A Red RUENA (Rede de Uso Eficiente do Nitróxeno en Agricultura), vén de analizar nunha xornada as novidades e implicacións da aprobación do proxecto de Real Decreto de Nutrición Sostible. Esta Xornada puxo en común a perspectiva do Ministerio de Agricultura, das empresas de fertilizantes e dos propios agricultores, así como a presentación de distintas ferramentas de xestión de nutrintes e cultivos dispoñibles para os agricultores na actualidade, como FaST (desenvolvida pola Comisión Europea), FertiliCalc (pola Universidade de Córdoba) ou Sativum (pola Junta de Castela e León). No transcurso desta xornada en liña, cuxos vídeos dos relatorios están xa dispoñibles na seguinte ligazón, María Luisa Ballesteros, responsable desde o ano 2011 da área de Fertilizantes da Subdirección de Medios de Produción Agrícola do MAPA, que é a persoa que estivo traballando máis directamente no novo Real Decreto, detallou algúns dos cambios que se aveciñan na xestión de abonos e fertilizantes.

A nova filosofía é botar só o necesario no momento necesario

O novo Real Decreto afectará tanto á agricultura como á actividade forestal. “Téñense en conta a produción primaria agrícola e tamén as plantacións forestais de crecemento rápido, por exemplo de chopos ou eucaliptos destinados ás papeleiras, porque en certa medida, aínda que os ciclos de cultivo son distintos, utilízanse criterios de fertilización similares aos que poderían aplicarse nun cultivo de millo”, xustifica María Luisa. Aspectos atrancados A nova normativa regula tanto a aplicación de abonos orgánicos (como xurros, estercos ou lodos de depuradora) como de fertilizantes químicos (utilización de urea, por exemplo). Estableceranse ademais períodos de prohibición de abonado e fixaranse zonas vulnerables nas distintas comunidades autónomas, nas que as condicións de fertilización e aplicación serán máis estritas. Estas prohibicións irán en consonancia co Real Decreto 818/2018 sobre medidas para a redución das emisións nacionais de determinados contaminantes atmosféricos, impulsado desde o Ministerio para a Transición Ecolóxica.

O Real Decreto está a ter unha tramitación longa porque é un documento complicado e hai moitos flocos aínda pendentes que esperemos que poidan desatascarse nas semanas vindeiras

“O Real Decreto está a ter unha tramitación longa porque é un documento complicado e hai moitos flocos que esperemos que poidan desatascarse nas próximas semanas", recoñece. “Non podemos entrar aínda moi en profundidade porque hai moitos aspectos que están aínda en discusión e hai que esperar a ver se se van perfilando, pero a filosofía fundamental é que calquera material que acheguemos ao chan debe ter unha xustificación e producir un beneficio agronómico ao chan e ao cultivo. En resumo, a nova filosofía é botar só o necesario no momento necesario”, conclúe. En canto ao calendario de aplicación, estímase que a nova normativa quede aprobada na segunda metade de 2022 e a partir de aí empezaría a implantarse paulatinamente en paralelo á nova PAC e á fixación dos ecoesquemas. Co foco posto no nitróxeno Mapa de risco sobre o uso de nitróxeno na UE “É necesario reflexionar sobre os nutrintes no chan, especialmente sobre as achegas de nitróxeno, que é onde se están poñendo moitos focos”, avanza María Luisa Ballesteros. Neste sentido, o Real Decreto define períodos nos que non se pode realizar un abonado de nitróxeno porque existe risco de perda. A representante do Ministerio defendeu a necesidade de considerar todos os nutrintes de forma conxunta, tendo en conta o que achega cada fonte e as necesidades do cultivo, é dicir, planificar as achegas de nutrintes en función da rotación de cultivos prevista.

Calquera material que acheguemos ao chan debe ter unha xustificación e producir un beneficio agronómico ao chan e ao cultivo

“Todo isto necesita unha planificación e unha certa formulación a futuro. Aportas por exemplo palla ao chan porque achega materia orgánica, pero non estás a considerar que tamén che achega nitróxeno, fósforo e potasio, e iso hai que telo en conta nos plans de fertilización posteriores”, exemplifica. Deixar de fertilizar? O Real Decreto de Nutrición Sostible englóbase dentro da visión da Comisión Europea plasmada no marco do Pacto Verde Europeo, que busca transformar a UE nunha economía eficiente no uso dos recursos. “Hai toda unha estratexia para facernos, no conxunto da UE, menos dependentes do exterior e conseguir un sistema de produción de alimentos que sexa sostible e para iso vai ser fundamental a xestión dos chans agrícolas e os nutrintes”, xustifica María Luisa.

