Na xestión de ensilados hai que ter presente que non toda a forraxe ensilada chegará a converterse en alimento para as vacas. Isto é así dado que, desde o cultivo da forraxe até a súa colleita en fresco e o posterior almacenamento, tanto o valor do alimento como a cantidade física poden verse diminuídos até nun 25 %. O que deriva nun incremento dos custos de alimentación e prexuízos sobre o rendemento dos animais.

Aquí é onde entran en xogo os inoculantes, que presentan múltiples beneficios para maximizar a protección dos nutrientes e da materia seca dos ensilados. Este é o caso de Egalis, a nova gama de inoculantes de Alltech para ensilados de alta calidade. Así, con Egalis redúcense as perdas cuantitativas e cualitativas inherentes ao proceso de ensilado á vez que se obtén un perfil fermentativo que garante maximizar o consumo voluntario do rabaño. Adecuado para o seu uso en todas as forraxes, Egalis impulsa a fermentación de maneira eficiente e rápida a un pH final estable.

Se o silo non está tratado, a fermentación será levada a cabo polos microorganismos endémicos presentes na forraxe. Estes microorganismos son menos eficientes que os microorganismos contidos en Egalis para baixar o pH do medio rapidamente, polo que se xeran máis perdas no proceso e obtense un perfil fermentativo que pode penalizar o consumo voluntario. Con Egalis, disporase de máis ensilado para alimentar aos animais e de mellor calidade, o que supón menos preocupacións sobre o desperdicio de alimento. A través dunha maior palatabilidade e inxesta de materia seca, Egalis contribúe a unha produción de leite e carne máis rendibles.

Para conseguir os resultados desexados, é conveniente dosificar adecuadamente e repartir o produto de maneira uniforme por toda a masa de forraxe. As picadoras máis modernas levan de serie equipos de aplicación que axustan a dose de produto ao rendemento esperado.

Características clave das forraxes para obter un bo ensilado

A predisposición dunha forraxe a ser ensilaao coñécese como “ensilabilidade”. A ensilabilidade está en relación co contido en azucre (canto máis, mellor), a humidade (canta menos, mellor, sempre que non comprometa a súa compactación) e a capacidade tampón (mellor canta menos capacidade). Por tanto, aquelas forraxes moi húmidas, con pouco azucre e alto poder tampón (Ex., unha alfalfa sen orear), representarán o caso máis comprometido. Pola contra, un millo cultivado cun 30-33 % de materia seca terá a mellor predisposición: pouca humidade, moito azucre e baixo poder tampón.

É importante sinalar que é condición necesaria para obter un bo ensilado conseguir unha alta densidade e condicións de anaerobiose. Forraxes moi secas e/ou pouco picadas teñen unha maior dificultade para conseguir anaerobiose e haberá que pór máis empeño na compactación.

Máis información en www.alltech.com/es-es/egalis

Despois de analizar os fundamentos clave do ensilado para garantir unha boa conservación das forraxes, Ramiro Fernández Vuelta, xefe de Desenvolvemento de Negocio de Rumiantes en De Heus Nutrición Animal, analiza nesta nova entrega a fase anaeróbica do silo, unha vez que este foi tapado.

Unha vez que o osíxeno foi desprazado da masa do silo, comeza a fase anaeróbica, caracterizada por un complexo grupo de microorganismos. Debemos lembrar a influencia do manexo na duración da fase aeróbica. O tipo de almacenamento, as estruturas dos silos -paredes, solos e altura dos mesmos-, o tempo de pisado, a maquinaria utilizada e a materia seca do material serán fundamentais para definir a cantidade de aire na masa do silo e, como consecuencia, a duración da fase aeróbica, ademais, por suposto, das perdas de almacenamento.

Como exemplo de estruturas, existe unha ecuación que cruza datos de materia seca do material, altura do silo e a presenza ou non de solo de cemento e paredes:

Como se pode observar no cadro, un silo de raygrass con máis de 35% de materia seca, unha altura de paredes superior a 1,8 m e chan de cemento pode almacenar polo menos 35-40 kg máis de materia seca por metro cúbico que un silo de menos de 1,3 m sen paredes nin chan de cemento, e seguramente a fase aeróbica será significativamente máis curta e as perdas moi inferiores.

Bacterias -coliformes- produtoras de ácido acético:

– Poden desenvolverse con ou sen aire.
– Degradan aos azucres en ácido acético, alcol e dióxido de carbono.
– Teñen maior actividade con alta humidade na masa ensilada.
– Inhíbense cando o pH descende de 4,5.

Bacterias produtoras de ácido láctico:

-Divídense en homofermentativas e heterofermentativas. As primeiras fermentan aos azucres en ácido láctico (exclusivamente), mentres que as segundas xeran acedo láctico, acedo acético e alcol.

-A temperatura adecuada para o crecemento dos MO, produtores de ácido láctico, varía entre 20º e 37ºC.

-Cando o pH é elevado, aumenta a produción de ácido acético; a medida que este descende, o láctico convértese no ácido dominante, a condición de que sexa adecuado o nivel de azucres na forraxe (millo). En cambio, nas silaxes de leguminosas poden desenvolverse outras fermentacións secundarias que alteran a calidade final, como as que xeran acedo butírico (cheiro rancio) e aminas (cheiro putrefacto).

Cando se crean as condicións de anaerobiose desenvólvese un complexo microbiano a partir dos mollos celulares liberados pola planta predominando, nunha primeira etapa, as bacterias coliformes ou enterobacterias, produtoras de ácido acético (cheiro a vinagre), alcol e CO2 a partir de azucres da forraxe. Estas bacterias abundan na terra, de aí a importancia de non contaminar a masa do silo durante o seu enchido.

Os silos tipo bolsa (chourizo), en condicións óptimas de ensilado, permiten unha eliminación moi rápida do osíxeno e soamente provocan aumentos térmicos de 3 ou 4 graos, oxidando cantidades moi baixas dos azucres dispoñibles.

Nos silos con picados longos, os procesos comentados acentúanse, xerando fases aeróbicas longas, con incrementos de temperatura por riba dos 37ºC.

Cando o pH é superior a 5 poden actuar outras bacterias indesexables como Clostridium saccaromices, que fermenta os carbohidratos solubles e ácidos orgánicos producindo acedo butírico, CO2 e H (cor negra, cheiro rancio). Ademais, xeran proteólise e fermentación de aminoácidos producindo amonio (cheiro a amoníaco) e aminas (cheiro putrefacto).

Cantidade máxima de acedo butírico por vaca e día

O ácido butírico indícase como porcentaxe de materia seca (MS) nos informes de LaboExpert. A regra xeral é tratar de manter a cantidade total de acedo butírico alimentado por baixo de 50 gramos por día por cabeza en vacas leiteiras lactantes.

Isto pode ser calculado tomando a porcentaxe reportada. Cun silo cun nivel de acedo butírico de 4,5%, expondo un máximo de 50 gr por vaca e día, só poderemos incluír en ración como máximo 11 kg de materia seca desa forraxe.

A segunda solución sería diluír os valores mesturando con silos con valores baixos no caso de que estivesen dispoñibles. Unha terceira opción, menos práctica pero que podería axudar: desensilar a noite anterior para xerar volatilización do ácido; é imposible calcular canto se volatiliza, fálase de até o 50%, non é seguro, pero podería axudar no caso de que non existisen máis posibilidades.

Alimentar con máis de 50 gramos de acedo butírico pode reducir a inxesta de alimento, o que resulta nunha menor produción de leite e unha peor eficiencia alimenticia.

En todos os casos, estes complexos de MO consomen diferentes cantidades de azucres solubles do medio. A fermentación láctica utiliza do 3,8% ao 4% dos azucres do material, mentres que a butírica consome o 24% e a acética o 38%.

Doutra banda, o nivel de materia seca ten un efecto directo sobre o pH ao que estabiliza o silo. A medida que aumenta a materia seca, necesítase un pH máis baixo para lograr a estabilización. Cunha porcentaxe de materia seca dun 35% lógrase unha estabilización con pH próximo a 4,5. En silaxes con materias secas superiores ao 35% podería exporse a utilización de aditivos específicos para facilitar o proceso de ensilado.

Cando o pH da silaxe descende por baixo de 4,5, as bacterias coliformes acéticas son substituídas por bacterias lácticas, pouco abundantes ao comezo pero que aumentan progresivamente na medida en que existan carbohidratos solubles.

O contido de ácido láctico, produto da fermentación de carbohidratos, varía en función da materia seca e oscila entre un 4% e un 6% cando a materia seca varía entre o 30% e o 35%, a presenza de ácido butírico produto de fermentacións indesexables por Clostridium deberían ser practicamente nulas.

Nesta segunda parte desentrañamos os misterios da fase anaeróbica do proceso de ensilado, comprendendo o papel fundamental de diversas bacterias e as condicións que inflúen na calidade da forraxe conservada. Con todo, aínda nos agarda unha exploración máis profunda. Na próxima sección, mergullarémonos no universo das especies vexetais e as súas características particulares, revelando como estas inflúen na conservación de proteínas e carbohidratos.

Ademais, desvelaremos estratexias cruciais para minimizar a degradación e optimizar a preservación de nutrientes esenciais na forraxe. Prepárate para coñecer un mundo de estratexias específicas e descubertas que impactan directamente na calidade nutricional da alimentación animal!

No intrincado mundo da produción animal, a calidade das forraxes eríxese nun alicerce esencial e incomparable. Para alcanzar os estándares de produción demandados polos sistemas actuais, tanto para a cría de gando destinado á produción de carne como para a destinada á produción de leite, a forraxe convértese na base fundamental. Comprender a fondo a súa produción, as súas características intrínsecas e a súa influencia directa nos animais, derivada das decisións tomadas no campo, vólvese imperativo para asegurar a viabilidade económica nestes sistemas.

Neste sentido, De Heus Nutrición Animal, a través de LaboExpert, brinda un conxunto de servizos especializados en análises de calidade de forraxes. Isto inclúe unha avaliación detallada da composición nutricional e os nutrientes derivados do proceso de ensilado, unha minuciosa análise dos procesos de ensilado e valiosas suxestións para mellorar a calidade da forraxe conservada.

