A Organización Interprofesional Láctea (InLac), Zeulab e o Centro Nacional de Biotecnoloxía do Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC) presentaron este luns en Madrid os resultados dun ambicioso proxecto de I+D+i que permitiu desenvolver unha técnica de cuantificación de leites de diferentes especies en queixos de mestura que poida ser aplicada polos laboratorios de análises. O método é revolucionario, posto que as técnicas dispoñibles ata o momento tiñan un carácter de detección, permitindo coñecer tan só a ausencia ou presenza de leite de vaca, ovella ou cabra, pero sen chegar a cuantificar con precisión a porcentaxe de cada unha delas. Inlac impulsou este innovador proxecto de I+D+i co apoio de Zeulab, o Centro Nacional de Biotecnoloxía do CSIC, Laboratorios Arroyo; as empresas Queserías Entrepinares, Grupo Lactalis, Central Quesera Montesinos, Reny Picot, Grupo TGT e o MAPA. Durante a xornada de presentación de hoxe, nunha primeira mesa de inauguración interviron a directora xerente de InLac, Nuria María Arribas; a vicedirectora do Centro Nacional de Biotecnoloxía, Ana Cuenda e o subdirector xeral de Control de la Calidad y Laboratorios Agroalimentarios do MAPA, Javier Matei Caballero. Mentres tanto, a presentación do método de cuantificación de leites de diferentes especies en queixos de mestura correu a cargo do director de Zeulab, Pedro Razquin, e o seu equipo. Para finalizar, nunha mesa redonda participaron José Carrión (Central Quesera Montesinos), Óscar Esteban (Queserías Entrepinares), Ignacio Bernáez (Grupo Lactalis), Xema Barceló (Grupo TGT) e Manuel Viaño (Reny Picot). “Esta técnica de proteómica dirixida PRM presenta unha elevada especificidade, gran sensibilidade, un amplo rango dinámico de detección e é independente do estado de maduración da mostra de queixo”, explicou o director de Zeulab, Pedro Razquin. En consecuencia, “é capaz de determinar, en termos de proteína, a cantidade de leite de cada especie nas mostras de queixo. Os resultados da validación, realizada de acordo coas guías da Association of Official Analytical Collaboration (AOAC), demostraron as prestacións, robustez e fiabilidade do método para a análise de queixos tipo ibérico”, engadiu Razquin. Na actualidade, está a consolidarse o método analizando outros tipos de queixos e un número maior de queixos comerciais tipo ibérico. “Os queixos de mestura de leite de diferentes especies son elaborados principalmente en países mediterráneos como España e moitos deles están protexidos por denominacións de orixe ou indicacións xeográficas. De feito, o 40% do queixo que se produce no noso país é de mestura”, explicou a directora xerente de InLac, Nuria María Arribas, durante a súa intervención. No futuro, os fabricantes terán unha arma poderosa -declarou- para poder certificar os queixos de mestura e potenciar o seu valor e prestixio nos mercados nacional e internacionais. O subdirector xeral de Control da Calidade e Laboratorios Agroalimentarios, Javier Matei Caballero, lembrou na súa intervención o apoio do Ministerio de Agricultura e Pesca Alimentación ao proxecto de I+D liderado por InLac. Indicou que a autenticidade dos queixos é de gran importancia para os servizos oficiais de control da calidade alimentaria na súa loita contra a fraude protexendo aos consumidores e aos operadores de toda a cadea láctea. “A verificación do cumprimento cos requisitos normativos, reflectidos na súa etiquetaxe, considerando ingredientes, proceso de produción e a súa identidade xenética, é o seu traballo. En 2022 dentro do Programa de Control Oficial da Calidade Alimentaria, que forma parte do PNCOCA, as autoridades competentes fixeron 321 controis a establecementos elaboradores de produtos lácteos, do total de máis de 2500, detectando en 38 deles incumprimentos que deron lugar a expedientes sancionadores”, puntualizou. “Hoxe INLAC preséntanos un método eficaz para a cuantificación das diferentes especies en queixos de mestura, que podería ser implementado nun futuro próximo, e podería ser a ferramenta analítica oficial para certificar as diferentes especies lácteas presentes nos queixos de mestura, e así potenciar o seu valor e prestixio nos mercados nacionais e internacionais, dando ao consumidor unha garantía engadida sobre a composición do alimento que adquire”, remarcou Matei. “Os seguintes pasos son normalizar o método cun ensaio de validación europeo no que haxa máis mostras, de diferentes países e cunha maior validación do material de referencia. E en todo iso o MAPA apoiará o INLAC”, engadiu. Pola súa banda, a vicedirectora do Centro Nacional de Biotecnoloxía (CNB-CSIC), Ana Cuenda, destacou a importancia de incorporar as empresas ao ámbito da investigación pública. “Este tipo de colaboracións demostra que é posible a aplicación directa dos resultados das investigacións na contorna empresarial, favorecendo o crecemento e a competitividade do tecido empresarial español”. "Na misión do CNB-CSIC, é clave a transferencia de coñecemento e o impacto das nosas investigacións na sociedade”. Durante a mesa redonda, José Carrión (Central Quesera Montesinos) indicou que este método vai axudar a poñer en valor os queixos de mestura, ao poder certificar a súa composición e, por tanto, a súa calidade alimentaria, o que fará que se anime o seu consumo: “Levamos anos esperando dispoñer dunha ferramenta que nos permita ofrecer ao mercado un queixo de mestura cunha calidade diferenciada, e algo moi importante, coa garantía de que en todo momento poida ser comprobada e, por outra banda, que facilite expor unha regulación dentro dos queixos de mestura, que sen dúbida reverterá no aumento da confianza dos consumidores e na protección das súas expectativas e polo tanto, nas empresas fabricantes”. Óscar J. Esteban (Grupo Entrepinares) remarcou que, dispoñer dunha técnica cuantitativa, permite mellor autocontrol por parte dos fabricantes e autorregulación do sector, así mesmo dá transparencia e garantías ao consumidor á vez que pon ao dispor da inspección oficial unha ferramenta fiable. Todo iso garante o valor diferencial dos queixos de mestura do noso país. Tal e como lembrou Ignacio Bernáez (Grupo Lactalis), na industria alimentaria é necesario poder medir cada parámetro que afecta o produto e ao proceso de fabricación, e que a información que se obteña das medicións sexa fiable. “Ata o de agora existían métodos analíticos para a case totalidade dos parámetros relevantes na fabricación do queixo e da súa composición, pero non tiñamos ferramentas para medir un parámetro crave como a cantidade de leite utilizado de cada especie nos queixos de mestura. Este novo procedemento cobre ese baleiro”, remarca. “Esta técnica vai axudar a que tanto o consumidor, como a administración e por suposto o produtor de queixos poidan validar o proceso de elaboración e certificar a etiquetaxe dunha maneira máis cuantitativa “, engadiu Xema Barceló (Grupo TGT). Mentres tanto, Manuel Viaño (Reny Picot) valorou que o desenvolvemento deste novo método “vai permitir un mellor control dos distintos procesos durante a fabricación dos queixos, desde as áreas de preparación das mesturas, ata as liñas de produción, así como maior seguridade para a correcta rastrexabilidade de todos os produtos obtidos”. “Tamén achegará unha maior seguridade e transparencia na etiquetaxe para a información ao consumidor, pero tamén para a negociación coa distribución, o que axudará a dar visibilidade ás diferenzas de calidade dos queixos actuais que hai no mercado quitando presión aos acordos limitados simplemente ao prezo dos mesmos”, engadiu. Principio das técnicas A técnica analítica utilizada é un método de proteómica dirixida denominado PRM (Parallel Reaction Monitoring) e emprega cromatografía líquida axustada a equipos de espectrometría de masas do tipo Orbitrap (LC-Q-Orbitrap-MS/MS). Esta técnica permite identificar e cuantificar a abundancia, ben de maneira relativa ou absoluta, de proteínas presentes nunha mostra complexa a través da monitorización selectiva de fragmentos de ditas proteínas ou péptidos. Cando estes péptidos son específicos de proteína e/ou especie denomínanse proteotípicos e pódense considerar a “pegada dixital” do leite de cada especie utilizada. Por tanto, a súa detección certifica a presenza do leite correspondente a cada unha das especies na composición do queixo de mestura analizado. Trátase dunha técnica de elevada especificidade, unha gran sensibilidade e un elevado rango dinámico de detección. Ademais, é independente do estado da mostra, podendo traballar con proteínas desnaturalizadas. En consecuencia, o método desenvolvido é capaz de determinar, en termos de proteína, a cantidade de leite de cada especie nas mostras de queixo de mestura. Todos os resultados de cuantificación preséntanse en unidades de proteína (porcentaxe de proteína de cada especie respecto ao total). Sobre Inlac INLAC engloba a todo o sector lácteo de España (Cooperativas Agro-alimentarias de España, FENIL, ASAJA, COAG e UPA) e é un instrumento fundamental de interlocución e vertebración entre os axentes da cadea láctea. Constitúese como o foro estable de discusión entre os seus membros, respectando os ámbitos de actuación propios das organizacións que a compoñen. Entre as súas accións, destacan a promoción, I+D e vertebración sectorial, entre outras.

