en dúas modalidades:

• Modalidade 1: Formación agraria e medioambiental. Os temas poderán ser de agricultura, gandería, silvicultura, desenvolvemento sostible, conservación do medioambiente, procesos industriais agroalimentarios, sanidade vexetal, sanidade e benestar animal, etc.

• Modalidade 2: Formación rural non agraria. Formación dirixida a aspectos transversais respecto da modalidade 1, como TICs, turismo rural, SICTED, etc.. 

A formación entendémola como un instrumento clave para a promoción do desenvolvemento rural e polo tanto sempre vai dirixida á poboación activa. Polo tanto, preténdese fomentar a aprendizaxe permanente e a formación profesional nos sectores de referencia. Nós interpretamos que unha maior cualificación resultará nunha produtividade laboral, co obxecto de manter ou aumentar a competitividade do seus negocios. Que é o destino fluvial? A Lei 7/2011, de 27 de outubro, do Turismo de Galicia define os Xeodestinos turísticos como ‘as áreas ou espazos xeográficos limítrofes que comparten unha homoxeneidade territorial baseada nos seus recursos turísticos naturais, patrimoniais e culturais, con capacidade para xerar fluxos turísticos e que, xunto á súa poboación, conforman unha identidade turística diferenciada e singular’. Dende o ano 2019, a Asociación Terras de Compostela é ente xestor do Xeodestino Terras de Santiago. Neste caso, trátase dun territorio de 823 km2 de superficie que conta cunha zona fondamente definida pola presenza de tres dos principais ríos de Galicia, tanto por caudal como pola súa riqueza faunística, florística, paisaxística e mesmo cultural: 

• Ulla, que a delimita polo sur. 
• O río Tambre, que suca a súa parte central. 
• O curso alto do Xallas, que marca o seu límite setentrional.

No ano 2019 comezouse a traballar no destino xestionado pola entidade GDR Terras de Compostela co obxectivo xeral de crear unha estratexia de diferenciación para o destino, e en liña con este obxectivo xeral, deseñouse e configurouse un produto turístico fluvial, estruturado en base aos recursos naturais, neste caso os ríos. Imaxe corporativa do Xeodestino fluvial. // Fonte GDR Terras de Compostela

“No GDR Terras de Compostela apostamos por un xeodestino fluvial para potenciar un turismo sustentable”

O Grupo de Desenvolvemento Rural (GDR) Terras de Compostela actualiza a súa estratexia cara a dinamización do territorio e a potenciación do xeodestino.  A promoción turística dos concellos que abrangue o Xeodestino Terras de Santiago é un dos puntos fortes na nova estratexia. A aposta por un xeodestino fluvial non só procura atraer xente, senón facer un modelo de turismo que coide do medioambiente e conserve os recursos da zona. En paralelo, as intencións de fomentar o tecido produtivo e a competitividade do territorio xogarán un papel importante entre as accións deste GDR.  Que nos podes dicir dos Plans de Sostibilidade Turística en Destino (PSTD) do cal fóstedes beneficiarios? En 2022 o GDR Terras de Compostela decide acudir á convocatoria extraordinaria dos PSTD co proxecto ‘Nova experiencia enogastronómica e incremento da cota de mercado do destino Terras de Santiago’ do cal fomos beneficiarios cunha asignación de 1.300.000,00€. Entendemos que a orientación enogastronómica podía ser unha moi boa estratexia para o noso Destino. O enfoque non se basa na exaltación dun produto en concreto, senon en crear experiencias novas incluindo toda a impronta da tradición gastronómica na paisaxe e a actividade económica do destino.  As liñas de traballo vanse centrar na potenciación de mercados gastronómicos, a través de  actuacións en diversos mercados gastronómicos para favorecer o seu uso turístico e polo tanto a relación entre vendedores e turistas. Para iso traballaranse novos formatos para o turismo gastronómico.  A estratexia do novo período está enfocada a potenciar o turismo sustentable así como a xerar unha experiencia nas comarcas que abrangue o GDR? Un dos fins da Asociación Terras de Compostela é o de fomentar o turismo como sector de actividade sostible nas áreas rurais como medio para aproveitar os recursos dos territorios locais.   Neste senso, estanse desenvolvendo accións de creación dun programa de experiencias turísticas nos 10 concellos, con actividades de natureza e culturais que promovan o coñecemento dos visitantes desta oferta, á vez que dinamizan a actividade turística en tempada baixa.  A este programa denominámolo “Terras de Santiago: máis alá de Compostela”. A intención é que a xente descubra as Terras de Santiago a través dos seus sendeiros, a súa xente e o seu patrimonio. Traballades en conxunto con outros GDR en Galicia? O certo é que sí, dende o ano pasado estamos a traballar con cinco GDRs de Galicia (Asociación de Desenvolvemento Rural Ribeira Sacra-Courel, ASDECOMOR, Asociación de Desenvolvemento Local Deloa e a de Costa da Morte) nun proxecto de moito peso chamado ‘Paisaxes intelixentes’. Os GDRs socios deste proxecto pretendemos levar a cabo procesos de planificación participada para xerar iniciativas piloto de paisaxes intelixentes nos núcleos rurais do territorio participantes. O proxecto incide directamente na posta en valor das terras agrarias nos núcleos rurais, tanto dende o punto de vista do uso conxunto das mesmas a través das diferentes figuras que se recollen na Lei de Recuperación da Terra Agraria de Galicia, como do seu aproveitamento dende o punto de vista agrario e/ou forestal.  Cales son as vosas prioridades para este ano e o que ven? Neste momento estamos cambiando de período de programación. Remata o período 2014-2020 e comeza o 2023-2027. Esto supón que o territorio, é dicir a sua xente, decida cara onde camiñar a través da elaboración da Estratexia de Desenvolvento Rural. Estamos polo tanto nun momento inspiracional, ilusionante, con capacidad de poder cambiar as cousas porque o territorio non é estático, está en continuo movemento e por eso se necesita a estratexia, para atender ás necesidades sociais, medioambientais, e do propio mercado. Por iso, entre as liñas estratéxicas e propostas de actuación para o novo período estarán claves como a mellora da competitividade e o desenvolvemento do tecido produtivo, ou a conservación, recuperación e rehabilitación do patrimonio natural e cultural, así como actuacións de animación e dinamización territorial que promove o propio GDR, que irán encamiñadas á valorización de produtos locais, e en xeral, á promoción de recursos do territorio, ou á dinamización do sector turístico cara o distintivo de calidade turística SICTED, entre outras.