Este artigo está dividido en tres partes fundamentais que afondarán na relevancia e os complexos procesos relacionados coa conservación das forraxes. Nesta primeira sección, exploraremos o universo da silaxe, unha técnica de conservación que se distingue doutras modalidades, como a henificación, ao preservar a humidade durante o almacenamento.

Ao longo desta sección inicial, mergullarémonos na fase encimática e aeróbica do proceso de ensilado. Desde as encimas inherentes á planta que actúan tras o corte até a fase aeróbica, onde se xeran acedos graxos volátiles, cada etapa desempeña un papel crucial na transformación da forraxe e a súa repercusión na calidade final da silaxe.

Adentrarse na ciencia que goberna a conservación de forraxes revelaranos os segredos dunha técnica ancestral que hoxe en día se mantén como eixo central na nutrición animal moderna. Nas seguintes seccións, profundaremos nestes procesos para brindar unha comprensión máis detallada do seu funcionamento e a súa vital importancia na produción gandeira.

Que é a silaxe?

A silaxe é unha técnica de conservación de forraxes por vía húmida que se diferencia da henificación (fenos) en que, neste último caso, a conservación prodúcese a partir dunha deshidratación previa, natural ou artificial ou as fenolaxes, situación intermedia, etc.

Este tipo de reserva forraxeira permite o desenvolvemento dun complexo grupo de microorganismos nun ambiente sen osíxeno (anaerobiose) que, a través de procesos químicos biolóxicos, conservan o valor nutritivo da planta verde.

Neste proceso prodúcense perdas que deben terse moi en conta á hora de valorar economicamente unha forraxe: perdas por efluentes, destrución de proteína verdadeira, carbohidratos solubles, humidade, etc.; Por iso, todo o proceso de ensilado debe realizarse en óptimas condicións de traballo, con normas e obxectivos claros:

-Corte no momento óptimo.

-Tamaño de corte axeitado e programado en función da dieta futura.

-Utilización de aditivos que favorezan a conservación.

-Enchido rápido do silo.

-Selado hermético.

Optimizando todos estes pasos, poderemos conseguir un material lixeiramente inferior á calidade orixinal da forraxe, en ningún caso mellor. Isto implica que, desgraciadamente, os erros en calquera destes puntos non teñen volta atrás.

Proceso de ensilado

Os cambios na forraxe inícianse a partir do momento de corte (fase encimática), continuando no silo, onde se produce inicialmente unha fase aeróbica e, finalmente, unha anaeróbica.

a- Fase encimática:

Desde o momento de corte comezan a actuar encimas propias da forraxe hidrolizando parte das proteínas verdadeiras e dos carbohidratos, xerando azucres que serán usados durante a fermentación láctica. As encimas proteolíticas poden diminuír significativamente o valor nutritivo da forraxe, convertendo parte das proteínas verdadeiras en nitróxeno non proteico (NNP) e tamén en péptidos e aminoácidos. A actividade microbiana é a responsable da redución a amonio e aminas.

O proceso de proteólise pode ser moi alto en alfalfas ou gramíneas como o raygrass, onde preto do 85% do nitróxeno total pode estar en forma de NNP.

A acción destas encimas produce perdas de MS e enerxía ao reducir a dispoñibilidade de carbohidratos non estruturais (CNES). Porén, as encimas son moi sensibles a PH baixo.

En definitiva, debe terse moi en conta o tempo que transcorre entre o corte e o momento do ensilado e optimizar todos os procesos para minimizar perdas, sobre todo en silos que requiren dun presecado previo no campo.

Non debemos confundir as encimas que se engaden ao silo de forma conxunta con bacterias para mellorar a conservación coas encimas propias da planta que actúan a partir do momento do corte.

b- Fase aeróbica:

Logo do picado e ensilado, as células vexetais continúan respirando ata que se consuma todo o osíxeno do aire presente na masa ensilada. Durante esta etapa, gran parte dos CNES (carbohidratos non estruturais), en especial o almidón, son transformados en azucres simples (glicosa e fructosa). Estes azucres serán utilizados polos microorganismos que se atopan na superficie da masa vexetal (bacterias, mofos, fermentos) xerando acedos graxos volátiles (AGV), outros compostos orgánicos e gases.

Cando se produce?

Durante o proceso respiratorio prodúcese calor, auga e CO2 que gradualmente irá substituíndo ao osíxeno que queda atrapado na forraxe ensilado. Canto máis rápido se dea a eliminación do osíxeno, menor será a redución de carbohidratos solubles e a produción de calor, creando as condicións idóneas para o desenvolvemento de flora anaeróbica e permitindo conseguir uha silaxe de máis calidade. Ademais, ao xerar unha rápida anaerobiose as células da planta morren, diminuíndo a xeración de calor por respiración. A taxa de respiración está regulada pola temperatura, acelerándose os procesos a medida que a temperatura sobe até aproximadamente os 30º. se non existen entradas de aire, a respiración diminúe até inactivar as encimas e os microorganismos. Cando ingresa aire exterior ao silo, favorécese o crecemento de mofos e fermentos. Temperaturas superiores a 37 ºC xerarán reaccións de Maillard, incrementando a cantidade de nitróxeno que queda atrapado na FAD parte da parede celular de baixa dixestibilidade.

Silos mal selados, mal pisados, con entradas de aire, con materias secas demasiado elevadas que dificulten o pisado e a expulsión do aire, enchidos lentos, non tapado do silo, etc., terán fases aeróbicas moi longas coas consecuencias antes explicadas.

Na seguinte fase, a fase anaeróbica, os carbohidratos non estruturais representan o mellor substrato para o desenvolvemento de microorganismos, en especial as bacterias lácticas, que a través do ácido láctico xerarán a estabilización final do silo. Isto significa que nun material ensilado e estabilizado a presenza de carbohidratos solubles é moi baixa.

Nesta primeira parte, exploramos os fundamentos esenciais da silaxe, penetrándonos na complexidade das súas fases encimáticas e aeróbicas. Porén, esta viaxe apenas comeza. Na próxima sección, mergullarémonos na fase anaeróbica, un territorio cheo de microorganismos e procesos cruciais que definen a calidade e estabilidade do silo. Exploraremos en detalle as bacterias responsables da fermentación, as estratexias para optimizar esta etapa e as repercusións directas na conservación da forraxe. Prepárate para mergullarte aínda máis no fascinante mundo do ensilado e descubrir os segredos que definen a excelencia na conservación das forraxes.

A gandería Bello acolleu unha xornada de campo para comprobar o resultado dos distintos ciclos e variedades de millo LG sementadas esta campaña. O ensaio desenvolto acompañouse da aplicación do fertilizante Entec, co obxectivo de garantir aportes de nitróxeno á planta ó longo de todo o seu ciclo.

A xornada de millo, que congregou a arredor dun cento de gandeiros a pasada semana, serviu para comprobar no sitio o resultado do millo xusto antes do seu ensilado. Recollemos neste vídeo un resumo das cuestións abordadas na xornada.

Javier Caneda, responsable de Produción Vexetal de Delagro, explica neste vídeo as claves para realizar un silo de millo de calidade.

En concreto, o representante da cooperativa de segundo grao, explica a importancia dos plásticos para a boa conservación do ensilado de millo. “O seu correcto uso así como a calidade dos mesmos axuda a que se reduzan as mermas no silo, mellora a fermentación da forraxe e evita danos derivados da climatoloxía, animais etc. As solucións de ensilado de Delagro: Triotech, Oxiprotec e Silonet caracterízanse por usar a tecnoloxía máis avanzada do mercado no seu proceso de fabricación”, destaca Javier Caneda.

Esta pasada semana comezou a campaña do ensilado do millo en Galicia, en concreto en concellos do Sur da provincia de Lugo, nos que a calor e a seca obrigan normalmente a empezar antes estes traballos. En concreto, o equipo de maquinaria da cooperativa Aira estivo ensilando estes días en concellos como Taboada ou Chantada. Velaquí un vídeo do ensilado na Crear SC de Chantada e unha foto dunha das parcelas da gandería SAT Seixas:

En Asturias a forte seca fixo que se adiantara moito a campaña

Situación máis complicada estana a vivir os gandeiros de Asturias, onde a forte seca deste verán, con ausencia de ventos do nordés que aportasen humidade, como sole ser habitual nesta época, minguou notablemente a colleita. «En mayo vinieron veinte días de sol y nació muy mal, luego hubo plaga de rosquilla, que lo comió, y en junio llegó la seca», comenta ao xornal El Comercio Manuel Ángel Fernández, que sementou varias leiras de millo en Manzaneda (Gozón), e puntualiza que este ano «tenemos un 50% menos de lo que debería haber». Deste xeito, hai dúas semanas que nos concellos da comarca do Eo-Navia, limítrofe coa provincia de Lugo, xa comezaron a ensilar o millo debido á seca.

A Casa da Cultura de Ordes (A Coruña) acolle mañá xoves 26 a I xornada técnica A Gandería de presente e futuro. Expertos de diferentes ámbitos abordarán ó longo do día algúns dos temas de interese para as granxas de vacún de leite. Trataranse cuestións coma os ensilados de herba, o uso dos antibióticos, a mastite ou a xenómica. Detallamos o programa da xornada. 11.30 horas. Claves para conseguir ensilados de herba de calidade. Paula Soler e David Terán, directora comercial e técnico veterinario de Lallemand. 12.30 horas horas. Protocolos sanitarios para vacas leiteiras libres de uso de antibióticos e desparasitantes farmacolóxicos. Jordi Tost, director técnico Gav Allfeed 13.30 a 15.15 horas. Xantar. 15.15 horas. Manter a ubre saudable. Un paso por diante da mastite. Marga Penelas, global product manager de Hipra. 16.15 horas. Xenómica, acelerando a mellora xenética. Miren Sagarzazu, xenetista en Albaitaritza Genetics 17.15 horas. Mellora do periodo de transición e optimización do arranque de lactación. Bartolomé González, veterinario técnico en Covegama Andalucía.

