Para producir un silo de calidade e alta produtividade, hai varios factores durante o ciclo do cultivo que debemos ter en conta: a elección do híbrido e o seu manexo agronómico, o momento de picado ou a altura e o tamaño de picado. Pero estes non son os únicos puntos críticos onde a toma de decisión pode afectar a calidade e cantidade da nosa reserva forraxeira. A continuación, mencionaremos distintos puntos a ter en conta para lograr conservar, almacenar e suministrar a forraxe do mellor xeito.
Por onde comezar?
Dimensionamiento
Débese planificar a forma, de modo que a superficie de silo aberto a expor diariamente coincida coa necesidade de silo a extraer para cubrir as racións: mínimo de extracción diario 50 cm. Recoméndase manexar densidades maiores a 240 Kg. MS/m3 e lembrar que o material removido debe ser consumido polo gando en menos de 24 horas no posible, para evitar perdas de calidade.
En caso de falar de chourizos, o ideal sería un mínimo de extracción diario dun metro por día.
Ademais, o dimensionamiento do silo total en metros cúbicos ou toneladas, deberá estar suxeito á planificación forraxeira, de cara a cubrir a demanda e evitar faltantes de forraxe durante o transcurso do ano. Como consello á hora de planificar reservas, o ideal sería confeccionar para 14 meses. Deste xeito, disporíase dun stock de seguridade por se a campaña seguinte diminúe o rendemento, seméntase máis tarde, etc.
Confección
Homoxeneidade do picado e tamaño de picado: para asegurar esta variable, o ideal é utilizar o separador de partículas Penn State. Este é un sistema de tres caixóns cun funcionamento tipo peneira, o cal nos permite mediante unha mostra tomada da saída da picadora, coñecer a homoxeneidade e lonxitude da forraxe.
A continuación, móstranse valores teóricos, os mesmos poden ser os elixidos ou non, segundo a elección do nutricionista que elabore a ración.
[caption id="attachment_141567" align="aligncenter" width="660"]
Compactación
Como óptimo debemos asegurar valores de compactación de 240 kg/m3 de MS (materia seca). En caso de silo bolsas, requírese unha alta calidade de plástico e un terreo firme, parello, ben drenado e libre de malezas. O ideal sería obter un máximo de 10% de estiramento na bolsa para que o plástico non perda as súas propiedades e córrase o risco de rotura.
Procesado do gran
Obter un 100% dos grans partidos sería o obxectivo que deberiamos buscar, isto permitiranos ademais de favorecer o compactado, que todo o gran se aproveite no rume, elevando a eficiencia (bosta sen grans). O ideal é o crackeado do gran en máis de 4 fragmentos. A porcentaxe de gran partido pódese controlar tamén coas bandexas de Penn State (todos os grans partidos deberían estar na bandexa inferior) ou cun vaso medidor dun litro (menos de 4 grans enteiros por litro de mostra).
[box style="0"]
A nosa responsabilidade
Unha correcta fermentación depende das decisións e prácticas de manexo que se implementen antes e durante o proceso de ensilado. As prácticas de manexo que o produtor pode controlar son:
- Estado de madurez do cultivo (% de humidade ou de materia seca).
- Arquitectura da estrutura do silo.
- Método, velocidade de enchido e subministración.
Prestando especial atención a detalles como a velocidade de enchido, longo de picado, distribución e compactación do silo; asegurarase en gran medida unha correcta fermentación do ensilado, permitindo un elevado consumo de materia seca e por conseguinte unha boa resposta animal, ademais de perdas mínimas de enerxía no proceso fermentativo.
Sumado a isto, a inoculación do silo por medio de bacterias permitirá un mellor desenvolvemento do ensilado. Cando falamos de bacterias, diferéncianse dous grandes grupos: as Bacterias chamadas de primeira xeración (Bacterias Homofermentativas), as cales estimulan o proceso fermentativo e as Bacterias de segunda xeración (hetero e homo fermentativas), que teñen a capacidade de mellorar a estabilidade da silaxe, unha vez que a mesma se abra para ser empregada.
A continuación, daranse a coñecer as distintas etapas mediante as cales convertemos o noso millo nun silo de alta calidade. A medida que vaiamos desenvolvendo o proceso, remarcaranse as posibles perdas.
Que pasa dentro do silo?
