O 11 de maio, 35 denominacións de orixe de viño de 14 comunidades autónomas celebrarán o Día Vino D.O. 2024, unha acción de carácter festivo e reivindicativo promovida pola Conferencia Española de Consellos Reguladores Vitivinícolas (CECRV), a asociación que representa ás denominacións de viño a nivel nacional. O Día Vino D.O. é unha celebración colectiva na que cada ano numerosas denominacións de orixe de viño de múltiples zonas do noso país organizan o mesmo día (o segundo sábado de maio) diferentes actividades en lugares emblemáticos dos seus territorios, cun brinde colectivo e simultáneo como acto central en todas elas, que terá lugar ás 13.30h (ás 12.30h, en Canarias). O Día Vino D.O. organízase cun dobre obxectivo: achegar á xente uno dos produtos máis vinculados e que máis prestixio dan ás zonas rurais, o viño con denominación de orixe, e á vez reivindicar os valores e o impacto positivo que as denominacións de orixe de viño teñen sobre os territorios nos que se sitúan e sobre as comunidades que neles habitan. Este ano, na que vai ser a súa oitava edición, todas as actividades van levar a cabo baixo o leit motiv “as denominacións de orixe dan vida aos nosos pobos. Celebremos o que nos une!” e promovendo una mesma conversación en redes sociais baixo o hashtag #VINODOcohesionsocial. Co Día Vino D.O. 2024 quérese visibilizar que as denominacións de orixe de viño promoven comunidades máis cohesionadas, máis unidas, porque axudan a xerar identidade, arraigamento e sentido de pertenza, contribúen á preservación e posta en valor do patrimonio material e inmaterial dese territorio e facilitan o desenvolvemento socioeconómico e cultural das zonas, proporcionando tradicións e costumes que axudan a vertebrar as interaccións sociais da xente que vive e traballa nas zonas rurais. En definitiva, as DDOO contribúen a reforzar o tecido social, o que beneficia ao conxunto dos habitantes da zona e, por extensión, á sociedade no seu conxunto. Con motivo do Día Vino D.O. 2024, este ano, por primeira vez, CECRV vai entregar un recoñecemento destinado a homenaxear a persoas ou iniciativas que estean a contribuír de forma significativa a achegar o mundo do viño á xente e particularmente a novos perfís de consumidores. O primeiro recoñecemento do Día Vino D.O. concedéuselle a Lacrima Terrae, concretamente ás súas fundadoras, Alba Atienza e Sofía Atienza, polo seu labor para facer que o mundo do viño sexa algo sinxelo, divertido e ao alcance de calquera e por facelo desde unha óptica singular e co gozar e a sinxeleza como eixos. A entrega deste recoñecemento terá lugar o 7 de maio, en Madrid, no marco dunha acción formativa sobre comercialización e veta para adegas organizada por CECRV. As 35 denominacións de orixe de viño que participan este ano no Día Veu D.Ou. son: Almansa, Binissalem, Bulas, Calatayud, Campo de Borja, Cariñena, Catalunya, Cigales, Condado de Huelva, Xerez, Jumilla, A Mancha, Lanzarote, León, Málaga, Manzanilla-Sanlúcar de Barrameda, Monterrei, Montilla-Moriles, Navarra, Pla i Llevant, Rías Baixas, Ribeira Sacra, Rueda, Serras de Málaga, Somontano, Tacoronte-Acentejo, Toro, Txakolí de #Álava, Txakolí de Bizkaia, Txakolí de Getaria, Uclés, Utiel-Requena, Valencia, Viños de Madrid e Yecla. Todas elas brindarán á vez, o 11 de maio, ás 13.30h (12.30h en Canarias), polo viño D.Ou., polos valores que encerra (diversidade, calidade, autenticidade, coidado e respecto polo saber facer local e polo medio natural, arraigamento e recoñecemento do medio rural, #gozar, cultura…) e pola contribución das DDOO de viño á cohesión social das comunidades que habitan nos territorios nos que se sitúan. Sobre CECRV: A Conferencia Española de Consellos Reguladores Vitivinícolas (CECRV) é a asociación sen ánimo de lucro que representa ás denominacións de orixe de viño ante a Administración Xeral do Estado e ante as institucións da Unión Europea, recoñecida polo Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación como interlocutor da Administración en materia de figuras de calidade. CECRV forma parte tamén da European Federation of Origin Wines (EFOW), xunto ás organizacións representativas das indicacións xeográficas do resto de grandes países produtores europeos (Francia, Italia e Portugal, ademais de España). Sobre o Día Vino D.O.: Movemento Vino D.O. é a marca coa que a Conferencia Española de Consellos Reguladores Vitivinícolas diríxese ao consumidor para difundir o concepto denominación de orixe e os valores ligados aos viños con D.O. Coa devandita marca xurdiu o Día Movemento Vino D.O. que en 2023 cambiou de nome e pasou a chamarse Día Vino D.O. Esta acción celebrouse por primeira vez en 2017 e desde entón, nas súas sete edicións ata a data, conseguiu axuntar a miles de persoas brindando polo viño con denominación de orixe en diferentes puntos de España. Trátase dun día para celebrar a existencia das DDOO, a súa diversidade e a súa achega á sociedade. A información sobre as actividades que levarán a cabo nas diferentes denominacións de orixe o 11 de maio estará dispoñible proximamente nas súas respectivas webs e na páxina de CECRV: www.vinosdo.wine

