A fermentabilidade dunha forraxe é a que determinará se vai ser fácil de ensilar ou non. Para calcular a fermentabilidade, hai que ter en conta unha serie de factores, en especial a porcentaxe de materia seca, o contido de azucres e a capacidade tampón, é dicir, a resistencia que presenta unha forraxe á baixada do pH. Canta maior resistencia, máis complicacións para o ensilado.

En base á relación entre azúcares da forraxe e capacidade tampón, pódese determinar que o millo é unha das forraxes que máis proclives son ó ensilado. No lado contrario está a alfalfa e outras leguminosas, en tanto que nunha posición intermedia atopamos o raigrás.

Para optimizar o ensilado do raigrás, haberá que incidir naqueles parámetros que se poden controlar, como a materia seca ou as bacterias presentes, que poderemos inocular, pois os outros factores xa veñen dados.

Cunha materia seca no entorno do 30% será suficiente o uso de inoculantes de bacterias. Con menos dun 25-30%, serán necesarios os conservantes químicos

Canta maior humidade, teremos risco de peor fermentación e máis problemas para que as bacterias naturalmente presentes nas plantas ‘maten’ ós patóxenos (clostridios, mohos, etc.) no proceso de fermentación. Para mellorar ese proceso, é conveniente o emprego de inoculantes de bacterias ou conservantes químicos.

Se temos unha materia seca que ronda ou supera o 30%, será suficiente con aplicar un inoculante de bacterias, pero con materias secas por baixo dun 25-30%, será preciso aplicar un aditivo químico.

Efectos dos conservantes e inoculantes
Os efectos de engadir o conservante Optisil (Kofasil) nos silos de herba na dose recomendada (3 litros / tonelada) son claros á hora de aumentar os parámetros de calidade da forraxe, pois mellora a fermentación láctica, o que contribúe a conservar máis enerxía e maior calidade de proteína, así como a reducir o ácido butírico e o clostridio.

As perdas derivadas dunha mala fermentación do silo de herba poden chegar a 2.200 euros / ano para unha granxa media de 50 vacas, segundo os cálculos de Adial. En cambio, un silo de boa calidade impulsará un aumento da inxesta da materia seca por vaca, o que pode representar 2 litros de leite adicionais por vaca e día, o que en cartos son uns 9.000 euros /ano.

Compactación
Outra cuestión clave a ter en conta nos silos é a súa compactación, recomendándose un mínimo de 235 Kg. de materia seca por metro cúbico. Para calcular a compactación do silo, pódese usar a aplicación online Addcon calculator, na que sinalando datos como o groso da capa de forraxe e o peso do tractor, obtense o dato dos Kg. de forraxe que hai por metro cúbico. Se o dato é inferior a 235 Kg., as solucións pasan por facer capas máis finas ou por empregar tractores máis pesados.

Para que o gandeiro sen perder calidade poida facer rendible a súa actividade coas estreitas marxes de beneficio que se obteñen coa venda do leite, é imprescindible reducir os custos de produción. Isto lévanos á necesidade de facer forraxes de calidade en xeral e máis particularmente a mellorar as características nutritivas dos silos de herba. Esta necesidade faise aínda máis perentoria en terras nas que os resultados do cultivo do silo de millo son pouco fiables debido á seca estival ou á alta densidade de xabaríns.

A realidade é que a herba entraña moitas máis dificultades para ensilar que o silo de millo: unha composición máis húmida, con menos promotores de azucres, máis proteína, máis terra e ademais co groso da súa colleita normalmente en épocas de máis choiva. Estes feitos impiden unha fermentación láctica (exactamente igual que a dun yogurt), onde a acidez preservaríaa do crecemento de bacterias non desexables.

Ao non baixar o pH dabondo, síntoma de que non se produciu a cantidade suficiente de ácidos, as altas porcentaxes de humidade, de terra e de proteínas favorecen o desenvolvemento dos clostridios que son produtores de aminas bioxénicas con nomes como cadaverina ou putrescina. Estes compostos son os responsables dos cheiros desagradables dos silos que tanto coñecemos e padecemos os que traballamos coas vacas. Ademais de diminuír o consumo de materia seca (pois loxicamente á vaca tamén lle provocan rexeitamento), son tóxicas para o fígado, coas súas consecuencias nunha vaca de alta produción. Estes clostridios directamente tamén poden causar unha toxinfección con mortes repentinas e sen apenas sintomatoloxía.

Ilustración 1 vista do clostridio con forma de escarvadentes de tambo cas súas esporas nos extremos

Na seguinte táboa pódese apreciar como é necesaria, canta máis humidade teña o silo, unha maior produción de ácidos e pH´s máis baixos. Ou o que é o mesmo: menos materia seca (MS). Por baixo destes pH´s teremos unha boa conservación e non deberiamos ter problemas de clostridios

Recomendamos os cortes directos co presecado mínimo que obriga o proceso do ensilado

A finais do século XX as tácticas que se utilizaban eran ou ben subir a MS con altos presecados cando o tempo o permitía (para non facer tan necesaria a produción de ácidos) ou ben cando o tempo non permitía estes presecados, facer o corte directo coa adición de fórmico para baixar o pH dunha forma artificial.

Co presecado reducimos o valor nutritivo do silo, pois a planta queima azucres mentres está estendida no campo xa que cortada, segue respirando. Ademais, o proceso fai que a calidade da proteína global baixe (faise máis amoniacal a degradable e demasiado indixestible a non degradable). Á parte destas perdas nutritivas, o máis grave é que unha vez aberto o silo e debido á dificultade de compactación, vai penetrando aire ao interior. Isto favorece que fungos e fermentos se sumen á festa e sigan consumindo o silo, pois tamén se alimentan del producindo calor e facendo que o silo sexa rexeitado polos animais.

Se os fungos tivesen esta capacidade e as circunstancias para a súa produción fosen as desexables, a posible produción de micotoxinas agravaría moito máis o problema. A adición de fórmico, aínda que con bos resultados desde o punto de vista nutricional e de conservación, resulta moi irritante, causando moitos accidentes nos manipuladores e resultando corrosivo para a maquinaria.

No século XXI temos ferramentas que nos permiten ensilar a herba practicamente en calquera circunstancia, a condición de que podamos achegarnos ás pradarías coa maquinaría. Para non perder valor nutritivo e favorecer a compactación evitando así que medren fungos e fermentos recomendamos os cortes directos co presecado mínimo que obriga o proceso do ensilado. O nitrito sódico e a hexamina do Optisil Forgrass a doses adecuadas destrúen o clostridio e tamén as súas esporas, que son as formas de resistencia que usa para perpetuarse cando as circunstancias ambientais vólvenselle pouco idóneas.

Se as circunstancias atmosféricas ou a técnica da colleita abócannos a silos algo máis secos, próximos ao trinta por cento, usaremos o noso Optisil Protech: a acción antifúnxica do benzoato e o propionato únense á antibacteriana do nitrito sódico, unha solución de amplo espectro.

O noso equipo técnico comercial de XESGA e ADIAL realiza cursos de formación como os Talleres SILOAPRENDE para gandeiros e técnicos, analíticas especiais de conservación, prestación de aplicadores para os nosos conservantes e AUDITORIAS de silos cuxos resultados poño a continuación un exemplo: