Máis de 500 estudantes de 15 centros de ensino de Galicia e do Norte de Portugal participaron activamente nos últimos meses no proxecto FunCAP, unha iniciativa liderada pola Fundación Juana de Vega e financiada pola Comisión Europea, que se marcou como obxectivo difundir entre a xuventude da Eurorrexión Galicia-Norte de Portugal a importancia e os beneficios que aporta a Política Agrícola Común. Cómpre lembrar que a PAC é a principal partida económica da Unión Europea, cun presuposto para o novo período 2023-2027 de 386.000 millóns de euros, o que supón o primeiro capítulo de gasto comunitario, co 33% do seu orzamento.

¿Como lograr que eses inxentes recursos contribúan de forma activa ao desenvolvemento das áreas rurais, a unha agricultura e ganderia respetuosa co medioambiente pero tamén sustentable económicamente e que ao mesmo tempo asegure o suministro de alimentos saudables e a prezos asequibles a toda a sociedade? A esta complexa pregunta intentaron responder os alumnos dos 7 centros escolares galegos que entre os meses de marzo e xuño deste 2022 se implicaron no proxecto FunCAP. Fixérono participando nas aulas en varias sesións de “Os Soutos do Norte”, un xogo desenvolvido para este proxecto e que dunha forma lúdica e colaborativa ensinoulles a aplicar no día a día dunha gandería ou dunha explotación agrícola os principios da PAC.

Ademais, o evento final do proxecto, celebrado o pasado 14 de xuño en Muíños (Ourense) baixo o lema “Tempo de soñar un futuro para a Eurorrexión”, serviu precisamente para que mozos e mozas das dúas beiras do Miño intercambiaran coñecementos e, sobre todo, ideas, para que a Política Agrícola Común contribúa ao desenvolvemento das áreas rurais.

Esta é unha escolma das súas propostas resultantes das dinámicas participativas, moitas delas na liña “Pacto Verde Europeo” ou da “Estratexia da Granxa á Mesa”:

-Unha PAC máis xusta:

Os estudantes que participaron no proxecto FunCAP coinciden en demandar que a Política Agrícola Común contribúa de forma efectiva a equilibrar o poder de negociación dos produtores coa industria e coa distribución para lograr que agricultores e gandeiros perciban uns prezos máis xustos polos seus produtos.

Dentro destes obxectivos económicos, tamén reclaman que se fomente a compra directa dos consumidores aos produtores para reducir intermediarios e que se fomente unha maior profesionalización do sector para que a xestión das explotacións agrícolas e gandeiras sexa máis eficiente e rendible.

Intercambio de ideas entre os participantes no proxecto FunCAP durante a xornada de clausura

-Unha PAC que fomente a biodiversidade e loite contra o cambio climático:

Outro punto en común dos participantes foi demandar unha PAC que fomente a biodiversidade e loite contra o cambio climático a través de medidas como:

-Promover o consumo de produtos de proximidade, para reducir a pegada de carbono.

-Fomentar unha agricultura que contribúe ao secuestro e fixación de carbono no solo.

-Reducir o uso de abonos químicos.

-Fomentar as prácticas agroecolóxicas.

-Promover e fomentar as razas e variedades de cultivos autóctonos.

-Reducir os monocultivos intensivos e fomentar a diversificación e a rotación de cultivos.

-Maior protección dos insectos polinizadores, especialmente das abellas, polo seu papel clave para os ecosistemas.

-Reducir o desperdicio alimentario, mediante o fomento da economía circular, do consumo de produtos de temporada e de novos hábitos por parte dos consumidores.

-Unha PAC que fomente a incorporación da mocidade e a igualdade:

Os obxectivos sociais que debería ter a nova PAC non foron alleos aos máis de 500 estudantes que participaron no proxecto FunCAP. Así, coinciden en demandar que se promova a incorporación de mulleres e xuventude á actividade agraria.

De forma paralela, e para que a xuventude poida desenvolver os seus proxectos de vida no rural, demandan que se facilite o acceso a servizos públicos, así como beneficios fiscais e sociais nas zonas rurais para fixar poboación e empresas.

-Unha PAC que fomente a innovación e a eficiencia:

Outro obxectivo transversal que se marcaron os mozos e mozas foi o da modernización do sector a través da innovación e a dixitalización.

En concreto, reclaman medidas como axudas para a incorporación de programas informáticos e equipos como drons ou robots que axuden a mellorar a produción agrogandeira, facéndoa máis eficiente. Outra liña de actuación sería mellorar a formación dos produtores en novas tecnoloxías, así como en estratexias de comunicación, para que o conxunto da sociedade coñeza a importancia do seu traballo.

Falan os protagonistas:

@EUAgri #IMCAP

Máis de medio cento de estudantes de Galicia e Portugal reuniranse o vindeiro martes, 14 de xuño, en Muiños (Ourense), para o acto final de peche do proxecto FunCAP, unha iniciativa liderada pola Fundación Juana de Vega, que nos últimos meses difundiu entre a xuventude da Eurorrexión Galicia-Norte de Portugal os beneficios que aporta a Política Agraria Común (PAC). Un total de 15 centros de ensino -7 en Galicia e 8 en Portugal- e máis de 500 estudantes participaron activamente nesta novidosa iniciativa financiada polo Programa de medidas de información no ámbito da política agrícola común (IMCAP). Ademáis, impartíronse dous webinars online, con algo máis de 200 inscritos, no que destacados expertos analizaron o presente e o futuro das axudas da PAC tanto en Galicia como en Portugal. Neste sentido, a para dar peche ao proxecto FunCAP, o vindeiro martes celebrarase no complexo turístico O Corgo, en Muiños (Ourense) un evento con amplo programa de actividades. Participarán arredor de 100 persoas, incluindo estudantes e profesores de cinco centros de ensino de Portugal (Escola Profissional Agrícola Conde de São Bento, Escola Profissional de Agricultura e Desenvolvimento Rural de Vagos, Escola Profissional do Alto Douro e da Escola Profissional ETAP) e doutras cinco escolas galegas (EFA Fonteboa, IES Ortigueira, IES Xelmírez II, CFEA de Sergude e do IES de Arzúa). Tamén están convidados representantes das autoridades, dos agricultores e gandeiros e doutros axentes relevantes na execución da Política Agrícola Común que, a través das distintas actividades previstas, terán a oportunidade de intercambiar experiencias de primeira man coa mocidade galego-portuguesa.

PROGRAMA:

Sesións para o alumnado e profesorado: 10:00-10:45: Benvida, explicación da metodoloxía e warming up 10:45-13:15: Xogos de FunCAP entre distintas escolas e cos outros participantes no evento 13:15-13:30: Recollida de resultados dos xogos Sesións abertas a todos os participantes: 13:30-14:30: Comida 14:30-15:15: Sesión plenaria - Benvida do director da Fundación Juana de Vega (Jose Manuel Andrade Calvo) - Reflexión cos participantes a partir dos datos dos xogos - Introdución da biblioteca vivente 15:15-16:45: Biblioteca vivente (tres sesións de 25’ + 5’ descanso entre ellas). Nesta actividade o alumnado poderá conversar con expertos relacionados co sector agroalimentario. Entre os ponentes confirmados están: Beatriz Guimarey, do Service Point da EIP-Agri Elena Piñeiro, da Asociación de Asesores Rurais de Galicia Jesús Fernández, antigo traballador de Gadisa Isabelle Gómez, de Traloagro (emprendedora rural) 16:45-17:00: Descanso 17:00-18:00: Recollida de propostas: “Tempo de soñar un futuro para a Eurorrexión” 18:00-18:30: Continuación da sesión plenaria • Presentación dos resultados do proxecto • Vídeos das escolas • Peche institucional por parte de Enrique Sáez Ponte (presidente da FJDV) e representante institucional por confirmar @EUAgri #IMCAP