A produción e consumo de produtos lácteos é un dos principais piares agrogandeiros dentro da Unión Europea. De aí que os produtores e industriais ligados ao leite definan liñas conxuntas para seguir apuntando o beneficio que supón o consumo lácteo. Por outra banda, o propio sector é consciente do descarte de alimentos na UE en todo o proceso que vai desde o campo ao súper. Isto último fai que o sector lácteo, con todo o peso que ten dentro da UE, insista no seu compromiso de reducción na perda de produtos alimentarios na Unión Europea. Expertos de referencia participaron o martes 24 de outubro no II Foro Lácteo baixo o lema "Nutrición, desperdicio cero e sustentabilidade no sector lácteo", convocados pola Organización Interprofesional Láctea (InLac) no Instituto Cervantes de Bruxelas, no marco da campaña “Conta cos produtos lácteos europeos”, cofinanciada pola Unión Europea. Este ano, o encontro estivo centrado na prevención do desperdicio alimentario e os bos usos na cociña, sen esquecer as bondades nutricionais e saudables de leite, iogur e queixo. O presidente de InLac, Daniel Ferreiro, avogou pola información veraz sobre o sector e sobre os alimentos lácteos, co obxectivo de que “a sociedade no seu conxunto poida coñecer de primeira man, con total honestidade e transparencia, todo o que hai detrás dun vaso de leite, un iogur ou unha porción de queixo. Porque falamos de alimentos nutritivos e saudables. E tamén con efectos positivos para o medioambiente e para a dinamización do medio rural no seu conxunto”. “O sector lácteo pode presumir duns métodos de produción que cumpren coa normativa máis estrita do mundo no que se refire a calidade, rastrexabilidade, seguridade alimentaria, benestar dos animais e compromiso coa sustentabilidade da actividade e coa loita contra o desperdicio alimentario”, remarcou Ferreiro. Ao seu xuízo, “as gandarías europeas, na súa inmensa maioría de carácter familiar, son un motor de desenvolvemento e de revitalización para as zonas rurais. E as industrias lácteas, as principais fábricas coas que contan moitos dos nosos pobos”. “A súa presenza contribúe a manter vivas as zonas rurais fixando poboación e creando emprego”, concretou o presidente. A directora xerente de InLac, Nuria María Arribas, incidiu en que a sustentabilidade do sector “é un compromiso que asumimos e a nosa folla de roteiro, os nosos traballos diarios, converxen cara a ese obxectivo de producir máis con menos, sendo cada día máis respectuosos co medio ambiente e asegurando a soberanía alimentaria”. “Porque non esquezamos -destacou Arribas- que a poboación mundial crece exponencialmente e teremos problemas de produción de todo tipo de alimentos con recursos cada vez máis escasos, como auga, pastos e terras”. Na súa opinión, “falar de sustentabilidade é facelo da loita contra o cambio climático implica e, así mesmo, da prevención do desperdicio alimentario”. Segundo datos da FAO, “se aproveitásemos a comida que actualmente se desperdicia, poderiamos alimentar a máis de dous mil millóns de persoas e combater os problemas de acceso á comida a nivel global”.

A Organización Interprofesional Láctea (InLac) impulsou un proxecto de I+D+i co obxectivo de desenvolver unha técnica de cuantificación de leites de diferentes especies en queixos que poida ser aplicada polos laboratorios de análises no futuro. O avance é moi significativo, posto que as técnicas dispoñibles ata o momento tiñan un carácter de detección, permitindo coñecer a ausencia ou presenza de leite dunha destas especies, pero sen chegar a cuantificar con precisión a porcentaxe de cada unha delas. A cuantificación da porcentaxe de leite que foi empregada para a a elaboración dun queixo non é unha tarefa sinxela e depende de varios factores, tanto relativos á composición do leite de partida, como dos diferentes procesos de fabricación, ou o grao de maduración do queixo, segundo explica InLac. Agora, desenvolveuse con éxito un método eficaz para a cuantificación de leites de diferentes especies en queixos de mestura, que poderá ser implementado no futuro nos laboratorios de análises lácteas. Esta técnica de proteómica dirixida PRM “presenta unha elevada especificidade, gran sensibilidade, un amplo rango dinámico de detección e é independente do estado de maduración da mostra de queixo”. En consecuencia, “é capaz de determinar, en termos de proteína, a cantidade de leite de cada especie nas mostras de queixo. Os resultados da validación realizada de acordo ás guías da AOAC demostraron as prestacións, robustez e fiabilidade do método para a análise de queixos tipo ibérico”, explican os autores. Na actualidade, está a consolidarse o método analizando outros tipos de queixos e un número maior de queixos comerciais tipo ibérico. Os queixos de mestura de leite de diferentes especies son producidos principalmente en países mediterráneos como España e moitos deles están protexidos por denominacións de orixe ou indicacións xeográficas, o que lles outorga un valor engadido cara ao consumidor. En España o 40% do queixo que se produce é queixo de mestura. No futuro, os fabricantes terán unha arma poderosa para poder certificar os lácteos presentes nos queixos de mestura e potenciar o seu valor e prestixio nos esixentes mercados nacional e internacionais.

A falta de leite, polo descenso de produción nos últimos meses, e os prezos, que se manteñen en niveis elevados pese á baixada xeralizada na renovación dos contratos desta primavera, están a levar ás industrias e cadeas de distribución asentadas en España a tirar das importacións para subministrarse. Cada día, máis de 30 cisternas de leite e nata cruzan a fronteira, principalmente de Francia e Portugal, pero tamén de Alemania e Holanda, entre outros países. Son cantidades significativas, que non se vían nos últimos anos.

A chegada de cisternas de leite e nata duplicouse con respecto ao ano pasado e a importación de queixos aumentou un 20%

O queixo segue a mesma tendencia. As máis de 50.000 toneladas importadas nos dous primeiros meses do ano supoñen un máximo histórico, xunto ó ano 2016. Cómpre ter en conta ademais que o volume importado de queixos nestes dous meses representa aproximadamente unhas 350.000 toneladas de leite equivalente. Ante esta situación, o sector chama a adoptar medidas. Falamos da situación con Román Santalla, responsable do sector leiteiro de UPA, a matriz estatal de Unións Agrarias, e secretario da Interprofesional Láctea (InLac), un órgano que reúne a produtores e industrias no que se fai un seguemento trimestral das importacións de leite e derivados, entre outras moitas funcións. “Estabámolo vendo. Ante o prezo que estaba mantendo aquí a materia prima, tanto a industria como a distribución recorren ao de sempre, ás importacións, xerando presión interna para tentar desmantelar o mercado”, cuestiona. Román pon o foco na importancia dunha etiquetaxe clara. “A etiquetaxe da orixe do leite, iniciada a partir da crise de prezos do 2015-2016, deu moi bos resultados. O leite que se vende hoxe é basicamente de orixe español, porque ninguén quere collerse as mans dicindo que está vendendo leite francés”, asegura.

