Coñeceranse experiencias de desenvolvemento rural de concellos galegos e asturianosAsí, os distintos relatorios e mesas redondas abordarán temas relacionados coas políticas públicas de incorporación ao campo e o relevo xeneracional agrario, debullarán iniciativas de desenvolvemento rural de concellos de Galicia e Asturias (A Veiga, Allariz e Somiedo), propostas do Comisionado para o reto demográfico de Asturias ou de proxectos de produción agroalimentaria asentados nos Ancares. Concerto de Davide Salvado e demostración de maquinaria Ademais dos relatorios e mesas redondas, o programa das xornadas inclúe un concerto de Davide Salvado, na contorna das excavacións do castro de Vilela, e unha demostración de maquinaria agrícola de montaña, centrada no desbroce en altura. Na presentación tamén se puxo en valor a colaboración nas xornadas do Campus Terra, coa participación nos relatorios de docentes da Escola Politécnica Superior de Enxeñería Agroforestal, como Antonio Rigueiro, Rosa Mosquera,Miguel Souto Cordero ou Mar Pérez Fra.
Os profesores da Escola Politécnica de Lugo Antonio Rigueiro, Rosa Mosquera e Mar Pérez Fra falarán de prácticas de aproveitamento silvopastorilA vicerreitora da USC en Lugo, Montserrat Valcárcel, sinalou na súa intervención a orientación do Campus Terra “á investigación e transferencia de coñecemento ao sector primario e as persoas que viven no rural”. Oliver Laxe, involucrado na iniciativa como promotor de Casa Quindós e membro da Asociación Ser, explicou que “as xornadas pretenden poñer o foco en proxectos innovadores no rural e servir como punto de encontro para a veciñanza”. Poñer en valor a gandería extensiva de cabrún A iniciativa, promovida pola área de Medio Rural, conta coa colaboración da Asociación Ser e da Sociedade Galega de Pastos e Forraxes, que organizará no marco das xornadas a súa VI Reunión de Primavera, centrada en poñer en valor a gandería extensiva de cabrún de carne como alternativa de aproveitamento nas zonas de montaña. “Consideramos que estas xornadas son unha oportunidade de gran potencial, xa que unen nun mesmo evento os potenciais emprendedores rurais coa iniciativa de Oliver Laxe para dinamizar a zona dos Ancares no marco do seu proxecto multifuncional da Casa Quindós, a experiencia en divulgación científica da Sociedade Galega de Pastos e Forraxes e a traxectoria investigadora do Campus Terra en materia agroforestal”, sinalou a deputada de Medio Rural da Deputación de Lugo.
O plan estratéxico de Medio Rural contempla accións encamiñadas ao mantemento da superficie agraria útil e á recuperación de zonas de monte abandonadas ou improdutivasMónica Freire vinculou esta iniciativa ao plan de prevención de incendios O que non arde, dirixida a incentivar e apoiar os traballos de limpeza de faixas secundarias de biomasa e faixas laterais nas vías municipais e a súa recuperación como superficie produtiva. “O plan estratéxico de Medio Rural contempla accións encamiñadas ao mantemento da superficie agraria útil e á recuperación de zonas de monte abandonadas ou improdutivas, así como o fomento de labores de pastoreo, aproveitamento silvopastoril, broza ou xestión mixta sostible con sistemas agroforestais, onde se inclúan especies leñosas autóctonas. A ordenación do territorio é un piar fundamental na creación das condicións necesarias para un rural vivo”, apuntou. Reunión de Primavera da Sociedade Galega de Pastos e Forraxes O derradeiro día das xornadas, o 27 de xuño, dedicarase ao desenvolvemento da VI Reunión de Primavera da Sociedade Galega de Pastos e Forraxes, que retoma a súa actividade formativa e divulgativa despois de meses condicionada pola pandemia. O presidente da entidade, Joan Alibés, explicou que o encontro se centrará no desenvolvemento do sector cabrún na zona dos Ancares. “É un sector que está minguando fortemente, cun censo entre o 15% e o 20% do censo galego no último ano, cando pola contra temos unha necesidade acuciante de gando no monte, tanto nos Ancares como noutras zonas de montaña”, concluíu. Para asistir á xornada da Sociedade Galega de Pastos, será preciso inscribirse previamente, xa que polas medidas sanitarias da Covid o aforo será limitado. A inscripción cubrirase por estricto orde de recepción do formulario, que se pode cubrir online nesta web
As cabras para quen máis rendibles son é para a Administración. Ti sabes os cartos que leva aforrado aquí en extinción de incendios? Tiñan que potencialo moito máisA CMVMC de Santa Mariña de O Viso posúe unha superficie total de 189 hectáreas, das que 25 están repoboadas con piñeiro, 33 son pastizais e o resto era improdutivo até a chegada das cabras e ovellas. "Eran toxeiras que foron elas desbrozando. Ano a ano vías como ía retrocedendo a maleza. É flipante ver como foron limpando o monte", asegura Belén. O rabaño de cabras e ovellas pace tamén a zona repoboada con piñeiros, que doutro xeito precisaría de labores de desbroce periódicos. "O proxecto de recuperación do monte comezou fai 13 ou 14 anos. A idea fundamental era ter o monte limpo porque este monte ardía ano sí e ano tamén. Empezamos plantando as 25 hectáreas de piñeiros. A continuación semillouse un cacho na parte alta, onde non valía para plantar, para facer pradeira. Logo viñeron as cabras no ano 2010, porque cando se plantaron os piñeiros dábanche 5 anos de mantemento, pero despois que, toxos e silveiras? Foi cando pensamos en meter gando para telo limpo", relata María. Constituíron unha SAT con parte dos comuneiros