A Fundación Juana de Vega organiza o vindeiro mércores, 23 de marzo, un webinar sobre “A nova PAC: retos e oportunidades para Galicia”, que se celebrará no marco do proxecto europeo FunCAP. financiado polo Programa de medidas de información no ámbito da política agrícola común (IMCAP). O tema central da xornada será a presentación das liñas básicas da Política Agraria Común para o período 2023-2027 a nivel xeral, así como as principais medidas propostas para España e Galicia no Plan Estratéxico enviado a Bruxelas. Para abordar este tema, contarase coa presenza de Edelmiro López Iglesias, investigador da Universidade de Santiago de Compostela e experto na PAC. Posteriormente, representantes da administración autonómica e dos agricultores e gandeiros, participarán nunha mesa redonda para explicar que implica a PAC para eles e que agardan do próximo período.  Ademais, este webinar será unha oportunidade para dar a coñecer as actividades que se están a desenvolver no marco do proxecto FunCAP para promover a PAC entre as novas xeracións da Eurorrexión Galicia-Norte de Portugal dun xeito divertido.   A inscrición para o webinar xa está aberta e pode realizarse a través desta ligazón: https://www.streamweb.es/a-nova-pac-retos-e-oportunidades-para-galicia/

Programa do webinar “A nova PAC: retos e oportunidades para Galicia”

-10:00 - 10:10  Benvida e presentación da FJDV (Enrique Sáez Ponte, Fundación Juana de Vega) -10:10 – 10:25  Presentación do proxecto FunCAP (Alfonso Ribas Álvarez, Fundación Juana de Vega) -10:25 – 10:45  A PAC 2023-2027 – que implicacións para Galicia? (Edelmiro López Iglesias, USC) -10:45 – 11:15 Mesa redonda con: Experto da PAC: Edelmiro López Iglesias (USC) Representante da Administración: Jorge Piñeiro (FOGGA) Representante dos agricultores e gandeiros: Javier Iglesias (Unións Agrarias) Moderada por: Tania Gesto Casás (Fundación Juana de Vega) -11:15 – 11:25  Rolda de preguntas do público -11:25 – 11:30  Conclusións e peche @EUAgri #IMCAP

A Eurorrexión Galicia – Norte de Portugal comparte moitas similitudes, tamén na súa importante especialización na produción de leite de vaca. Neste sentido, desde a súa entrada na Unión Europea e desde a implantación das axudas da PAC as dúas rexións experimentaron unha evolución moi parecida en incremento da eficiencia nas gandarías de vacún de leite, grazas en boa medida á modernización das explotacións que posibilitaron as axudas comunitarias.

No caso de Galicia o sector lácteo é o principal motor económico do rural galego. No 2021 a comunidade seguiu incrementado a súa produción nun 3,44% até rozar os 3 millóns de toneladas de leite de vaca producidas, o que representa o 40% da produción de toda España e consolídaa como a novena rexión produtora da Unión Europea. Cun prezo medio de 0,33 euros o litro, soamente pola venda de leite en orixe o sector lácteo facturou uns 1000 millóns de euros o pasado ano.

Este incremento da produción e da eficiencia da produción láctea galega, especialmente acusado tralo fin das cotas lácteas no ano 2015, veu acompañado por unha profunda reestruturación do sector produtor.

Así, segundo os datos do Fondo Español de Garantía Agraria (FEGA) e do Ministerio de Agricultura, o número de granxas con vacas de leite en Galicia pasou de preto de 100.000 no momento da incorporación de España á entón Comunidade Económica Europea (CEE) no ano 1986 a unhas 28700 no ano 1997 e a soamente 6361 explotacións con entregas de leite en xaneiro deste 2022.

Porén, a produción láctea en Galicia multiplicouse neste período : Dos aproximadamente 1,3 millóns de toneladas que producía a comunidade nos anos 80 pasou a 1,9 millóns de toneladas en 1994, a 2,6 antes da liberalización das cotas lácteas en 2015 e a case 3 millóns o pasado 2021.

Todo este incremento fíxose grazas a unha mellora da eficiencia do sector produtor: menos explotacións pero de maior tamaño e con vacas máis eficientes. Sirva como exemplo, que segundo o informe “Estrutura do sector vacún leiteiro de España: 2016-2020”, elaborado polo Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación, Galicia foi a comunidade que máis aumentou a súa produción media por vaca nos últimos anos. En concreto, un 11% máis que en 2016 até situarse en 2020 nos 8804 quilos por animal e lactación, mentres que no conxunto de España en 2020 a media foi de 8.881 kg/vaca, cunha subia do 7%. Paralelamente o tamaño medio das granxas en Galicia tamén aumentou até unha media de 45 vacas en muxido, aínda lonxe das 64 da granxa media española.

O sector lácteo no Norte de Portugal

Do mesmo xeito que ocorre en Galicia, o sector lácteo é, xunto co vitivinícola, o principal motor económico do sector primario na rexión Norte de Portugal.

Así, segundo os datos do Instituto Nacional de Estatística portugués en 2021 había 7860 gandarías de vacún de leite, ocupando o primeiro posto as illas Azores, con 3542 granxas e 206174 vacas de leite e en Portugal continental a rexión máis especializada na produción láctea é o Norte, con 2355 explotacións e 176.452 animais, seguida por Alentejo, con 494 granxas e 116.627 animais.

Do mesmo xeito que sucedeu en Galicia durante as últimas décadas o sector produtor experimentou unha profunda reestruturación: desde 1989, segundo os datos do INE desapareceron case 100000 explotacións e o número de vacas de leite tamén experimentou unha caída de máis de 140.000 animais.

Con todo, ao mesmo tempo a produción de leite en Portugal duplicouse, pasando das 970.000 toneladas de 1980 ás algo máis de 2 millóns de toneladas producidas o pasado 2021. E do mesmo xeito que en Galicia esta reestruturación foi acompañada dun incremento do tamaño das granxas (de 4 vacas de media en 1989 a 34 en 2013) e tamén dun notable incremento do rendemento medio por vaca.

Para lograr esta mellora da eficiencia foi clave a modernización das explotacións lácteas na Eurorrexión Galicia-Norte de Portugal, coa construción de establos que permitiron un maior benestar animal, salas de muxido que melloraron a rapidez do proceso ou maquinaria agrícola que axudou a un mellor aproveitamento da superficie agrícola para cultivo de forraxes. E este enorme investimento realizado contou en moitos casos coas axudas da Política Agraria Común.

Evolución das axudas da PAC ao sector lácteo

Tal e como destaca o investigador Diego Conde no seu estudo “O sector lácteo en Galicia: dinámica recente e perspectivas nun mercado liberalizado” o sector lácteo é un exemplo de como a PAC foise adaptando á evolución do sector, pasando de forte intervencionismo na década dos 80 e 90 para fomentar a produción láctea na Unión Europea e garantir uns prezos que cubrisen os custos de produción ás gandarías, a unha progresiva liberalización do mercado.

“No que se refire ao sector lácteo, a reforma da PAC de 2003 iniciou o camiño cara á eliminación do sistema de cotas introducido en 1984, e aprobou ademais unha forte redución dos prezos de intervención do leite en po e a manteiga; pondo así en marcha a progresiva liberalización do mercado lácteo na UE (López, et alii 2004). Este camiño foi posteriormente confirmado polo chamado Exame de saúde da PAC aprobado a finais de 2008, onde se acordou un incremento progresivo da cota láctea asignada a cada Estado no período 2009-2013, como aterraxe suave para a eliminación das cotas a finais da campaña 2014-2015”, explica Diego Conde no seu traballo. A PAC 2016-2020 caracterizouse, por tanto, pola liberalización da produción na UE, manténdose soamente como rede de seguridade a compra por parte da administración pública de produtos lácteos como medida de intervención en situacións de crises de pecios, como sucedeu nos anos 2015 e 2016.

En canto ás axudas ás explotacións a nova PAC 2023-2027 consolida a supresión do pago único ás granxas, xa aplicado na anterior reforma da PAC, de forma que as axudas directas se substitúen por diferentes tipos de pagos, cada vez máis condicionados a prácticas respectuosas co medioambiente e que contribúan á redución de emisións de CO2 e doutros gases contaminantes. Ademais, iníciase unha tendencia á igualación das axudas por hectárea, fomentando unha extensificación da gandaría.