Nunha campaña de millo como esta, marcada pola seca, a ensilaxe cobra maior importancia. Unha boa ensilaxe, coa adecuada compactación e picado, contribuirá a preservar o valor alimenticio do millo. Desde Corteva – Pioneer recomendan unha serie de pautas a ter en conta, que indicamos abaixo. Tamén se poden descargar en formato Pdf nesta ligazón.

Outro aspecto importante a considerar é o uso de inoculantes para mellorar a conservación do silo. O Pioneer 11A44 está indicado para colleita temperá seriamente danada pola seca, en tanto o Pioneer 11C33 Rapid React está indicado para a colleita temperá de millo danado por seca pero con folla aínda algo verde.

O momento da colleita do millo é un dos máis importantes do ano, tanto que condiciona despois os resultados da explotación nos 12 meses vindeiros. Por iso, en anos coma este, especialmente complicados nalgunhas zonas, poñer énfase nun adecuado proceso de ensilado, cobra vital importancia. Analizamos, coa axuda de Gonzalo Flores, do departamento de Pastos e Forraxes do CIAM, algúns consellos útiles, que resume de xeito abreviado: “picado fino, uso de aditivo, compactación a tope e selado con plásticos con barreira de osíxeno”.

Este ano que vai haber pouco silo é importante minimizar as perdas, polo que hai que facer un chamamento a extremar os coidados durante o proceso de ensilado

“O millo ten moita importancia na alimentación das vacas de leite e, polo tanto na viabilidade do sector”, asegura Gonzalo, que fai un chamamento a “extremar o coidado durante o proceso de ensilado”. “Non é necesario que vexamos fungos na superficie para que haxa perdas dun 20% non apreciables a simple vista nos primeiros 70 centímetros. Este ano que vai haber pouco silo é importante minimizar as perdas”, afirma.

1. Coller o millo nunhas condicións óptimas

Debido á falta de precipitacións durante o verán, nalgunhas zonas de Galicia este ano estase a ensilar millo nun estado de desenvolvemento inferior ao recomendable. “Estamos vendo plantas bastante estresadas termicamente, planta pequena e coa mazorca pouco desenvolvida", di Gonzalo.  A cantidade de precipitacións e as horas de sol acumuladas son os factores determinantes para que o millo logre completar os seu ciclo. Pero o investigador do CIAM aclara que “o que condiciona o grao de madurez dunha planta de millo é suma de temperaturas diarias por riba dun umbral de 6º C. A temperatura o que che marca é o paso dunha fase fisiolóxica a outra, é como se tivera un reloxio que vai acumulando os grados diarios pero temperaturas superiores a 30 graos non aceleran ese reloxio. Por iso, hai plantas que poden estar secas pero estar nun estado anterior ao óptimo. A simple vista vemos a planta moi seca e pensamos que a materia seca é moi alta e igual non chega ao 30%”, explica Gonzalo.

2. Altura de corte

A parte vexetativa (cana e follas) da planta de millo en estado normal de madurez ten maior humidade e menor dixestibilidade comparado coa espiga. Consecuentemente, unha altura de corte superior á habitual (entre 20 e 30 cm), aumenta o contido en materia seca e o valor nutricional da forraxe colleitada, pero reduce ao mesmo tempo o rendemento por hectárea. “Este ano hai plantas que como subas a 40 cm a altura de corte xa non colles nada”, recoñece.

A parte inferior ten un valor nutritivo inferior ao dos estratos superiores da planta

Non sempre compensa unha maior calidade da forraxe a merma de rendemento causada pola elevación da altura de corte. Nos ensaios levados a cabo tanto no CIAM como noutros centros de investigación, obsérvase que o corte alto do millo pode aumentar a produción diaria de leite até nun litro por vaca, pero a porcentaxe de graxa do leite vese habitualmente reducida debido á maior concentración de amidón na dieta. “Como norma xeral, non se atopa unha clara xustificación para incrementar a altura do corte en cultivos de millo para ensilar que tiveron un desenvolvemento normal”, asegura Gonzalo, que chama a atención sobre o “risco” de elevar a altura de corte en millos con MS alta, superior ao 34-35%.

3. Evitar levar fungos ao silo

O punto de equilibrio idóneo entre cantidade e calidade, que vén determinado pola altura de corte, pode variar dependendo de numerosos factores, entre eles o estado de madurez e as condicións ambientais, particularmente a dispoñibilidade de humidade. “No caso de cultivos afectados pola seca e que teñan unha baixa proporción de grao na materia seca total, pode ser interesante aumentar a dixestibilidade e o contido de amidón da forraxe colleitada, polo que o corte alto pode ser unha opción a considerar”, defende Gonzalo.

A altura de corte pode empregarse para regular o contido de materia seca ata achegarse aos valores recomendados do 32-33%

Aumentar a altura de corte pode ter, en anos secos coma este, outra vantaxe. “O que non queremos é meter no silo material deteriorado e cheo de fungos”, afirma Gonzalo. Por iso, “é recomendable aumentar a altura de corte para desbotar a parte deteriorada e evitar levar ao silo fungos, que estarían en maior proporción nas follas baixas que están secas. Incrementamos dese xeito tamén o contido de materia seca, porque a mazorca e a zona alta ten máis MS que a inferior”, indica.

4. Picado e pisado

Unha das primeiras estratexias para reducir o deterioro aeróbico do silo sería obter unha alta densidade na masa do silo (lonxitude de partícula, compactación e nivel de MS). As colleitadoras actuais aseguran un picado fino pero este traballo debe ser completado despois cun bo estendido e pisado da masa no silo. “O pisado é unha fase na que cada vez hai que poñer máis énfase, aínda que o millo veña ben picado. A importancia dunha correcta compactación da forraxe no silo é fundamental para reducir as perdas por deterioro aeróbico durante o almacenamento, apertura e consumo da ensilaxe”, destaca Gonzalo. A densidade recomendable, de entre 650 e 700 kilos por metro cúbico, o que equivalería a unha porosidade menor do 40%, é moi difícil de conseguir se se apuran os traballos no silo.

Débense pisar capas como moito de 10-12 centímetros e con tractores o máis pesados posible funcionando continuamente enriba do silo

“É un erro botar espesores grandes e pisar pouco, porque o volume de aire que queda na masa é moi elevado e o problema non é o aire que queda no silo, senón o espazo que deixa para que entre aire despois”, explica. Para lograr o nivel de compactación axeitado, Gonzalo recomenda botar tongadas de 15 centímetros de espesor como máximo e estar pisando continuamente con tractores o máis pesados que sexa posible. Esa forma de estender e pisar condiciona a velocidade de enchido do silo, que non debe ser moi apurado para dar tempo a estender e pisar ben. “É de especial importancia en circunstancias como as da presente campaña, onde se pode estar ensilando planta de millo con valores de materia seca elevados e follas murchas con elevada presenza de fungos”, destaca Gonzalo.

5. Aditivos fronte ao deterioro aeróbico

Outro aspecto que merece atención é o uso de aditivos para combater o deterioro aeróbico. Este tipo de aditivos con propiedades antifúnxicas poden ser de dous tipos: ben ácidos orgánicos, ben produtos biolóxicos a base de bacterias lácticas (Lactobacillus buchneri), que normalmente son máis económicos. “Se algún ano está indicado o uso destes inoculantes, que son unha especie de seguro para a calidade do silo, sería este ano”, afirma Gonzalo, que recomenda “poñer un inoculante a base de bacterias lácticas que nos protexa fronte ao deterioro aeróbico”.

Nunca o uso dun aditivo é capaz de corrixir unha mala praxe no ensilado

Os inoculantes con lactobacillus buchneri producen ácido láctico e cepas que producen ácido acético e precursor de propiónico. Pero estas cepas necesitan dous meses para funcionar, advirte. “Un silo que fagas hoxe e abras o mes que vén non está protexido porque o produto non tivo tempo de actuar”, di. Neste caso, se a ensilaxe se vai consumir en breve, é preferible a opción de usar ácidos orgánicos nunha dose adecuada. Con todo, Gonzalo subliña que “nunca o uso dun aditivo pode corrixir unha mala praxe no ensilado, simplemente pode axudar a acadar o obxectivo final, que sería o de reducir as perdas de MS a un mínimo do 10-12%”.

6. Tipo de plástico

O polietileno de baixa densidade usado tradicionalmente para cubrir os silos ten unha permeabilidade ao osíxeno relativamente alta, polo que Gonzalo aconsella empregar plásticos con barreira de osíxeno fabricados mediante técnicas de coextrusión ou copolímeros de etilen-vinil-alcohol (EVOH).

Non nos debemos conformar co plástico negro de toda a vida porque con iso non chega

“O plástico negro de 600 galgas de toda a vida non chega, non nos podemos conformar só con iso para tapar o silo. Debemos irnos a plásticos novos con barreira de osíxeno. Non debemos escatimar na calidade do plástico que se pon”, recomenda. Do mesmo xeito, aconsella protexer o plástico con rede ou malla para evitar danos mecánicos ou por parte de paxaros, roedores ou outros animais.

7. Tempo mínimo de espera antes da apertura do silo

Os últimos estudos recomendan agardar entre 2 meses e dous meses e medio para abrir os silos de millo para favorecer que a vaca poida aproveitar de forma máis eficiente o amidón e a proteína do silo e transformalos en leite.

En moitos casos a data de apertura está supeditada á dispoñibilidade de forraxe da explotación

Un periodo de espera de dous meses e medio proporciona un bo equilibrio entre a degradabilidade do amidón e a solubilización de parte da proteína que protexe o endospermo (zeína) do grao de millo. Estas proteínas interfiren coa dixestión do amidón, pero son solubilizadas gradualmente polos ácidos de fermentación e van liberando gránulos de amidón para ser dixeridos polos microorganismos do rume.

O punto óptimo entre a solubilización da zeína e a dispoñibilidade de amidón para ser aproveitado polo rume da vaca comeza a partir das 8-10 semanas de ensilado

A dixestibilidade do amidón increméntase ata un 9% a medida que madura o silo e acada un nivel constante a partir do quinto ou sexto mes de almacenamento, mentres a parede celular non se ve modificada co tempo que a forraxe permanece no silo.