Desbotamos os cabalos porque nestes montes non había tradiciónPara habilitar legalmente a utilización do monte comunal para paceren os animais fíxose un arrendamento da CMVMC á SAT da que formaban parte os comuneiros que participaban no proxecto. Antes acometeuse o peche da superficie por parte da Comunidade de Montes coa axuda da Xunta de Galicia. "As estacas puxémolas os veciños á man cunha maza a relevos", lembra María Puntos de auga en todas as parcelas
Temos o monte pechado e cada parcela ten un bebedeiro. Temos dereito ao aproveitamento de dúas parcelas cada veciñoCada veciño ten dereito ao aproveitamento propio de dúas parcelas de monte, que sumarían unhas 5 hectáreas de superficie. Esta zona de pastizal de uso individual está dividida en parcelas de entre 2 e 4 hectáreas e todas contan cun bebedeiro. Tanto as vacas propiedade dos veciños que pacen estas fincas, como tamén as cabras e ovellas, que dispoñen de puntos de auga repartidos polo monte para que poidan beber sen ter que baixar á nave, dispoñen de auga procedente do pozo comunal. Compatibilizan a explotación de ovino e caprino coa gandería de vacún
Dispoñen dun pequeno cobertizo para resgardar o rabaño das inclemencias do tempo e dos ataques do loboAs áreas de menos pendente foron sementadas con herba e nelas rótase o gando para poder facer rolos de herba seca nos meses de máis produción de forraxe. "Son 50 ou 60 rolos que teñen á súa disposición no inverno e no verán", explica. Dispoñen dun pequeno cobertizo para resgardar o rabaño das inclemencias do tempo e dos ataques do lobo. "Dentro témoslles a herba seca e está aberta sempre para que poidan entrar cando queiran. Baixan soas pola noite ou cando chove e tráense tamén cando van parir", explica María. Produción en ecolóxico pero venda en convencional
Coa venda directa sairía gañando tanto o produtor como o consumidorO 2020 non foi un bo ano para as explotacións de ovino e caprino. "O coronavirus afectounos moito. Levar levábanchos igual, pero pagábanchos moito menos. Penso que a pandemia foi usada como unha desculpa para pagar menos pola carne", opina María, que avoga pola venda directa pois, con este sistema "sairía gañando tanto o produtor como o consumidor", di. Aínda que o sistema de produción que utilizan segue os estándares fixados polo Craega, á hora de vender os años e cabritos non lles serve para revalorizalos. "A explotación está en ecolóxico, pero os cabritos comercializámolos en convencional porque en ecolóxico non hai a quen vendelos", asegura Belén.
As cabras e as ovellas andan xuntas pero non revoltas porque as ovellas apártanse das cabrasAínda que as cabras e as ovellas andan xuntas, non se mesturan. "As ovellas apártanse das cabras, normalmente están en dous grupos separados. A cabra fai moitos máis quilómetros ao día, mentres que as ovellas quedan nas fincas de máis cerca", contan. Problemas co verdín
As cabras non poden estar sempre no pastizal porque senón morren co verdín"Para nós é máis doado o manexo das cabras que o das ovellas, pero son máis delicadas as cabras que as ovellas. As ovellas son máis duras e aguantan moito máis, mentres nas cabras hai máis mortandade", aclaran. "Era un gando que nós non coñeciamos. Aquí os veciños tiñamos vacas pero non cabras e ovellas, para nós era un gando novo, eran animais cos que non estabamos familiarizados", recoñece María. Ataques do lobo, o raposo e o gabián ás crías
Nós nunca tiveramos cabras nin ovellas, tivemos que aprender, pero agora xa temos o manexo máis controladoTanto os años como os cabritos pequenos ao naceren quedan uns días dentro para protexelos do lobo, o raposo e o gabián. "Veñen as nais ao establo para que mamen", explica María. Contan cunhas pequenas cortes onde poder separar, tanto ás crías como ás nais, do resto do rabaño e onde suplementan a alimentación con penso ecolóxico Ecofeed que mercan á cooperativa asturiana Campoastur. Unha vez ao ano sacan o esterco que fan as cabras e as ovellas e bótano nas pradeiras para abonalas. "Non temos tampouco moito esterco porque os animais pasan pouco tempo na nave, a maior parte do día están fóra", aclara María. Aumento paulatino do número de cabezas a base de recriar
"Eu estudei Farmacia e Empresariais e levaba o restaurante da familia en Barcelona, pero cada ano escapábame para vir á Semana Verde de Silleda e alí namoreime das cachenas"O 23 de abril do 2003, día do seu santo e patrón de Cataluña, Jordi cumpriu o seu soño e deuse de alta como gandeiro. "Volvemos montar a explotación con idea xa de virnos para aquí. Empezamos con 6 xovencas e un tenreiro. Trouxémolas de Olelas, en Ourense e custounos conseguilas porque naquela época había moi poucas cachenas e case había que facer unha instancia para conseguir unha", lembra hoxe. Aquela afección súa polas vacas acabou converténdose no proxecto compartido de toda a familia: de Mireya, a súa muller, e de Breixo e Carmen, os seus dous fillos. "Medramos rápido ao principio, deu a casualidade de que os primeiros anos saíron moitas femias, por enriba da media de 50% machos e 50% femias", explica.