Neste sentido, as explotacións de vacún de leite da Eurorrexión Galicia-Norte de Portugal poden verse claramente prexudicadas á hora de recibir axudas da PAC, especialmente aquelas máis intensivas e que contan con menos base territorial.

As zonas rurais representan o 80% da Unión Europea e aglutinan ao redor do 30% da poboación.Son claves na xestión do territorio e na produción de alimentos a prezos asequibles para os consumidores europeos, pero presentan serios retos de cara ó futuro. As poboacións rurais están reducíndose e envellecendo, hai dificultades para o relevo xeneracional no agro e outro factor de risco é que se percibe un aumento da pobreza e exclusión social, en comparación coas cidades.

Por iso, a Comisión Europea lanzou en decembro do 2021 a iniciativa do Pacto Rural, que pretende deseñar un plan de acción que asegure un mellor futuro para as zonas rurais. O seu acto central será en xuño do 2022, tralo que se porá en marcha un plan de acción coas medidas que se acorden.

A Comisión Europea considera que a Política Agrícola Común (PAC) cumpriu un rol destacado na reducción da pobreza e do abandono de terras agrarias en áreas rurais, se ben tamén recoñece liñas nas que é preciso mellorar, como a reducción das cargas administrativas ligadas ás axudas.

O 44% dos europeos considera que a principal prioridade no rural é mellorar infraestruturas e transportes, en tanto un 27% sinala a cuestións sociais (acceso á saúde, oportunidades de emprego e coidado de nenos e adultos)

Unha evaluación do impacto da PAC amosa que as medidas da Política Agraria Común son positivas para fomentar o desenvolvemento social e económico. A PAC aporta case o 50% de ingresos agrícolas en zonas marxinais e remotas, apoia a modernización agrícola e mellorou a produtividade.

O apoio da PAC beneficia a agricultores e gandeiros con axudas directas, pero ten ademais un efecto indirecto significativo na economía rural, con medidas de desenvolvemento rural como o Plan Leader, que benefician á poboación rural en xeral e que contribúen a proporcionar servizos básicos e a crear emprego.

Sen embargo, son precisos maiores avances para mellorar o atractivo das zonas rurais, especialmente para agricultores mozos. Que cuestións é necesario mellorar no desenvolvemento rural?

Eurobarómetro
Unha enquisa do Eurobarómetro realizada na primavera do 2021, con máis de 25.000 enquisados en toda Europa, concluíu que a principal prioridade para as zonas rurais son as infraestruturas e conexións de transporte, segundo o 44% dos enquisados. Séguelle o acceso á saúde, o coidado de nenos e adultos e a dispoñibilidade de oportunidades de emprego, cuestións mencionadas polo 27% da poboación. Nunha proporción similar, sinálase a necesidade de mellorar o acceso ás conexións dixitais (26%).

A mellora das conexións dixitais é outra das grandes cuestións a abordar no rural

Entre as persoas que viven en zonas rurais, máis da metade responderon que era difícil, ou imposible, moverse en tranporte público na súa área local. En cambio, entre os enquisados que viven en pobos ou cidades grandes, ata o 72% afirmou que era fácil chegar en transporte público ó supermercado máis próximo, ó médico ou ó pobo ou cidade máis próxima.

Outra cuestión que a cidadanía considera como un problema urxente a abordar nas zonas rurais é a cuestión ambiental, algo que sinala o 65% da poboación, que ten a idea de que se están a perder hábitats naturais, así como especies animais e vexetais.

Apoios a investir no rural
Un aspecto positivo que deixa o Eurobarómetro é que hai un 79% da poboación que se di favorable, en maior ou menor medida, ós apoios públicos dirixidos a áreas rurais. É unha boa base sobre a que poñer en marcha no 2022 o Pacto Rural, o plan de acción que buscará mellores infraesturas e servizos para as zonas rurais.

Entre os obxectivos que se marca a Comisión, están o de lograr áreas rurais máis prósperas, cunha economía diversificada e atractiva para as empresas. Tamén se incide na necesidade dun rural que aposte pola conservación de paisaxes naturais e culturais, cunha agricultura máis verde e cadeas de suministro máis cortas, que sexan resistentes en caso de crises económicas.

Os sectores da viña e, sobre todo da horta, en Galicia foron uns dos menos beneficiados polas axudas da Política Agraria Común (PAC), unha situación que podería empezar a corrixirse a partir do próximo ano 2023, cando empeza a aplicarse o novo período das axudas europeas.

A dimensión social e económica destes dous sectores na comunidade galega varía notablemente. En concreto, hai 944 explotacións con código CNAE (Clasificación Nacional de Actividades Económicas) relacionados coa produción ou comercialización de hortalizas e existe unha Organización de Produtocres de Froitas e Hortalizas, como é HORSAL SCG.

Pola contra, o sector vitícola conta cun maior impacto socioeconómico: Segundo os últimos datos dispoñibles pola Consellería de Medio Rural, na comunidade existen 10.618 viticultores e 444 adegas, potenciais destinatarios das axudas da PAC.

* Últimos datos públicos (ano 2020) recollidos nas fichas de cada consello regulador.

*Por outra banda, hai 673 de adegas rexistradas no rexistro sanitario da Subdirección de Industrias Agroalimentarias, que inclúe as que están dentro e fóra das DOP.

O minifundio que caracteriza tradicionalmente tanto á viticultura como á produccion de horta en Galicia penalizaron a estes sectores na distribución de fondos a nivel estatal.

“En Madrid non entenden que se pode ter como única actividade económica a agricultura e vivir diso cunha superficie de dúas ou tres hectáreas. Consideran que esa dimensión non pode significar unha explotación viable, e iso penalízanos á hora de recibir axudas da PAC, sobre todo do primeiro piar”, explica Ana Rodríguez, secretaria de Desenvolvemento Rural do Sindicato Labrego Galego (SLG).

“Unha contradición -engade- xa que cando un mozo pide unha axuda á incorporación, do segundo piar da PAC, en Galicia si que se considera viable esa superficie”.

Cambios nas axudas da nova PAC para o sector da viña: Unha axuda agroambiental en Galicia

A principal novidade da PAC para o sector do viño a partir do ano 2023 en Galicia será que por primeira vez prevese que algúns viticultores e adegas terán axudas por superficie.

En concreto, desde a Consellería de Medio Rural, avanzan que “estamos a propor axudas de apoio do segundo piar, por tanto cofinanciadas co Fondo Agrario de Desenvolvemento Rural-Feader- para viñedos en zonas con pendente elevada”. Con todo, matizan que “o deseño final destas axudas está pendente do debate coa Comisión Europea no marco do Plan Estratéxico da PAC – PEPAC”.

Fontes do sector sitúan esta axuda para a viticultura en zonas de pendente nuns 200 euros por hectárea, unha medida que beneficiaría principalmente á Denominación de Orixe Ribeira Sacra, e en menor medida ás outras catro DO´s vitivinícolas galegas.

En canto ás axudas directas (Fondo Europeo Agrícola de Garantía Agraria – Feaga, primeiro alicerce), contempladas dentro do Programa de Apoio ao Sector Vitivinícola de España (PASVE), prevese que continúen en termos moi parecidos aos actuais. Iso si, inclúese como novidade a posibilidade de levar a cabo investimentos nas explotacións vitícolas. Ademais, para que este programa contribúa á súa vez a unha maior ambición ambiental, España debe establecer unha porcentaxe mínima do orzamento do PASVE para accións ambientais. As tres medidas tradicionais (investimentos, promoción e restructuración) seguen sendo consideradas prioritarias, aínda que na medida de reestruturación e reconversión proponse a súa revisión para unha maior orientación cara a criterios de calidade e sustentabilidade. Así mesmo, proponse que a porcentaxe mínima do orzamento do PASVE que debe destinarse a accións ambientais sexa do 5%.

Até agora os criterios establecidos polo Goberno español para a repartición destas axudas do primeiro piar foron a superficie de viñedo de cada comunidade autónoma, que supón o 65 % do total. O 14 % repártese en función do valor da produción; outro 14 % corresponde á produción de viño con Indicación Xeográfica; o 5 % para as zonas consideradas como “rexións menos desenvolvidas”; e o 2 % restante para contemplar as especificidades das Illas Baleares e Canarias e de Galicia.