Coa etiquetaxe da orixe do leite conseguimos que ninguén queira collerse as mans dicindo que está vendendo leite francés

Por iso, di, “é moi importante seguir avanzando tamén na etiquetaxe da orixe do queixo". "Quédanos un camiño longo aínda por andar nese sentido. Sabemos que hai unha valoración crecente dos produtos de proximidade por parte do consumidor”, argumenta. Altibaixos no prezo do queixo O queixo sufriu nos últimos meses unha serie de oscilacións no prezo, cun comportamento distinto en España con respecto ao resto de países europeos. “As queixerías españolas non lograron trasladar á distribución a suba de custos. Por iso están botando man ao leite spot para facer queixo industrial. O fluxo das cisternas de leite importadas vén basicamente para queixo e o leite desnatado úsase tamén moito para o produto industrial”, asegura Román.

As importacións de cisternas de leite veñen basicamente para queixo, non para envasar para consumo directo

“A suba do queixo en Europa foi espectacular nunha primeira fase, cunha suba fortísima, dun 35% de penalti, mentres aquí o queixo español, particularmente o galego, foi capaz de trasladar tan só un 10% de subida. Por iso as queixerías galegas estiveron en problemas. Pero nos últimos meses o queixo galego e español seguiu aumentando o prezo, ata lograr unha revalorización do 20-25% neste momento, mentres o queixo en grandes barras que vén de Europa e que despois se trocea aquí, sufriu unha baixada tremenda”, conta. “Non somos capaces de competir co queixo alemán” Román, que é tamén presidente da cooperativa Cobideza, que conta con queixería propia (Dona Cobiña), recoñece que “en España as queixerías non somos capaces de competir en prezo co queixo alemán”.

En España as queixerías non temos tecnoloxía nin volume para competir coas grandes fábricas alemás, onde desnaturalizan o leite e logran facer queixo a prezos irrisorios

“O queixo que vén a España é un queixo prefabricado. O que chega aquí son, por así dicilo, os 'despoxos' do leite convertidos en queixo, pero como se corta nunha máquina e se bota nunha hamburguesa ou nunha pizza, séguese usando. Primeiro desnaturalizan o leite, sácanlle até a última 'alegría', aproveitan a materia graxa e a proteína a tope e co que queda fan queixo. Son fábricas moi grandes que teñen capacidade para facer iso. O valor engadido sácanllo aos outros produtos e logran producir o queixo a prezos irrisorios. En España as queixerías non temos tecnoloxía nin volume para competir con iso”, admite. O sector español está posicionado no mercado sobre a base da calidade e orixe, pero advirte da necesidade de controlar as importacións e de etiquetar correctamente os queixos importados, así como os sucedáneos de queixo que, en ocasións, se etiquetan como queixo, un problema do que se vén advertindo desde hai anos.

Cales son as claves para manter unha alimentación saudable? E que papel deben xogar os lácteos como o leite, o queixo ou o iogur? A doutora Rosaura Leis, recoñecida pediatra con décadas de experiencia profesional no Hospital Clínico Universitario de Santiago de Compostela, profesora da Facultade de Medicina da Universidade de Santiago (USC) e asesora do Comité de Sustentabilidade Láctea de Interprofesional Láctea (Inlac), non ten dúbidas de que os lácteos deben formar parte da base da pirámide alimentaria saudable. Leis recomenda tomalos todos os días -polo menos tres racións- para garantir a inxesta de macro e micronutrientes esenciais para saúde. Leis é investigadora principal do grupo de investigación Nutrición Pediátrica do Instituto de Investigación Sanitaria de Santiago; membro do Ciber de Obesidade; presidenta da Fundación Española da Nutrición (FEN) e do Comité de Nutrición e Lactación Materna da Asociación Española de Pediatría. A súa tese doutoral analizaba a prevalencia da mala absorción e intolerancia á lactosa en Galicia. Máis de 20 anos de experiencia, case douscentos artigos científicos e múltiples traballos de investigación sobre boa alimentación e menor risco metabólico nos nenos e adolescentes aválana. Na súa opinión, non se entenderían as dietas mediterránea ou atlántica sen os alimentos tan vinculados ao territorio como os lácteos. Entre os seus beneficios, son fonte principal de calcio, de vitaminas liposolubles e proteínas. Sen esquecer as graxas, xa que cada vez máis investigacións científicas observan a súa asociación con menor risco de certas enfermidades.

Os lácteos nas diferentes etapas da vida

A doutora considera imprescindible o consumo de lácteos pola muller durante a xestación e lactación, e polo neno ata o final da adolescencia, que é cando se alcanza o máximo pico de masa ósea, garantindo a achega de calcio. Neste contexto, Leis remarca que a nai xestante debe ser consciente de que tomar lácteos nesta etapa da vida, no contexto dunha boa alimentación e estilos de vida, non só vai favorecer a súa saúde, senón a do seu fillo a curto, medio e longo prazo. Os 1000 primeiros días de vida, que inclúen desde o período fetal son unha xanela de oportunidade para previr enfermidades de neno, de adulto e de ancián.

"Cunha adecuada inxesta de lácteos, poderemos alcanzar un máximo pico de masa ósea ao final da adolescencia, aínda que logo deberemos manter o seu consumo ao longo de toda a vida”

“Non esquezamos que unha das enfermidades máis prevalecentes e dexenerativas durante a idade adulta é a osteoporose. Cunha adecuada inxesta de lácteos, poderemos alcanzar un máximo pico de masa ósea ao final da adolescencia, aínda que logo deberemos manter o seu consumo ao longo de toda a vida”, lembra a doutora. A doutora tamén insiste en que a idade pediátrica é fundamental para os nosos ósos. Ao final da adolescencia alcánzase o pico máximo de masa ósea. “Todo o que almacenásemos nas nosas reservas é unha garantía para a saúde ósea a curto, medio e longo prazo, e a prevención da osteoporose”, indica. En opinión de Leis e outros expertos médicos de referencia, unha dieta equilibrada inclúe 2-3 racións de lácteos ao día en nenos e adultos e 3-4 se falamos de certas etapas e colectivos con necesidades adicionais. Unha ración de leite equivale a 200-250 mililitros (unha cunca ou vaso) e a ración de iogur sitúase nos 250 gramos (2 iogures). Mentres tanto, a porción de queixo semicurado ou curado recomendada rolda os 30 gramos e, a de queixo fresco chega ata os 60 gramos ao día.

Conta cos produtos lácteos europeos

Desde a Inlac tamén reivindican o modelo de produción láctea europeo, onde prima a calidade, rastrexabilidade, benestar animal, seguridade alimentaria e o compromiso ambiental, que contribúen a que os lácteos elaborados no mercado comunitario teñan cada vez máis proxección internacional, ofrecendo amplas garantías aos consumidores de todo o mundo. A campaña europea “Conta cos produtos lácteos europeos” impulsada pola InLac busca informar desde unha perspectiva científica dos valores que hai detrás do sector lácteo, no plano ambiental e tamén nutricional. O sector lácteo está moi sensibilizado co cambio climático, e por iso, traballa nunha folla de ruta para alcanzar a neutralidade climática, que empeza por avaliar os niveis de emisións asociadas á produción, procesado e comercialización dos lácteos. O obxectivo é reducir as emisións progresivamente para producir a mesma cantidade de leite, optimizando os recursos e reducindo a súa pegada ambiental. Ademais, os propios pastos, son un sumidoiro natural de carbono e a actividade gandeira axuda a mantelos. A xuízo de InLac, a opinión pública debe coñecer todas as implicacións positivas derivadas do pastoreo, que axuda á dispersión das sementes, favorecendo así a rexeneración das especies vexetais, á vez que contribúe a evitar os incendios forestais. Desde a Inlac reivindican que o sector lácteo europeo está firmemente comprometido coa produción de alimentos de calidade e cada día máis respectuosos co Planeta.