Se temos un problema de emisión de gases de efecto invernadoiro por culpa da fertilización, a solución non é deixar de fertilizar

“Temos que pensar que os chans que se poden dedicar á produción agraria non van aumentar, ao contrario, moi posiblemente vaian diminuír, mentres que a poboación mundial está a medrar e chans que son moi válidos para a agricultura están perdidos pola urbanización e os asentamentos de poboación, que se produciron historicamente nos chans máis fértiles”, argumenta. “Dentro do Pacto Verde Europeo búscase deixar de producir emisións netas de gases de efecto invernadoiro e amoníaco en 2050 e hai que conseguir que toda a UE avance ao mesmo tempo, sen que haxa sectores que queden atrás”, insiste. “Se temos un problema de emisión de gases de efecto invernadoiro por culpa da fertilización a solución non é deixar de fertilizar, porque temos que asegurar a seguridade alimentaria con alimentos suficientes e alcanzables a toda a poboación”, razoa.

A nova PAC vai estar moi ligada a como o agricultor manexe os nutrintes e niso vai ser moi importante controlar a lixiviación de nutrintes cara ás augas

“Pero se como agricultor logras reducir a utilización de fertilizantes sen baixar a produtividade da terra a través dun manexo máis eficiente, lograrás tamén reducir os teus custos, porque ese é un dos gastos máis importantes. Con esta mellora da competitividade faremos tamén máis interesante para as novas xeracións o medio rural”, argumenta a representante do Ministerio. “A nova PAC tenta abordar este tema, entrando de cheo no manexo de nutrintes, aínda que os ecoesquemas estean aínda sen acabar de concretarse e definirse. Pero as axudas van estar moi ligadas a como o agricultor manexe os nutrintes e niso vai ser moi importante controlar a lixiviación e a posible contaminación cara aos acuíferos”, indica. Estercos e xurros Os obxectivos do Real Decreto son o mantemento ou incremento da materia orgánica dos chans agrarios, a redución de emisión dos gases de efecto invernadoiro e amoníaco e a prevención da contaminación das augas por nitratos.

O Real Decreto define períodos nos que non se pode realizar un abonado de nitróxeno porque exista risco de perda

“Temos que manexar moi ben os nutrintes, especialmente o nitróxeno. Non é doado, porque ás veces as medidas que tomamos para reducir os gases de efecto invernadoiro fan que teñamos máis risco de contaminación por nitratos. As emendas orgánicas son un dos grandes buracos negros que temos á hora de facer unha planificación de fertilización. Necesitamos saber cales son os contidos en nutrintes destes produtos e materiais, polo que a partir da entrada en vigor do novo Real Decreto o produtor de xurros e estercos debe dispoñer dun balance de masas a través dunha analítica para facilitar ao agricultor que vaia usar esas emendas", avanza María Luisa.

Proponse que se enterren os estercos antes das catro horas e a prohibición de esparexer xurros en abanico

Permítese o emprego de estercos e xurros para achegar nutrintes cun periodo mínimo de dous meses entre a aplicación e a colleita e proponse que, no caso dos estercos, estes sexan enterrados antes das catro horas, así como a prohibición de esparexer xurros en abanico, aínda que se dá marxe ás comunidades autónomas para poñer requisitos específicos, sobre todo en zonas vulnerables. Van ser, por exemplo, as comunidades, as que definan en que períodos se prohibe facer unha fertilización con nitróxeno en función das súas características climáticas, ou as que establezan límites máis estritos aos fixados pola normativa actual. 