Promoción do viño en terceiros países

En canto ás axudas a adegas e Consellos Reguladores de denominacións de orixe e indicacións xeográficas protexidas do sector vitivinícola, para a promoción do viño en terceiros países (fóra da Unión Eropea) e apertura de novos mercados , a previsión é que tampouco haxa cambios relevantes a partir do 2023.

Este é a repartición das axudas por Comunidades Autónomas para este 2022:

“O que máis valoramos é que se prorrogase o actual sistema de autorizacións de plantación até o 2050”

Ramón Huidobro Vega, secretario do Consello Regulador da Denominación de Orixe Rías Baixas valora positivamente os cambios na nova PAC para o sector.

“A nosa principal demanda, que realizamos a través da Conferencia Española de Consellos Reguladores, é que se seguise mantendo o sistema de autorizacións de plantación de viñedo -que permite regular a oferta-, que estaba vixente até o 2030. Solicitamos que se prorrogase até o 2050 e o que se acordou a nivel europeo é unha prórroga até o 2040, con revisións no 2026 e no 2030. Era nosa principal demanda e cumpriuse en parte”, explica.

Outra reclamación par parte dos Consellos Reguladores é que nas axudas para promoción en terceiros países se elimine o prazo máximo de 5 anos para a realización destas accións por parte dos beneficiarios. “Poida que estea ben ese límite para unha adega, pero non é tempo suficiente para que un Consello Regulador poida situar e promocionar os seus viños para abrir mercado ou amplialo nun terceiro país”, aclara Ramón Huidobro, quen avanza que “en principio, esta exención para os consellos reguladores recolleuse nas axudas da nova PAC”.

Outras demandas expostas polos consellos reguladores vitivinícolas de Galicia a nivel europeo para a nova PAC son as relativas á información sobre o valor enerxético do viño que se debe indicar nas etiquetas das botellas ou que o regulamento delegado sobre elaboración do viño sexa o que rexa á hora de informar os ingredientes.

En canto á posibilidade de que por primeira vez os viticultores galegos reciban axudas por superficie, o secretario do Consello Regulador da DO Rías Baixas confía que “se empece a apoiar ao pequeno e mediano viticultor profesional”. “En Rías Baixas temos unha porcentaxe de viticultores moi elevada que cultivan menos de 0,5 hectáreas de viñedo. Creo que o modelo produtivo que temos en Galicia é o que nos está facendo ser diferentes e o minifundio axúdanos a ser máis sustentables social e económicamente, e a elaborar viños moi diferenciados”, defende Ramón Huidobro.

Máis excéptica móstrase Ana Rodríguez, secretaria de Desenvolvemento Rural do Sindicato Labrego Galego (SLG). “Desde o Ministerio de Agricultura dinnos que van realizar unha repartición de novos dereitos para aqueles sectores que non os tiñan historicamente, como o viñedo ou a horta e a Consellería dinos que está a negociar co Ministerio e que imos ser unha das comunidades máis beneficiadas porque temos moita menos SAU (Superficie Agraria Útil) que a media española”, recoñece.

Porén, advirte de que “aínda que ao sector do viño e da horta galega lles desen dereitos de pago, temos o problema de que en cultivos permanentes estamos encadrados na rexión 0102, que é a rexión do Estado cos pagos da PAC máis baixos, cun importe medio sen pago redistributivo de 99 euros por hectárea, co cal unha explotación media de viñedo ou de froiteiras cobraría unha miseria. E en horta o importe que nos corresponde tamén é moi pequeno”.

Máis información:

https://www.mapa.gob.es/es/prensa/el-pepac-de-espana-resumen-de-la-propuesta-dic-2021_tcm30-583992_tcm30-584012.pdf

En rexións coma Galicia, a gandería extensiva, tanto de vacún de carne, como de ovino ou caprino, vincúlase directamente con ganderías de carácter familiar e vencelladas ó territorio. Máis alá da vertebración e as garantías que ofrecen para manter vivo o rural, este tipo de ganderías teñen tamén unha importante función agroambiental, como motores para a conservación de pastos e a prevención de lumes.

A nova Política Agraria Común para 2023-27, en fase de tramitación, pode ser unha oportunidade para apoiar este tipo de ganderías e con elas fomentar estes beneficios para o rural, ó converterse en ferramentas claves contra os incendios forestais, ó reducir a biomasa e contribuír así á prevención dos lumes. 

A gandería extensiva nos Obxectivos Estratéxicos da nova PAC

Na versión inicial do Plan Estratéxico das novas Políticas Agrarias Comúns (PEPAC), presentado polo Ministerio de Agricultura a finais de novembro de 2021, apúntase a necesidade de fomentar e apoiar este tipo de ganderías nalgúns dos Obxectivos Estratéxicos (OE) fixados. O documento recolle a importancia deste modelo de ganderías como eixos para favorecer o mantemento do mundo rural, pero tamén incide na súa aportación para mellorar a biodiversidade da paisaxe ou mesmo como unha das vías para incrementar a competitividade das ganderías ó poder reducirse a dependencia de insumos externos. 

Así, no OE2, que procura incrementar a competitividade dos produtos do agro español, sinálase á gandería extensiva como unha das vías para logralo. “O apoio á gandería extensiva a través dunha práctica beneficiosa para o medio ambiente (Eco réximes), favorecerá o mantemento dos pastos e polo tanto a posibilidade de proporcionar bens públicos e produción en base a recursos propios”, recolle ou documento. Deste xeito, a gandería extensiva é unha dás vías para reducir a dependencia exterior en canto a materias primas destinadas á alimentación animal.

A gandería extensiva é tamén unha das ferramentas para desenvolver o Obxectivo Estratéxico 5 do Plan estatal, baseado en promover o desenvolvemento e a xestión eficiente dos recursos naturais tales como a auga, o solo e o aire. Con este fin, a gandería extensiva e o pastoreo son aliados para facer fronte aos lumes forestais. Ademais, este tipo de ganderías representan unha oportunidade dado o alto marxe de incremento tanto en extensivo como en ecolóxico que aínda existe e a elevada demanda que están a ter os produtos obtidos baixo estes modelos. O apoio ás ganderías extensivas, como se inclúe no OE8, é fundamental para procurar o desenvolvemento das zonas rurais.

A protección da biodiversidade centra o Obxectivo Estratéxico 6 do Plan estatal para a nova PAC e, de novo, as ganderías extensivas, son unha das vías para manter a biodiversidade agroforestal. O propio documento recolle a importancia de fomentar os sistemas de produción sostibles ambientalmente, como as ganderías en extensivo e ecolóxico, para conservar a biodiversidade.

O orzamento, imprescindible

As novas liñas agroambientais, aínda por concretar, son as únicas axudas que se agarda que vaian apoiar especificamente ás prácticas ecolóxicas e ás ganderías extensivas, aínda que tampouco se espera un incremento das partidas con respecto do que se viña recibindo nos últimos anos. Dende colectivos como a Sociedade Galega de Pastos e Forraxes (SGPF) inciden na importancia de que os esforzos por apoiar ás ganderías extensivas, dado o seu impacto positivo no medio que recollen os obxectivos específicos do PEPAC, se traduzan en apoios reais con partidas económicas e medidas que favorezan a continuidade deste modelo de ganderías. “A eficacia das políticas demostrarase coas partidas reais que destinen para apoiar á gandería extensiva e coa achega por hectárea que poidan recibir as ganderías. Non se está poñendo o foco aínda en especificar esas cantidades”, apunta Joan Alibés, presidente da entidade.

Dende a SGPF tamén sinalan como prioritario para a nova PAC afrontar cuestións como a admisión dos pastos arbustivos, primordiais non só para este tipo de ganderías senón para lograr un dos beneficios directos que supón este modelo: a redución de riscos de incendios forestais. “Hai que primar as superficies de mato para que se pastoree nelas. Nas pradeiras non hai risco de lume, onde hai que actuar é no monte e para iso deben contemplarse os pastos arbustivos nas axudas da nova PAC”, reivindican.