[/box]
Etapa 1: Proceso de respiración aeróbica
Esta primeira etapa debe ser o máis curta posible, xa que os microorganismos, fungos e fermentos, principalmente aeróbicos, ao respirar consumen carbohidratos solubles que conteñen enerxía altamente dixestible. Doutro xeito, estes carbohidratos deberían estar dispoñibles para as bacterias benéficas produtoras de ácido láctico, e o que é máis importante, para o consumo animal.
Esta respiración produce auga e calor na masa do silo, o ideal sería que o ascenso de temperatura non supere os 4° a 6 °C por riba da temperatura ambiente no momento de ensilado.
Consideracións
- Contido óptimo de MS do cultivo: 35 - 40%. Con esta porcentaxe de materia seca favorécese a compactación e por conseguinte o proceso fermentativo. Sumado a isto, ensilar cultivos con alta humidade, aumenta as perdas por efluentes, os cales favorecen o desenvolvemento de microorganismos non desexados e, ademais, estes líquidos conteñen entre un 6 e un 8% de nutrintes solubles de alta calidade que deixarían de ser aproveitados polo gando.
- Longo e uniformidade de picado: a uniformidade deste favorece o acomodado e compactado do silo.
- Enchido rápido e compactación adecuada: para selar o silo o máis rápido posible e non permitir o intercambio gaseoso (máquinas con alta capacidade operativa).
- Selado do silo confeccionado: para evitar a entrada de osíxeno na superficie exposta.
- Todo o mencionado permitirá unha fermentación óptima para asegurar conservar o máximo de MS e calidade.
- Desde o punto de vista da confección, un silo bolsa permite irnos a valores de MS máis próximos ao límite máximo, pero o mellor é respectar o rango ideal de MS.
[box style="0"]
Etapa 2. Fermentación anaeróbica
Esta etapa caracterízase por poboacións de bacterias que fermentan os azucres e son convertidos principalmente en ácido láctico, pero tamén en ácido acético, etanol, dióxido de carbono e algúns outros produtos.
A produción de ácidos baixa o pH do material ensilado, o que xunto á falta de osíxeno, inhibe o desenvolvemento doutros microorganismos.
As bacterias produtoras de ácido acético fermentan carbohidratos solubles, xerando ácido acético como produto final, o que a pesar de ser un proceso indesexable, resulta importante, xa que este é utilizado polos rumiantes como un catalizador para obter o pH necesario para o proceso de dixestión. Cando o pH da masa ensilada cae por baixo de 5, a poboación das bacterias acéticas diminúe, xa que este nivel de acidez inhibe o seu crecemento.
Non é conveniente que este proceso de fermentación acética se prolongue, xa que este tipo de bacterias consomen ao redor do 36% dos hidratos de carbono (HDC) para a produción de ácido, por tanto, podería reducir o nivel enerxético dos silos.
Debido ao descenso de pH, as bacterias produtoras de ácido láctico convértense en dominantes, do mesmo xeito que o ácido láctico.
En silos ben fermentados, polo menos o 70% dos ácidos presentes son lácticos. Este ácido tamén será utilizado polo gando como fonte de enerxía.
Consideracións
- Silos que tiveron unha fermentación acética prolongada son máis inestables durante a etapa de extracción e subministración, isto tradúcese nunha degradación máis rápida. Un claro indicador da fermentación acética prolongada é un cheiro avinagrado forte e unha cor amarronada escura.
- A elección de híbridos para silo que nos acheguen, ademais de calidade de fibra, un bo contido de azucres solubles desde o gran permitirá unha fermentación adecuada, un correcto descenso do pH, aportar enerxía e unha segura estabilización do silo.
- O ideal dun bo silo é que presente unha relación de 3-1 ácido láctico / ácido acético.
O ideal dun bo silo é que presente unha relación de 3-1 ácido láctico / ácido acético
[/box]
Etapa 3. Estabilización
A etapa comeza cando chega o pH de estabilización. Durante esta fase, o pH do material ensilado permanece relativamente estable e existe mínima actividade microbiana ou encimática, sempre que o silo sexa mantido en forma anaeróbica, sen aire. A fermentación láctica non só estabiliza o silo co pH máis baixo (maior acidez), senón que é a máis eficiente no aproveitamento dos azucres dispoñibles nas células da forraxe.
No seguinte cadro visualízanse as características que expresaría o silo se unha fermentación predomina sobre a outra, lembrar que sempre se busca unha relación 3/1 láctico/acético.