"No 2015, cando eliminaron da noite para a mañá o pasto arbustivo, tivemos que reducir animais, malvendéndoos porque se nos disparaba a carga gandeira e perdiamos as axudas. Foi a ruína total.""Chegamos a ter 100 cabezas, pero tivemos que volver empezar case de cero en 2015, cando sacaron o pasto arbustivo. Supúxonos a ruína total e tivemos que replantexarnos todo outra vez. Aquilo foi unha decisión inesperada, un cambio das regras de xogo da noite para a mañá. Eramos 5 explotacións en Galicia que de golpe por sacarnos o pasto arbustivo disparábasenos a carga gandeira e perdiamos as subvencións por criterios ambientais. Tivemos que reducir animais, malvendelos para non perder a subvención", conta. 70 cabezas e 100 hectáreas
"Nós aproveitamos moi ben a superficie forestal e considero que o modelo combinado de pastoreo de pradería e monte é o gran futuro da gandeiría en zonas de montaña como esta""No monte comunal pastoreábase tradicionalmente o monte baixo pero iso é pouco produtivo. Agora estamos a facer pradeiras nalgunhas zonas de monte. A semente está moi cara, así que deixamos un anaco de monte recentemente semillado con raigrás para cultivar e ter semente propia para varios anos", explica. As leiras máis altas desta explotación sitúanse a 900 metros de altitude, xusto enfronte do monte Oribio, onde o Tribunal Superior de Xustiza de Galicia paralizou recentemente o proxecto para construír un parque eólico. "É algo que non entendo, poñer aeroxeradores en plena Rede Natura nun lugar polo que pasa o Camiño de Santiago e que ten na paisaxe e a natureza os seus principais atractivos. Creo que é pan para hoxe e fame para mañá, o mesmo que os eucaliptos", afirma. Gandeiría para fixar poboación
"Os dereitos da PAC en Galicia son plans de xubilación e iso entorpece o crecemento do sector, os dereitos deberían ir vinculados aos gandeiros que manteñan a produción"Do mesmo xeito, critica que a distribución de fondos non prime aspectos como benestar animal ou alimentación. "A PAC é unha axuda á produción, pero non che pagan a produción, senón o mantemento, e dá igual que teñas as vacas gordas ou fracas", argumenta. Jordi é unha persoa que di o que pensa e non cala o que lle parece xusto. Poida que lle veña de familia, pois a primeira referencia histórica á casa paterna é de 1730, dun antepasado seu queixándose de que subiran o chato de viño na feira. "Teño mentalidade catalá, os galegos sodes moito máis conformistas", bromea. Pouca maquinaria
"Creo que non é interesante manter 4 tractores nunha explotación para que a maioría deles traballen 15 días ao ano"As fincas que ten á beira do Camiño de Santiago destínaas a forraxe e saca 2 ou 3 cortes de herba, tanto para silo como para herba seca. "Eses traballos contrátoos. Empecei con moi pouca maquinaria e daste conta de que te amañas perfectamente así. Creo que non é interesante manter 4 tractores nunha explotación para que a maioría deles traballen 15 días ao ano", argumenta. Peches con malla gandeira
"Todo o que naceu de recría en 2019 está xa apalabrado, pero non vendo todo o que me piden porque quero medrar eu tamén para recuperar as 100 cabezas que tiña""Tendo en conta o tempo que levamos e o número de cabezas que temos, desta gandeiría saíron moitos machos para sementais, como Dátil, e tamén moitas femias. Agora quero seguir medrando eu tamén, porque quero chegar a recuperar as 100 cabezas que tiven, por iso non vendo todo o que me piden", aclara Jordi, que explica que "en 2020 vaise disparar a demanda para vida, o que naceu de recría en 2019 xa está todo apalabrado e vendido". Complemento a outras razas A cachena é a raza de vaca máis pequena do mundo en canto a estatura pero a súa grande versatilidade para o pastoreo convértena nunha especie todo terreo idónea para lugares con orografía difícil e condicións climáticas adversas. A raza traspasou as fronteiras de Galicia e hai animais en explotacións de Castela e León, Cantabria, Extremadura ou o País Vasco, onde o cociñeiro Carlos Arguiñano posúe varios exemplares.