15 aniversario do GDR Terras de Compostela co recoñecemento á súa labor O pasado venres 6 de outubro tivo lugar o 15 aniversario do Grupo de Desenvolvemento Rural Terras de Compostela, que tivo lugar no Pazo de Vista Alegre de Vedra. Ao longo da xornada organizouse un evento con varias actividades para celebrar o aniversario da asociación. A directora xeral da Axencia Galega de Desenvolvemento Rural, Inés Santé clausurou o acto e destacou o labor que desempeñan este tipo de entidades no rural.

Os cultivos de inverno ábrense paso en Galicia. Dúas son as razóns principais: por unha banda, a medida que as explotacións van medrando, as súas necesidades de forraxe aumentan; por outra, a PAC empurra cara a implantación de técnicas de mellora e conservación do solo, como o é non deixar os chans baleiros ou sementar especies mellorantes que fixan nitróxeno ambiental ao terreo. Á hora de deseñar a súa estratexia anual de cultivos e rotacións, cada explotación ten que tomar as súas decisións en función das súas características e de factores como a zona na que se atopa, a climatoloxía, a tipoloxía das parcelas ou o nivel de autosuficiencia forraxeira da gandería. A dispoñibilidade de semente, que está a ser limitada nalgúns casos este ano, e o seu prezo, que se incrementou notablemente debido á alta demanda, fixo subir os custos de sementeira nesta campaña, a primeira trala entrada en vigor da nova PAC, que aposta pola rotación dos cultivos.

A climatoloxía condiciona as sementeiras e tamén a produción final obtida coas leguminosas, que son sensibles ao encharcamento e precisan de calor para medrar

A climatoloxía condiciona en ocasións as sementeiras e tamén o rendemento obtido cando se labran leguminosas, pero especies como chícharos, altramuz, veza ou trevos anuais estanse a abrir camiño nas explotacións galegas polos beneficios agronómicos e nutricionais que aportan. Coñecemos algunhas experiencias concretas:   

“Este ano non imos botar raigrás; sementaremos en todas as fincas unha mestura de varias leguminosas para enterrar”

A Cooperativa Agraria Provincial da Coruña posúe dúas ganderías (Granxa o Cancelo en Miño e Granxa A Esperanza en San Sadurniño), ademais de asesorar a outras explotacións por toda Galicia. A maioría das explotacións leiteiras galegas intentan sacar o maior proveito á produción forraxeira, sendo unha das posibilidades a rotación anual de cultivo de inverno e verán con aproveitamento das dúas colleitas para ensilado, pero “non en todos os casos é posible, pois depende das condicións edafoclimáticas ou da superficie total da explotación”, indican desde o equipo técnico de CAP Coruña.

Non serve para todos o mesmo; as cousas hai que velas en directo na explotación e estudar cada caso

Por iso insisten en que “cada quen ten que optar polo mellor para a súa explotación, establecendo unha estratexia adaptada ás condicións que un ten”, sen que sirvan recomendacións xeralizadas. “O cultivo principal para nós é o millo, polo que este ano xa non imos sementar nada con raigrás, todo vai ir cunha mestura de leguminosas para enterrar. Este ano imos facer o mesmo ou moi parecido en Miño e en San Sadurniño”, contan.

CAP Coruña leva moito tempo traballando con leguminosas nas fincas que non teñen cultivo no inverno

CAP Coruña leva moito tempo traballando con leguminosas para abonado en verde as fincas que non teñen cultivo no inverno. “En anos anteriores levamos probado con chícharos, con vezas e con altramuces”, explican. A mestura escollida para esta campaña leva varias leguminosas, entre elas trevo e altramuz, non con vistas ao aproveitamento forraxeiro senón co obxectivo de fixar nitróxeno.

O abonado en verde ten un custo asociado, o de sementar, triturar e enterrar, pero fixas nitróxeno, evitas a escorrentía e melloras a estrutura do solo

“Estamos contentos e pensamos que é o mellor para a terra en comparación con deixar o solo desnudo, porque abonas e melloras a estrutura e fertilización do solo. Ten un custo asociado, o de sementar, triturar e enterrar, pero cremos que ten máis vantaxes que custos, sendo á súa vez unha práctica que encaixa nas novas medidas regulatorias en canto á condicionalidade e os ecorreximes da nova PAC”, argumentan.

Pradeira de raigrás con veza e trevo en SAT O Palomar na última campaña de ensilado da herba

“Sementamos unha mestura de raigrás, veza e trevo onde o 60% son leguminosas”

SAT O Palomar, de Láncara, ten unha superficie agraria de 206 hectáreas, 120 delas son de pradeira permanente e o resto están enfocadas ao cultivo de millo. “Facemos rotación en todas, non deixamos ningunha baleira”, destaca Odón Castro. Como cultivo de inverno, levan xa 9 anos apostando por unha mestura de gramíneas con leguminosas, onde o 60% son leguminosas. En concreto, empregan dous tipos de raigrás (un raigrás inglés e un raigrás híbrido moi tardío) e tres leguminosas (dous tipos de trevos e veza).

Quero ter máis elasticidade no momento da sega e non estar tan condicionado polo tempo

“Quero máis elasticidade no momento da sega e non estar tan condicionado polo tempo”, explica. Fan un só corte, entre a segunda quincena de abril e o 5 de maio, dependendo de como veña o tempo. “Imos sempre ao límite en produción, con colleitas de entre 16.000 e 18.000 quilos facendo un bo presecado e acadando unha media de entre o 14% e o 16% de proteína no silo”, detalla. Este ano, na campaña de ensilado de herba en primavera, unicamente fixeron dous cortes nas primeiras pradeiras sementadas, labradas a primeiros de setembro, para preservar a calidade da forraxe. “Fixemos un primeiro corte en marzo cun 18% de proteína e outro na primeira semana de maio”, conta. Foi unha excepción, xa que asegura que “non compensa facer dous cortes, porque estás ensilando todo o tempo e os gastos son maiores”.