8. Precaucións unha vez aberto o silo

As precaucións durante a utilización da ensilaxe trala apertura do silo son fundamentais tamén para reducir as perdas. “Unha gran parte do esforzo feito para obter altos rendementos por hectárea dunha forraxe con alto valor nutricional pode ser inútil se acontece deterioro aeróbico intenso”, indica Gonzalo.

É fundamental un deseño do silo adecuado ao consumo para lograr un avance uniforme da fronte do silo que evite o deterioro aeróbico

Cando se reintroduce aire no silo trala estabilidade da fermentación, as levaduras comezan a medrar e inician o deterioro do silo consumindo azúcares residuais e ácidos de fermentación, elevando o pH. Conforme aumenta o pH, os bacilos e outras bacterias aeróbicas multiplícanse, aumentando a temperatura. Finalmente, os fungos completan o proceso, dando paso a unha visible descomposición da forraxe, con perdas moi elevadas de MS e unha probable aparición de micotoxinas. “As perdas poden ser moi altas, sobre todo nas áreas periféricas, de até o 70% da MS”, indica. O conteo de fungos ou o incremento da temperatura da ensilaxe correlaciónanse negativamente coa inxesta voluntaria e a produción de leite. A alimentación con ensilaxe inestable, aínda que non se vexa visualmente deteriorada, reduce a produción de leite nuns 3 litros por vaca e día.

Dous terzos do leite galego prodúcese en base a silo de millo

Analizando o sistema de alimentación das explotacións galegas, vese claramente a importancia da produción de millo forraxeiro. Tanto, que dous terzos do total do leite producido en Galicia procede de dietas onde a ensilaxe de millo é a forraxe máis importante. É dicir, cos case tres millóns de toneladas de leite producidos en Galicia no último ano, dous millóns dependen da produción de millo. 

A presenza e importancia do millo na dieta aumenta a medida que se incrementa o tamaño das explotacións

A superficie de millo forraxeiro en Galicia é de preto de 70.000 hectáreas, o que representa o 64% do total español. Unha tipificación das explotacións galegas levada a cabo polo CIAM amosa que o 80% dos animais que producen leite en Galicia están confinados e alimentados a base de ración na que o millo ten unha importancia moi relevante na conformación da dieta, que aumenta a medida que se incrementa o tamaño da explotación.

Millo seco colleitado este luns na provincia de Lugo  As chuvias previstas para esta semana suporán un pequeno parón na campaña de recollida do millo, que este ano avanza adiantada con respecto ao habitual a estas alturas do mes de setembro en amplas zonas de Galicia. A seca prolongada e a vaga de calor deste verán fixeron que a planta secase antes de tempo nas comarcas do interior da comunidade, obrigando a poñer a andar as colleitadoras xa a finais de agosto.

A seca obrigou a poñer a andar as colleitadoras xa a finais de agosto

En xeral, a colleita será sensiblemente menor que o ano pasado, con mermas por enriba do 30% en moitas fincas e resultados desiguais en función do momento da sementeira e o ciclo e variedade escollida. O millo sementado máis cedo foi quen de desenvolverse antes da seca, mais naquelas parcelas máis tardías o cultivo en moitos casos escasamente supera o metro de altura e a planta non foi quen de botar a espiga.

O resultado foi desigual en Galicia, en xeral con mermas importantes, agás na Mariña e O Xallas

É unha situación que se dá en comarcas do sur de Lugo e o interior de Pontevedra, pero tamén noutras zonas como o interior da Coruña ou a Terra Chá. Unicamente se salvan deste panorama xeral a comarca da Mariña e o Xallas, onde a humidade e as néboas de agosto serviron para manter o stay green do millo até o inicio da campaña, prevista para a vindeira semana. “Aquí aínda non comezamos a ensilar, porque o millo está verde aínda”, explica Adrián Cundíns, de Ganxabar, que xestiona a alimentación en conxunto a ganderías do Xallas e A Barcala. En canto á produción esperada, “nas zonas máis secas e nas que se sementou o millo algo máis tarde si que vai haber descensos pero no resto vai ser similar ao ano pasado”, agardan. O sur da provincia de Lugo e o interior da de Pontevedra foron as dúas zonas de Galicia máis afectadas. Son comarcas que en anos bos acadan colleitas aceptables pero que en condicións extremas coma as desta campaña non son quen de asegurar producións por enriba do limiar de rendibilidade do cultivo.   Un terzo menos de produción e menor dixestibilidade “Estamos nunha zona extrema e a colleita este ano foi moi heteroxénea, con 30.000 quilos por hectárea nalgunhas fincas e cero noutras e con medias de produción entre un 20 e un 30% menos”, relata Jorge Meiriño, técnico da cooperativa Aira na zona de Chantada, onde se acusaron os problemas de seca e temperaturas extremas.

Hai moito millo seco e sen espiga, que non deu barbado e florecido

“Hai unha cantidade de millo moi grande que se perdeu, mesmo nalgunhas fincas boas, de solos profundos, vese o millo seco e sen espiga, porque non deu barbado e florecido. Estropeouse por estrés, secou de arriba para abaixo, empezou a secar pola punta, debido ao solano, con temperaturas de máis de 40 graos durante varios días. Se non hai movemento de aire iso cóceo, incluso en fincas profundas. Por iso aguantou mellor en zonas altas, onde nortea algo”, explica Jorge. “Pouco vai quedar para outubro” A colleita comezou hai xa dúas semanas no sur da provincia de Lugo, ao igual que na comarca do Deza, xa que outra das consecuencias da calor extrema e a falta de auga foi unha maduración temperá da planta. “Adiantouse moito a colleita con respecto a outros anos, polo menos 15 ou 20 días con respecto a un ano fresco”, explica Enrique Mosquera, responsable de maquinaria de Cobideza. A finais de agosto as máquinas da cooperativa xa comezaran a traballar e a este ritmo “pouco millo vai quedar para outubro”, di.

Adiantouse moito a colleita con respecto a outros anos, polo menos 15 ou 20 días

Pero malia que o ensilado vai acabar antes, os gandeiros da comarca non están a apurar a sementeira da herba. “Polo de agora está a esperar todo o mundo a que chova para sementar, porque a terra é todo polvo e non se dá pasado o rulo”, conta Kiko. Ao igual que na zona de Chantada, no Deza o millo que se está a ensilar tamén está “moi seco”, polo que haberá “mala calidade e menos cantidade, con fincas nas que se recolle o 50% e noutras nas que se pode chegar ao 75% dos quilos habituais”. Suba de entre 50 e 60 euros na recollida Aínda que con perdas algo menores que en Chantada ou no Deza, a zona de Curtis na Coruña ou a de Sarria ou a Terra Chá en Lugo tamén están a obter menos produción. “Perdéronse tranquilamente 10.000 quilos por hectárea”, calcula Álex Castedo, que xunto ao seu irmán Marcos ten unha gandería e unha empresa de servizos agrarios que sementou unhas 160 hectáreas de millo na zona de Lugo.

“O millo que se sementou cedo ten altura, pero non ten espiga. E o problema non é só a cantidade, senón a calidade”, di.

A peor colleita deste ano chega ademais nunha campaña onde os custos do cultivo se incrementaron nuns 250 € por hectárea até superar os 1.500 €. A sementeira subiu de media uns 200 € por hectárea por mor de insumos como o abono ou o gasóleo, pasando a custar uns 1.300 ou 1.400 € labrar cada hectárea. A iso hai que engadir un pase ou dous de herbicida e o custo da recollida e ensilado. “Houbo unha suba de entre 50 e 60 € por hectárea na picadora e o transporte ao silo. Dependendo da distancia á granxa o custo pode estar en 290 ou 300€ por hectárea, cando o ano pasado se facía por 240 ou 250€. Pero non tivemos máis remedio ca subir, porque no último pedido o gasóleo veunos a 1,22€ o litro xa co desconto dos 20 céntimos”, explica Álex. “Abonouse menos e iso tamén influíu” Millo pequeno, amarelo e sen espiga na zona de Curtis No incremento de custos do cultivo deste ano influíu notablemente a suba desproporcionada dos fertilizantes, o que tamén fixo que moitas explotacións abonaran menos, o que, sumado á falta de auga, provocou un factor engadido de merma da produción. “En euros seguramente gastaron o mesmo, pero co prezo que tiña o abono foron menos quilos os que se botaron”, asegura Kiko. Da mesma opinión é Javier Blanco, veterinario e asesor de granxas de Coluga. “Eu penso que o dos fertilizantes influíu bastante en que haxa menos colleita, porque xusto nos colleu un ano de seca coma este con menos abono nas terras. De feito, o que quixo aforrar niso é o que máis vai notar agora a merma na produción”, asegura.

Na mesma zona nótase perfectamente o que quixo aforrar en fertilizante

O abonado de fondo dá unha maior garantía, pero “o que usou fertilizantes nitroxenados ou un abono en base a urea non logrou bos resultados, porque se botas urea en coberteira e en dous meses non chove pérdela porque á urea se non lle cae auga evapórase”, explica. Tamén influíu o tipo de variedade sementada. Este ano os ciclos longos funcionaron mellor e, dentro deles, as variedades máis rústicas. “Houbo diferenza entre variedades, as que enraízan mellor aguantaron tamén mellor; outras non foron capaces de manter boas producións ao non darse condicións idóneas”, asegura.  

“Vai haber problemas de malas conservacións, débense meter produtos mellorantes no silo”

Parcela de millo na comarca da Mariña, unha das poucas que se salvou este ano Hai outra consecuencia da mala calidade da forraxe deste ano: os problemas para a súa conservación. “Van entrar maíces con fungos e levaduras e hai que ter coidado coas micotoxinas”, afirma Javier, que recomenda a utilización de inoculantes no silo para evitar despois problemas de quecemento das racións por malas conservacións.   “Vai haber problemas moi serios. Vanse dar problemas sobre todo de levaduras e fungos. Estámolos a ver tanto nos talos como nas mazarocas. Débese meter un conservante biolóxico a base de bacterias para controlar sobre todo a poboación de levaduras, que non se ven e que son despois as responsables do quecemento da ración”, indica.