"Ter un rabaño de cachena como complemento a outras razas cárnicas é unha boa opción para limpar as leiras"Tamén en Alemaña hai cachenas, explica Jordi. "Hai dous criadores, Hitler seleccionou razas de toda Europa e aínda hoxe quedan en Alemaña dúas explotacións de cachenas, aínda que teñen problemas de consanguinidade", conta. Considera que "é unha raza que se se promocionase máis para vida tería tamén moito mercado para iso porque as cachenas son unha boa opción para ter un rabaño como complemento a outras razas cárnicas, como limusión ou rubia galega, porque che aproveitan o pasto e o terreo malo", argumenta.
A redución no número de cabezas á que se viron obrigados fai catro anos impediulles poder atender a novos clientes, algúns no estranxeiroCachenas de San Breixo vende entre 30 e 40 animais por ano, todos a clientes particulares. "Chámante os restaurantes e pídenche todos chuleteiro, pero non interesa porque, que fas co resto?", argumenta Jordi. Empezaron sacrificando no matadoiro de Taboada pero agora ampliaron e mandan tamén animais a Sarria ou Castro. "Traballamos con varios matadoiros. Empezamos con Celtaverde pero quédanos lonxe por loxística. Nós supervisamos o despezamento e facemos os lotes", explica. "Servimos lotes de 3, 5 e 10 quilos que enviamos a toda España e tamén vendemos canais enteiras e medias canais para o mercado exterior, a clientes de Francia, Inglaterra ou Italia e iso que fai catro anos, cando nos vimos obrigados a reducir o número de cabezas tivemos que frear a venda fóra porque non tiñamos capacidade para atender aos novos clientes que saían, mesmo no estranxeiro, e priorizamos atender aos clientes daquí", indica. "Facer lotes dá máis traballo, tamén de loxística, pero é a única maneira de enviar para lugares como Madrid, onde ninguén che pide media canal", engade. Apostar pola calidade A capital de España absorbe máis da metade da produción desta explotación da montaña de Lugo. "O 75% vai para Madrid, en Galicia cada vez hai máis competencia", recoñece Jordi, que asegura que os produtos que saen da nosa comunidade teñen moi boa acollida fóra. "A marca é Galicia porque fóra a percepción é que todo o que sae daquí é o mellor, estou convencido de que metes pedras nunha caixa e mándalas a Madrid e funciona, porque a palabra galego é sinónimo de calidade", argumenta.
"A batalla da cantidade témola perdida, xa que os custos de produción son aquí máis altos"Por iso, di, "temos que apostar pola calidade, porque a batalla da cantidade témola perdida, xa que os custos de produción son aquí máis altos". E propón diferenciarse. Por exemplo, di, "pechando Galicia aos transxénicos, como fixo Escocia". "Nós non estamos en ecolóxico pero a nosa carne é tan ecolóxica como moita da que está no mercado como ecolóxica", di. "As nosas vacas viven en liberdade coas súas crías, ao aire libre todo o ano. Non destetamos, maman o tempo que queren e sacrificamos dependendo do animal e da época do ano", explica. "Temos partos todos os meses do ano, pero o gordo céntrase en catro meses, de marzo a xuño, que é a época na que se concentra o maior número de nacementos, porque na primavera é cando está o semental coas vacas. Temos dous touros, un para quedar como reprodutor na gandeiría e outro que capamos e estamos finalizando para un restaurante", explica. "Fixemos tamén un boi nunha ocasión, pero o problema é que se dificulta o manexo. Caparámolo aos 11 meses e sacrificarámolo con 7 anos e medio e estivo o último ano a castaña. Iso non se paga, non ten prezo", conclúe.
"O peche exterior compensa facelo ben porque dá tranquilidade. Eu metín aramio cinexético reforzado de dous metros de alto e pastor eléctrico por dentro e por fóra"Mercou os materiais para pechar a parcela ao arredor e para facer un pequeno cobertizo de madeira onde garda o cereal e alimenta aos animais e puxo el todo o traballo, axudado por outros veciños, para abaratar. O gasto foi duns 6.500 euros, a meirande parte no peche perimetral, que lle valeu uns 5.000 euros. Foron 350 columnas de formigón a 9 euros cada unha, un palé de cemento e 1.000 euros só na malla, lembra.