A cantidade máxima de esterco aplicada ao terreo nas zonas vulnerables será a que conteña 170 kg/ha de nitróxeno

A restrición básica de 170 unidades fertilizantes de nitróxeno de procedencia de estercos animais parte dunha directiva da UE que regula a contaminación por nitratos procedente de fontes difusas que o novo Real Decreto non vai cambiar. Desta forma, a cantidade máxima de esterco aplicada ao terreo nas zonas vulnerables seguirá sendo a que conteña 170 kg/ha de nitróxeno, segundo as obrigas recollidas na Directiva 91/676/CEE, de protección das augas contra a contaminación producida por nitratos, a mesma cifra que está incluída dentro dos requisitos legais de xestión da condicionalidade da PAC actual. Límites ao uso de urea O Real Decreto di que sempre que sexa posible priorizarase o uso de fertilizantes orgánicos nos chans, ao mesmo tempo que limita a utilización de fertilizantes ureicos. No último borrador do texto feito público dise que só o 25% das necesidades de nitróxeno dun cultivo poderá achegarse mediante fertilizantes ureicos, aínda que non se aclara se esa porcentaxe é exclusivamente a que provén de urea e solucións nitroxenadas ou tamén inclúe o nitróxeno ureico que forma parte, por exemplo, dos fertilizantes compostos NPK. "É un dos puntos que está en discusión", recoñece, aínda que é clara: "Temos un problema moi grave coas emisións de amoníaco que temos que atallar".

O Real Decreto prioriza a fertilización do chan con abonos orgánicos e limítase o uso de urea ao 25% das necesidades de nitróxeno dun cultivo

Desta forma, limítase o uso da urea aínda que non se prohibe totalmente. “É un fertilizante barato que se se emprega correctamente pode vir moi ben”, recoñece a representante do Ministerio. Permítese o seu uso con medidas de mitigación, por exemplo achegala mediante fertirrigación ou mesturada con inhibidores da ureasa. Lodos de depuradora Un dos obxectivos do Real Decreto é o mantemento da saúde dos chans, cun control de contaminantes no chan agrario, para evitar a súa degradación. Entre outros aspectos concretos, limítase a cantidade de metais pesados que os chans poden recibir anualmente. “Custa moito facer un chan agrario produtivo, pero este pódese degradar moi rapidamente con certa facilidade”, argumenta María Luisa.

Para preservar a saúde dos chans limítase a cantidade de metais pesados que poden recibir anualmente

Para iso, insiste, “unha parte moi importante é mellorar as propiedades biolóxicas dos chans agrarios, porque esa microbiota vai facer que con menos fertilización logremos mellores resultados”.

O uso de lodos de depuradora requirirá dun informe técnico previo que xustifique a súa necesidade

Establécense tamén condicións para o uso de lodos de depuradora, que “teñen un valor agronómico importante pero a súa utilización xera riscos de aumento de metais pesados no chan”, recoñece María Luisa. Plans de Abonado Outra das ferramentas fundamentais no novo Real Decreto son os Plans de Abonado, considerados esenciais para racionalizar o uso de fertilizantes. O Plan de Abonado deberase incorporar ao Caderno de Explotación, no que se rexistre cada parcela (datas, doses, medidas de mitigación empregadas, etc). “Búscase que o agricultor sexa máis consciente de como está a facer as achegas, cunha avaliación agronómica e económica, que é bo tela”, razoa.

O Real Decreto de Nutrición Sostible obrigará aos agricultores a elaborar un Plan de Abonado con carácter plurianual, aínda que circunstancias como cambios na planificación de cultivos ou as condicións meteorolóxicas poderían varialos

Non se pide especificamente, pero o agricultor debería facer un seguimento do cultivo e unha avaliación final cun cálculo de custos de abonado. “Moitos agricultores levarían unha sorpresa, xa que achegando menos no momento preciso pódese lograr un maior rendemento cun menor custo. É un balance necesario en calquera empresa”, xustifica a representante do Ministerio.

O Real Decreto de Nutrición Sostenible obrigará aos agricultores a elaborar un Plan de Abonado con carácter plurianual (3 anos en cultivos de secano e 2 en regadío) a partir de 2026

O Plan de Abonado deberá ter carácter plurianual (3 anos en cultivos de secano e 2 en regadío) e será obrigatorio a partir de 2026, aínda que circunstancias como cambios na planificación de cultivos ou as condicións meteorolóxicas poderían obrigar ao agricultor a variar o seu Plan de Abonado plurianual.  Faltan por definir na redacción final do Real Decreto determinados aspectos en relación ao Plan de Abonado, aínda que María Luisa Ballesteros avanza que "o Caderno de Explotación vai ser obrigatorio para case todos os agricultores, aínda que poida que haxa unha excepción para as pequenas explotacións de carácter familiar". Guías de Boas Prácticas Para concretar os distintos aspectos normativos, elaboraranse Guías de Boas Prácticas en fertilización de chans agrarios e nutrición sostible de cultivos por parte do Ministerio e as comunidades autónomas e en caso de discrepancia entre ambas o MAPA dirixirá recomendacións ás comunidades. Estas guías incluirán medidas como a xestión do nitróxeno, para evitar a contaminación de acuíferos por nitratos ou a redución das emisións de amoníaco polo uso de fertilizantes minerais.