O presidente da Organización Interprofesional Láctea (InLac), Daniel Ferreiro, e o presidente de Cajamar, Eduardo Baamonde, presentaron este xoves en Lugo a publicación El sector lácteo en España xunto aos dous coordinadores da obra, Edelmiro López, profesor de Economía Aplicada da Universidade de Santiago de Compostela, e Manuel Láinez, consultor de investigación e innovación alimentaria de Cajamar. O libro analiza en profundidade a evolución experimentada polo conxunto do sector desde 2015, cando desaparece o sistema de cotas lácteas na UE e se inicia unha progresiva liberalización da produción, atopándose na actualidade a oferta española de leite e os seus derivados “nunha conxuntura favorable de prezos á alza”, considera a análise realizada. O obxectivo desta publicación, promovida por Cajamar en colaboración coa Interprofesional Láctea é “achegar unha visión actual da dinámica recente, a realidade e os retos futuros da cadea láctea en España”. Esta monografía foi publicada en xullo de 2022. Con todo, e “a pesar da conxuntura do sector no último ano, conserva no esencial a súa vixencia”, aseguraron Manuel Laínez e Edelmiro López, coordinadores do estudo.

Na actualidade a oferta española de leite e os seus derivados atópase nunha conxuntura favorable de prezos á alza

Na súa elaboración participaron 38 especialistas recoñecidos do ámbito académico e investigador, analizando os diferentes elos da cadea (explotacións gandeiras, industria, distribución e consumo) desde distintos enfoques (contexto europeo e internacional, análise socioeconómica, mercados, tecnoloxía, sistemas de produción, sustentabilidade ambiental, nutrición e saúde). De 200.000 a 20.000 produtores Eduardo Baamonde destacou a evolución que experimentou o sector lácteo, adaptándose aos diferentes retos como a globalización, as melloras tecnolóxicas e as novas políticas comunitarias. “A clave da procura da rendibilidade xa non é tanto a mellora da competitividade, pois creo que este sector, sobre todo, na parte da produción, fixo os deberes nesta reconversión, e hoxe en día a produción media española está á altura da media comunitaria”, recalcou. Natural de Vilalba e enxeñeiro agrónomo, o presidente de Cajamar lembrou que o número de explotacións lácteas pasou nas últimas décadas de 200.000 ás 20.000 actuais. “Produciuse unha restruturación importante, sobre todo na parte produtora pero o sector actualmente está moito máis profesionalizado e moito máis orientado ao mercado. Estase internacionalizando máis, enfocándose a produtos de valor engadido, que eu creo que é o que hai que facer. O sector xa é moi competitivo e agora o que está buscando é productos e procesos que aporten valor”, afirmou. Neste sentido, recalcou que “debemos enfocarnos a analizar como podemos agregar valor, a través da diferenciación de procesos e produtos, e tamén o posicionamento de marca, que é un elemento clave para poder garantir o recoñecemento do verdadeiro valor do leite e dos produtos lácteos por parte do consumidor”.

Non poderiamos entender Galicia e o mundo rural sen o sector lácteo

“Queda unha asignatura, que é difundir e divulgar os valores do sector lácteo, porque o consumidor moitas veces descoñece aspectos relevantes como o contido nutricional dos produtos lácteos, os beneficios que teñen para a saúde ou o valor social e medioambiental que aporta o sector lácteo. O sector lácteo en Galicia é unha forma de vida, forma parte dunha cultura e dunha forma de entender o mundo e é fundamental sobre todo no mantemento do tecido rural porque fixa poboación e mantén o territorio”, asegurou. Escenario “muy volátil” Daniel Ferreiro, presidente da InLac, xunto a Eduardo Baamonde Pola súa banda, Daniel Ferreiro agradeceu a Cajamar o seu apoio para a elaboración desta publicación, que definiu como “unha pequena biblia do sector”, destacando a súa presentación en Lugo, “capital láctea de España”, afirmou. Así mesmo, o presidente da InLac reiterou a necesidade de afrontar os retos actuais que ten o sector: “Estamos preocupados pola caída da produción e a perda de efectivos no sector. Todos os factores van unidos: non hai relevo porque falta renda, recoñecemento social e calidade de vida. Ou buscamos solucións ou estaremos a poñer en perigo a toda a cadea láctea, desde a produción e as cooperativas á transformación láctea, pero non só iso, senón tamén ao medio rural e os ecosistemas”, argumentou o presidente da Interprofesional.

Debemos buscar saídas máis adecuadas fronte ao imparable aumento dos custos de produción e a enerxía

Ademais, engadiu,“debemos buscar saídas máis adecuadas fronte ao imparable aumento dos custos de produción e a enerxía, agravado trala invasión de Ucraína, e loitar porque o leite non se utilice como produto reclamo nos lineais. Necesitamos que a sociedade sexa consciente do traballo que existe detrás de cada vaso de leite, iogur, porción de queixo ou calquera outro alimento lácteo que consuma”. Vertebración e internacionalización Ferreiro insistiu no papel da Interprofesional Láctea para “mellorar a vertebración, a sustentabilidade e a xeración de valor”. “Somos un foro estable de debate e acordo entre todos os axentes da cadea láctea, un punto de encontro para representar os intereses comúns", destacou. 

A INLAC é un punto de encontro das distintas patas da cadea; aí confluímos, discutimos e acordamos

Destacou tamén a necesidade de “recuperar” o papel central dos produtos lácteos na dieta e o labor que está a levar a cabo a Interprofesional Láctea neste sentido. “Houbo moita desinformación e os produtos lácteos chegáronse a banalizar. Temos que recuperar o prestixio nutricional dos produtos lácteos no consumidor e facer un esforzo en poñer en valor o traballo desas 20.000 familias que están á fronte das explotacións e a súa importancia desde o punto de vista económico, social e ambiental”, afirmou.

Temos que facer un esforzo por conectar de novo co consumidor e coa sociedade en xeral para que se recoñeza o valor dun vaso de leite desde o punto de vista económico, social e ambiental

Neste sentido, a INLAC seguirá apostando pola divulgación e promoción dos produtos lácteos con diversas campañas, algunhas xa moi recoñecidas polo consumidor, como 3 lácteos ao día ou Quesea. Un novo campo de acción é o apoio ás estratexias de internacionalización do sector. “Nos próximos meses abordaremos unha campaña de promoción dos queixos españois en EEUU, para o que contaremos coa colaboración da Unión Europea. Estamos moi ilusionados por abrir o mercado americano, que é un mercado moi importante en derivados lácteos e concretamente en queixos”, explicou Ferreiro.

Principais conclusións: aumento do consumo mundial grazas a Asia, incremento de prezos en Europa e redución do déficit comercial en España

Manuel Láinez e Edelmiro López durante a presentación das conclusións do estudo Manuel Láinez e Edelmiro López, coordinadores do libro, foron os encargados de debullar o seu contido. Entre as principais conclusións, os autores do estudo destacan que “o consumo de produtos lácteos segue medrando no mundo, especialmente en Asia (90% do aumento mundial 2008-2018)”. Esa expansión prevese que continúe na presente década, aínda que a un ritmo menor. Na parte da oferta, “desde 2015 (desaparición das cotas) as entregas de leite de vaca aumentaron na UE a taxas moderadas (+5,5% no período 2015-2020)”, indica o estudo. O destino dese incremento de produción europea repartiuse ao 50% entre o mercado interno e a exportación.