Ten a finca dividida en catro subparcelas para para evitar o sobrepastoreo e deixar descansar o terreo para que recupere a vexetaciónEntre os 19 animais que mercou para cebar os técnicos da Asociación de Criadores de Raza Porcina Celta (Asoporcel) seleccionaron 5 femias que vai deixar como nais. Nunha explotación reducida como a que Nando vai montar permítense 4 reprodutoras, máis unha de reposición e máis o macho, que fai as funcións de semental e que xa mercou. Chámase Breogán. "Inicialmente a miña idea era facer só silvopastoreo cuns cantos animais para limpar a finca e ter carne para autoconsumo, pero agora encamiñeino cara unha explotación mixta para poder compaxinar a ceba e a cría", indica. Máis investimento O cambio de idea obrigouno tamén a facer novos investimentos. Está construíndo unha sala para o macho e catro parideiras, máis unha dependencia para ter o cereal. Esta nova instraestrutura xa non é de madeira. "Empecei rústico e agora xa estou facendo obra para que sexa máis duradeira, pensando en vivir disto. Queda moito camiño por andar, pero si que me gustaría e calculo que en 5 anos podería vivir só disto. Tería que ter 8 nais e con iso podería sacar un soldo digno", razoa.
"Calculo que en 5 anos poderei vivir só disto e o investimento é ridículo comparado cunha explotación de vacas de leite, por exemplo. E non é tan esclavo""O investimento é ridículo comparado cunha explotación de vacas de leite, por exemplo, e non é tan esclavo, porque os horarios aquí permiten ter tempo libre", di. "Ter os porcos non me resta calidade de vida. Gústanme moito as motos e isto non me quita de ir ás concentracións por toda Galicia", explica. A maiores de nave de cría, Nando vai montar tamén tolvas de alimentación metálicas e bebedeiros. "Até agora dáballes de comer todos os días manualmente pero vou poñer tolvas para alimentación e tamén quero mellorar e facilitar a limpeza. Quero telo cómodo e hixiénico, sobre todo para os partos", indica. En total, calcula que gastará outros 10.000 euros. Rotación polas distintas parcelas
Nando suplementa a alimentación a base de cereais cos excedentes da horta e produtos de tempada como mazás"Na miña casa había explotación de vacas e teño maquinaria. A finca onde teño os porcos non me xera todo pero traio doutras parcelas. Así aproveito para limpar tamén as outras fincas. Doulles herba e vallico. Cada dous días vou buscar un tractor de herba recén cortada e dúrame para dous días. Se a herba ven fresca cómena, pero se pasa un par de días ao sol xa non a queren e úsana de cama. Tamén teño horta e doulles os excedentes: coles, repolo, nabos, verzas e na primavera e no verán tomates e leitugas que se pasan. Na época das mazás doulles tamén mazás, comen até 70 quilos diarios no tempo delas. Ao meterlles horta e herba tamén destrozan menos o monte onde están e a vexetación é capaz de rexenerarse", argumenta. Ceba con castaña os últimos 4 meses
"O importante é o arranque tralo destete, aí non se pode escatimar cereal, e os catro meses de finalización antes do sacrificio, que é onde se logra a graxa infiltrada"A cría que fai este produtor é totalmente en extensivo. E destaca o benestar animal deste modo de gandería. "Están ceibos, entran e saen cando queren do refuxio no que comen e no que gardo o cereal", explica. "Tamén teñen a auga á súa disposición. Teño tres mananciais propios, o que me permite terlles auga correndo todo o día, tanto de día como de noite, as 24 horas. Hai tomas repartidas pola finca e a auga sobrante xúntoa na parte baixa da parcela nunha poza para que se bañen", conta. Control sanitario
Ten unha empresa de venda e distribución de peixe e aproveita esa loxística para servir a carne directamente ao cliente na súa casa"A día de hoxe o consumidor quere saber a procedencia dese porco e a alimentación que tivo", asegura. Por iso coida as redes sociais e na páxina de facebook de Porco Celta de Couboeira sobe periodicamente vídeos da alimentación que lles dá aos seus animais, fotos do seu crecemento e mesmo receitas e artigos sobre as características desta raza autóctona. "Hoxe as redes sociais son unha canle moi boa para chegar á clientela", di. Ese contacto co cliente final permítelle vender directamente ao consumidor. "Ao vender a particulares sácaslles máis, ao mellor un par de euros máis en quilo", asegura. Nando aproveita a loxística da súa empresa de venda e distribución de peixe tamén para a comercialización do porco celta, por exemplo a furgoneta isotermo. "Os porcos van ao matadoiro, recollo a carne xa despedazada e entrégoa na casa", explica. "Teño vendidos catro animais para xente de cidade que me pide media canal. É máis lioso pero vouno facer porque facilita a venda, hoxe a xente nos pisos ten pouco sitio nos conxeladores", argumenta. Para aproveitar mellor tamén os momentos de máis demanda, di que "o ideal sería programar os partos para vender dúas veces no ano". A implicación dos veciños
O contido teórico, que correrá a cargo dos catedráticos da USC no Campus Terra de Lugo Rosa Mosquera e Antonio Rigueiro, desenvolverase o xoves pola tarde, a partires das catro, na sala de xuntas da Escola Politécnica Superior de Lugo. Falarán sobre o pastoreo como ferramenta de xestión do territorio na prevención dos incendios forestais, as sinerxías entre o castiñeiro e o gando, as alternativas para o asentamento da poboación rural, e sobre a rede europea AFINET de innovación agroforestal.