Hai que pisar ben e non apurar, aínda que haxa que pagar unhas horas máis de colleitadora

Asegura que o custo destes produtos, que se sitúa entre 1,5 e 1,7€ por tonelada de silo, “é un desembolso moi rendible e que se recupera só porque evítanse moitos problemas posteriores durante todo o ano a nivel nutricional. Non hai ningún outro investimento nunha granxa que teña un retorno tan inmediato coma este”. As colleitadoras son cada vez máis rápidas e de maior ancho e os remolques teñen un maior volume, polo que é difícil estender e pisar ben o millo no silo entre viaxe e viaxe. Pero Javier recomenda aos gandeiros “que se centren no silo, que pisen ben e que non apuren, aínda que haxa que pagar unhas horas máis de picadora”, di. Picar máis alto Outro dos consellos para evitar a entrada de fungos aos silos, sobre todo nun ano coma este, é picar a unha maior altura, aínda que isto reduciría aínda máis o volume de colleita nun ano xa de por si escasa. “De momento estamos picando á altura normal, entre 20 e 30 centímetros, pero sobre todo se chove agora e se tarda moitos días en ensilar, a parte do pé que está seca vaise poñer negra, nese caso é recomendable picar un pouco máis alto para que non teña fungos”, recomenda Kiko. “Estirar” o silo vello até decembro Nun ano de prezos desorbitados das materias primas, co millo en grao cotizando a 340€ a tonelada, a colleita de millo forraxeiro constitúe o verdadeiro salvavidas das explotacións leiteiras.  “Aínda que este ano haxa menos produción e teñan subido os custos de abonado, segue valendo a pena botar millo,  sobre todo por como está o prezo do resto de insumos neste momento”, asegura Javier.

Se non tes quilos de millo  tes que tirar máis da herba, á que se lle presta normalmente pouca atención

Boa parte das explotacións tirarán de máis silo de herba e das reservas de millo do ano pasado para non ter que mercar. “Non vexo demasiados problemas nas granxas porque o ano pasado a colleita foi boa e hai excedentes. Moitas explotacións van aguantar cos silos do ano pasado ata decembro e non terán necesidade de empezar o silo novo ata xaneiro”, di. “Hai pouco e o que hai véndese a 60€ a tonelada” A alternativa de mercar millo para encher os silos complícase este ano. En Galicia case non hai oferta dispoñible e para traelo de outras zonas, como de León, encarécense os portes polos prezos dos combustibles.

O encarecemento do millo forraxeiro que se vende en pé é dun 20% con respecto ao ano pasado

Ademais, o prezo do millo en si tamén experimentou unha suba dun 20% con respecto ao ano pasado. “Pasou de 8 pesetas a 10 pesetas comprado na finca, a iso habería que engadirlle pícalo máis o transporte, que en función da distancia ao silo, poden ser un par de pesetas máis”, detalla Álex.

Hai moi pouco millo para comprar e o que hai está entre 60 e 70€ a tonelada en pé, logo habería que picalo e transportalo

Os efectos da seca deste verán vanse deixar notar máis aló da actual colleita de millo. “A xente que anda moi xusta e fai rotación en todas as terras de millo é a que máis problemas vai ter, porque as terras están moi secas e xa veremos como nace a herba”, di.

Un plan de abonado eficiente do millo forraxeiro é clave tanto para poder obter a máxima produción e calidade da forraxe para ensilar, como o aforro de tempo e tranquilidade do gandeiro, que depende dunha boa forraxe para a súa produción de leite. Así, desde fai máis de sete anos, ICL está a traballar xunto ó seu distribuidor Protección Verde, con gandeiros de leite de Galicia para aplicar o seu plan de abonado que reduce as aplicacións, aforrando tempo e custos, asegurando un millo verde e produtivo de alta calidade.

Como nos comenta José Antonio Martínez López, Director Técnico en de ICL Iberia España Agricultura, o plan de abonado de ICL consta de tres pasos, baseados nas últimas tecnoloxías de abonos de liberación controlada.

En primeiro lugar, en sementeira aplícase xunto á semente un abonado estárter, Agromaster Start Mini 21-21-5, que achega nitróxeno de liberación controlada coa tecnoloxía Poly- S e asegura unha dispoñibilidade total de fósforo, co que conseguimos unha nascencia rápida e uniforme do cultivo.

O segundo paso é a aplicación dun abonado de fondo en todo o campo co abono de liberación controlada Agromaster con tecnoloxía E-Max de 3-4 meses de lonxevidade, que asegura a dispoñibilidade de nitróxeno durante todo o ciclo de cultivo. Con Agromaster conseguimos chegar a fin de ciclo cunha soa aplicación, aforrando tempo e preocupacións, xa que aseguramos o máximo potencial de produción sen depender tanto da climatoloxía e de ver cando debemos aplicar a urea. Ademais, redúcese a pegada de carbono do cultivo ao usar menos fertilizante, ao ser máis eficiente.

Por último, pódese aplicar un abono foliar, Agroleaf Power con tecnoloxía M-77, mesturado co herbicida de post emerxencia, para un mellor control das malas herbas e un menor estrés na planta de millo.

O éxito deste programa en Galicia animounos a visitar varias explotacións de vacún de leite para falar cos seus responsables e coñecer as súas experiencias con esta tecnoloxía de fertilización. Segundo nos comenta o responsable técnico de ICL en Galicia, as producións medias dos últimos anos na rexión alcanzaron en ciclos curtos as 50 toneladas e en ciclos longos as 60 toneladas, chegando o cultivo perfectamente á fin de ciclo coa planta verde e sen ningún tipo de carencia.

Os gandeiros galegos avalan os bos resultados de Agromaster

Tras visitar catro explotacións en diferentes zonas de Galicia, un comentario é común: a aplicación dun abonado de fondo como Agromaster dá moitísima tranquilidade xa que asegura a nutrición do millo ata final de ciclo e evita a aplicación de urea, que sempre é un problema pola climatoloxía na época de aplicación. Todos destacaron que co plan de abonado de ICL gáñase en tranquilidade e afórrase tempo e custos.

Ábel Vázquez, da SAT Vila Alborés, situada en Mazaricos (A Coruña).

Abel Vázquez, da SAT Vila Alborés en Mazaricos (A Coruña), unha gandería de 900 cabezas de gando con 500 postas en muxido, comentounos que ten unha media de produción de leite de 40-41 litros por vaca e con 3,50 de graxa e 3,30 de proteína.

A granxa ten 170 hectáreas de millo forraxeiro e para Abel Vázquez o cambio foi a mellor: “Antes aplicabamos un abonado de fondo con urea por encima, pero o ano pasado propuxéronnos aplicar o plan de ICL con Agromaster e, a verdade, é que quedei moi contento porque me cumpriu ata o final do ciclo do millo e conseguimos 47.000 quilos por hectárea de millo cortándoo moi alto, ao ser para vacas de leite. Eu recomendaríao porque na nosa granxa non temos moito tempo para abonar e cunha soa aplicación tiven mellores resultados que co abonado de fondo e a urea”.

Crisanto Caamaño, da Gandería Santa Lucía, en Dumbría (A Coruña).

A segunda explotación que visitamos foi Gandería Santa Lucía en Dumbría (A Coruña), onde contan con 95 hectáreas, das que 85 son para cultivo de millo, e con 280 vacas en muxido de 520 cabezas en total. A media de produción de leite é de 35-27 litros con 3,85 de graxa e 3,45 de proteína.

“Levamos sobre cinco anos aplicando Agromaster no abonado do millo de ciclo 280-300 nunha dose, duns 500 quilos por hectárea e conseguindo unha produción de 50.000 a 55.000 quilos por hectárea. Vemos que a planta crece máis forte, con máis vigor e está máis verde ó final do ciclo, sobre todo abaixo, no talo da planta. Recomendaría o seu uso xa que ten unha calidade moi boa de granulación e para blending vai perfecto, dando moi bo resultado en canto á produción”, explica Crisanto Caamaño, o responsable da gandería.

Manuel López, Álvaro Sánchez e Martín García da SAT Regueiro Branco, en Frades (A Coruña).

Tras esta visita achegámonos á SAT Regueiro Branco en Frades (A Coruña), unha gandería de tres socios, Álvaro Sánchez, Manuel López e Martín García, que naceu en 2012 e ten 330 vacas en muxido e 570 animais en total. Ademais conta con 220 hectáreas, das que 90 se destinan a millo forraxeiro e o resto a raigrás inglés. A produción de leite é de 43-45 litros, con 3,70 de graxa e 3,33 de proteína.

Como nos comenta Álavo Sánchez, un dos seus responsables: “Na campaña 2021 sementáronse 90 hectáreas de millo de ciclo 500 longo e usamos Agromaster nunha soa aplicación para garantir que chegase ó final de ciclo o nitróxeno e realmente na ensilaxe estaba verde o cultivo, conseguindo o obxectivo. O rendemento estivo entre 50 e 60 toneladas por hectárea. Esta é unha forma de abonado dunha dose única coa que quedas totalmente cuberto e estás máis tranquilo, xa que non hai que esperar a ver se logo vas facer coberteira dependendo do clima”.

José Luis Candal Vázquez, de Agroforestal Candal.

Por último, visitamos a explotación Agroforestal Candal, que dá servizos agrarios e forestais nas localidades de Carral e Cerceda (A Coruña) e, ademais, sementan millo forraxeiro para comercializar a outras granxas (80%) e algo para autoconsumo dos seus cebadeiros de bois e Ternera Gallega. Sementan ao redor de 275 hectáreas, tanto para silo de millo como para gran húmido en salchichas e bólas.