Perspectiva ata 2030: ralentización do crecemento de produción (a un ritmo dun 0,6% anual) e alza do prezo do leite no mercado comunitario

Pero ese crecemento da produción freouse no último ano como consecuencia de factores como o incremento de custos nas explotacións por mor da guerra de Ucraína, así como de factores climáticos e ambientais. “As perspectivas ata 2030 indican unha ralentización dese crecemento (a un ritmo dun 0,6% anual) e unha alza do prezo do leite no mercado comunitario”, destaca Edelmiro. Concentración da produción O incremento en España, destacando comunidades como Galicia, foi desde 2015 “significativo” e “claramente superior á media comunitaria”. O estudo prevé que continúe o “proceso de restruturación das ganderías lácteas cara a explotacións máis grandes, tecnificadas e intensivas, concentradas en zonas especializadas”. España conta con máis de 20.600 gandeiros dedicados á produción do leite. Deles, 12.500 fano na produción láctea procedente da vaca (61%), 4.800 de cabra (23%) e 3.300 de ovella (16%). España é hoxe o sétimo maior produtor de leite de vaca de Europa, tras Alemaña, Francia, Reino Unido, Holanda, Italia e Irlanda; é tamén unha potencia en leite de ovella, só superada por Grecia; e a segunda en leite de cabra, despois de Francia. Crecemento das empresas de tamaño medio En España hai máis de 1.500 centros autorizados para a recollida e transformación de leite, que xeran máis de 30.000 empregos, o 8,5% do total do conxunto do sector agroalimentario, e un volume de negocio superior aos 9.500 millóns de euros. A industria en España absorbeu todo o incremento da produción interna de leite. “Na última década o volume de leite procesado aumentou en 1,3 millóns de toneladas, máis da metade dese aumento foi destinado a queixos e o resto a iogures, sobremesas e produtos industriais, fronte á estabilidade do leite envasado”, concretan os autores do libro. Ao mesmo tempo, producíronse cambios na estrutura empresarial, cun forte crecemento dun grupo de empresas de tamaño medio.

Na última década as vendas ao exterior de queixo español rexistraron un incremento do 125%

No últimos ano reduciuse o déficit estrutural da balanza comercial española de produtos lácteos, destacando datos como que na última década as vendas ao exterior de queixo español rexistraron un incremento do 125%. Dominio da gran distribución A análise realizada pon de relevo o “forte dominio da gran distribución no comercio minorista de leite e produtos lácteos, superior ao 90%” e recomenda “a necesidade de consolidar relacións estables e estratexias de colaboración entre os elos da cadea”. O estudo destaca ademais o “rol relevante” das cooperativas, sobre todo na comercialización do leite e o aprovisionamento de insumos ás explotacións, así como a súa “contribución á resiliencia da cadea”.

A interprofesional láctea (INLAC) presenta este xoves en Lugo o seu estudo sobre o sector en España. O acto terá lugar ás 12:30 horas no Hotel Méndez Núñez. A benvida aos asistentes ao acto correrá a cargo de Eduardo Baamonde, presidente de Cajamar; de Daniel Ferreiro, presidente da InLac; e de Raúl Ortega, director territorial de Cajamar. A continuación, os coordinadores do estudo, Manuel Lainez e Edelmiro López, presentarán o libro que analiza a situación do sector lácteo en España. Por último, haberá un coloquio entre os asistentes para pechar o programa.

Calidade, rastrexabilidade, benestar animal, seguridade alimentaria e compromiso ambiental son puntos fortes do modelo de produción europeo, que contribúen a que os lácteos elaborados no mercado comunitario teñan cada vez máis proxección internacional, ofrecendo amplas garantías aos consumidores de todo o mundo. Son tamén algúns dos factores que pon en valor a campaña europea “Conta cos produtos lácteos europeos” que está a impulsar a Organización Interprofesional Láctea (InLac). Esta campaña europea trata, en consecuencia, de informar desde unha perspectiva científica dos valores que hai detrás do sector lácteo, no plano ambiental e tamén nutricional. "O modelo de produción europeo abre portas aos lácteos nos mercados exteriores", explica o presidente de InLac, Daniel Ferreiro. Ademais, o marco lexislativo da UE serve de inspiración para o desenvolvemento de modelos noutros continentes que apostan por elevar os seus propios estándares como resposta ás demandas dos consumidores de hoxe en día.

Alto compromiso do sector co medio ambiente

O sector lácteo está moi sensibilizado co cambio climático, e por iso, traballa para alcanzar a neutralidade climática, que empeza por avaliar os niveis de emisións asociadas á produción, procesado e comercialización dos lácteos. "O obxectivo é reducir as emisións progresivamente para producir a mesma cantidade de leite, optimizando así os recursos, reducindo a nosa pegada ambiental. Ademais, os propios pastos, son un sumidoiro natural de carbono, e a actividade gandeira axuda a mantelos", indica Ferreiro. Dende a Inlac defenden que a opinión pública debe coñecer todas as implicacións positivas derivadas do pastoreo, que axuda á dispersión das sementes, favorecendo así a rexeneración das especies vexetais, á vez que contribúe a evitar os incendios forestais, grazas a que os ruminantes eliminan a forraxe facilmente inflamable. “Isto tradúcese, ademais de nun beneficio directo para as especies vexetais e indirecto para a fauna que habita nestes ecosistemas; en maior biodiversidade”, engade o presidente da Interprofesional. Neste contexto, os profesionais dos sectores do vacún, ovino e caprino de leite son conscientes de que melloraron moito en eficiencia e tamén a concienciación dos propios produtores co coidado da natureza e dos ecosistemas. E que deben seguir avanzando para manter os seus compromisos co Planeta e cos consumidores.

A chave de mercados internacionais

Reputados científicos do Comité de Sustentabilidade Láctea (o órgano asesor da campaña europea impulsada por InLac), explican como o modelo de vangarda europeo abre portas nos mercados internacionais, máis aínda naqueles destinos onde xurdiron problemas de seguridade alimentaria como en China. Tal e como lembran, o modelo de produción europeo leva moitos anos traballando de acordo coas esixencias dos consumidores en termos de seguridade alimentaria, calidade dos produtos, impacto ambiental e benestar animal. “Este modelo produtivo debe xerar un valor engadido aos alimentos europeos á hora da súa comercialización, tanto dentro como fóra da UE, poñendo no mercado uns alimentos acordes cos consumidores máis esixentes”, sinala o doutor enxeñeiro agrónomo pola Universitat Politècnica de València e subdirector do Departamento de Ciencia Animal no Instituto Universitario de Ciencia e Tecnoloxía Animal, Fernando Estellés. "A Unión Europea foi elevando nos últimos anos o nivel de esixencia en materia de seguridade alimentaria, impacto ambiental e benestar animal nos seus sistemas de produción láctea, o que permitiu que sexa referente a nivel internacional”, explica David R. Yáñez, doutor en veterinaria e investigador científico do CSIC. “Temos un tesouro e non sempre somos plenamente conscientes de iso”, explica o doutor enxeñeiro agrónomo Tomás García-Azcárate, tras lembrar que os lácteos europeos ofrecen garantías de máxima calidade e rastrexabilidade, sen esquecer outros atributos como sabor ou orixinalidade que os fan únicos e cada vez máis demandados en terceiros países. Ademais, os valores nutricionais dos lácteos suman atractivo para defender o seu consumo, no marco dunha dieta equilibrada, como a Mediterránea. Os lácteos achegan proteínas e hidratos de carbono, fundamentalmente en forma de lactosa, ademais de calcio, potasio, fósforo, zinc e outros minerais, así como vitamina B12 e A. Así, dende a Interprofesional continúan a reivindicar tamén a importancia dun consumo regular de lácteos polo seu aporte nutricional.  

O lucense Daniel Ferreiro Otero acaba de ser elixido novo presidente da Organización Interprofesional Láctea (Inlac), durante a asamblea xeral celebrada esta mañá en Madrid. Ferreiro asume o cargo en representación de Cooperativas Agro-alimentarias de España. Daniel Ferreiro é fillo de gandeiros e conta cunha ampla traxectoria en diferentes ámbitos de responsabilidade do cooperativismo agroalimentario. Actualmente, compaxinará o novo cargo, entre outras responsabilidades, coa presidencia do Consello Sectorial de Leite e Alimentos Lácteos de Cooperativas Agroalimentarias de España e o seu labor como director xeral na cooperativa AIRA. Ademais do cargo de presidente, renovouse o resto da xunta directiva que exercerá as súas funcións durante os próximos dous anos. Ignacio Elola, da Federación Nacional de Industrias Lácteas (Fenil), ostentará a vicepresidencia primeira; Rosario Arredondo, da Coordinadora de Organizaciones de Agricultores y Ganaderos (COAG), a vicepresidencia segunda; Román Santalla, de Unión de Pequeños Agricultores y Ganaderos (UPA), a secretaría, e Ramón Artime, da Asociación Agraria de Jóvenes Agricultores (Asaja), a tesourería. A nova directiva da Inlac, esta mañá durante a asemblea. O novo presidente de InLac destacou e recoñeceu o traballo realizado polo seu predecesor no cargo, Ignacio Elola, durante estes dous últimos difíciles anos, marcados pola pandemia, o inicio da invasión de Ucraína e importantes problemas de sustentabilidade económica e social do sector lácteo. A pesar deste complicado contexto, InLac impulsou campañas de promoción a nivel nacional e internacional.