A incorporación dos pastos arbustivos, as axudas á transformación de novos pasteiros ou da convivencia do lobo son algunhas das medidas que sinalan dende o sector para apoiar ás ganderías extensivas coa nova PAC

Tendo en conta que as ganderías extensivas, tanto de vacún como de ovino e caprino, son tamén unha das vías para fomentar as pradeiras biodiversas, sobre todo en zonas de montaña, servindo ó mesmo tempo estas como métodos para reducir o risco de incendios e aliados para frear o avance dos lumes, dende o sector tamén inciden na importancia de activar achegas a través da PAC que contribúan a levar a cabo estas transformacións que supoñen importantes desembolsos económicos na gandería. “As aportacións que se viñan recibindo en Galicia non chegan a cubrir nin o 20% dos gastos que pode supoñer a tranformación do monte en novos pasteiros”, detalla Alibés.

Por iso, unha das vías da nova PAC para contribuir a fomentar os beneficios agroambientais que proporciona a gandería extensiva pasa por favorecer a incorporación de novos pasteiros permanentes en zonas de monte. De ahí que dende a SGPF incidan nas axudas para a transformación destas zonas de monte ou os desbroces que permitan ese pastoreo.

Mentres, noutros países estanse a activar axudas específicas para a gandería extensiva derivadas da súa función para a conservación da biodiversidade, como ocorre en Francia coa liña de axudas dentro da PAC para a convivencia das ganderías con especies salvaxes como o lobo. Os gandeiros optan a recibir axudas que permitan unha convivencia do gando en extensivo máis alá das medidas como os peches ou a adquisicións de cans de garda do rabaño, que como levan insistindo dende distintos colectivos de gandeiros de vacún, ovino e caprino son insuficientes para garantir a continuidade destas ganderías en extensivo se teñen que facer fronte á presión da fauna salvaxe e ás baixas derivadas.

No país galo estas liñas de axuda da PAC específicas para a convivencia da gandería con especies como o lobo están a cubrir cuestións que afectan directamente ó gasto das ganderías como o incremento de tempo de xestión e vixilancia do gando que supón a presenza do animal na zona, así como as perdas de gando que non se poden cuantificar.

Por primeira vez, a Política Agraria Común (PAC) puxo sobre o papel a importancia de visibilizar e apoiar o labor da muller no campo, unha reclamación que diferentes colectivos de mulleres rurais levaban anos solicitando e que España trasladou directamente nas negociacións previas entre os estados membros. A nova PAC, que rexerá as estratexias agrarias europeas até o 2027, inclúe entre os seus obxectivos garantir a igualdade de trato e oportunidades para mulleres e homes no mundo agrario.

“Trátase dun fito fundamental para lograr que a PAC deixe de percibirse como unha política neutra e permita orientar as súas medidas a diminuír a brecha de xénero existente na actividade agraria”, destaca o borrador da Estratexia para a Igualdade das Mulleres Rurais presentada en xuño deste 2021 polo Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación para abordar esta cuestión na PAC.

Fomentar a presenza da muller no campo é unha das medidas da nova PAC para contribuír a frear o despoboamento do rural

Europa viu non só a necesidade de fomentar as oportunidades e visibilizar ás mulleres no sector agrario senón a importancia que pode traer isto para a supervivencia do mundo rural. Adoptar medidas concretas para paliar as desigualdades de xénero nas zonas rurais apúntase como unha das medidas necesarias para reducir o despoboamento rural e superar o desafío da falta de substitución xeracional, de igual maneira que pode resultar de utilidade eliminar outras barreiras históricas como a dificultade para acceder á terra ou lograr financiamento.

As cifras en feminino

A análise previa para elaborar o Plan Estratéxico da PAC (coñecido como PEPAC) ofrece unha visión da situación actual da muller no campo en España. As súas cifras sinalan que as mulleres teñen unha menor representación no sector agrario, con explotacións máis pequenas e menos rendibles. As mulleres teñen explotacións case un 40% menos rendibles que a media nacional en canto a dimensións e volume económico. Ademais, como destacan os datos do Ministerio, a medida que se incrementa o tamaño da explotación, diminúe a presenza da muller e máis aínda a das novas.

Apenas o 32% das explotacións agrarias españolas teñen como titular a unha muller

Só 285.467 mulleres son titulares de explotacións agrarias en España segundo os datos do INE en 2016, o que supón apenas o 32% do total. Delas, só o 2% son mulleres menores de 40 anos, o que evidencia que tampouco as mozas están a conseguir romper as barreiras no campo.

Unha das ferramentas que tentou visibilizar o labor da muller no campo foi a lei de titularidade compartida, xa que moitas explotacións de carácter familiar tiveron como titular principal a un home, aínda que a muller leve o mesmo peso ou mesmo superior na gandaría. Historicamente as mulleres compartiron responsabilidades e traballo primeiro cos seus maridos e despois cos seus fillos unha vez que estes toman a substitución e asumen as rendas, sen que o seu papel fose visible. Estímase que en España hai entre 31.000 e 55.000 mulleres potenciais beneficiarias desta lei de titularidade compartida, con todo en maio de 2021 apenas se rexistraron unhas 850 altas de explotacións agrarias neste réxime.

Ás mulleres no agro tamén lles está custando romper o chamado teito de cristal, xa que por cada 100 explotacións dirixidas por un home, existen 29 na que unha muller está á fronte. As novas están a telo aínda máis difícil, xa que en 2016, as mulleres menores de 40 anos apenas representaban o 19% dos xefes de explotacións, mentres que en Europa alcanzaban o 23,3%. A porcentaxe rebáixase até o 2% nas explotacións agrogandeiras que teñen unha produción estándar de máis de 8.000 euros.

Galicia sitúase como a comunidade con maior representación feminina no sector agrario. A metade das explotacións agrarias galegas teñen como titular unha muller

Galicia é unha das comunidades onde máis mulleres figuran como titulares da explotación, xa que representan o 50% do total, segundo os datos manexados polo Ministerio de Agricultura. Con todo, entre os mozos segue habendo importantes diferenzas. Mentres os homes memores de 40 anos supoñen o 8% dos titulares, as mulleres novas galegas á fronte dunha explotación agraria apenas alcanzan o 4,5%.

Comezar a romper a brecha

Se miramos en termos de subvencións agrarias segue habendo unha importante disparidade. As mulleres recibiron en 2019 menos dun terzo do importe das axudas directas e de desenvolvemento rural da PAC, segundo o informe do Fondo Español de Garantía Agraria (Fega) que recolle datos sobre a distribución por sexo e idade na percepción destes fondos.

Aínda que parece haber xa certos indicadores que apuntan a que comeza de acurtarse esta diferenza. “En comparación cos datos manexados en 2010-2012 e 2017, obsérvase unha tendencia leve cara á redución da brecha de xénero na percepción de axudas, pero seguen recibindo un importe total de axudas moi inferior ao dos homes”, valora o Ministerio de Agricultura no borrador da estratexia para a igualdade das mulleres rurais.

Europa avoga na nova PAC por incorporar medidas concretas que favorezan a presenza da muller no agro como intervencións específicas ou importes diferenciados de axudas así como priorizar ás mulleres nos criterios de selección para obter estas partidas. En España, o PEPAC aborda entre os obxectivos específicos 7 e 8 a importancia de visibilizar á muller no agro.

Nesta liña unha das primeiras propostas do Plan Estratéxico da PAC en España que transcendeu afecta ó pago complementario da axuda básica á renda para mozas de até 40 anos, que busca favorecer a substitución xeracional. Neste caso, se a beneficiaria é muller, titular ou cotitular da explotación, o pago incrementarase nun 15%.

Máis 400 alumnos e alumnas de 14 escolas da Eurorrexión Galicia-Norte de Portugal participarán nos próximos meses en FunCAP , un novo proxecto para difundir entre os máis novos os beneficios que achegan á sociedade as axudas e as regras da Política Agrícola Común (PAC).

O proxecto FunCAP está coordinado pola Fundación Juana de Vega e financiado polo Programa de medidas de información no ámbito da política agrícola común (IMCAP) da Unión Europea (UE).