“Para facer abonado en verde, a semente de grelo sae máis barata porque leva menos quilos por hectárea”

Ganxabar, a cooperativa formada por 8 explotacións das comarcas do Xallas e A Barcala, botou este ano 850 hectáreas de millo para ensilar nas súas instalacións de xestión conxunta de forraxes. Unha vez levantado o millo, teñen previsto sementar a metade da superficie con pradeira para facer silo de herba na primavera e noutra metade das fincas sementarán unha cobertura vexetal para enterrar como abono en verde.  “Sempre se botou algo para enterrar, pero non tanto. Cada vez son menos as fincas que quedan baleiras”, recoñece Jesús Otero. “Antes sementabas millo e deixabas baleiro no inverno para volver botar millo, pero iso agora non se vai poder facer. Nesta zona estanse dando certos cambios nese sentido”, asegura. E insiste en que a nova PAC vai obrigar ás explotacións a cambiar algunhas prácticas. “Antes traballabas con mesturas pero non estabas pendente de que tiveran máis do 50% de leguminosa”, exemplifica.

O valor do ecorrexime non compensa o custo da sementeira, pero é unha práctica boa para o terreo

No seu caso, para as pradeiras, optaron polo raigrás e por introducir mesturas con leguminosa no 10% da superficie para cumprir co ecorrexime de rotación de cultivos da PAC.  No resto das fincas, nas que non teñen previsto facer corte de herba para ensilar, Ganxabar botaralles nabos á maioría das parcelas. “A semente de grelo sae máis barata porque leva moitos menos quilos por hectárea, entre 8 e 10 quilos, cando outras mesturas de leguminosas para enterrar poden andar entre 25 e 35 quilos”, compara. O valor do ecorrexime de rotación de cultivos con especies mellorantes, establecido finalmente en 68,64€ para as primeiras 30 hectáreas e en 48,05 para as seguintes, “non compensa o custo da sementeira”, di, pero “é unha práctica boa para o terreo, independentemente da PAC, porque estás abonando e mellorando o solo”, defende Jesús. “Se o queres facer ben e traballar ben a terra, teste que ir a unha hectárea por hora, polo que o custo do laboreo está entre 60 e 80€. A iso hai que engadir o custo da semente, que no caso do grelo son uns 30€. É dicir, por menos de 100€/ha non das feito a sementeira”, calcula.

Cultivo de cereal con leguminosa en Casa Barbeiro, que superou o metro de altura a pasada primavera

“Botamos cereal con veza porque o rendemento é altísimo e as calidades son boas”

Gandería Casa Barbeiro conta con dúas granxas na comarca da Mariña, ubicadas nos concellos de Alfoz e Ribadeo, e traballa unhas 190 hectáreas de terreo. Agás 30 hectáreas que labraron a comezos de setembro cunha mestura de wester con raigrás híbrido coa intención de facer un corte de forraxe a comezos de novembro, nas outras 160 hectáreas repetirán a mestura pola que levan anos apostando: a de veza con cereal. “O rendemento é altísimo e as calidades boas. Segámolo con cinta, coas mariposas, e vai o produto moi limpo, tamén porque non o collemos moi baixo. O ano pasado houbo parcelas de moitas toneladas, nas que a herba tiña máis dun metro de alto, con proteínas medias dun 15% e pasando do 17% nalgunha mostra puntual”, explica Juanjo Fraga.

Se se sega a principios de maio é cando se conseguen producións extraordinarias, porque o crecemento da veza prodúcese fundamentalmente despois de abril

Fan un só corte e procuran estiralo o máximo posible. “Colleitámolo o máis tarde posible, para conseguir cantidade de forraxe e que a veza estea moito máis desarrollada, porque o crecemento da veza prodúcese fundamentalmente despois de abril. Se se deixa a sega para finais de abril ou principios de maio é cando se conseguen producións extraordinarias”, indica. Sementeira directa Gandería Barbeiro está a apostar tamén polo mínimo laboreo, logo da compra este ano dunha máquina composta por cuba de purín e equipo de sementeira directa, o que lles permite nunha mesma pasada ir enterrando o purin e labrando con strep-till e con grada rotativa detrás. A mestura de sementes varía en función da parcela da que se trate e do tipo de veza, que combinan principalmente con trigo híbrido e algo con cebada híbrida. “Dependendo das vezas e do tipo de cereal imos adaptando a mestura e xogamos tamén coa humidade das parcelas, porque a veza coa humidade non se leva ben”, explica Juanjo.

A combinación habitual inclúe un 60% de veza sativa e un 40% de trigo híbrido

As combinacións van desde un 60% de veza e un 40% de cereal nas fincas máis enxoitas a unha mestura ao 50% nas máis molladas. O tipo de veza tampouco é sempre o mesmo. “Se hai sativa, botamos sativa, pero está sendo difícil de conseguir. A min gústame máis a variedade sativa porque ten máis dixestibilidade e aguántase mellor, aínda que o comportamento depende moito do ano”, recoñece. En anos climatoloxicamente adversos e parcelas moi húmidas acabaron usando o cultivo para abono en verde. “Algún ano moi húmido optamos por enterrar a leguminosa en vez de ensilala, pasándolle a grade de discos, e tamén vale, porque fixa moito nitróxeno e deixa a terra esponxosa para labrar o millo”, argumenta. “Non tivemos que cambiar nada para cumprir co ecorrexime” Gandería Barbeiro leva moitos anos apostando pola leguminosa con cereal no inverno fronte ás gramíneas. “O raigrás para o manexo da alternativa co millo é moito máis complicado, tes que facer varios cortes, require máis abonado e déixache a terra en moito peor estado, porque queda máis seca e máis dura”, relata. “Nós non tivemos que facer cambio ningún para cumprir coa PAC, porque xa estábamos traballando con leguminosas. E agora coa sementeira directa máis aínda”, di. Ás vantaxes ambientais engádense as económicas, cunha redución no gasto en abono químico, unha das estratexias que están a seguir nos últimos anos para mellorar a eficiencia das dúas granxas, xunto co incremento da produción de forraxes propias.

No inverno usamos o purín en coberteira en vez de abonos minerais

A compra da nova máquina para botar o purín persegue o obxectivo de adaptarse á inminente entrada en vigor do Real Decreto de Nutrición Sostible de Chans Agrícolas no vindeiro mes de xaneiro e, ao mesmo tempo, lograr un mellor aproveitamento do poder fertilizante do xurro. “Nos momentos de sementeira, tanto agora como para botar o millo, enterrámolo, e despois en coberteira usamos un aplicador de tubo localizado con ballesta, que fai unha fendidura de 3 cm de fondo na terra e vaino deixando por ese canal como se fora co disco. É o único abono que lle metemos ao cultivo de inverno, non usamos abonos químicos”, conta.

Dúas son as fontes de contaminación principais que sinala Europa sobre os cauces fluviais: as augas residuais urbanas, que con frecuencia non teñen un tratamento suficiente, e as fontes de contaminación difusa, como as agrarias. Sobre a contaminación por motivos agrarios, as noticias adoitan centrarse en casos problemáticos, como o da Limia, que espera a súa declaración como zona vulnerable a nitratos, pero existen tamén exemplos positivos a destacar, como o do regato Corbeira. O regato Corbeira é un cauce de 10 km. que se ubica entre os concellos de Oza-Cesuras e Abegondo, nunha zona agroforestal. As súas augas desembocan no río Mero, que vai dar ó encoro de Cecebre, punto de suministro de auga potable para á Coruña. Por ese motivo, o monitoreo das augas desta conca é de especial interese. Un estudo das Universidades de Vigo e da Coruña, que se publicou este ano, monitoreou durante 14 anos (2004-2018) os niveis de nitratos e fósforo no regato Corbeira, concluíndo que as concentracións de ambos nutrientes son relativamente baixas, o que demostra que nin as prácticas agrícolas nin as forestais poñen en perigo a calidade da auga. O monitoreo continuado comprobou que os niveis de fósforo e nitratos estaban moi por baixo dos límites marcados na Directiva Marco da Auga, así como do limiar proposto en distintos estudos científicos para protexer as especies de auga doce máis sensibles. Sobre a evolución ó longo dos anos da investigación no Corbeira, as tendencias que se observan non son claras, pois a presenza de nutrientes na auga está moi influenciada polas precipitacións. Así, os veráns adoitan ser a época con menor concentración de nitratos e fósforo. En canto ós nitratos, semellan ter unha presenza en retroceso, asociada a un menor tránsito no outono e primavera, quizais en parte pola reducción da actividade agrícola na comarca durante os 14 anos de monitoreo. No que respecta ó fosforo, percibiuse que a súa concentración aumenta no inverno, cando hai máis fluxo e transferencia de sedimentos. O fósforo chega ós cauces principalmente polas augas superficiais de escorrentía, en tanto os nitratos adoitan estar máis ligados a fluxos subterráneos. Por ese motivo, a persistencia dos nitratos nos cauces adoita ser máis difícil de solucionar, mesmo décadas despois de que cambiaran as prácticas que propiciaron a súa concentración. Lugar de estudo e metodoloxía O Corbeira é un afluente pola marxe dereita do río Mero, o principal da zona que contribúe ao embalse de Cecebre -o punto de abastecemento de auga á cidade de A Coruña e arredores-. O principal uso do solo que o rodea é forestal, correspondente un 65% da superficie da conca a plantacións comerciais de eucalipto e piñeiro. A segunda maior presenza é a de superficie agrícola, a cal representa un 30%, dominada por pastos e prados (25%). A porcentaxe de terreo agrícola restante (5%) está ocupada por cultivos forraxeiros principalmente e pequenas hortas. Complétase a superficie cos camiños e vías forestais distribuídos por toda a cunca (5%). En canto á metodoloxía seguida, este traballo de investigación parte dun seguimento de 14 anos hidrolóxicos -entre o 2004 e o 2018- que inclúe a medición da precipitación, a descarga e a mostraxe automática e manual da auga do regato na saída da conca.

Este xoves, o Consello Regulador das IXPs de Vacún de Galicia reunirase para abrir o ‘melón’ do cambio de normativa de Ternera Gallega. É un asunto que estaba sobre a mesa, como xa adiantara a Xunta o pasado outono. Agora, logo de celebradas as eleccións ós consellos reguladores, toca escoitar ós representantes votados por gandeiros, industrias e cebadeiros. Sobre os posibles cambios, o director xeral de Gandaría, José Balseiros, avanzara en decembro dúas cuestións polémicas: endurecer a obriga do acabado final dos becerros, cos animais acortellados, e a introdución dun protocolo de manexo que incluiría cuestións como a programación de partos. Na reunión do xoves, espérase que as distintas partes presenten as súas propostas para a IXP, sobre as que haberá que chegar a acordos. “O positivo é que ningunha parte da IXP ten a maioría por si soa, nin gandeiros nin industrias nin cebadeiros, polo que teremos que chegar a acordos”, valora o vicepresidente do Consello Regulador polo sector produtor, José Ramón González, de Unións Agrarias, que hoxe ofreceu unha rolda de prensa para presentar as propostas de Unións sobre Ternera Gallega. En resumo, as cuestións principais que defende Unións Agrarias son as seguintes: - Garantir un prezo da carne que cubra os custos de produción. Unións valora en positivo o protocolo asinado en marzo do 2022 entre organizacións do agro, industrias e cadeas de distribución, que permitiu desde aquela elevar o prezo no campo en arredor de 1 euro. “Pasamos dunha media de 4,70 en Suprema no 2021 a 5,70 euros no 2022 e hoxe estamos por riba dos 6 euros”, sinala José Ramón González, que recoñece que esa mellora é insuficiente, dada a suba dos custos de produción. “Para mellorar o prezo, o reto pasa por aumentar a comercialización da carne de Ternera Gallega fóra de Galicia. Hoxe en día o 55 – 60% da carne da IXP véndese en Galicia e temos que avanzar máis noutros mercados do resto de España, en especial en segmentos que proporcionen maior valor engadido, como a restauración. Aquí en Galicia non podemos subirlle máis a carne ó consumidor porque baixaría o consumo”, advirte González.

"Temos que abrir máis mercados en España, en zonas como Levante, e en especial na restauración"

“En España, estamos xa moi presentes en puntos como Madrid ou Barcelona, pero noutros queda moito por avanzar, como o Levante, cunha gran demanda turística”, opina. - Compromiso da industria para aumentar a transformación e comercialización de carne da IXP Ternera Gallega. “Ten que haber un compromiso da industria coa IXP. Poño o exemplo das denominacións de orixe de viño. En ningunha D.O. galega as adegas que están na Denominación poden mercar uvas de fóra da Denominación. En Ternera Gallega deberiamos facer o mesmo e que as industrias que estean na IXP estean de verdade comprometidas coa IXP” -opina González-. “Se non están dispostas a iso, a solución é permitir o despiece dos canais de Ternera Gallega en industrias de fóra, que están interesadas en traballar con nós”.

"Ningunha adega galega que estea nunha Denominación de Orixe pode mercar uvas de fóra da D.O. As industrias de Ternera Gallega deberían asumir o mesmo compromiso"

Ata agora, a IXP ten autorizado o fileteado en industrias de fóra da comunidade, pero non o despiece das canais. - Homoxeneizar a oferta da carne de Ternera Gallega Suprema no mercado. Unións Agrarias é partidaria de que se lle permita flexibilidade ás granxas no acabado final, de xeito que cada unha se adapte as súas circunstancias, pero si aposta por esixir unha maior homoxeneidade dos canais. “Para entrar en Ternera Gallega Suprema, os canais teñen que ter un mínimo de engraxamento, que se ten que esixir, de acordo cunha carne ‘premium’ como a nosa, e un máximo de peso”, opina. “Tamén podemos valorar se interesa establecer distintas categorías comerciais de Suprema, en función do manexo que tivera o animal. Se hai un manexo que se demostre que obtén carne de mellor calidade, é interesante posicionar esa carne”, sinala. - Uniformizar o faenado dos canais e reforzar os controis de pesos nos matadeiros.

O Grupo de Desenvolvemento Rural (GDR) da Comarca de Ordes intervén en 7 concellos e ten máis de 120 socios. Nestes momentos, continúan con proxectos que arrancaron nos últimos compases do anterior período, e dispóñense a centrar unha liña de traballo para a nova estratexia. Polo momento, as súas prioridades están claras: apostar polas novas tecnoloxías, dar servizos á poboación -principalmente terceira idade e infancia-, fomentar a incorporación de mozos e mozas á actividade, e apoiar o sector agrogandeiro, principalmente de cara a transformación. O xerente deste Grupo, Domingo Lojo, leva máis de 20 anos presente na súa actividade. A pesar de que percibe cambios no reparto e na xestión orzamentaria, entende os desafíos aos que se deben enfrontar, entre os que destaca a necesidade de fixar poboación. Deste xeito, falamos con él para que nos dese máis información ao respecto, e tamén para ver a traxectoria dos últimos anos. Qué presentación pode facer do GDR Comarca de Ordes? A nosa actuación como Grupo de Desenvolvemento oriéntase a 7 municipios: Cerceda, Frades, Mesía, Ordes, Oroso, Tordoia e Trazo, cunha poboación conxunta aproximada duns 36.000 persoas. O punto no que máis se concentra é Ordes, que ten 12.000 habitantes, e logo están Oroso como cidade dormitorio de Santiago, e Cerceda como núcleo industrializado, e os outros catro concellos, con menor densidade de poboación e que son eminentemente rurais. Ademais dos 7 concellos, no GDR hai uns 114 socios privados máis, desde cooperativas agrarias ata asociacións culturais, deportivas, etc. A que axudas e proxectos  -tanto públicos como privados- se orientaron os fondos Leader nos últimos anos? Nós temos dúas tipoloxías de proxectos fundamentalmente, que son os productivos, orientados ás empresas, e os non productivos que son os que promoven os concellos e asociacións. Debido á escaseza de fondos que tivemos neste período -que houbo 3 millóns de euros para proxectos a repartir en cinco anos- apostamos en maior medida polos proxectos produtivos que son os que xeran emprego e fixan poboación, e dentro dos non produtivos, deuselle prioridade a temas sociais, culturais e medioambientais, e en xeral, dotar de servizos á poboación rural.  Entre os proxectos promovidos polos concellos, podemos destacar a creación un Punto de Atención á Infancia (PAI) que da servizo a dous concellos, a recuperación dunha área sensible medioambientalmente (As Brañas de Valga), roteiro do rio Mercurín,  a rehabilitación de inmobles para locais sociais destinados a actividades de asociacións, modernización de bibliotecas municipais, etc.

Unha das nosas prioridades é dotar de servizos á poboación rural por iso apoiamos principalmente proxectos sociais, culturais e medioambientais (Domingo Lojo)

En canto aos produtivos, é dicir, aqueles cuxos promotores son empresarios ou empresas, temos que salientar que contamos cunha limitación no sector agrogandeiro, xa que a Xunta non permite subvencionar ao abeiro do Leader proxectos de máis de 30.000 euros de investimento en produción agraria, e de 60.000 euros en transformación e comercialización de produtos agrarios. Ese importe resulta na maioría dos casos insuficiente para acometer ese tipo de investimentos, pero aínda así, subvencionamos un obrador de transformación de produtos cárnicos, a modernización de unha empresa de fabricación e comercialización de produtos lácteos (Casa Grande de Xanceda), e mesmo demos apoios a algunhas granxas para o emprego de enerxías alternativas. Aparte do sector agrario, tamén se axudou a outras actividades en distintos ámbitos, tales como:  modernización de carpinterías de madeira, creación de plataforma online de subasta de madeira, comercialización de cebo para pesca, albergues turísticos, etc no que a prioridade foi promover a innovación. Tamén axudamos a algunhas cooperativas gandeiras na comercialización de produtos. Gráfico co reparto de fondos entre proxectos productivos e non productivos do período anterior./ Fonte: GDR Comarca de Ordes Ademais destas levastes a cabo outras iniciativas? Si, o propio grupo levou a cabo proxectos de animación e promoción territorial con marcado carácter social como a elaboración dun documental e un proxecto educativo en contra da violencia de xénero e que levan como nome “Murmurios de Silencio” no que se lle da voz a vitimas de violencia de xénero da nosa comarca e no que colaboraron o Centro de Información á Muller da Mancomunidade de Ordes e a Secretaría Xeral de Igualdade. Nun ámbito diferente, levamos a cabo o proxecto “O Camiño que nos une” que mesturaba andainas, coñecemento do territorio, emprendemento musical e valorización de produtos locais.  Que perspectivas de futuro tedes para os proxectos de investimento neste novo período? Nestes momentos estamos no proceso de delimitación de obxectivos e de decisión das accións que queremos implementar no período 2023-2027, polo que temos que ir centrando a liña de traballo de acordo aos fondos Leader e ás directrices da Xunta, tendo en conta a escaseza de fondos coa que contamos. Aínda que estamos comezando con ese proceso, podemos dicir que os proxectos relacionados coa atención á terceira idade, á infancia, e colectivos desfavorecidos van ser preponderantes, así como a aplicación das NNTT, a creación de emprego, e o desenvolvemento sostible. Do mesmo xeito, na comarca temos moito tecido agrogandeiro, e a pesar de limitacións que se non impoñen, imos tratar de apoialo, principalmente no apartado de transformación, para que o valor engadido dos produtos quede no territorio. En definitiva, as liñas de actuación para o seguinte período queremos centralas nos tres piares das sustentabilidade: económico, ambiental e social.