Será necesario un asesoramento técnico ou a utilización dun programa no que a través dun algoritmo axude ao agricultor para tomar decisións de abonado

Na redacción definitiva da nova normativa hai un apartado específico para as abonadoras, que deben estar en bo estado e “na medida do posible” calibradas. “Pero este é un dos puntos do Real Decreto que hai que definir máis, porque este aspecto das abonadoras é fundamental para un esparexido uniforme e un control das doses aplicadas”, razoa María Luisa. Será necesario un asesoramento técnico ou a utilización dun programa no que a través dun algoritmo axude ao agricultor para tomar decisións de abonado, con necesidade de informe técnico para utilización de certos materiais, por exemplo os lodos de depuradora.

O Caderno de Explotación vai ser obrigatorio para case todos os agricultores, poida que só se faga unha excepción para pequenas explotacións de carácter familiar

"Os asesores deberán estar rexistrados no REGFER e as comunidades autónomas poderán ofrecer un servizo público de asesoramiento. O asesor deberá ter coñecementos de cultivos, agronomía e impacto dos distintos materiais utilizados no medio ambiente pero está a estudándose que este asesoramento poida ser substituido por unha serie de algoritmos e aplicacións informáticas que faciliten o manexo de nutrientes ao agricultor", detalla.

Uso de fertilizantes minerais en España: 7 millóns de toneladas anuais

O Real Decreto de Nutrición Sostible inclúe unha obrigación para os fabricantes e operadores de fertilizantes, que deberán rexistrarse nun rexistro específico (REGFER) en cada comunidade autónoma na que teñan instalacións e declarar as vendas anuais dos distintos tipos de fertilizantes que fabriquen (minerais, orgánicos, organominerais e bioestimulantes). En España consómense anualmente uns 7 millóns de toneladas de fertilizantes minerais: 5 millóns de toneladas anuais de fertilizantes e 2 millóns de toneladas de macronutrintes (aproximadamente 1 millón de toneladas de N; 500.000 toneladas de P205 e 400.000 toneladas de K20).

Os fabricantes deberán declarar en cada comunidade autónoma na que teñan instalacións as súas vendas de fertilizantes

Este aspecto da normativa levanta receos no sector, xa que se piden datos de vendas que as empresas consideran confidenciais. A Asociación Nacional de Fabricantes de Fertilizantes (ANFFE) agrupa ás principais empresas (está formada por 14 membros), a maioría delas con plantas de fabricación en España (en concreto, 19 centros de produción). Priorizar a utilización de abonos orgánicos A maiores dos fertilizantes químicos, en España empréganse anualmente con finalidade agrícola uns 111 millóns de toneladas de esterco e uns 48 millóns de metros cúbicos de xurros procedentes dos distintos tipos de explotacións gandeiras.

En España empréganse anualmente uns 111 millóns de toneladas de esterco e uns 48 millóns de metros cúbicos de xurros

ANFFE acolle favorablemente a iniciativa do Ministerio de regular a achega sostible de nutrintes aos chans agrarios e que non se teñan en conta só os fertilizantes, senón todas aquelas actividades que acheguen nutrintes ao chan. “Felicitámonos que haxa unha regulación sobre a mellora da produtividade dos chans agrarios e a redución da contaminación, con directrices para a elaboración dun plan de abonado e sobre boas prácticas agrícolas”, asegura Paloma Pérez, representante de ANFFE, que pide coherencia entre as medidas fixadas polo Ministerio e as comunidades autónomas, “porque o agricultor debe ter as cousas claras”, defenden os fabricantes. “É importante destacar que en España o agricultor xa está a facer as cousas ben, pero sempre se pode mellorar. A agricultura europea é das máis eficientes do mundo, pero se se reduce a produtividade dos chans na UE e é necesario importar máis alimentos iso será menos sostible”, insisten os fabricantes de fertilizantes en relación á intención da Comisión Europea de avanzar na produción ecolóxica e reducir o uso de abonos químicos. “Unha fertilización mineral, se se realiza adecuadamente e con nutrintes facilmente dispoñibles para as plantas, é menos contaminante que a fertilización orgánica, onde a mineralización é impredicible no tempo e depende de factores non controlables como a humidade e temperatura e pode achegar metais pesados”, argumentan as empresas integradas en ANFFE.