José Luis Candal Vázquez, responsable da empresa, coméntanos: “Levamos varios anos utilizando o programa de ICL por mor de que compramos un equipo para localizar o abono xunto á semente. Aquí aplicamos primeiro Agromaster Start Mini a 25 quilos /hectárea como starter, e logo aplicamos Agromaster a 370 quilos/hectárea como abonado único, completado cunha aplicación foliar de Agroleaf Power a 4 quilos/hectárea xunto ao herbicida. Vai todo localizado con doses máis axustadas e o resultado está moi ben, cunha planta con vigor moi bo e que chega verde ó final de ciclo e a mazorca ben pechada. Así, conseguimos rendementos 48.000 quilos de silo de millo e 14.500 quilos por hectárea de gran húmido, pero nunha leira que non é das máis produtivas por estar a moita altura”.

Todos estes comentarios positivos son corroborados por Roberto Pérez, responsable de Protección Verde, distribuidor de ICL en Galicia. “É de agradecer que os nosos clientes gandeiros confíen no noso asesoramento e proben o plan de abonado de ICL, podendo comprobar eles mesmo os bos resultados. Millo verde ata a ensilaxe, con alta calidade e unhas excelentes producións. Aforran custos e tempo, asegurando calidade e produción, que é o que busca calquera profesional do millo forraxeiro”, concreta Pérez.

O sector lácteo é un piar estratéxico na industria agroalimentaria. A cadea de produción, transformación e comercialización do sector lácteo representa un importante volume de negocio cun gran impacto económico e social xa que xera unha gran cantidade de postos de traballo e riqueza nas comarcas nas que se asenta.

Claves prácticas para ter en conta

Yolanda Trillo, membro do equipo de consultores de Dellait afirma que “para conseguir unha calidade de ensilado óptima, un dos pasos clave durante o seu procesado é a extracción de aire para favorecer ao máximo as condicións internas de anaerobioses necesarias para a fermentación láctica da herba picada”.

Esta extracción de aire lógrase mediante o compactado do material forraxeiro por pisado, xeralmente co uso de maquinaria pesada. Trillo salienta que “se a herba non está ben cortada, ten unha lonxitude excesiva, ou a maquinaria non ten o peso suficiente por tonelada de forraxe, o compactado será insuficiente”.

“O corte da herba ou o peso da maquinaria son dous aspectos decisivos para ter en conta no compactado” (Yolanda Trillo)

Existen grandes variacións na densidade de ensilaxe nos silos en trincheira -entre paredes-; segundo algúns autores, entre 133 e 269 kg de materia seca (MS)/m3 (Craig et ao. 2009) e entre 173 e 229 kg de MS/m3 (Spiekers et ao. 2009). Os valores máis altos observáronse na parte central inferior e os máis baixos, nas capas superiores e nos laterais.

O equipo Dellait reporta que “varios estudos atoparon maiores perdas de MS nos silos de trincheira que nas rotopacas de silo”. As perdas de MS nos silos en trincheira adoitan deberse ao desenvolvemento de condicións aeróbicas durante o enchido, a conservación e o desensilado ao momento de alimentar. Aínda que outros autores atribúeno á maior densidade de MS e o selado máis compacto que se consegue polo plástico elástico nas rotopacas que no silo en trincheira.

Con todo, moitas granxas de tamaño grande decántanse polo sistema de conservación en silos en trincheira polo seu menor custo. Polo xeral, e para ter maior flexibilidade no ensilado e a alimentación das vacas, unha granxa adoita ter polo menos dous silos.

A maneira de compactar inflúe

Un estudo realizado en Noruega (Randby et ao. 2020) planificou a comparativa entre o efecto do compactado do silo en trincheira mediante un tractor convencional ou cunha pa cargadora. Para iso, preparáronse dous silos de fleo, festuca, trevo violeta e trevo branco que se cortaron en condicións de tempo asollado sen precipitación.

Un compactouse cun tractor de granxa que pesaba 8.3 toneladas e o outro cunha pa cargadora de 14.5 toneladas. Unha vez cheos, ambos os silos cubríronse con plástico negro groso cunha permeabilidade ao osíxeno de 180 cm3/m2 que se fixou sobre as paredes laterais e o extremo dentro do ensilado.

A maior densidade de ensilado obtívose co compactado por pa cargadora

Despois de encher o último remolque en cada silo, as máquinas compactadoras actuaron 30 minutos máis, e en 24 horas colocouse unha capa de plástico fino de 0.04 mm con permeabilidade ao osíxeno 940 cm3/m2 sobre toda a superficie do silo, que se fixou manualmente na raia que quedou entre o ensilado superior e o plástico groso que colgaba das paredes. Colocáronse neumáticos usados por toda a superficie para aumentar o peso e o compactado da forraxe.

Silo de millo ben conservado en Granxa O Cancelo.

Neste estudo, o compactado por pa cargadora conseguiu unha maior densidade de ensilado (8.7% máis) que a de tractor (224 fronte 206 kg de MS/m3). Durante o período de conservación, os volumes de ensilado reducíronse lixeiramente máis nos silos compactados por tractor que por pa cargadora. Tampouco houbo diferenzas na composición química nin na dixeribilidade de ambos.

En canto ao efecto sobre a composición microbiolóxica, observáronse maiores concentracións de fermentos no silo compactado por tractor que no silo compactado por pa cargadora. Isto pódese explicar por unha maior exposición ao aire debido ao menor compactado durante o enchido do silo compactado por tractor.

Naqueles silos compactados con tractor percíbense maiores concentracións de fermentos

A pesar de que o aumento da densidade do ensilado reduce a entrada de aire na masa do silo durante ao momento de alimentar, non se observou que houbese un maior efecto desta maior densidade sobre a estabilidade aeróbica. Os neumáticos que se colocan na parte superior non exercen presión nas zonas próximas ás paredes laterais e traseira do silo; co que é importante aumentar o número de pasadas co tractor preto das paredes para aumentar a densidade nestas zonas.

Este estudo concluíu que os vehículos máis pesados, como as pas cargadoras, conseguen un compactado máis eficiente con maiores densidades e menores perdas de MS que os tractores convencionais.

As pas cargadoras conseguen un compactado máis eficiente

Desde Dellait, asesoran ás gandarías en todos os aspectos crave. Cun equipo multidisciplinar composto por consultores, científicos e analistas de datos combinan un amplo coñecemento do sector xunto cunha dilatada experiencia en nutrición e saúde animal, calidade de leite, prácticas de manexo e intelixencia empresarial.

Silos de grao húmido de millo da cooperativa de Ivars, en Lleida O vacún de carne pasa por un momento delicado. A carestía das materias primas, que provoca alzas de prezos nos pensos, reduce ao mínimo a escasa rendibilidade das explotacións que se dedican ao engorde de tenreiros. Tras falar con expertos sobre consellos para obter un produto de alta calidade, coñecemos experiencias levadas a cabo en Cataluña, onde o gran ensilado de millo consolídase como alternativa para alimentación de gando vacún, tanto destinado a produción de leite como de carne. O gran húmido de millo é un produto de alta calidade nutricional. Someter ao millo, xa sexa ao conxunto da espiga ou só ao gran, a un proceso de fermentación láctica mellora a digestibilidad dos amidóns. A diferenza entre o pastone e o gran húmido radica precisamente no material de partida co que se fai o silo.

Ao someter ao gran do millo a un proceso de fermentación láctica mellórase a dixestibilidade dos amidóns

A tendencia nos últimos anos é facer só gran húmido. Debido á menor dificultade na súa elaboración (non é necesario debullar a espiga), inicialmente facíase sobre todo pastone, onde se introduce tamén fibra (procedente do corozo), pero desde fai uns anos imponse o gran húmido. "É unha boa idea este cambio, porque esa fibra ten moi pouco valor e concentrar é interesante para maximizar amidóns, é un produto mellor, hai un diferencial de calidade moi importante. Ademais, meter só gran é tamén unha forma de limpeza, porque no corozo acumúlase humidade e o produto é máis inestable e delicado", explican desde as cooperativas catalás de Gissona, dedicada á cría de pitos, e Ivars, onde o usan en cebo de xatos, en vacún de leite e en porcino como unha forma de abaratar custos.

O gran húmido de millo pode usarse en todas as especies, pero é un produto especialmente interesante na alimentación de ruminantes

En Galicia unicamente unas poucas ganderías de produción de leite fan gran húmido, pero en granxas catalás emprégase tamén en vacún de carne para o período de engorde dos tenreiros, onde a ensilaxe de gran de millo é maioritaria, aínda que hai explotacións que empezaron a probar tamén a ensilar gran de trigo ou cebada. O gran húmido de millo pode usarse en todas as especies (a cooperativa de Gissona utilízao en avicultura e en Aragón ou Castela é habitual en porcino), pero é un produto especialmente interesante na alimentación de ruminantes.

A Cooperativa Avícola de Guissona comezou a súa andaina en 1959 e hoxe, integrada en bonÀrea Agrupa, é a maior empresa da provincia de Lleida

Na cooperativa de Ivars apostouse por este produto hai 8 anos, promovendo o seu cultivo e a súa utilización a gran escala. "Para iso, incorporamos o gran húmido nas nosas fábricas de pensos como ingrediente en todos os pensos granulados, como unha materia prima máis", explican. A Cooperativa d’ Ivars, creada en 1915 por un grupo de agricultores para a comercialización de alfalfa, conta hoxe con 4 fábricas de produción de penso para vacún, porcino e avicultura. A construción da Canle de Urgell, na segunda metade do século XIX, transformou estas terras de secaño en fértiles regadíos e os cultivos de millo e cereal de rega propiciaron novos cambios de orientación e servizos da cooperativa, xa que a gandería apareceu con forza na comarca.

A Cooperativa d' Ivars, creada en 1915, usa desde hai 8 anos o gran húmido de millo nos seus pensos para aves e porcino, pero sobre todo en cebo de tenreiros

"Se o gran húmido é de calidade, pode incorporarse en todos os pensos, desde o de mamóns ata o da fase de acabado. A porcentaxe de inclusión virá determinada polo método de fabricación e pola humidade do penso ou mestura fnal. Se o gran húmido vai incorporarse á dieta en carro unifeed, pódese chegar ata o 40%; en cambio, se se incorpora no penso granulado como unha materia prima máis, non poderemos exceder o 15% de incorporación", detallan. Normalmente trátase dunha materia prima máis económica por unidade de MS que o millo seco e de maior valor nutricional, polo que contribuirá a abaratar o custo dos pensos sen prexudicar a súa calidade nutricional.