Nesta convocatoria todos os temas relacionados con atención á terceira idade, á infancia, e colectivos desfavorecidos van ser preponderantes (Domingo Lojo)

Traballastes en conxunto con outras Asociacións ou Grupos de Desenvolvemento Rural. Que proxectos estades levando a cabo? Efectivamente, en proxectos de cooperación traballamos fundamentalmente en dous eidos: novas tecnoloxías pero facendo fincapé no patrimonio cultural, tanto material como inmaterial. Exemplo disto pode ser a iniciativa ‘Museos vivos’ pola cal, pretendemos que aqueles museos do territorio que quedaron pechados por diferentes motivo, abríronse de novo cun sistema de apertura dixital, e a axuda  de audioguías e videoguías. No sector primario, apoiamos á Administración na dinamización da Lei de Mobilidade de Terras, a través de dous proxectos: un deles baséase na figura das  Permutas de Terra Agraria, no que participamos con outros dous grupos (Comarca de Lugo e Pontevedra Norte), e o outro, “Paisaxes Intelixentes” pretende levar a cabos procesos de planificación participada para xerar iniciativas piloto de paisaxes intelixentes nos núcleos rurais dos territorios participantes, que contribúan ao desenvolvemento de figuras de mobilidade das terras agrarias como mecanismos para recuperar as paisaxes. Neste último proxecto, participamos 5 GDRs dos que cada un elixe unha temática paisaxística que queira desenvolver no seu territorio; tanto nós, como o GDR Costa da Morte priorizamos a recuperación de variedades fitoxenéticas tradicionais e a implementación de campos de ensaio de novos recursos fitoxenéticos.  Hai algunha novidade para o seguinte período de progamación? As novidades, así a bote pronto, pódense resumir nas seguintes:  teremos moitos menos recursos económicos para xestionar a estratexia; haberá  obrigatoriamente unha liña de formación con moi pouca dotación económica, e que antes era optativa; a inclusión do importe da  cooperación no cadro financeiro dos grupos que ascenderá ao 5% do total da estrategia e a implementación do Bono Activa Rural cunha axuda a tanto alzado. Polo resto é bastante semellante ao anterior, tan só que nos temos que adaptar aos novos retos e obxectivos da Política Agraria Común, claro. Como valora a dinamización e desenvolvemento rural nos municipios que comprende o GDR? O incremento da carga administrativa que recae sobres os equipos técnicos dos GDR, a burocratización dos procesos e a diminución de fondos, dificultan as tarefas de animación territorial. Con todo, o grupo realizou un esforzo moi importante para a promoción e a animación do territorio que comeza a dar os seus frutos, e proxectos como “O camiño que nos une” deberíase realizar anualmente. En canto ao desenvolvemento rural, debemos entender que nese concepto inclúense tanto as iniciativas agrogandeiras, como aquelas que se levan a cabo noutros sectores, e que teñen por obxecto a diversificación económica do territorio, e neste eido avanzouse bastante na Comarca de Ordes. 

A Unión Europea ten un grave problema de seguridade alimentaria: cada vez hai menos mozos e mozas que queiran traballar na agricultura e na gandería, dous sectores clave para garantir a alimentación da poboación europea e para manter o pulo dun sector, o agroalimentario, que é líder en exportacións na UE, con 184.000 millóns de vendas ao exterior en 2020.

Como reflexo da situación, soamente o 11% dos donos de explotacións gandeiras e agrícolas europeas teñen menos de 40 anos, unha porcentaxe aínda máis baixa en España e en Portugal.

Para afrontar este desafío, a nova Política Agraria Común (PAC) para o período 2023-2024 marcouse como un obxectivo prioritario fomentar a remuda xeracional de agricultores e gandeiros.

Pero para atraer mozos e mozas ao campo e que se incorporen con éxito, a formación constitúe unha peza clave, entre outras. Para coñecer como debe enfocarse e que tipo de novo agricultor e gandeiro se demanda falamos con profesionais de Galicia e Portugal que forman parte do Sistema de Coñecementos e Innovación Agrícolas (AKIS polas súas siglas en inglés).

A importancia de que na formación participen o resto de integrantes do AKIS

Neste sentido, a participación do resto de integrantes do AKIS -asesores, gandeiros e agricultores xa instalados, empresas ou centros de investigación- é algo no que coinciden os responsables da docencia de cara a mellorar a formación dos futuros produtores.

Así, Luis García Fernández, director do Centro de Promoción Rural – EFA Fonteboa (Coristanco-A Coruña), un dos referentes na formación profesional no sector agrogandeiro en Galicia, e con varias décadas de experiencia na docencia, defende a extensión do modelo que se aplicou neste centro. “Levamos moitos anos facendo a formación profesional en alternancia, unha modalidade da FP dual pero cunha forte implicación dos profesionais do entorno, tanto expertos como gandeiros, empresas de subministracións agrarias, asesores, etc., onde os estudantes realizan prácticas ao longo do curso”, destaca.

Luis García (EFA Fonteboa): “Os centros de formación agraria deberían propiciar a participación dos expertos profesionais na formación dos alumnos”

Neste sentido, considera que “a iniciativa de dar participación aos chamados AKIS para mellorar a formación do alumnado debe partir dos propios centros, para deste xeito gañar eficiencia na formación”.

En Portugal os docentes tamén coinciden na relevancia de dar participación aos integrantes do AKIS na formación dos futuros produtores. Así, Filipe Teixeira Ribeiro, docente na Escola Profissional de Agricultura e Desenvolvimento Rural de Vagos (EPADRV), destaca que “temos relacións de colaboración cos axentes que operan no sector agrogandeiro e agroalimentario, non só porque o plan de estudos establece que os alumnos realicen prácticas reais, (…), senón que tamén establecemos colaboracións con centros de investigación das universidades”. Esta última colaboración persegue dous obxectivos: “As universidades son polos de creación de coñecemento que é preciso aplicar no campo, e que os nosos alumnos interioricen que a I+D pasa polo mundo académico, pero hai que trasladar ese coñecemento á practica, ao campo”.

Filipe Teixeira Ribeiro (EPADRV-Portugal): “Sería interesante que a PAC apoiase os proxectos de investigación das escolas”

Nesta liña traballan tamén os grupos operativos, un conxunto de axentes de distintos perfís vinculados ao medio rural que se unen para desenvolver solucións a problemas compartidos a través de proxectos innovadores financiados pola PAC. Ademais, para mellorar as sinerxías entre o mundo investigador e os centros de formación, e así estimular o relevo xeracional, o docente da EPADRV defende que “a PAC debería contar con fondos específicos para que as escolas profesionais agrícolas puidesen construír e dinamizar proxectos de investigación aplicada en consorcio con centros de investigación, como os das universidades”.