Retos da nova directiva

O novo presidente de InLac chega ao cargo consciente do momento crucial que vive o sector lácteo, que obriga a todas as organizacións da interprofesional a colaborar e implicarse na procura de estratexias e accións que contribúan ao mantemento do tecido social e empresarial do sector lácteo. O mandato da nova xunta directiva, que agora dá comezo, coincide coa entrada en vigor da nova Extensión de Norma e que marcará en gran medida as liñas de traballo que desenvolverá a interprofesional durante o mesmo.  A promoción dos alimentos lácteos españois dentro dunha dieta saudable, sostible e socialmente responsable seguirá sendo unha das liñas fundamentais da interprofesional. Poñendo en valor as propiedades nutricionais e os beneficios que achega para a saúde tomar polo menos tres lácteos ao día, de acordo coa evidencia científica, as principais guías de alimentación e a Fundación Española da Nutrición. Ademais, neste novo período, quere poñerse aínda máis en valor o traballo das familias que viven deste sector, o seu papel no mantemento do tecido social e económico do medio rural e a súa importancia na sustentabilidade ambiental dos nosos campos. InLac seguirá profundizando na difusión de alimentos lácteos de vaca, ovella e cabra, para promocionar o seu consumo e promover actuacións que faciliten unha información axeitada e veraz. O sector lácteo tradicionalmente sufriu unha falta de rendibilidade que reduciu moi significativamente o número de gandeiros e pon en perigo a supervivencia de cooperativas e empresas lácteas. Por iso, a vertebración sectorial será fundamental para asegurar o futuro das familias e as empresas ligadas a este sector. En España hai máis de 19.800 persoas gandeiras dedicadas á produción do leite e máis de 1.500 centros autorizados para a recollida e transformación de leite, que xeran máis de 30.000 empregos. Para lograr este obxectivo, desde a nova presidencia buscan favorecer o diálogo dentro da interprofesional, entre as organizacións membro, e fóra da interprofesional, por exemplo, coa distribución e a administración, co fin de chegar acordos de utilidade para o sector, de promover a súa sustentabilidade e protexer ás familias que viven do mesmo. Nesta nova etapa a Presidencia ten como obxectivo achegar máis a interprofesional ao sector, trasladar o traballo que se está realizando en prol do sector grazas á cooperación das organizacións ASAJA, COAG e UPA, FENIL e Cooperativas Agro-alimentarias de España, e ao equipo da propia InLac, ás familias e ás empresas que fan posible e que contribúen para que siga funcionando.  

Á falta da súa publicación no BOE, a Organización Interprofesional Láctea (InLac) fixa a aportación económica conxunta de produtores e transformadores en 3,5 céntimos/100 litros para os vindeiros catro anos na súa cuarta extensión de norma. A cantidade correspondente tanto a produtores como a transformadores será a mesma, de 1,75 céntimos/100 litros. A vixencia desta irá desde o 2 de xaneiro de 2023 ata o 31 de decembro de 2026. Establécese como modelo de financiación unha cota de produción e outra de elaboración. A cantidade económica reduciuse respecto á extensión de norma vixente -2019/2022- e será igual para produtores e elaboradores, así como para os tres tipos de leite, é dicir, para vaca, ovella e cabra. Para calcular a cota estimouse a produción de leite dos vindeiros 4 anos e realizouse un análise de todas as actividades en cada unha das liñas de traballo e o custo aproximado. En total, o orzamento estimado para estes catro anos de vixencia -2023/2026- será de 11,8 millóns de euros, investindo nas mesmas liñas de traballo que a norma anterior. O 80 % dos fondos recadados destinarase a promoción e comunicación. O obxectivo é poñer en marcha campañas que poñan en valor o leite e os produtos lácteos de orixe nacional, destacando as súas propiedades nutricionais e saudables, e dando a coñecer o compromiso do sector co medio ambiente. Desta forma creáronse dúas subliñas: ‘Promoción e comunicación do leite e os produtos lácteos’ e ‘Mellora da imaxe da produción gandeira e a sustentabilidade social e ambiental da actividade do sector lácteo’ cunha dotación orzamentaria mínima do 55% e do 35% respectivamente que garanta e estabilice fondos para proxectos a longo prazo. O 7 % do orzamento destinarase ao capítulo de vertebración sectorial cuxo fin é fomentar a transparencia en toda a cadea láctea, elaborando e difundindo información de valor engadido e clave para todos os axentes do sector. Ademais, porase a disposición de todos os operadores do sector as ferramentas necesarias para contribuír a actuar como axente vertebrador, contribuíndo a equilibrar o sector lácteo. A liña de I+D+i, que contará co 6% do orzamento, ten como propósito desenvolver estudos e informes sobre asuntos de interese para o sector lácteo e pór en marcha proxectos de ámbito sectorial, non competitivo; contribuíndo á sustentabilidade, modernización, profesionalización e desenvolvemento tecnolóxico do sector lácteo español. O 7 % restante asignarase á xestión da extensión de norma. Cotas de produción e de elaboración A cota de produción e a cota de elaboración aplicaranse a toda a produción de leite de vaca, ovella e cabra que se entregue dentro do territorio español. Desta forma, o pago da cota de produción recaerá sobre as explotacións gandeiras produtoras e vendedoras de leite cru de vaca, ovella ou cabra. Tamén o fará sobre aqueles produtores que destinen directamente ao consumidor toda ou parte do leite que produzan e/ou elaboren produtos lácteos de vaca, ovella e cabra de venda na explotación. O pago da cota de elaboración recaerá sobre os operadores que transformen leite cru de vaca, ovella e cabra. No sistema introducíronse, por outra banda, algunhas novidades. Até agora a figura do recadador-pagador único, correspondíase co primeiro comprador identificado e rexistrado na aplicación informática de Infolac. Agora, nesta nova extensión de norma, a figura de pagador-recadador na cota de produción será o primeiro comprador identificado e rexistrado na aplicación informática Infolac. Esta cota trasladarase aos gandeiros reflectíndoa na factura. Por outra banda, no caso da cota de elaboración, o recadador-pagador será o primeiro comprador identificado e rexistrado na aplicación informática Infolac, responsable da primeira transacción co gandeiro, en función do leite que transforme; ou ben, o operador identificado e rexistrado na aplicación informática Infolac como comprador de leite cru nas declaracións obrigatorias complementarias efectuadas polos primeiros compradores de leite de vaca, ovella e cabra.

A Organización Interprofesional Láctea (InLac) está convencida do papel que o queixo pode e debe ter nos nosos hábitos de consumo, sen esquecer que se trata dunha xoia gastronómica, un dos máximos expoñentes da dieta mediterránea e, mesmo, emblema da ‘Marca España’. Por iso está a impulsar a campaña de divulgación “Quesea”, co obxectivo de dar a coñecer a enorme variedade, prestixio e valores dos queixos de orixe nacional.

Entre outros aspectos, o queixo contén proteínas de alto valor biolóxico e calcio, que é un dos minerais máis importantes para o corpo humano; precisamente, o queixo é un dos alimentos que o alberga en maior concentración. Este mineral axuda a formar e manter os dentes e os ósos sans, pero tamén é esencial para o funcionamento do sistema nervioso e muscular. Ademais, axuda a que o sangue circule a través dos vasos sanguíneos e a liberar hormonas e encimas que inflúen en case todas as funcións do organismo.