O venres haberá unha viaxe de prácticas ao norte de Portugal, onde se coñecerán dúas experiencias levadas a cabo en Bragança, na Quinta de Arufe, con pastoreo en soutos con gando ovino e cabrún, e na localidade de Vila Pouca de Aguilar, con vacas maronesas en pastoreo libre en montes veciñais.
Esta acción está aprobada dentro do plan de transferencia para o apoio ás actividades de demostración e de información ao agro galego 2019 (2019/020) e conta coa colaboración de distintas entidades (AFINET, USC e Instituto Politécnico de Bragança).
Está dirixida a persoas vinculadas profesionalmente cos sectores produtivos relacionados coa agricultura, gandería, industria agroalimentaria e cadea forestal-madeira, ou con expectativa de incorporación, en especial mozos e mozas do medio rural galego.
A actividade é gratuíta pero ten prazas limitadas para a viaxe a Portugal, polo que para asistir é necesario cubrir o seguinte modelo de solicitude e presentalo antes das 14.00 horas do día 20 de novembro na Oficina Agraria Comarcal de Lugo ou ven envialo por mail a xbruna@xunta.es ou por fax ao número 982294937.
"Poderanse xustificar pradeiras de trebo e raigrás como cultivos fixadores de nitróxeno, sempre que o trebo sexa maioritario"“O cambio abre a posibilidade a que se fagan pradeiras de trebo con raigrás, onde o trebo sexa maioritario, ou cultivos de veza mesturada con avea, sempre que a veza sexa a maioritaria” -explica Javier Franqueira-. “Pero non serviría unha pradeira de trebo con raigrás na que o raigrás sexa o máis abundante, ten que ser claramente un cultivo no que a especie fixadora de nitróxeno teña presenza maioritaria”, precisa. A modificación permitirá que as explotacións galegas fagan un manexo de cultivo ó que están máis afeitas, pois ata a pasada campaña tiñan que xestionar cultivos puros de especies como a alfalfa, no que se daban problemas de implantación, ou de veza, que en cultivo puro tamén orixinaba dificultades. O cultivo fixador de nitróxeno debe manterse ata a floración, podendo declararse un cultivo secundario na parte restante do ano. Outra alternativa ó cultivo fixador de nitróxeno é manter a terra en barbeito un mínimo de 6 meses no periodo xaneiro – setembro. Este ano modificouse o periodo de barbeito, que ata agora tiña que ser de nove meses entre outubro e xuño. Cómpre lembrar tamén que nas Superficies de Interese Ecolóxico non se poderán usar fitosanitarios en tanto estean en barbeito ou co cultivo fixador de nitróxeno.
Tódalas explotacións presentarán unha declaración gráfica das súas parcelas, o que permitirá executar controis preliminaresOutra vantaxe é que este sistema permitirá realizar uns controis preliminares, que se executarán antes do verán, co cal se detectarán con tempo as duplicidades que haxa na declaración de fincas e se solicitará a súa corrección. Esa petición de modificación farase en primeiro termo sen sanción administrativa de por medio, a diferenza do que ocurría en campañas pasadas, cando os primeiros controis iniciábanse en setembro e levaban consigo sancións.
Este fin de semana, 25 e 26 de novembro, celebrarase na localidade pontevedresa de Vila de Cruces unha “Xornada sobre uso múltiple e sistemas silvopastorais nos montes atlánticos”. Esta actividade formativa, de carácter gratuíto e que terá lugar no Auditorio Municipal, está organizada pola Xunta de Galicia.