Balsa de lodos en Sobrado. / Arquivo. As balsas de lodos de depuradora que existen en montes do concello de Sobrado dos Monxes (A Coruña) protagonizaron un dos puntos abordados hoxe na comisión de Agricultura do Parlamento. Levou o tema de novo á Camara galega o deputado do Bng Xosé Luis Rivas ‘Mini’, quen pediu explicacións polo acopio de lodos de depuradora e soros lácteos dunha industria en cinco balsas do municipio. O deputado nacionalista lembrou que ata o pasado mes de agosto as balsas eran sete, “pero a noite antes dunha inspección de Medio Ambiente, trasladáronse os lodos de dúas das balsas e tapáronse”, sinala ‘Mini’. “Son balsas que coas chuvias sobardaron en moitas ocasións e verqueron os lodos polo monte abaixo”, expuxo. Ao respecto das balsas, a directora xeral de Calidade Ambiental, Mari Cruz Ferreira Costa, sinalou que tralas investigacións ‘in situ’ da Consellería, concluíuse que non existen problemas asociados ó almacenamento de lodos en balsas sen impermeabilizar no monte. “É certo que as condicións de almacenamento poden plantexar reservas, pero non constatamos un impacto ambiental negativo”, sostivo. “Hai un verquido, pero non residuos, xa que eses lodos de depuradora son un produto fertilizante que procede dunha empresa que os tratou, cuestión que está acreditada pola correspondente documentación”, argumentou. Por parte do Bloque, rexeitáronse esas consideracións e advertiuse de que se comprobara a fermentación dos lodos nas balsas. “Falamos de lodos en fermentación, non dun fertilizante estabilizado” -valorou ‘Mini’-. “Son lodos que se filtran e escorregan polo monte abaixo. Vostedes están sendo cómplices dun delito ambiental”, concluíu.

O abonado é fundamental para garantir a produtividade da terra, pero é tamén unha das prácticas que máis desconfianzas xera nos últimos tempos, dado o impacto ambiental que pode provocar. As reticencias increméntanse se, no canto de empregar xurros procedentes das ganderías, se opta por abonar as parcelas empregando lodos de depuradora, debido ó risco de que os terreos poidan terminar contaminados por metais pesados, patóxenos ou residuos de medicamentos que poidan estar presentes nos lodos. Xorden tamén críticas polos cheiros ou pola falta de control destas prácticas, xa que, en ocasións, se detectaron irregularidades na valorización do material localizándose residuos no campo ou provocando incidentes e intoxicacións. Abordamos cal é a situación actual do uso destes lodos en Galicia con fins agrarios.

Os lodos deben tratarse antes de aplicarse como abonos e non se poden empregar lodos de depuradoras industriais

“Hai que ter en conta que, estes riscos non son exclusivos dos lodos, senón que os comparten con outros fertilizantes ou con outros residuos que tamén se aplican en terreos agrícolas para aproveitar os seus nutrientes. Os tratamentos ós que deben someterse os lodos antes de poder ser usados como fertilizantes teñen como finalidade reducir estes riscos”, explica Adolfo López Fabal, enxeñeiro agrónomo da Universidade de Santiago. Segundo a normativa vixente, en Galicia non se permite a aplicación directa de lodos de depuradora en agricultura. Os lodos deben ser tratados previamente antes de empregarse como abonos no campo. Tamén está restrinxido o uso só a aqueles lodos procedentes de depuradoras de augas residuais urbanas, fosas sépticas domésticas ou depuradoras de agroindustrias, como queixerías, plantas de preparación de froitos, panadarías... Está prohibido o uso de lodos procedentes doutro tipo de depuradoras industriais. No 2018 en Galicia, aplicáronse en solos agroforestais un total de 574 toneladas destes lodos, logo de someterse a distintos tratamentos, segundo informan dende a Consellería de Medio Rural. A cifra reduciuse notablemente con respecto ás que aportan dende a Consellería de Medio Ambiente e que corresponden ó ano 2013 que se sitúan en 7.465 toneladas destinadas á agricultura, das máis de 215.000 toneladas de lodos que se trataron ese ano na comunidade. Á hora de abonar os terreos con lodos procedentes de depuradoras cobra realmente importancia saber que sustancias os compoñen, os tratamentos recibidos, o modo de acumulación e aplicación ou como afecta á terra e a súa aplicación. Precisamente, en boa parte destes aspectos céntrase un proxecto de investigación no que están implicados as universidades de Santiago e Vigo e o Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC) en Galicia, e que se atopa aínda na súa fase máis inicial.