Neste sentido, a partir do mes de marzo de 2022 o alumnado e o profesorado de 7 centros de formación galegos e 7 de Portugal participarán nas dinámicas de xogo didáctico deseñadas polo proxecto FunCAP e contribuirán á reflexión conxunta para o deseño de propostas construtivas para o novo período de programación da PAC que se aplicará a partir do ano 2023.

As escolas de Galicia que participarán en FunCAP son:

-EFA Fonteboa-. Feiranova s/n 15147 Coristanco (A Coruña)

-IES Arzúa- Rúa do Castro s/n, 15810 Arzúa (A Coruña)

-Centro de formación e experimentación agroforestal de Sergude. Lugar de Quián, 15881 Sergude – Boqueixón (A Coruña)

-Centro de formación e experimentación agroforestal de Becerreá. Pena do Pico, 27695 Becerreá (Lugo)

-Centro de formación e experimentación agroforestal de Lourizán. Rúa Igrexa, 19, 36153 Lourizán (Pontevedra)

-IES de Ortigueira. Avenida dá constitución s/n, 15330 Ortigueira (A Coruña)

-IES Arcebispo Xelmírez II. Rúa Irmandiños 15, 15704 Santiago de Compostela (A Coruña)

E por parte portuguesa os centros escolares que colaboran con FunCAP son:

-Escola Profissional de Agricultura e Desenvolvimento rural de Marco de Canaveses Rua da Igreja, nº78, 4625-390 Rosém (Portugal)

-Escola Profissional Agrícola Conde de São Bento. Longo Abade Pedrosa, 4780-368 Santo Tirso (Portugal)

-Escola Profissional de Agricultura e Desenvolvimento Rural de Ponche de Lima. Quinta do Cruzeiro, Rua de S. Mamede de Arca 768, 4990-202 Ponte de Lima (Portugal)

-Escola Profissional Agrícola Eng. Silva Nunes. Rua de Quintela nº15, 4890-414 Molares Celorico de Basto (Portugal)

-Escola Profissional de Agricultura e Desenvolvimento Rural de Vagos. Estrada Florestal – Gafanha da Boa-Hora, 3840-254 Vagos

-Escola Profissional do Alto Douro. Rua Oliveira dos Amores, 5130-338 São João da Pesqueira Viseu (Portugal)

-ETAP – Escola Profissional. Campo Sra. da Agonia, 4900-360 Viana do Castelo (Portugal)

Primeira reunión co profesorado para planificar a aplicación do proxecto

Precisamente, este pasado xoves representantes da Fundación Juana de Vega e profesorado das escolas participantes mantiveron a primeira reunión, en formato online, para planificar a marcha do proxecto nos centros escolares ao longo de 2022.

Tarefas a realizar

Así, como parte do proxecto FunCAP, a empresa galega Brazolinda desenvolverá un xogo de mesa que despois se probará ao longo do primeiro semestre de 2022 en 14 escolas de Galicia e Portugal para trasladar dun modo divertido os principais beneficios da PAC, o Pacto Verde Europeo e a Estratexia da Granxa á Mesa.

Ademais, o proxecto difundirá polas redes sociais contidos para desmentir as “fake news”, ou ideas erróneas e desinformación, sobre os obxectivos da PAC, un eixo estratéxico na construción da Unión Europea ao garantir o acceso da poboación europea a unha alimentación sa, segura e a prezos alcanzables.

FunCAP prevé tamén organizar 2 seminarios online con expertos na PAC, así como un seminario final con máis de 100 participantes.

Un comité asesor formado por unha ampla representación do sector primario

O proxecto FunCAP conta tamén cun Comité Asesor integrado por unha ampla representación do sector agrogandeiro da Eurorexión Galicia-Norte de Portugal.

Así, por parte da Fundación Juana de Vega está integrado por José Manuel Andrade Calvo e Alfonso Ribas Álvarez; como expertos na PAC conta cos profesores universitarios Edelmiro López e Artur Cristovão; por parte dos produtores a representación corre a cargo de Javier Iglesias e de Armando Fontainhas. Ademais, o Comité Asesor contará tamén con Manuel López Luaces, como representante da Axencia Galega de Calidade Alimentaria; Rosario Couto López, representando á Consellería de Educación da Xunta de Galicia, e Luís García e Rui Ribeiro, en representación das escolas participantes.

Máis información sobre o proxecto FunCAP: www.funcapproject.eu

@EUAgri #IMCAP

A pandemia da Covid puxo de manifesto a importancia que ten a autosuficiencia alimentaria. Co inicio dos confinamentos, sucedéronse as imaxes de supermercados coas estanterías baleiras nas seccións de leite, ovos ou dalgunhas carnes. Só a continuidade do traballo en Europa de agricultores, granxas e industria alimentaria permitiu dar unha áxil resposta ó aumento da demanda do consumo nos domicilios.

Estanterías de leite dun supermercado baleiras en marzo do 2020. / Arquivo.

Europa é en xeral autosuficiente na maioría de alimentos, pero hai determinados produtos que ten que importar, xa que non os produce en cantidade suficiente ou directamente non os cultiva por motivos climáticos, como o café, o cacao ou a soia empregada na alimentación animal.

En calquera caso, as exportacións europeas de alimentos multiplican por 1,5 ás importacións, o que fala ben da autosuficiencia alimentaria da UE-27. No 2019, a UE importou alimentos por valor de 108.600 millóns de euros, pero exportou unha cantidade moi superior, 162.700 millóns de euros.

A Política Agrícola Común (PAC) xoga un papel clave á hora de garantir a autosuficiencia alimentaria de Europa. As axudas directas que a PAC lle proporciona ós agricultores representan un incentivo para a continuidade da actividade agraria e para a incorporación de persoas mozas ás explotacións.

Sen esas axudas, o agro perdería atractivo e, en consecuencia, a autosuficiencia alimentaria da UE poríase en risco. Cómpre ter en conta que os ingresos agrícolas por traballador, sen contar as axudas da PAC, representan só un 46,5% do que sería un salario medio no resto da economía, segundo os últimos cálculos que manexa a Comisión Europea (Dato do ano 2017).

Os apoios á renda dos agricultores que proporciona a Política Agraria Común contribúen, xa que logo, a equilibrar a balanza. Incluso con estes apoios, só hai dous países da UE, República Checa e Estonia, nos que os ingresos totais dos agricultores sexan superiores a un salario medio do resto da economía dese país (Ver gráfico inferior).

As axudas á renda no agro cumpren unha segunda función, garantir a dispoñibilidade de alimentos a prezos accesibles para o conxunto da cidadanía. Pódese dicir que o prezo dos alimentos no supermercado págao en parte a PAC e en parte os consumidores. Se se compara este escenario co doutros países do Norte sen axudas ó agro, como é o caso de Canadá, obsérvanse alí maiores prezos (en comparación coa UE) na maioría de produtos básicos da cesta da compra ligados coa agroalimentación.

A orixe da Política Agraria Común (PAC) remóntase aos anos 50 do século XX, cando Europa arrastraba as consecuencias da Segunda Guerra Mundial e non era capaz de garantir un abastecemento de alimentos suficiente para a súa poboación. Naquel contexto, o apoio á agricultura e á gandería para que aumentara a súa produtividade volveuse clave. Foi esa necesidade a que desencadeou o nacemento no 1962 da PAC, unha política que cumprirá nuns meses 60 anos de éxitos, coas súas luces e sombras.

A historia da PAC e da agricultura europea é un espello da evolución das necesidades da sociedade. Analizando os cambios da PAC ao longo dos anos, pode verse como se pasou dun agricultor e gandeiro produtor de alimentos a unha agricultura multifuncional, é dicir, unha agricultura á que se lle esixen múltiples funcións.

A función prioritaria do agro continúa sendo a produción de alimentos, pero tamén se espera dos produtores que contribúan a conservar o medioambiente e a paisaxe, que fagan aportacións na loita contra o cambio climático e que axuden a manter comunidades rurais fortes. Para todas esas funcións presta apoios a PAC.