O gran húmido pode incorporarse a todos os pensos, desde o de mamóns ata o da fase de acabado, nunha porcentaxe que vai do 15 ao 40%

"Aínda que pode ensilarse millo de primeira colleita para pastone, o millo que reúne as condicións ideais para ser ensilado é o de segunda colleita; é dicir, aquel que foi sementado no campo despois dun cultivo de inverno, normalmente cebada, chícharos ou unha forraxe. O ideal é sementar un millo de ciclo curto a finais de xuño ou primeiros de xullo e colleitalo en novembro", explican na cooperativa catalá, que ensila máis de 20.000 toneladas de gran húmido ao ano. "A nosa experiencia en Cooperativa d’Ivars nos últimos 8 anos, desde que empezamos a promover o cultivo para grao ensilado como segunda colleita no territorio, é que aumentamos as entradas de cereais de proximidade en máis dun 55%, sobre todo en millo e cebada. Isto permitiunos mellorar o noso autoabastecimiento pasando de ser do 18% ao 28%, e, á súa vez, baixar a pegada de carbono nos nosos pensos", destacan.

Proceso controlado

O gran húmido é unha materia prima de gran valor nutricional. O GMHE (gran de millo húmido ensilado ou millo húmido fermentado) é o produto resultante da fermentación anaeróbica do millo. Rico en amidón e pobre en proteína e fibra, o millo é unha materia prima ideal para ser fermentada. Coñecemos da man dos técnicos da cooperativa de Ivars como realizan o proceso.  O proceso de fermentación ten 5 fases diferenciadas: Trátase dunha fermentación ácido-láctica e para que teña lugar son necesarias 4 condicións:

1. Humidade

As bacterias necesitan humidade para iniciar os procesos de fermentación. Para ensilar gran de millo, a humidade ideal no momento da recolección debe estar ao redor do 32%. É neste punto onde se alcanza un equilibrio entre a completa madurez do gran e unha humidade sufciente para fermentar, e é ademais onde conseguiremos un maior valor de enerxía por kg de MS, aínda que a nivel práctico pódese admitir un rango máis amplo, que vai do 25 ao 40% de humidade. Un exceso de humidade (>40%) difculta tanto a recolección do millo en campo, como a súa ensilaje e posterior utilización, mentres que unha humidade por baixo do 25% dificulta o proceso de fermentación e reduce a calidade nutricional.

A humidade ideal no momento da recolección debe estar ao redor do 32%. É neste punto onde se alcanza un equilibrio entre a completa madurez do gran e unha humidade sufciente para fermentar

A humidade contribúe a mellorar a degradabilidade do amidón, proteína e outros compoñentes da MS. Unha humidade constante durante todo o proceso de ensilaxe sería o óptimo, pero isto é moi difícil que ocorra de maneira natural. Algunhas estratexias para conseguilo son reconstituir con auga o millo que entra demasiado seco ou mesturar con millo máis seco o que entra con excesiva humidade.   Trituración e compactación do grao húmido de millo nos silos da cooperativa de Ivars, en Lleida A adición de auga é unha opción, pero é un proceso laborioso e que require moito tempo. "Hai que ter en conta as grandes cantidades de auga que se deben agregar para ter unha redución significativa de MS. Só un exemplo: se tes 75% de MS (25% de humidade) e agregas 100 l/t de auga, entón terminas con 68% de MS e 32% de humidade, respectivamente. Engadindo 50 litros de auga por tonelada, os valores son 28,6% de humidade e 71,4% de MS. Non creo que ninguén queira engadir cantidades tan grandes de auga, por iso é importante elixir o momento óptimo de recolección do gran. E se é necesario agregar auga, debe agregarse mentres se moe o gran, non é posible doutra maneira, na nosa opinión", consideran os técnicos da cooperativa de Ivars.

2. Molturación

O amidón do millo está protexido polo pericarpio e por unha matriz proteica que inhiben o acceso das bacterias aos gránulos de amidón. Temos que romper esta barreira física para que quede exposto ao ataque das bacterias ácido- lácticas e favorecer a súa fermentación durante o proceso de ensilaxe. A molturación é a mellor maneira de conseguilo. Non é fácil moer o millo húmido e por iso a variabilidade na humidade do millo entrante dificulta unha homoxeneidade de moenda, e é necesario axustar o tamaño de partícula (tamices ou discos) tan a miúdo como o cambio en humidade do gran que entra o requira. A millos máis secos, máis fino debería ser o tamaño de partícula. Neste sentido, os muíños de coitelas adáptanse mellor á humidade elevada que os de martelos. A molturación é un punto clave para obter unha boa calidade nutricional do produto. Canto máis fino molturemos, mellor será a fermentación e a posterior calidade do produto final.

Un tamaño de partícula fino mellora tanto a dixestibilidade do amidón como a da proteína

O tamaño de partícula pode oscilar entre 900 e 1.240 micras e vai depender das condicións de entrada do millo e de cal sexa o seu posterior uso. Se o imos a utilizar nun carro unifeed o tamaño de partícula non será tan crítico coma se o gran húmido vai ser usado como un ingrediente dun penso en pellet ou gránulo. Ademais, un tamaño medio de partícula fina permitiranos unha mellor compactación do produto, evitando que queden bolsas de osíxeno que poidan prexudicar os procesos de fermentación anaeróbica. A compactación está estreitamente relacionada coas perdas de MS: a máis compactación, menores perdas de MS.

3. Anaerobiosis

A fermentación láctica ocorre en condicións de anaerobiosis, aínda que ten unha primeira fase aeróbica (ata que se pecha o silo), que debemos minimizar para evitar perdas de MS e de enerxía. O obxectivo é chegar á anaerobiosis estrita canto antes. Por este motivo, tentaremos encher e pechar o silo trincheira no menor tempo posible para minimizar o contacto co osíxeno (este proceso é automático nos silos bolsa ou big bag). Un enchido e pechado lento pode chegar a comportar perdas de ata o 11% na ensilaxe de gran de millo. Usaremos un plástico o máis impermeable posible ao osíxeno para pechar o silo. Este será un punto clave para obter un produto de calidade e minimizar as perdas. Se o plástico non é suficientemente impermeable ao osíxeno, podémonos atopar a capa máis superficial do gran húmido escurecida e danada por fungos.

O proceso de fermentación necesita 30 días ou máis en ausencia total de osíxeno para completarse

Se isto ocorre significa que hai máis superficie afectada da que vemos e por tanto unha perda de calidade. Este oscurecimiento non debe confundirse cunha coloración máis escura debido á oxidación da graxa polas altas temperaturas que se alcanzan nalgunhas rexións no verán. Esta última non é tan daniña para os animais, mentres que a primeira si. Outro factor que nos axudará a minimizar a fase aerobia é o inoculado do gran de millo ensilado. O millo de seu xa ten unha carga de bacterias acidófilas no momento da recolección, así que, a diferenza doutras ensilaxes, non é imprescindible inoculalo, aínda que si é recomendable. Se o inoculamos dirixiremos a fermentación láctica desde o primeiro momento e reduciremos o tempo que a ensilaxe necesita para baixar o pH ata 4. Desta forma evitaremos o crecemento doutros organismos prexudiciais na primeira fase da fermentación. O uso de inoculantes tamén parece reducir as perdas de MS durante o desensilado. En defnitiva, se inoculamos obteremos un produto de maior calidade, aseguran.

4. Tempo

Por regra xeral considérase que a masa ensilada estabilízase a partir dos 60 días, desde o peche do silo. Aínda que se podería abrir aos 21 días, é recomendable esperar aos 60 buscando esta estabilidade. De non ser así, teremos moitas máis perdas de materia orgánica e de calidade nutricional.

O millo empeza a fermentar practicamente desde o momento en que é ensilado, pero non alcanzará a súa plenitude ata os dous meses

Ademais, algúns estudos demostran que canto máis tempo teñamos ensilado o gran de millo maior será a súa dixestibilidade. As proteínas hidrofóbicas (proteínas zein) que encapsulan parte do amidón do millo solubilízanse en ácido láctico e en ácido acético, e son degradadas mediante a actividade proteolítica da ensilaxe, liberando así o amidón, que será moito máis accesible ás bacterias do rumen. Por esta razón, a medida que avanza o tempo de ensilaxe mellora tanto a dixestibilidade da MS como a da proteína.

José Manuel López Pardo é o técnico responsable da planta No lugar de San Xulián da Veiga, en Sarria, atópase a planta de mesturas para alimentación de vacún de leite da cooperativa Aira. Foi o primeiro centro deste tipo que comezou a funcionar en Galicia. Estes días apuran o traballo para encher os silos de millo que se empregarán ao longo do ano para a elaboración das racións para o gando. Visitamos as instalacións e coñecemos como traballan da man de José Manuel López Pardo, o técnico responsable da planta.

A campaña deste ano está a realizarse cunha colleitadora propia do parque de maquinaria da cooperativa Aira

"Comezamos a mediados de setembro para recoller o millo que seca antes en fincas máis lixeiras pero o gordo da campaña vén nas dúas primeiras semanas de outubro", explica José Manuel.  Este ano a recollida está a facerse con colleitadora propia do parque de maquinaria da cooperativa Aira. En anos anteriores realizábase a través de empresas de servizos da zona. Os silos máis grandes, que teñen 5 metros de alto, teñen capacidade para 2.800 toneladas de millo. 

Analízase toda a forraxe que entra. Sácanse mostras de todas as viaxes e segundo sae a analítica así se paga ao provedor

O transporte realízase en camións ou remolques tirados por tractores que, ao chegar, pasan todos pola báscula da planta antes de descargar nos silos. Nese momento realízase tamén unha toma de mostras para a súa análise. "Cóllense varias mostras de cada viaxe. Unha é para o laboratorio, ás veces mesmo enviamos a dous laboratorios distintos para contrastar, e outra mostra conxelámola. Segundo sae a analítica, así se paga ao provedor. Págase por tonelada de materia seca e calidade, no caso da herba en función das fibras e da proteína e no caso do millo dos amidóns e da fibra neutro-deterxente", detalla José Manuel.  15.000 toneladas de silo de millo e 7.000 de silo de herba Os silos máis grandes utilízanse para o millo e os máis baixos para a herba, para deste xeito avanzar máis rápido nos frentes, dado que empregan nas racións o dobre de silo de millo que de herba. "A proporción acostuma rondar máis ou menos os 20 quilos de silo de millo e os 10 de silo de herba. Móvense en total unhas 15.000 toneladas de silo de millo e entre 6.000 e 7.000 toneladas de silo de herba ao ano", detalla. 