[caption id="attachment_141573" align="aligncenter" width="660"]
[box style="0"]
Etapa 4. Respiración e oxidación secundaria pola apertura do silo
Nesta fase ocorren as maiores porcentaxes de perdas de todo o proceso, podendo chegar ao 40%.
Comprende os procesos respiratorios e de degradación que ocorren durante a extracción e subministración. Esta fase comeza unha vez que o silo é aberto e finaliza cando todo o ensilado foi consumido.
Unha vez que o silo é exposto ao osíxeno novamente, os fermentos actívanse, primeiro consumindo o ácido láctico, baixando o pH e dándolle paso aos fungos. Os mesmos ao activarse, converten o azucre residual, os ácidos da fermentación e outros nutrintes solubles en dióxido de carbono, auga e calor. Esta fase é importante, xa que as experiencias demostran que preto do 40 % do total de perdas da materia seca ocorren por descomposición aeróbica secundaria, durante a extracción e subministración.
Á parte dos nutrintes perdidos, algúns fungos poden producir micotoxinas que causan enfermidades ou diminúen a resposta animal.
Consideracións
- Ensilados húmidos, conterán xeralmente niveis máis altos de azucres residuais e serán máis propensos a sufrir deterioro na fase de extracción. Isto débese a que cando o cultivamos teñen maiores concentracións de azucres solubles.
- O que inactiva o desenvolvemento de fungos e fermentos é a ausencia de osíxeno.
- A temperatura ambiente tamén ten influencia na estabilidade aeróbica do silo, xa que a taxa de desenvolvemento microbiano medra exponencialmente coa temperatura ata aproximadamente os 50º C, o que significa que a extracción durante as tempadas cálidas produce deterioracións máis rápidas que en tempos fríos.
- O ideal é que: desde que o material removido do silo ata que a ración chegue á boca do gando, devandito intervalo non supere as 24 horas.
[caption id="attachment_141564" align="aligncenter" width="660"]
[/box]
Resumo de perdas
Convén ter en conta que todo proceso de conservación non mellora a calidade inicial.
- Perdas no campo: mal manexo do cultivo e por mal uso da maquinaria.
- Perdas por respiración: a rápida, correcta elaboración e estabilización do silo, xunto coa hermeticidade lograda, evitará a presenza de perdas aeróbicas explicadas nas distintas etapas.
- Perdas por fermentación: o desenvolvemento de bacterias desexadas evitará o consumo excesivo de azucres, permitirá unha rápida estabilización e descenso do pH (baixo desenvolvemento de microorganismos non desexados).
- Perdidas por efluentes: dependerá do contido de MS do cultivo ensilado, tamaño do picado, forma e estrutura do silo.
- Neste segmento, é moi importante remarcar a importancia do tapado, existen varios traballos onde se viu como as perdas de materia orgánica dun silo nas capas superficiais (0-90cm.) poden pasar dun 58% (silo sen tapar) a un 24% (silo tapado).
[box style="0"]
Monitoreando a calidade do noso silo
Como tomar a mostra?
- Tomar a mostra de 2 ou 3 zonas de cada bolsa.
- Formar unha mostra de cada lote de aproximadamente 1kg.
- Limpar a cobertura onde se sacará a mostra, asegurar con cinta a apertura ou cuadrante do plástico para evitar futuras raxaduras.
- Retirar a mostra explorando uns 45cm. (non menos de 80 cm en silos aéreos).
- Selar o silo.
- Cuartear a mostra, gardala nunha bolsa plástica evitando presenza de aire e refrixerar até a análise.
- Rotular a mostra: data, empresa, lote, n° de mostra, tipo de forraxe e cultivo.
[caption id="attachment_141570" align="aligncenter" width="660"]
[/box]
Joaquín Kaspar
Product Manager. KWS Sementes Ibérica
--
Bibliografía
- BPA Post-Picado. KWS Arxentina.
- FORRAXES CONSERVADAS. Manual de actualización técnica. 5ta Edición. CACF
- MANUAL TÉCNICO DE FORRAXES CONSERVADAS. Tecnoloxías para producir alimentos de alta calidade e aspectos relacionados á eficiencia do uso da maquinaria e o manexo nutricional. Edicións INTA, 2018.
- MANUAL DE SILAGEM. KWS Sementes. Direitos reservados. Departamento de Desenvolvimento de Produtos. NAC (34) 3818.2009. www.kws-sementes.com.br.