Sábado 25 de novembro
10-13.30h “Sistemas silvopastorais e produtos non madeireiros”. Dr. F. J. Silva Pando (CIF-Xunta de Galicia)
“Xestión de sistemas silvopastorais con cabalos, cabras e ovellas”. Dr. A. Rigueiro Rodríguez (USC)
Pausa café
“As plantas medicinais: cultivo e aproveitamentos”. Dna. Carmen Baliño Vázquez (Milhulloa)
“Xestión de sistemas silvopastorais con gando porcino”. D. Iván Rodríguez Paz (ASOPORCEL)
Pausa xantar
15.30-18.30h “Xestión do arborado nos sistemas silvopastorais”. Dr. F.J. Silva Pando (CIF-Xunta de Galicia)
“Produción e valor nutritivo do sotobosque e das matogueiras”. Dra. M. P. González Hernández (USC)
“Outros produtos do monte: Castañas, mel, cogomelos, etc”. D. Enrique Fandiño Cerqueira (Hifas da Terra)
Domingo 26 de novembro
9:00-15:00
• Visita ás parcelas con sistemas silvopastorais de gando cabalar, porcino e outros aproveitamentos. C.M.V.M.C. do Carballo, Friol. Dr. F. J. Silva Pando e M. J. Rozados Lorenzo
• Visita á parcela de aproveitamento silvopastoral. Fornela, Melide. Dna. M. J. Rozados Lorenzo e Dr. F. J. Silva Pando
• Visita á empresa Milhulloa. Dna. María Jesús Expósito Casal
O xantar do sábado non está incluído na actividade formativa O domingo a organización poñerá a disposición dos participantes un autocar gratuíto para o desprazamento ás parcelas
Os interesados deberán inscribirse e facer a solicitude a través da páxina web da Consellería do Medio Rural ou no enderezo electrónico do Centro de Investigación Forestal de Lourizán infolourizan.mr@xunta.es Telf.: 986 805 000
As solicitudes deberán remitirse ao Centro de Investigación Forestal de Lourizán por: Fax: 986 805 031 Email: infolourizan.mr@xunta.es
“A xesta e o toxo, ben xestionados, producen un alimento excelente para o gando no verán e evitan a compra de cereais e de soia producida no Amazonas”- Que hai nun monte queimado aos 5, aos 10, e aos 20 anos? - Se o monte é arbustivo a recuperación do toxo, as uces e as xestas é relativamente rápida, non así a fauna asociada a ela, posto que se se perde o seu hábitat, os animais quedan sen alimento e non poden realizar a súa función biolóxica reproductora, co que se poden producir desaxustes. Este feito depende da extensión do lume. Pero a falta do hábitat asociado a esta fauna non deixa de supor un estrés para a remanente. Se o que arde é un eucaliptal, a súa rexeneración é moi rápida, se o que arde é un bosque mixto adulto, carballeira ou souto, a súa recuperación tarda en facerse ducias de anos. - O Plan Forestal de Galicia do ano 1992 prevía 245.000 hectáreas de eucalipto en Galicia no ano 2032. Estamos en 2018 e xa imos polas 425.000 hectáreas. A expansión do eucalipto vese favorecida polos incendios? - Sí, como especie pirófita que é, tras un incendio recuperase moi ben. A promesa duns retornos económicos elevados contribúe a súa plantación, sen embargo, o prezo baixou de forma notoria nos últimos anos. - Di que arde máis rápido un eucaliptal que unha carballeira ou un souto, non sería mesmo interesante plantar frondosas entre as masas de eucalipto para que actuaran coma unha especie de cortalumes natural? - Sí, a velocidade de avance é moi superior porque a biomasa do sotobosque é maior e en canto se produce o fogo nas copas, os aceites inflamables do eucalipto fan que o lume sexa moi intenso e que se desenvolva moi rápido. Cando vai calor no verán, preferimos estar debaixo dunha carballeira que dun eucaliptal, xa que estamos máis frescos. Isto significa que as temperaturas son maiores no caso do eucaliptal e que a vexetación do sotobosque e da árbore está mais seca, polo tanto favorece que se inicie o fogo e que se propague con facilidade e a elevada velocidade. O maior nivel de humidade e a menor temperatura das carballeiras fan que éstas sexan mais difíciles de arder. A elección de especies menos pirófitas e inflamables debe terse en conta, posto que diminuiría o avance das lapas e favorecería o seu control. - Sen embargo onde máis eucaliptos hai, na Mariña, é onde menos arde. Por que? - Aínda que se teñen producido incendios no norte, éstes non teñen a virulencia dos acontecidos no sur de Galicia. Ao tempo que ocorrían os incendios neste outono, Asturias tamén ardía. O risco de que ocorra é menor, simplemente porque a humidade do ambiente é maior. Sen embargo, e atendendo as previsións de cambio climático, poderiamos estar diante dun polvorín, se as condicións dos tres 30 acontecen de aquí a uns anos. Deberíamos observar as previsións e actuar en consecuencia. Se estas son de que haxa risco de que concorran os tres 30, deberiamos replantearnos a xestión do monte.
