O cambio climático e os seus efectos é un dos maiores condicionantes da agricultura e gandería actual, por iso a redución da pegada de carbono e as prácticas sostibles ambientalmente son temas presentes tanto no día a día das granxas e explotacións agrícolas como nas políticas agrarias. Europa traballa sobre estes retos ambientais e climáticos con estratexias como o Pacto Verde, a iniciativa Da granxa á mesa e a de Biodiversidade para 2030. As novas políticas Agrarias Comúns (PAC) que se aplicarán entre 2023 e 2027 teñen tamén presente estes desafíos.
A agricultura xoga un papel fundamental para alcanzar a neutralidade do carbono no territorio comunitario da UE en 2050
Nesta liña, o Consello informal de Ministros de Agricultura da Unión Europea (UE), debatía a principios de febreiro sobre modelos agrícolas e forestais que contribúan a reducir a pegada de carbono, dado o papel fundamental do sector da terra e a agricultura para alcanzar a neutralidade do carbono no territorio comunitario da UE en 2050.
A versión inicial do Plan Estratéxico da PAC presentado por España a finais de novembro do pasado ano, coñecido como PEPAC, aborda a redución do impacto ambiental e inclúe entre os seus obxectivos a diminución das emisións de gases contaminantes de efecto invernadoiro (GEI), así como o aumento da captura de carbono. “O sector agrario é un sector moi vulnerable para os efectos do cambio climático. A adaptación é clave á sustentabilidade económica, social e ambiental”, recolle o PEPAC.
Agricultura baixa en carbono
En concreto, o PEPAC inclúe o Obxectivo Específico 4, que busca contribuír á atenuación do cambio climático e a adaptación aos seus efectos, así como á enerxía sostible e no que se definen as prácticas máis axeitadas para conseguir unha agricultura baixa en carbono. A nova PAC mira á gandería en extensivo non só por ser unha vía para lograr esta redución das emisións, senón porque é ademais unha forma de aumentar a materia orgánica e a capacidade de sumidoiro de carbono no solo, posto que a mitigación da pegada de carbono tamén se consegue mediante a captura de carbono atmosférico e a súa fixación nos solos.
“Neste sentido o ecoesquema sobre pastoreo extensivo fomenta esta práctica sostible de xestión da terra e os recursos pastables, ademais contribúe a impulsar as producións sostibles, pois ao establecer criterios de xestión evita tanto o infrapastoreo como o sobrepastoreo, achegando materia orgánica ao chan e contribuíndo á captura de carbono”, detalla o Plan Estratéxico da PAC.
A gandería extensiva, a agricultura de conservación e as cubertas vexetais son métodos incluídos no PEPAC para incrementar a captura de carbono
Xunto coa gandería extensiva, a agricultura de conservación, con sementeira directa e unha xestión sostible dos insumos de regadío, tamén busca minorar as emisións de gases de efecto invernadoiro á atmosfera. “Este modelo agrícola consegue a mitigación mediante o aumento de carbono orgánico do solo e a optimización dos insumos de fertilización”, detalla o borrador inicial do PEPAC.
O mantemento de cubertas vexetais tamén é outro dos métodos incluídos no PEPAC para lograr a captura de carbono, á vez que contribúe a evitar a erosión e desertificación. “Mediante o impulso do pastoreo extensivo búscase aumentar o carbono orgánico do chan, obxectivo que tamén se procura coas cubertas vexetais espontáneas ou sementadas en cultivos leñosos”, recolle o PEPAC.
Ademais tanto a agricultura de conservación, como as cubertas vexetais espontáneas ou de cultivos leñosos, así como a rotación de cultivo cunha xestión sostible do regadío e o fomento da biodiversidade en terras de cultivo contribúen á mitigación do cambio climático pola boa xestión da fertilización e ó xerar deste xeito menos emisións de óxido nitroso e de amoníaco.
España conta xa cun rexistro de pegada de carbono, compensación e proxectos de absorción de dióxido de carbono, que recolle os esforzos das empresas e organizacións españolas no cálculo e redución das emisións de gases de efecto invernadoiro.
Redución de emisións
Á marxe da captura de carbono que poden supoñer determinadas prácticas agrarias, para diminuír a pegada de carbono están a centrarse esforzos en fomentar a redución de emisións de gases de efecto invernadoiro. Neste sentido, as granxas levan tempo traballando tanto no cálculo da súa pegada de carbono como en estratexias que lle permitan unha redución deste impacto ambiental. Nos últimos anos, en España impulsáronse normativas relacionadas tanto directamente coa granxa como coa xestión do esterco.
No que respecta ás actuacións nas granxas, destacan as revisións das normativas de ordenación gandeira, con novas normas para as ganderías porcinas (RD 306/2020), avícolas (RD 637/2021) e prepárase tamén unha para o gando vacún que se atopa aínda en plena tramitación. Todas elas buscan a redución das emisións de amoníaco na granxa con estratexias centradas na nutrición, os aloxamentos dos animais e o almacenamento do esterco.
As novas normas de ordenación gandeira e a xestión dos estercos e xurros están a ser ferramentas claves para reducir as emisións de gases contaminantes no sector agrogandeiro
En canto á xestión dos estercos e xurros, desde o Ministerio de Agricultura están a traballar nunha base legal para a nutrición sostible nos solos agrarios. Esta estratexia inclúe un plan de abonado baseado nun balance de nutrientes e que debe ser realizado baixo asesoramento técnico especializado. Este programa tamén inclúe a xestión conxunta de auga e fertilizantes. Ademais recolle a obrigación de aplicación localizada de xurros, a limitación no uso de urea e outros amoniacais e o apoio a prácticas favorables á protección do aire e o solo, para conseguir desta maneira unha redución das emisións de gases ao lograr unha optimización da fertilización dos solos.