As racións levan dúas partes de silo de millo e unha de silo de herba

Contan para este ano con 380 hectáreas labradas a millo, cun rendemento medio de entre 40 e 42 toneladas por hectárea. "Está a ser unha boa campaña, a do ano pasado tamén o fora pero esta quizáis sexa un pouco mellor incluso", afirma José Manuel.  A forraxe págase segundo calidade, para o que se toman mostras para analíticas a todas as descargas No caso do silo de herba recollen normalmente un único corte nunhas 300 hectáreas de superficie. "Depende moito do manexo de cada socio, pero normalmente os segundos cortes utilízanos nas explotacións para facer algo de silo para a recría ou as vacas secas ou fan antes un corte de limpeza, pero o que vén para nós é normalmente o corte principal", indica.

Na planta de San Xulián da Veiga elabóranse diariamente entre 75 e 80 toneladas de mestura húmida e entre 5 e 6 de mestura seca

Isto permítelles traballar con forraxes de alta calidade. "Na herba, sempre que o tempo o permite, tratamos de traballar con porcentaxes de materia seca por enriba do 30%, para non transportar auga e reducir os lixiviados nos silos. O mesmo que no millo, onde procuramos traballar co 35% de materia seca", salienta o responsable da planta.  A xestión das terras é por conta dos donos das fincas Picado do millo, realizado este ano con colleitadora e remolques do parque de maquinaria da cooperativa Aira A diferencia de instalacións similares, como o Centro de Alimentación de Vacún de Irmandiños, a planta de Aira en Sarria non realiza a xestión das terras dos socios. "Nós non xestionamos as fincas, trabállanas os propietarios e nós mercámoslles a colleita", explica José Manuel. Con todo, saben dun ano para outro con que hectáreas contan e fanlles as recomendacións de cultivo, ademais de decidir a época de recollida, pero os gastos de sementeira ou os tratamentos son por conta dos donos das parcelas. 

Traballan con porcentaxes de materia seca do 30% no caso da herba e do 35% no caso do millo

Os provedores non teñen por que ser socios consumidores da mestura, é dicir, ganderías ás que se lles serven racións de alimentación, aínda que se prioriza a entrada de forraxe procedente destas explotacións. "No caso da herba, chéganos coa dos socios que consumen a mezcla húmida, pero o millo non nos chega o dos clientes aos que servimos a ración e mercamos no entorno de Sarria, en Meira e en Pol, onde hai xente que se adica a plantar millo para vender", explica José Manuel.  Servizo diario ás explotacións Cargando un dos camións que se encargan do reparto da mestura húmida ás explotacións Cando máis traballo hai na planta é nas épocas de facer os ensilados tanto de herba como de millo e o resto do ano mantense un plantel fixo para elaborar as racións e servilas ás granxas. Un traballador é o encargado de desensilar, outro de fabricar as racións e dous máis do transporte.   A planta traballa os 365 días do ano e a actividade na nave onde se realizan as mesturas comeza cedo. Antes das 7 da mañá comezan a saír as primeiras racións húmidas que os dous camións de reparto levan ás ganderías. Son dous vehículos compactos con báscula que descargan directamente en comedeiro e que levan unhas 10 toneladas de comida en cada viaxe. 

A partir das seis e media da mañá comezan a elaborarse na planta as racións húmidas que os dous camións de reparto levarán ás ganderías 

Unha vez se acaban de facer as racións húmidas límpase o carro e fanse as mesturas secas, que cambian o silo de millo e o silo de herba por alfalfa, palla e feno de avena como forraxes principais.  Coa mestura húmida o radio de acción no que se sirve ás ganderías é de 10-12 quilómetros arredor da planta. Trátase dun servizo diario e a media por explotación está arredor das 2-3 toneladas, en función do tamaño e número de cabezas a alimentar. Co reparto da mestura seca chegan a lugares máis distantes, como Becerreá ou Chantada e mesmo teñen servido tamén á Granxa Gayoso Castro. Racións secas e húmidas Zona de elaboración das mesturas dentro da planta "Facemos racións secas e racións húmidas. Nas racións húmidas hai dúas, unha para ganderías con muxido automatizado, na que temos en conta na formulación o punteo de concentrado que fai o robot, e outra estándar para explotacións que moxen en sala", detallan.

Fan unha ración específica para seis explotacións que dispoñen de robot de muxido

En canto a mesturas secas, a variedade é maior, xa que ademais de racións para vacas de leite, tanto para robot como convencional, fan tamén preparados para novillas, para vacas secas e para preparto. “A mestura seca a vantaxe que ten é de transporte e almacenamento, xa que podes levar o camión enteiro, dado que ten días de caducidade similares aos dun penso, polo que as racións secas de lactación usámolas para levar a ganderías que están máis lonxe”, explica José Manuel.  Encarecemento das materias primas Traballan en base a ensilados propios para reducir a dependencia da compra de insumos externos A base principal das racións húmidas é o silo de millo e de herba que empregan como forraxes. Antes empregaban tamén alfalfa, pero desde hai un par de anos deixaron de usala polo seu alto custo e substituírona por máis silo de herba e de millo de colleita propia. “Miramos bastante o prezo dos insumos. Ás veces un produto entra ou non na ración por tema de custos. Traballamos en base aos nosos propios ensilados e acabamos de equilibrar as racións co resto de materias primas”, explica José Manuel.

As fariñas cos correctores veñen da fábrica de pensos de Taboada e o resto de insumos mércanse desde a central de Aira para obter mellores prezos

A fábrica de Aira en Taboada sírvelles as fariñas para o concentrado, xa que a planta de Sarria non conta con muíño, e o resto de produtos, como son a cascarilla, a soia, a colza e a melaza, son mercados tamén en conxunto pola central de compras da cooperativa pero almacenados e dosificados para as racións xa en San Xulián da Veiga. Ao longo do ano o prezo da ración que se serve ás ganderías non é uniforme, senón que se axusta en función do custo das materias primas necesarias para elaborala e da porcentaxe de materia seca que leve en cada momento, sobre todo tendo en conta a humidade dos silos.

Ao longo do ano o prezo da ración non é uniforme, senón que se axusta en función do custo das materias primas ou a porcentaxe de materia seca que leve

A suba das materias primas para alimentación animal que se está a producir neste ano está a afectar de maneira importante ao custo das racións que se elaboran en Sarria, que tiveron que axustarse desde principios de ano xa dúas veces ante a escalada de prezos dos cereais e da soia e a colza. “A suba inflúe a todos, tanto ás ganderías que mercan a ración unifeed feita como ás que compran o penso e a elaboran despois eles. No caso da mestura húmida o golpe non é tan grande, xa que se traballa con porcentaxes de materia seca totais do 50%, e a suba pode ser de 5€/tonelada cando un penso pode subir 10 ou 15€ de golpe”, evidencia José Manuel. 

"As explotacións con alimentación deficiente viron aumentada a súa produción"

A planta de San Xulián da Veiga está a piques de cumprir 20 anos. Foi impulsada no seu día pola cooperativa Cogasar, fusionada no 2018 con Agris, Icos, Coelplan e Aira para consitituír o que hoxe é Aira. "A idea xurdiu a raíz dunha viaxe á Seu d'Urgell, en Lleida, onde a Cooperativa Pirenaica tiña implantado este servizo para vacas de leite nun sitio de montaña e con explotacións pequenas", explica José Manuel, que formara parte desa expedición e foi o encargado de replicar o sistema, adaptándoo ás condicións galegas. 

Daquela nós aquí non tiñamos o servizo de carro e estabamos barallando se poñer carros comuneiros ou optar por este sistema

"Daquela nós non tiñamos servizo de carro mesturador aos socios e estabamos pensando en implantalo, pero a este sistema viámoslle vantaxes, como a redución de man de obra nas explotacións e tamén de investimentos, xa que co carro tes que ensilar igual na casa e precisas espazo para os silos e almacéns, mentres que deste xeito non se precisan esas instalacións nas ganderías e logras unha redución deses gastos fixos", indica.   

Nestas dúas décadas as explotacións foron a menos, moitas pecharon e outras unificáronse, pero hoxe alimentamos unas 2.000 cabezas de gando

Pero a gran vantaxe é a calidade das racións. "A calidade da alimentación era moito máis dispar dependendo da gandería da que se tratara. Con este sistema buscabamos maior uniformidade. As explotacións máis pequenas, nas que a alimentación era máis deficiente, viron aumentada a súa produción moitísimo", destaca José Manuel.  Unha planta pioneira Vista xeral da planta ubicada en San Xulián da Viega, no concello de Sarria Aquela mellora animou a moitas explotacións da comarca a pasarse ao sistema de cátering para alimentar o seu gando. "Houbo un boom inicial, supoño que polo efecto novidade tamén, e chegamos a servir a 85 ganderías. Hoxe estamos nunhas 36 e hai un grupo de explotacións que están desde os comezos, aínda que unha ducia daquelas explotacións iniciais fusionáronse para constituír Prolesa e a propia evolución do sector nestes anos fixo tamén que houbese máis baixas que altas", explica. Con todo, o número de animais alimentados desde a planta de San Xulián da Veiga achégase ás 2.000 cabezas.  Seguindo o exemplo da planta de Cogasar en Sarria, noutras comarcas leiteiras de Galicia tamén se crearon centros similares, como o CAVI de Irmandiños en Barreiros ou as instalacións de Ganxabar en Mazaricos, que seguen a ser a día de hoxe os tres centros de xestión de forraxes en conxunto existentes na comunidade.