Filipe Ribeiro, profesor da EPADRV

“Existen moitas ideas que xorden nas escolas profesionais pero que é preciso ter este apoio externo dos centros de investigación ao nivel de ensino superior, para testar esas ideas e levalas á práctica. Creo que o futuro ten que pasar por aí”, subliña.

O perfil que se demanda de novo agricultor e gandeiro: Formado pero con iniciativa

E cal é o perfil de novo gandeiro ou agricultor que se demanda? Luis García destaca que “cambiou moito”. “Se anos atrás -precisa- falábase moito da capacitación profesional agraria, hoxe en día os perfís que se piden son máis polivalentes e demandan persoas con capacidade operativa pero tamén de xestión e toma de decisións, capacidade de análise, habilidades sociais e visión prospectiva, non só executoria”.

Unha conclusión que tamén comparte o seu homólogo portugués Filipe Ribeiro: “As empresas procuran mozos dinámicos, formados e con capacidade para o mundo dixital, pero sobre todo que sexan proactivos”.

A visión dos asesores agrarios: “Non se nos ten conta na formación”

Álvaro Núñez é asesor de explotacións agrogandeiras da provincia da Coruña e membro da Asociación de Asesores Rurais de Galicia. En que consiste esta figura e por que é importante para fomentar o relevo xeracional no agro? “Os asesores non deixamos de ser uns intermediarios entre os mozos e mozas que se incorporan ao sector e a Administración á hora de xestionar axudas, permisos, etc. Ao mesmo tempo cubrimos outras necesidades como poden ser o compartir información, elaborar plans empresariais ou proxectos de futuro para as explotacións, entre outros, e iso fai que sexamos unha peza fundamental para a incorporación da xente nova”, responde.

Álvaro Núñez, asesor agrario

Con todo, lamenta que “aos asesores non se nos ten en conta na formación regrada e obrigatoria da mocidade, paso previo á súa incorporación, o cal creo que é un erro”.

Ademais, Álvaro Núñez bota en falta que na PAC non exista unha liña de axudas específica para a formación e o asesoramento da xente que se incorpora, para garantir así o éxito destas incorporacións.

Jaime Carneiro (Associação dos Jovens Agricultores de Portugal): “Falta un acompañamento técnico aos novos agricultores para que a súa incorporación teña éxito”

No Norte de Portugal os asesores técnicos inciden na necesidade de que participen non só na formación, senón tamén presten unha labor de apoio durante os primeiros anos de instalación dos novos gandeiros e agricultores.

Así o destaca Jaime Carneiro, técnico da Associação dos Jovens Agricultores de Portugal (AJAP) e gandeiro de vacún de leite nunha granxa familiar en Vila do Conde (Norte de Portugal). “O máis importante -asegura- para fomentar o relevo xeracional no agro é que os novos agricultores sexan apoiados para instalarse na actividade agrícola e que a PAC se marque iso como unha prioridade (…), pero tamén sería importante que nos primeiros anos tivesen acompañamento técnico”. E é que, tal e como advirte “moitos novos produtores non teñen éxito na súa instalación por falta dese acompañamento”.

Ismael García, mozo gandeiro de Santa Comba, coincide con esa reflexión. Incorporouse no ano 2017 á granxa familiar, Gandería Pistulario, despois de ter cursado o Ciclo de Produción Agropecuaria no Centro de Promoción Rural EFA Fonteboa. A súa incorporación permitiulle a esta gandería ampliar con axudas da PAC a nave de recría e mercar un robot arrimador de comida. Hoxe en día moxen 130 vacas e contan con 88 hectáreas de base territorial. Cinco anos despois de incorporarse, considera que ademais da axuda para a instalación, “sería necesario máis asesoramento durante os primeiros anos, e sobre todo máis formación por parte da Administración”.

Ismael García, gandeiro de Santa Comba e ex-alumno da EFA Fonteboa

Paralelamente, Jaime Carneiro destaca a importancia dun servizo de extensión agraria de carácter público e independente, para mellorar a transferencia de coñecemento aos produtores e, en concreto, aos mozos que se incorporan. “Desgraciadamente -lamenta- en Portugal hai máis dunha década que os centros de investigación agraria están moi desligados dos agricultores e gandeiros pois o Goberno decidiu pechar as estacións experimentais rexionais, onde realizaban investigación agrogandeira que era difundida entre os produtores”.

Falan os estudantes: “As prácticas cos produtores permítennos abrir horizontes e ter unha mellor visión da realidade”

Renato Almeida é alumno da Escola Profissional de Agricultura e Desenvolvimento Rural de Vagos (EPADRV), onde está a desenvolver un proxecto de fin de curso sobre creación dun pomar de arandeiras sustentable e amigo dos polinizadores.

Para fomentar a incorporación da mocidade ao agro defende, “en primeiro lugar, apoio e incentivos por parte da Administración, pero tamén acabar cos prexuízos que hai na sociedade sobre a agricultura e a gandería”.

En canto á formación, valora especialmente o sistema de ensino dual con prácticas ao mesmo tempo en empresas do sector. “Os centros de ensino de Portugal contan con protocolos para colaborar con produtores a nivel nacional. É algo moi positivo porque permite abrir novos horizontes aos alumnos e ter unha visión da realidade do sector máis axeitada”, destaca.

Renato Almaeira, alumno da EPADRV

O seu compañeiro de escola Simão Rocha tamén incide na importancia de “cambiar os prexuízos sobre a agricultura, de que só é traballo duro, algo que está asentado na sociedade e que vai en contra de que a xente nova se incorpore”. “Hoxe tanto a agricultura como a gandería están moi tecnificadas e non hai que andar á aixada”, aclara.

Ademais, lanza unha pregunta que debería ser centro do debate social: “ Se non hai relevo xeracional na produción de alimentos, que imos comer?”

Vieiros é a última aldea de Quiroga cara ao Courel. Dúas familias viven na actualidade no pobo, que durante anos chegou a estar deshabitado. Pero o abandono das terras e o monte que rodea as casas constitúe un risco importante en caso de incendio. Os cinco habitantes da aldea comprobárono en carne propia este verán, cando o lume que afectou a amplas zonas da serra do Courel se achegou perigosamente ás súas casas e tiveron que ser desaloxados.   