A importancia que se lle concede á Política Agraria Común na Unión Europea reflíctese na súa cota presupostaria, pois a PAC representa un terzo do presuposto comunitario. A diferencia doutras políticas, como a sanidade, a educación ou a de defensa, que son políticas nacionais con presupostos de cada Estado, a Política Agrícola Común é conxunta. Negóciase, páctase e presupóstase coa participación dos 27 Estados membros.

Repasamos a continuación os principais fitos da historia da PAC.

Primeira etapa: desde as orixes ata os anos 80 do século XX

O principal obxectivo co que naceu PAC foi o de conseguir un suministro estable e suficiente de alimentos a prezos accesibles para a poboación. Para iso estableceuse un sistema de prezos garantidos para os produtos agrarios, con importantes subvencións europeas. As medidas foron exitosas, pois nos primeiros anos da PAC a produtividade agrícola comezou aumentar a un ritmo dun 7% anual a axiña se puido garantir un autoabastecemento alimentario suficiente en Europa.

O problema foi que co tempo, ao aumentar a produtividade agrícola por riba da demanda, comezaron a xerarse importantes excedentes alimentarios. Eses excedentes obrigaron a destinar cuantiosos fondos a financiar medidas de intervención, como compras públicas de alimentos, apoios ó almacenamento privado ou axudas á exportación, para dar saída ós excedentes.

Terceira etapa: a Axenda 2000

Unha terceira etapa da PAC comezou a inicios do século XXI, cando se estableceu a política de desenvolvemento rural, coñecida a partir de entón como o segundo piar da PAC. É unha liña de traballo que fortalecía medidas que xa se iniciaran nos anos 90, como as axudas Leader, coa idea de apoiar ó conxunto das comunidades rurais, con axudas para sectores como a industria alimentaria, o sector forestal, o turismo ou as políticas municipais de servizos, entre outras liñas.

Nas axudas de desenvolvemento rural tamén entran apoios directos para o agro, como as axudas para persoas mozas que se incorporen ó agro ou os apoios para plans de mellora de explotacións, compra de maquinaria en común e outros.

A PAC quedaba así dividida nun primeiro piar (axudas directas ó agro) e nun segundo piar (axudas de desenvolvemento rural), unha estructura que se mantivo ata a actualidade.

O chequeo médico do 2008
Entre outras cuestións, esta reforma da PAC naceu coa idea de avanzar na redución das axudas acopladas, é dicir, para fortalecer as axudas disociadas da produción. Con iso buscábase un aumento da competitividade da agricultura europea nos mercados internacionais. Á vez, reducíanse prezos institucionais de intervención pública.

De xeito paralelo, esta reforma afondou en cuestións ligadas ó medioambiente, como a ecocondicionalidade das axudas da PAC. Esta ecocondicionalidade obriga ós agricultores a cumprir unha serie de boas prácticas agrarias se non queren enfrontarse a penalizacións nas súas axudas.

A Comisión Europea presentou a comezos deste ano a súa nova estratexia para a agricultura europea durante os próximos anos: o obxectivo de Bruxelas é que para o ano 2030, ao rematar o próximo período de axudas da Política Agraria Común (PAC 2022-2027), cando menos o 25% da superficie agrícola europea estea cultivada en ecolóxico.

Loitar contra o cambio climático e lograr unha produción de alimentos máis saúdable e respectuosa co medioambiente son as principais razóns que están detrás desta aspiración das autoridades comunitarias. “A crise provocada pola pandemia de coronavirus demostrou o vulnerables que somos, así como a importancia de restablecer o equilibrio entre a actividade humana e a natureza. O cambio climático e a perda de biodiversidade constitúen un perigo claro e actual para a humanidade”, declarou o vicepresidente executivo responsable do Pacto Verde Europeo, Frans Timmermans, que defendeu que “é necesario aumentar desde o 8% actual ata polo menos o 25% a superficie dedicada a agricultura ecolóxica na UE”. “É necesario para mellorar a saúde da xente”, subliñou.

Na mesma liña de “ecoloxización” da agricultura e gandería europeas se enmarca a estratexia “Da granxa ao garfo”, que establece tamén obxectivos concretos para os próximos 10 anos para transformar o sistema alimentario da UE como son, por exemplo, reducir un 50% o uso de praguicidas e antibióticos, un 20% o uso de fertilizantes, ademáis do xa citado de alcanzar un 25% de terras agrícolas dedicadas á agricultura ecolóxica en 2030.

Sen embargo, ¿non é demasiado ambicioso este obxectivo da Comisión Europea?, ¿Acompaña o mercado esta demanda de produtos ecolóxicos? ¿Compénsalle aos produtores pasarse a ecolóxico? Intentaremos responder a estas preguntas…

Punto de partida: Só o 4% da superficie agrícola en Galicia está certificada en ecolóxico

O obxectivo dun 25% de superficie agraria útil (SAU) en ecolóxico para 2030 non é de cumprimento obrigatorio debido, en boa medida, a que o grao de desenvolvemento da agricultura bio na Unión Europea é moi dispar entre estados e entre rexións.

Neste momento, a agricultura ecolóxica na UE representa entre o 8 e o 9% do total da superficie agrícola, e alcanzar unha extensión ao 25% en dez anos require un crecemento anual do 11%. Con todo, hai países como Austria, Dinamarca ou Suecia que están preto xa dese obxectivo. Outros grandes produtores agrícolas e gandeiros como Alemaña, Francia, Italia, Francia e tamén España están preto ou por riba do 10%, pero en moitos outros países, a agricultura ecolóxica ocupa aínda unha superficie moi minoritaria.

No caso de España, segundo o último informe da Asociación Profesional Española da Produción Ecolóxica (Ecovalia) terminou o 2020 con 2,35 millóns de hectáreas (108.441 ha máis que no 2019), un 10,24 % da súa SAU, o que o sitúa de novo como o país da UE con máis superficie ecolóxica e o terceiro do mundo, tan só superado por Australia e Arxentina.

Malia estas cifras, España necesita aínda catro millóns de hectáreas máis de produción ecolóxica para lograr que en 2030 o 25 % da súa superficie agrícola se traballe en bio.

No entanto, a situación a nivel de cada comunidade autónoma é moi dispar. Así, aínda que hai rexións nas que será máis fácil lograr o obxectivo do 30% en ecolóxico para 2030, como Cataluña, cun 22% da súa SAU xa certificada en eco neste momento, seguida de Andalucía (21 %), Navarra e Baleares (19 %) e Murcia (18 %), noutras autonomías a superficie cultivada en ecolóxico é moi minoritaria: Castela e León e Cantabria, ambas co 1 %; A Rioxa (2 %); País Vasco, Aragón, Asturias, Estremadura e Madrid (3 %) e Galicia e Canarias (4 %). Na franxa intermedia, Castela-A Mancha (10 %) e Comunidade Valenciana (17 %).

No caso de Galicia a superficie certificada en ecolóxico en 2020 foi de 35.055 hectáreas, o 4% da súa SAU, polo que para chegar ao 25% en ecolóxico para 2030 necesitaría chegar ás 200.000 hectáreas, nada menos que un 471% máis.

Medra a demanda de produtos ecolóxicos?

¿Está medrando o consumo de produtos ecolóxicos para acompañar este incremento que se prevé da superficie en ecolóxico? Os datos semellan indicar que si. Así, segundo a última memoria do Consello Regulador da Agricultura Ecolóxica de Galicia (CRAEGA) a demanda está a medrar a un ritmo anual de dous díxitos, tanto para o mercado interno galego como, sobre todo, para o externo.

En concreto, no ano 2020 en Galicia, o número de vendas certificadas de agricultura ecolóxica aumentou un 14 % respecto do ano anterior, chegando aos 108 millóns de euros. En canto aos operadores, pechouse con 1.310 inscritos, un 10,83 % máis que o ano anterior. 

Por producións, o ránking está encabezado polo leite, seguido da carne e dos ovos, unhas producións que na súa maior parte se destinan á venda fóra de Galicia.

Pero tamén destaca o incremento paulatino do consumo de alimentos ecolóxicos no mercado galego: o 38,4% da poboación galega xa consume alimentos ecolóxicos tódalas semanas, dos cales ata un 11,4% consúmeos a diario, segundo unha enquisa encargada polo CRAEGA.