Os queixos son fonte de antioxidantes naturais, proteínas e micronutrientes. Diversos estudos publicados en revistas científicas (The American Journal of Clinical Nutrition, The Lancet, Advances in Nutrition…) demostraron ademais que a inxesta de queixo non afecta á saúde cardíaca, como erroneamente críase hai anos, e mesmo reduce as enfermidades asociadas.

Non cabe dúbida. Os expertos no ámbito da nutrición e a saúde recomendan consumir lácteos de maneira regular e o queixo é un deles. Non en balde, este alimento é rico en vitaminas A e D, que axudan ao corpo na realización de procesos clave, a absorber o calcio e a manter os ósos e os dentes sans. O queixo tamén é rico en vitaminas do grupo B, entre as que destaca a B12, a B9 (ácido fólico), a B1 (tiamina) ou a B2 (riboflavina). E ademais, están riquísimos.

O queixo e as tres racións de lácteos ao día
Tal e como subliñan desde o Comité Científico de InLac, integrado por expertos en farmacia, nutrición, e pediatría, o consumo de queixo é desexable e sempre será aceptable para computar as 3 racións de lácteos que debemos tomar por día, de media, segundo marcan as principais guías de alimentación e tamén a Fundación Española de la Nutrición, pois existe un amplo consenso entre a comunidade médica e científica que apunta a necesidade de consumir 3 lácteos ao día en todas as idades, desde a nenez ata a idade avanzada.

A recomendación xeral é consumir entre 2 e 3 racións de lácteos ó día. No caso de embarazadas, mulleres lactantes, adolescentes, deportistas ou anciáns, aconséllanse entre 3 e 4

Así, o recomendado é inxerir entre 2 e 3 racións se falamos de nenos e adultos e entre 3 e 4 no caso de embarazadas, mulleres lactantes, adolescentes, deportistas ou anciáns.

Ademais, recentes estudos atoparon beneficios para a saúde e para o control de peso na graxa do leite. Por tanto, os consumidores preocupados pola saúde non teñen por que optar sempre por produtos light.

E é que ningún alimento engorda, como produto illado; o que leva a un incremento de peso é o total do consumido a longo prazo, especialmente cando se toman máis calorías das que se gastan.

Máis información e receitas en www.quesosdeespaña.es

—

InLac é a organización interprofesional que engloba ao lácteo de España (Cooperativas Agro-alimentarias de España, FENIL, ASAJA, COAG e UPA) e un instrumento fundamental de interlocución e vertebración. É un foro estable de discusión entre os seus membros, respectando os ámbitos de actuación propios de cada organización.

O sector lácteo é un dos máis importantes desde o punto de vista económico, social e ambiental. De feito, o sector lácteo (vacún, ovino e caprino) factura en España uns 13.000 millóns de euros ao ano e xera 60.000 empregos directos. Só as industrias lácteas supoñen 9.500 millóns de euros ao ano de volume de negocio e empregan a 30.000 persoas, segundo destaca a Organización Interprofesional Láctea (InLac) nun comunidado. "O noso sector é motor de economía, emprego e desenvolvemento rural. Sen esquecer que a gandaría limpa prados e montes, sendo esencial na prevención de incendios forestais", explicou o presidente da Organización Interprofesional Láctea (InLac), Ignacio Elola. Por iso, InLac está a traballar para que o sector poida comunicar mellor os seus valores e contribucións á sociedade, no marco da nova campaña "Conta cos produtos lácteos europeos", cofinanciada pola UE. "Afortunadamente temos un sector con enorme potencial de crecemento, especialmente en transformados como queixos, iogures e sobremesas lácteas, ademais, os seus métodos de produción europeos cumpren coas máximas garantías en calidade, trazabilidade, seguridade alimentaria e benestar animal", precisou Elola. O sector lácteo representado en InLac está firmemente comprometido coa saúde dos consumidores e co medio ambiente. "Por esta razón, a nosa folla de ruta aposta, en primeiro lugar, por avanzar na sustentabilidade dos nosos procesos produtivos e por manter as contornas rurais, coidándoas fronte á desertización, os incendios e a perda de biodiversidade. En segundo termo, por seguir elaborando leite e alimentos lácteos de excelencia con total trazabilidade e seguridade, que contribúan a unha dieta saudable e equilibrada. E en último lugar, por continuar contribuíndo ao desenvolvemento económico, ao emprego rural e ao progreso social, loitando contra a España baleirada", subliñou o presidente. Elola lembrou que os consumidores cada día aprecian máis a importancia dos produtores de lácteos como actores relevantes para manter o medio rural, aínda que queda moito camiño por percorrer para comunicar todo o que hai detrás dun vaso de leite, un iogur ou un anaco de queixo. O punto de partida é positivo, xa que o 73% dos consumidores consideran que os alimentos lácteos son sustentables principalmente desde o punto de vista social e ambiental, de acordo cunha recente enquisa realizada por Ikerfel para InLac, engadiu. Os produtores e os fabricantes son elementos craves para protexer o medio ambiente e este é o camiño polo que debe continuar o sector lácteo, valorou a directora xerente desta Interprofesional, Nuria María Arribas. Os exemplos e compromisos son moi amplos, lembra: "Os pastos secuestran o dióxido de carbono, un dos gases responsables do cambio climático. A actividade mantén coidados os ecosistemas. Os gandeiros modelan os pastos e manteñen os montes ben coidados para evitar máis incendios forestais. Ademais, xestionan o territorio, evitando a erosión, conservan hábitats vexetais e avifauna", agrega Arribas. "A industria, de igual forma, está a acometer fortes investimentos en sustentabilidade e uso eficiente dos recursos naturais nos procesos produtivos do leite, reducindo a pegada hídrica e de carbono e mellorando o packaging cara a envases máis reciclables e circulares", engade. A preocupación polo benestar animal é outro dos aspectos que definen ao sector, tanto por convencemento propio como tamén para dar resposta a unha crecente sensibilidade social sobre os dereitos dos animais. "O sector foi conseguindo e implementando certificacións moi ambiciosas e hoxe podemos dicir que estamos na vangarda mundial porque o sistema de produción europeo é moi esixente e garantista", esgrime a directora xerente.

Estellés: "O valor das producións locais é inmenso"

O doutor enxeñeiro agrónomo e profesor da Universidade Politécnica de Valencia, Fernando Estellés, membro do Comité de Sustentabilidade Láctea (un órgano de expertos, asesores científicos da campaña europea "Conta cos produtos lácteos europeos"), valorou especialmente as valiosas contribucións das producións locais para a sociedade e o medio ambiente. "O consumo de alimentos de proximidade é, en xeral, moito mellor que importalos desde terceiros países en canto á súa calidade e a pegada de carbono que se xera na actividade. Canto máis preto estean as fontes de aprovisionamento e máis locais sexan, mellor", especifica Estellés. "A gandaría que utilice o campo e estea ligadoaao territorio e ao pasto en extensivo, por exemplo, pode axudar moito a mellorar as condicións e os ecosistemas, incluídas as especies vexetais e animais, como insectos e invertebrados", argumenta Estellés.

Yáñez: "O sector lácteo pode facer moito pola sustentabilidade"

David R. Yáñez, doutor en veterinaria e investigador científico do CSIC, é outro dos membros deste Comité que asesora a InLac no marco desta campaña europea. Ademais, lidera un ambicioso e innovador estudo para desenvolver o primeiro aditivo alimentario do mundo deseñado para rumiantes co obxectivo de reducir o metano que producen estes animais. "Como pode axudar o sector a mellorar a sustentabilidade? Na miña opinión pode facelo desde moitas frontes. De feito, está a traballarse na alimentación do gando, é dicir, para que todos os recursos que utilizan as reses sexan cada vez máis locais e respectuosos co medio ambiente", remarca Yáñez, quen tamén mostra como se está avanzando a pasos axigantados na mellora da xestión integral da gandaría e dos estercos co obxectivo de reducir o seu impacto e, ao mesmo tempo, promover a biodiversidade nos territorios rurais.