No 2018, empregáronse máis de 570 toneladas de lodos para abonado de solos agroforestais

As consellerías de Medio Ambiente e Medio Rural repártense as competencias en todo este proceso e réxense polo Decreto 125/2012, do 10 de maio, que regula a utilización de lodos de depuradora no sector agrario. Esta norma foi aprobada para adaptar a normativa europea e a estatal ás características da comunidade galega, tendo en conta parámetros como a acidez da terra, os abondosos acuíferos e as choivas, que son determinantes para poder empregar os lodos. A propia norma presenta certas eivas que motivan as críticas dende distintos sectores. Nela non se concretan, por exemplo, as sancións que conlevarían as prácticas ilegais ó tempo que tampouco definen as medidas de seguridade a ter en conta no traslado dos lodos, máis aló de dispoñer duns rexistros de trazabilidade. Ademais, “a lexislación actual é moito máis permisiva en contaminación química ca para outros abonos como o compost e permítense cantidades de metais pesados 3 ou 4 veces máis altos como lodos que se fose un compost”, apuntan dende a asociación ecoloxista Adega.

Riscos do uso de lodos

Unha das principais cuestións a ter en conta no emprego dos lodos de depuradora en terreos agrarios é que estes poidan contaminar o solo e afectar á cadea alimentaria. Os principais riscos de empregar este tipo de fertilizantes elaborados a partir de lodos é o seu contido en microorganismos patóxenos e contaminantes orgánicos e inorgánicos. Nos lodos poden atoparse bacterias, fungos ou virus que propagan distintas enfermidades, dende problemas dixestivos a patoloxías máis perigosas. “Estes riscos vense mitigados polo poder de eliminación que teñen os microorganismos naturais do solo, que no caso de solos fértiles e cun alto contido en materia orgánica e nutrientes, son capaces de reducir rapidamente estas poboacións de patóxenos, sempre e cando non pasen á auga”, explica o catedrático en Edafoloxía e Química Agrícola da USC, Felipe Macías.

Os solos fértiles poden neutralizar a presenza de patóxenos nos lodos. O risco está en que estes patóxenos cheguen á auga

O risco polo tanto increméntase en terreos próximos a cursos de agua ou solos con escasa capacidade de retención. O mesmo acontece coa presenza de compostos orgánicos tóxicos ou de difícil eliminación, coñecidos como COP, como fármacos ou antibióticos, segundo apunta los expertos. O feito de que estes microorganismos resistentes a antibióticos poidan chegar ó ser humano, mediante a cadea trófica, motiva que se teña solicitado que se avalíe tamén o estado sanitario dos solos con respecto a resistencia a antibióticos. Outro dos factores que condicionan o uso dos lodos é a presenza de metais pesados especialmente tóxicos como poden ser o arsénico, cadmio, cobre, níquel, cinc ou mesmo mercurio ou selenio, entre outros. Este tipo de metais, ó contrario que acontece cos contaminantes orgánicos ou os patóxenos, non se chegan a destruír, senón que se acumulan no solo e poden rematar pasando a distintos organismos ata chegar ós humanos. “Cando se fala de lodos de depuradora faise unha xeralización de algo que é extraordinariamente variable. Os lodos de depuradora non son todos iguais en composición e perigosidade, hainos que apenas conteñen contaminantes e mesmo se poderían empregar directamente e outros, en cambio, teñen moitos compoñentes perigosos e contaminantes”, puntualiza Macías.