Fonte: CRAEGA

Que axudas haberá para agricultores e gandeiros?

Por parte dos produtores en ecolóxico valórase moi positivamente a ambición ecolóxica da Unión Europea, pero piden que se acompañe de medidas concretas, e sobre todo de partidas orzamentarias na nova PAC.

“Que o 25% da agricultura sexa ecolóxica na UE para 2030 pódese lograr se a PAC proporciona a remuneración necesaria polos beneficios da conversión e o mantemento ecolóxicos a través de políticas de desenvolvemento rural existentes ou ferramentas innovadoras como os esquemas ecolóxicos. Incluír medidas ao lado da demanda, como esquemas de promoción e aumentar a participación de produtos ecolóxicos en escolas e hospitais a través da contratación pública ecolóxica”, defenden desde IOAM EU, unha organización europea que agrupa aos produtores en ecolóxico.

Francisco López, presidente do CRAEGA: “Chegar ao 25% vai ser moi difícil pero dobrar a superficie actual é factible”

No caso de Galicia, o presidente do CRAEGA, Francisco López Valladares recoñece que “vai ser moi difícil que Galicia chegue ao 25% da súa superficie agraria en ecolóxico para o 2030, pero conseguir duplicar o número de hectáreas que temos na actualidade si que é factible, para o que precisamos que dende a administración se habiliten axudas e se realicen cambios normativos que non penalicen nas axudas o pastoreo arbustivo ou baixo arborado, ou uns prezos xustos dos produtos que cubran os maiores costes que temos os que producimos en ecolóxico”.

¿Que axudas concretas existen para os produtores en ecolóxico en Galicia e fomentar a incorporación doutros novos que incrementen a superficie certificada? Segundo Joan Alibés, de Beealia, unha entidade que está a impartir -xunto ao CRAEGA e a Consellería do Medio Rural- o “Curso para a incorporación á gandería e agricultura ecolóxica”, as axudas á produción en ecolóxico, ademáis das agroambientais, volverán convocarse por parte da Xunta para o ano 2022, cos mesmos requisitos que nas últimas convocatorias dos anos 2015 e 2016. Para despois do vindeiro ano haberá que agardar ás axudas que se contemplen no novo Plan de Desenvolvemento Rural (PDR) de Galicia 2023 ou 2024, pendente de aprobarse, e que constitúe o segundo piar das axudas da PAC (o primeiro piar  son os pagos directos a agricultores e gandeiros). “As axudas que vai convocar a Consellería de Medio Rural para 2022 supoñen unha oportunidade para todas as incorporacións dende o ano 2016 e para os produtores que están en conversión a ecolóxico dende 2016 ata o 31/12/2021, así como para calquera produtor que se queira pasar a ecolóxico”, salienta Joan Alibés.

Os requisitos xerais, segundo Beealia, para acceder ás axudas do vindeiro ano son:

– Que o produtor realice a solicitude de inscrición no CRAEGA e esta estea rexistrada antes do 31/12/2021

– Pagamento da taxa de apertura de expediente no CRAEGA antes do 31/12/2012 (posteriormente percibirá unha axuda da Xunta que cobre este custo da taxa).

-Non hai un requisito superficie minima (para as axudas agroambientais a explotación debe contar cun mínimo de 10 ha)

-En apicultura para certificar en ecolóxico débese contar cun mínimo de 80 colmeas.

-En gandería de vacún a carga gandeira debe estar entre un máximo de 2 UGM/ha e un mínimo de 0,7 UGM/ha

-O produtor debe contratar os servizos de aconsellamento a partires do 1/1/2022

-As axudas para produción ecoloxica son compatibles coas axudas a razas autóctonas en perigo de extinción (mínimo de 5 UGM)

Que contías van cobrar os produtores galegos en 2022 polas axudas a ecolóxico?

Partindo dos importes percibidos na convocatoria de 2015/2016 os importes previstos son os seguintes:

• Conversion a agricultura ecolóxica: 331 €/ha (Pasto Pastizal ou PS/ Terra arable ou TA) e 99 €/ha (Pasto Arbustivo PR/Pasto arbolado PA)

• Mantemento da agricultura ecolóxica 288 €/ha (PS/TA) e 86 €/ha (PR/PA)

• Mantemento razas autóctonas en perigo de extinción 175 €/UGM

• Apicultura conversión (35 €/colmea cun máximo de 80 colmeas por alvariza)

• Apicultura mantemento (30 €/colmea cun máximo de 80 colmeas por alvariza)

Diferenza de prezos en leite e carne entre ecolóxico e convencional:

A parte das maiores axudas, os produtores de carne e leite en ecolóxico perciben uns prezos maiores que as producións en convencional. Estas son os prezos estimativos neste momento, segundo a información facilitada por Beealia:

Vacún de leite:

-En España o diferencial é do 43% entre os 0,45 euros por litro do leite ecolóxico e os 0,332 do convencional

Vacún de carne:

• Prezo venda do xato convencional en Ternera Gallega: 4,60 €/kg canal
• Prezo venta do xato en Ternera Gallega en ecolóxico: 5 €/kg canal
• Custe do penso convencional: 370 €/Tn (graxa 7% – PB 15 %)
• Custe do penso ecolóxico: 470 €/Tn (graxa 2,3% – PB 11%)

Valoración Ovino/Cabrún:

• Prezo venta do cordeiro/cabrito convencional 60/70 €/cria
• Prezo venta do cordeiro/cabrito ecolóxico (sen diferenciación)

Esta información foi realizada en colaboración co proxecto FunCAP: www.funcapproject.eu

@EUAgri #IMCAP

A Comisión Europea seleccionou unha iniciativa galega para pór en valor os beneficios que achegan á sociedade as axudas e as regras da Política Agrícola Común (PAC).

FunCAP é o nome do proxecto coordinado pola Fundación Juana de Veiga e financiado por o Programa de medidas de información no ámbito da política agrícola común (IMCAP) da Unión Europea (UE). O obxectivo é dar a coñecer e difundir a PAC entre as novas xeracións da Eurorrexión Galicia-Norte de Portugal, pero dunha forma divertida.

Así, FunCAP desenvolverá un xogo de mesa que despois se probará ao longo do primeiro semestre de 2022 en 14 escolas de Galicia e do Norte de Portugal para trasladar dun modo divertido os principais beneficios da PAC, o Pacto Verde Europeo e a Estratexia da Granxa á Mesa.

Ademais, o proxecto difundirá polas redes sociais contidos para desmentir as fake news, ou ideas erróneas e desinformación, sobre os obxectivos da PAC, un eixo estratéxico na construción da Unión Europea ao garantir o acceso da poboación europea a unha alimentación sa, segura e a prezos alcanzables.

FunCAP prevé tamén organizar 2 seminarios online con expertos na PAC, así como un seminario final con máis de 100 participantes.

Máis de 400 escolares de Galicia e do Norte de Portugal participarán no proxecto

Entre os centros escolares galegos que participarán no proxecto están o Centro de Promoción Rural EFA Fonteboa e os centros de formación e experimentación agroforestal de Sergude e Lourizán, entre outros. Da parte portuguesa, está en fase de finalización a listaxe de centros escolares que participarán no proxecto FunCAP, todos eles vinculados co sector agrogandeiro.

Un comité asesor formado por unha ampla representación do sector primario

O proxecto FunCAP conta tamén cun Comité Asesor integrado por unha ampla representación do sector agrogandeiro da Euroregión Galicia-Norte de Portugal.

Así, por parte da Fundación Juana de Veiga está integrado por José Manuel Andrade Calvo e Alfonso Ribas Álvarez; como expertos na PAC conta cos profesores universitarios Edelmiro López e Artur Cristovão; por parte dos produtores a representación corre a cargo de Javier Igrexas e de Armando Fontainhas. Ademais, o Comité Asesor contará tamén con Manuel López Luaces, como representante da Axencia Galega de Calidade Alimentaria, e de Luís García e Rui Ribeiro, en representación das escolas participantes.

 

Máis información sobre o proxecto FunCAP: www.funcapproject.eu

@EUAgri #IMCAP