Arrinca a campaña europea "Conta cos produtos lácteos europeos"

A Unión Europea (UE) cofinancia unha ampla campaña de información presentada pola Organización Interprofesional Láctea (InLac) para pór en valor a sustentabilidade do sector lácteo, así como os valores nutricionais e saudables do leite e os alimentos lácteos (3 lácteos ao día, de media, entre leite, queixo e iogur). Este programa europeo de produtos lácteos sustentables ("Sustainability friendly European dairy program") inclúe accións en España e Bélxica até 2024. InLac engloba a todo o sector lácteo de España (ASAJA, COAG, UPA, FENIL e Cooperativas Agro-alimentarias de España), un instrumento fundamental de interlocución e vertebración entre os axentes da cadea láctea e foro estable de discusión entre os seus membros, respectando os ámbitos de actuación das organizacións que a compoñen.

O sector lácteo nacional segue avanzando no seu proceso de internacionalización, con destacados repuntes no valor alcanzado. En 2021, as vendas fóra das nosas fronteiras sumaron 572.356 toneladas, un 4,27% máis que o ano anterior, por valor de 1.271 millóns de euros (+10,99%). Mentres, as importacións diminuíron lixeiramente en volume (-0,19%), segundo os datos da Axencia Española de Administración Tributaria, analizados nun informe pola Organización Interprofesional Láctea (Inlac). “O sector ten un enorme potencial no exterior para seguir gañando posicións na venda de produtos lácteos nas súas diferentes e múltiples categorías, como leite, manteiga, nata e, de forma crecente, queixos. Ano a ano, os resultados fóra das nosas fronteiras melloran froito dunha aposta decidida pola internacionalización”, resalta o presidente de InLac, Ignacio Elola. “Tanto a Unión Europa como terceiros países, especialmente EE.UU. e Reino Unido, están a dar moitas alegrías aos nosos produtores e exportadores. Os lácteos españois cada día están máis presentes nos mercados internacionais, aínda que aínda queda moito camiño por percorrer”, matiza o presidente de InLac.

Os queixos, produto estrela

Os queixos teñen un gran peso e relevancia no conxunto do comercio exterior sectorial, sendo un dos produtos “estrela” no exterior. Así, as exportacións ascenderon a 112.754 toneladas en 2021, o que supón un 5,42% máis que en 2020. Economicamente, a venda internacional de queixos supuxo 561,50 millóns de euros, un 10,61% máis respecto ao ano anterior. En liñas xerais, mantense a mesma estrutura de mercados de orixe e destino do comercio exterior do sector queixeiro español. A maior parte dos intercambios comerciais sectoriais teñen lugar na contorna intracomunitaria. Así, boa parte das vendas fanse con mercados próximos como Francia, Portugal, Países Baixos, Alemaña, Italia, Dinamarca e Bélxica. Desde os servizos técnicos e de análises de InLac destacan, especialmente, a importancia das exportacións de queixos aos Estados Unidos, xa que no ano 2021 acapararon o 15,06% en valor e o 7,59% en volume sobre o total das expedicións fóra das nosas fronteiras. Estas cifras levaron a que EE.UU. se convertese no segundo mercado exterior do sector en valor e o cuarto en volume para os queixos. Igualmente, subliñan a evolución de Reino Unido que, a pesar da súa saída da Unión Europea, posiciónase como sexto mercado para as exportacións de queixos españois tanto en volume como en valor.

Mercados dos produtos lácteos españois

“Cada vez temos os mercados máis diversificados e non só exportamos a países veciños, senón que tamén a terceiros países", sinalan dende a Inlac. Así pois, España exporta leite de vaca, sexa en envases ou a granel, a países como Libia, República Dominicana, Italia ou Portugal. O leite condensado comercialízase en Arabia Saudita, Francia ou Australia e a nata en Francia ou China. O leite en po español ten entre outros destinos ós Países Baixos, Francia, Portugal ou Alemaña, mentres que o leite evaporado ou concentrado remata en Francia ou República Dominicana. En canto ó iogur expórtase a Portugal e o leite fermentado a Italia, Portugal ou Francia. No caso da manteiga, os principais países de exportación son Francia, Italia, Portugal ou Países Baixos. En definitiva, dende a Inlac aseguran que, á vista do comportamento do comercio exterior do sector lácteo español, se mantén a tendencia de crecemento anual das exportacións que se ven observando nos últimos anos. Ademais, as importacións sectoriais tamén aumentaron en 2021 se se comparan co ano anterior, o que supón unha lixeira diminución do saldo comercial negativo do sector.

Os queixos son fonte de antioxidantes naturais, proteínas e micronutrientes e conteñen máis calcio que o leite. Diversos estudos científicos publicados ( The American Journal of Clinical Nutrition, The Lancet, Advances in Nutrition…) demostraron que a inxesta de queixo non afecta á saúde cardíaca e mesmo reduce as enfermidades asociadas. Con todo, os consumidores seguen sen valorar a achega nutricional que poden proporcionar os lácteos. Así, a Interprofesional láctea (Inlac) incide en lembrar a importancia de consumir lácteos e o valor nutricional dos queixos na súa última campaña informativa. Diferentes expertos recomendan o consumo de lácteos de maneira regular, mesmo entre aquelas persoas que se propuxeron comer de forma máis sa e equilibrada ou se atopan en dietas de adelgazamento. “Algúns tipos de queixo poden ter un valor calórico elevado, pero non é razón para tachalos da nosa alimentación”, remarca Rosa María Ortega Anta, catedrática en Nutrición e Doutora en Farmacia da Universidade Complutense de Madrid. “Ningún alimento engorda, como produto illado, o que leva a un incremento de peso é o total do consumido (e non só nun día, senón ao longo do tempo), especialmente cando se toman máis calorías das que se gastan”, concreta a especialista. De acordo con Ortega, "o queixo é un alimento valioso, característico da dieta mediterránea e, aínda que os máis calóricos débense tomar en menor cantidade ou con menor frecuencia que os queixos frescos ou outros lácteos, un consumo racional é totalmente aceptable”, explica. A experta apunta que nas 3 racións de todos os tipos de lácteos que se deben consumir ao día, segundo marcan as principais guías de alimentación, pode ser boa idea que algunha delas sexa queixo. Ante a preocupación por perder peso Ortega incide en que se debe elixir, con máis frecuencia, os lácteos que achegan menos calorías, aínda que, “non é necesario que optemos sempre por lácteos desgraxados. Ademais, recentes estudos atopan beneficios para a saúde e para o control de peso na graxa do leite, polo que quizais non conveña eliminar a graxa dos lácteos da nosa alimentación”, matiza.

Por que 3 lácteos ao día?

“Unha dieta equilibrada inclúe 2-3 racións de lácteos ao día en nenos e adultos e 3-4 en colectivos con necesidades adicionais, como a adolescencia, mulleres embarazadas ou en período de lactación, a idade avanzada e os deportistas”, especifica Rosa María Ortega. En concreto, unha ración de leite equivale a 200-250 mililitros (unha cunca ou vaso), mentres que a ración de iogur sitúase nos 250 gramos (2 iogures). Respecto aos queixos, a porción de semicurado ou curado recomendada rolda os 30 gramos e, a de queixo fresco chega ata os 60 gramos ao día. Desde a Organización Interprofesional Láctea comparten que o queixo pode e debe formar parte da inxesta de polo menos “tres lácteos ao día” (leite, queixo ou iogur), que é a media que recomendan desde a Fundación española da Nutrición ( FEN).“Os lácteos achegan proteínas e hidratos de carbono, fundamentalmente en forma de lactosa, ademais de calcio, potasio, fósforo, zinc e outros minerais, así como vitamina B12 e A. Temos tesouros gastronómicos en toda España que poden ser beneficiosos para a nosa saúde”, conclúe Ignacio Elola, presidente da Interprofesional que, entre as súas diversas actividades de apoio ao sector lácteo, desenvolve unha activa campaña de divulgación e información ( Quesea) ao redor dos queixos españois.