“Houbo explotacións galegas que pararon a última vaga de lumes”- Como se pode mellorar a xestión forestal nun sistema de propiedade coma o galego, onde a maioría do monte pertence a pequenos propietarios individuais? - A mellora da xestión forestal é un aspecto que dende unha perspectiva de uso múltiple do monte estase a avaliar en colaboración cos agricultores, gandeiros e representantes da Xunta no proxecto europeo AFINET. No sistema de propiedade galego temos que ter en conta que ademáis dos montes asociados a pequenos propietarios están os montes veciñais en man común, moitos deles situados en Ourense, que supoñen 600.000 hectáreas e que arden sistematicamente e nos que se pode facer xestión adecuada para diminuir este risco. Noutros países o que se fai cando o minifundismo é o principal rexime de propiedade é que sexa o pastor o que paza co seu gando nas superficies adecuadas mediante acordos ou mesmo mediante contratos. - É un factor que agrava a as consecuencias dos lumes que o monte estea, na maioría dos casos, absolutamente descoidado e abandonado e que non exista unha ordenación do territorio? - Si, indubidablemente o feito de estar abandonado fai que a gasolina do monte espere a que se dean as condicións axeitadas para que se produza un lume, ben sexa por parte da man do home ou da propia natureza, en forma de raios, por exemplo. - Volveu cumprirse esa estatística que di que cada 10 anos prodúcese unha gran vaga de lumes en Galicia. A que se debe? - A orixe dos grandes incendios en Galicia e a súa recorrencia basease en que temos unhas primaveras extraordinarias, con boa temperatura, radiación e humidade, que fai que teñamos as máis altas taxas de crecimento forestal de Europa, o que fai que se acumule moita biomasa e en menores tempos que no resto de Europa. No norte de Europa isto non sería problema porque os veráns son húmidos e, polo tanto, rara vez se acadan humidades por debaixo do 30% e temperaturas en verán por enriba dos 30ºC. Sen embargo, e a diferencia do que sucede co norte de Europa, en Galicia temos un verán seco, sobre todo no sur de Galicia, o que fai que a vexetación seque e, polo tanto, arda. No resto da zona Mediterránea sucede o mesmo no verán, pero como o crecimento da biomasa é moito mais lento, ésta non se acumula no monte e o risco de gran incendio diminúe. O dos 10 anos é aproximado, é o tempo que tarda a vexetación en medrar como para que se acumule un exceso de biomasa nos montes, e unha vez acadado isto, só se teñen que dar as condicións dos tres 30: humidades por debaixo do 30%, temperatura por enriba dos 30 ºC e velocidade do vento superior a 30 km por hora. Este ano a seca foi moi prolongada e é raro que se acaden 30ºC en outubro, pero se isto non tivese sucedido agora, o gran incendio sería o ano que vén. Unha vez por década temos un incendio incontrolable que queima moitas hectáreas en cuestión de días, con perda de vidas humanas, tal e como sucedeu no 2006. - Temos logo máis riscos de sufrir incendios en Galicia e no norte de Portugal que no resto da península ou noutros países europeos? - Sí, en Galicia danse dous aspectos importantes, a taxa de crecimento da vexetación é moi superior ao resto de Europa, pero temos sequía no verán, o que é o coctel perfecto para que se dean estes grandes incendios. A solución é facer una xestión axeitada facendo uso desa biomasa para que non estea no monte. No norte de Portugal, o problema é similar pero a falta de infraestructuras viarias incrementa o número de falecidos.
“Na PAC post 2020, as áreas queimadas van pasar a formar parte en negativo do cómputo de emisións de carbono do protocolo de Kyoto”- O sistema de loita contra o lume é o axeitado en Galicia? - Temos un excelente sistema de apagado de lumes, pero cando se dan as condicións axeitadas o avance do lume é imparable, cando se producen estes grandes incendios os servizos de extinción vense desbordados pola velocidade de avance e a intensidade do lume. Deberiamos facer mais prevención mediante o emprego de gando, que converte este combustible vexetal en recurso para producción de carne de alta calidade. Isto é un aspecto que se estudará en Galicia e en Portugal grazas á participación que teñen no proxecto AFINET, onde se avaliarán os mellores xeitos de loitar contra o lume ao mesmo tempo que se obteñen beneficios do monte.
“Poñamos dous gandeiros con fincas similares en Asturias e en Galicia. O de Asturias recibe o pago completo da PAC nas zonas de pastos arbustivos, mentres en Galicia ten descontos”En canto aos terreos forestais, só se subvencionan a través do pilar 1. Centrándonos nos pastos, quizais o máis importante é o gran cambio sufrido na actual PAC con respecto á anterior, xa que pasou de falarse de “pastos herbáceos” a “pastos arbustivos ou arbóreos”. O sur de Europa posúe numerosos exemplos de pastos arbustivos e arbóreos que permiten alimentar o gando de xeito sustentable no verán e a finais da primavera. Se o pasto arbustivo se selecciona desde a PAC como “prácticas localmente establecidas”, moito do que arde en Galiciae o pasto arbóreo pasa a ser elixible e recibiría financiación completa por parte do primeiro pilar. En España, todas as comunidades autónomas habilitaron estas “prácticas localmente establecidas” coa excepción de Galicia, Baleares, Canarias e Cataluña. Hai granxeiros con fincas similares en Asturias e en Galicia, e en Asturias reciben o pago completo nas zonas de pastos arbustivos e en Galicia descóntanselles. Estes arbustos debidamente xestionados, como e o caso da xesta e do toxo, producen un alimento excelente para o gando durante o período de verán, evitando así a compra de cereais e soia producida no Amazonas, onde causa deforestación, cunha gran liberación de gases de efecto invernadoiro debido ao transporte. É dicir, os arbustos convértense nunha solución á falta de pastos pola seca. En canto ao pilar 2, hai unha serie de medidas que se poderían implementar e nas que Galicia debería ser pioneira pola enorme superficie forestal que ten, é a rexión de Europa con máis superficie forestal por detrás dos países nórdicos. Dentro da PAC, hai financiación para a prevención de danos nos bosques mediante o emprego do gando na prevención de incendios. En Galicia debería aplicarse de xeito máis adecuado.