Macías: “Pode haber solos con alto contido en metais pesados nos que os riscos son mínimos e outros con taxas baixas que supoñen un perigo”

A acumulación dos metais pesados nos solos tamén está condicionada polas características do propio solo, como a acidez e a evolución dos metais pesados nestas terras tamén vai condicionar que rematen implicando un risco ou non, tal e como apunta Macías. “Pode haber solos con altas concentracións de metais pesados nos que os riscos son mínimos e outros con contidos baixos nos que a auga, os organismos e plantas teñen problemas e poden causar danos e riscos graves”, sinala.

Controis sobre os lodos

Un dos aspectos claves na aplicación dos lodos en terreos agrarios pasa pola análise dos lodos que se empregan e as características dos solos, para así evitar esta acumulación e os riscos derivados, como apuntan distintos expertos. O control que se fai dos lodos e da súa aplicación é fundamental para a utilización destes residuos. E tamén un dos puntos que máis críticas suscita. “As malas prácticas nos tratamentos por parte dalgunhas empresas, moitas veces para reducir custos ou por non saber como tratalos axeitadamente, e a falta de control dos axentes públicos foi o que provocou os problemas en Galicia nas últimas décadas”, sinalan dende Adega. O colectivo ecoloxista incide en que os lodos poden ser unha vía de introdución de contaminación nos solos non só agrícolas, senón tamén forestais ou mesmo na rexeneración de solos danados e sensibles se non son tratados axeitadamente. As malas prácticas teñen provocado que se acumulen residuos diversos, presentes nestes lodos xa a simple vista, nas parcelas.

Adega: “Os problemas cos lodos en Galicia débense ás malas prácticas dalgunhas empresas e á falta de control da Administración”

As estas malas prácticas súmase que, en ocasións, estes mesmos xestores ineficientes ofrezan ós gandeiros de xeito gratuíto lodos sen tódalas garantías. “Cando acumulan moito material e non teñen para onde levalo ofrécenllo gratis para librar o espazo pero ven cheirando moito e trae moitos restos. Eu prefiro non meter iso na terra, non me convence, pero hai quen o emprega”, apunta un gandeiro da zona de Touro. Pola contra, os lodos de calidade se se estabilizan e reciben un tratamento axeitado “o seu uso na agricultura é unha forma máis sostible de reciclado destes residuos ca eliminación en vertedoiro ou a incineración”, afirman dende o colectivo ecologista. O uso dos lodos na agricultura é unha das solucións que contempla a Unión Europea para estes residuos, considerando unha práctica de economía circular, na que o residuo pasa a converterse en recurso. “Que sexa sostible non significa que non teña riscos asociados ás características do propio material ou ó manexo que se fai del. Eses riscos deben manterse baixo control para que non dean lugar a efectos negativos importantes”, concreta López Fabal. Outra das vantaxes que presentan os lodos tratados axeitadamente para o seu uso agrario é que supoñen un aforro neto fronte a outros fertilizantes químicos convencionais de entre un 5 e un 15%, segundo informan dende as empresas de valorización e como se recolle en estudos realizados en países nórdicos, Canadá ou Inglaterra.

En Galicia hai 20 empresas autorizadas para o tratamento dos lodos e delas 13 con permiso para a valorización de uso agrario

A día de hoxe en Galicia hai 20 empresas autorizadas para o tratamento dos lodos e delas 13 firmas contan con permiso para a valorización destes lodos para uso agrario, segundo a Consellería de Medio Ambiente que é tamén a encargada de facer os análises e controis dos residuos que se empregan e dos que se obteñen para aplicar nas terras. O control e seguimento dos solos nos que se aplican os lodos corresponde á Consellería de Medio Rural. Este control aplícase sobre os coñecidos como lodos tratados PTLD (produtos de tratamento de lodos de depuradora) mentres que, sobre os fertilizantes elaborados total ou parcialmente a partir de lodos de depuradora non se realiza un seguimento posto que non se recolle nada ó respecto no Real Decreto 506/2013, de 28 de xuño, que regula os produtos fertilizantes. A aplicación destes lodos tratados lévase a cabo en concellos de toda Galicia segundo informaron dende Medio Rural. Así, o uso destes lodos estaba autorizado en concellos como Tomiño, Arteixo, Tordoia, Trazo, Vedra, Muxía, Coristanco, Santiago, Santa Comba, Zas, Cesuras, Agolada, Ribeira, Sober ou Ribadeo nos últimos meses.