Ata os anos 70 Vieiros pertencía a Folgoso pero na actualidade a parroquia de A Seara, da que forma parte, está incluída no termo municipal de Quiroga

Pero unha vez pasado aquel perigo decidiron poñer en marcha medidas preventivas para que aquela situación non volva acontecer. “Os animais son a mellor ferramenta para evitar os incendios”, aseguran. Por iso están a levar a cabo unha campaña de micromecenado co obxectivo de recadar fondos para desenvolver un proxecto de pastoreo con ovellas e cabras. Recuperar a actividade agrogandeira O gando desapareceu dos prados e os montes de Vieiros cando o fixo a xente, aló polos anos 70 e 80, e agora que as persoas regresaron, queren que tamén volva o gando. Na plataforma de crowdfunding Verkami teñen aberta unha suscrición para colaborar con esta iniciativa. Baixo o nome Vieiros con vida, o proxecto consiste en adquirir un rabaño de 30 ovellas e 5 cabras, así como un burro e dous mastíns para a protección do gando fronte ao lobo. Levan xa recadados neste momento máis de 11.400 euros, froito das 247 aportacións recibidas. Pero o prazo para colaborar co proxecto segue aínda aberto até este venres. “Pódense facer aínda aportacións, porque a verdade é que imos moi xustos”, aseguran.

Até este venres pódense facer aportacións para colaborar co proxecto

Ademáis de para mercar os animais, o recadado destinarase á preparación dos terreos, á adquisición do material para os cercados do gando e ao asesoramento necesario para aprender o manexo de cabras e ovellas. As recompensas por colaborar na iniciativa van desde apadriñar calquera dos animais e recibir fotos periódicas deles a unha visita guiada pola Devesa da Rogueira e a Lagoa de Lucenza, ou participar na vida da aldea e en actividades como cocer o pan ou visitar as colmeas e o muíño restaurado. Manexo do gando Nas vindeiras semanas os animais empezarán a chegar a Vieiros para que poidan adaptarse á zona e de paso poidan ir xa limpando os pastos do outono antes de que comecen as primeiras nevaradas. Empezarán por pacer a zona de hortas e prados de regadío a carón das casas. Son unha superficie dunhas 5 hectáreas, difíciles de manter limpas por medios mecánicos. “Ata agora tratabamos de rozalos a base de desbrozadora, pero non dabamos feito”, recoñece Roi Estévez, un dos 5 habitantes permanentes da aldea.

Estamos a recibir formación e asesoramento porque non tiñamos experiencia co gando

Aínda que é enxeñeiro de montes, está a recibir formación sobre como xestionar os pastos, manexar o gando e protexelo do lobo. “Imos traballar con peches electrificados móbiles, porque os peches fixos en parcelas pequenas coma estas, que ademais teñen muros, é complicado; os móbiles dan máis flexibilidade”, asegura. Os terreos que van pacer as cabras e ovellas son propiedade das distintas casas do pobo, que non puxeron impedimento algún á iniciativa e a intención é ir ampliando despois paulatinamente a zona de pasto.

O proxecto vai arrincar pacendo os prados arredor das casas para ir subindo despois cara os soutos, a devesa e o monte baixo

“Despois de pacer arredor das casas pasaremos aos prados de secano e iremos subindo cara aos soutos e a devesa”, avanza. Pola parte de enriba, a máis de 1.000 metros de altitude, está o monte que bordea a aldea, constituído por monte baixo de uces principalmente. En total, a superficie acada unhas 500 hectáreas. O lume deste verán chegou ás portas da aldea No pasado mes de agosto o incendio forestal que afectou á zona do Courel achegouse ás casas de Vieiros e os seus habitantes tiveron que fuxir. “Desaloxaron a aldea e o lume andivo moi cerca, pero por sorte non chegou, porque os esforzos que se fixeron por parte dos equipos de extinción para protexer A Devesa da Rogueira salváronnos a nós tamén”, explica Roi.  “O medo que collemos todos foi o que nos empurrou a facer algo”, recoñece.

Temos a todos os propietarios dacordo, están moi implicados porque o abandono da aldea é relativamente recente e lémbranse aínda de cando Vieiros tiña moita vida

O proxecto Vieiros con vida conta coa colaboración de todos os veciños, mesmo dos que xa non viven na aldea. “Creamos unha asociación. Somos unas 15 ou 20 persoas con implicación directa e temos o apoio do resto de familias, dos veciños que se marcharon pero que teñen aquí aínda casa ou fincas. O abandono da aldea é relativamente recente e os propietarios lémbranse de cando tiña moita vida”, explica Roi.

"O obxectivo é que se asenten novos veciños"

Até os anos 70 Vieiros era unha aldea illada á que non chegaba a estrada. Pero a chegada das comunicacións non freou o declive demográfico e a emigración, máis ben ao contrario. “Foi curioso, porque a chegada da estrada baleirou as casas de xente”, conta Roi. Até o punto de que a aldea estivo deshabitada durante anos. “No 2011 fun o primeiro en chegar. Tiñamos casa aquí”, explica. Teresa, a muller de Roi, é bióloga, e teñen unha filla, Taroa, de 2 anos.

Vieiros estivo incomunicada por estrada até os anos 70 e a emigración levou ao declive demográfico e ao abandono

Xunto a eles, outra parella está a recuperar a vida na aldea. Son José Manuel e Paula, que teñen unha casa de apartamentos turísticos. Paula está embarazada. Sae de contas en decembro, así que no 2023 Viveiros terá 6 habitantes en vez de 5, un incremento demográfico do 20%. Pero non se conforman e buscan que veñan máis veciños, para o que están dispostos a ceder terreos e mesmo algunhas das casas para quen desexe poñer en marcha algún proxecto na zona.  

Están dispostos a ceder terreos e vivenda a quen queira desenvolver un proxecto na zona

Sete familias vivían no pobo antes do seu abandono, e case todas contaban con varias edificacións. Entre segundas residencias en uso regular e casas habitables existen hoxe en día 9 vivendas, pero hai moitas outras construcións abandonadas ou en mal estado, que están tratando de recuperar. Coa súa iniciativa, Roi, Teresa, Taroa, José Manuel e Paula queren demostrar "que hai futuro no rural e que merece a pena loitar por el". “Agardamos inspirar a outras persoas e a outras aldeas para que vexan que é posible vivir no rural”, din.