Pablo, nun dos viñedos da adega familiar en Margaride Na aldea de Margaride, pertencente á parroquia de Quintá de Lor (Quiroga) está EDV Viticultores, un proxecto familiar de elaboración e comercialización de viño que está a medrar, coa plantación de vides de variedades como godello, treixadura, branco lexítimo ou loureiro e a construción dunha nova adega enfocada tamén cara o enoturismo. Na casa de Pablo, a Casa do Cosme, sempre se fixo viño, igual que na maioría das da zona. O seu pai, José González Losada, marchou de funcionario a Ponferrada pero mantivo as vides até que no ano 1999 Pablo decidiu que quería vivir no rural e apostou por profesionalizar a produción. “Cando empezamos tiñamos uns 5.000 metros cadrados en 3 ou 4 parcelas”, lembra Pablo. Hoxe traballan máis de 10 hectáreas (6,5 propias e 4 mediante outro tipo de tenza) e están a preparar o terreo para plantar outras 4 hectáreas, tres delas pegadas á adega pola parte de arriba.

Traballan 10 hectáreas e están a plantar outras 4. Fan diferentes tipos de viño, desde viño de mesa a viños especiais

Ademais de decantarse polos viños brancos dentro dunha Denominación de Orixe caracterizada polos tintos, EDV busca diferenciarse a través dos seus viños de garda e de barrica e a nivel produtivo, leva a cabo medidas culturais na viña para reducir o uso de fitosanitarios. Aposta polos brancos na terra dos tintos Pablo apostou sempre polas variedades brancas nos seus viñedos. “A primeira planta de godello que mercamos trouxémola no ano 1992”, destaca. Nas novas hectáreas que están a plantar o 95% van ser tamén castes brancas, sobre todo godello, pero tamén treixadura, branco lexítimo e loureiro. Na actualidade contan cun 85% de godello e cun 15% de treixadura.

A primeira planta de godello que mercamos trouxémola no ano 1992

A nova plantación dá sentido a moitos anos de traballo. Lograron facerse con 26 parcelas para xuntar nunha peza 4 hectáreas pegadas á bodega pola parte de arriba, entre as casas e o monte. É tamén deste xeito o mellor cortalumes que ten hoxe a aldea de Margaride, que se salvou por pouco do incendio que afectou á zona fai 3 anos. “Esta finca eran toxos e xestas, esa era a vexetación espontánea que tiña, e a capa de solo eran 3 dedos, pero o solo pode facerse encalando e abonando, o máis importante é a orientación, sobre todo pensando en poñer godello”, di.

O viticultor ten que buscar optimizar a parcela ao máximo

O deseño da plantación está pensada en optimizar a parcela e tamén en facilitar o traballo, sobre todo tendo en conta os problemas de man de obra, que xa se están a dar en momentos como o da vendima. “Nunha parcela profesional o que tes é que optimizala ao 100% sen perder os ratios de calidade”, defende. Entre liñas están a deixar entre 2,15 e 2,20 metros para poder mecanizar e optaron por colocar espalderas a 45 grados nos perímetros (suman 1 km todo ao redor da finca) e parrais a 3,5 metros de altura nas zonas de volteo da maquinaria para non perder eses espazos para a produción. “Esas zonas ocupan en total uns 7.000 metros cadrados, que equivalen a uns 8 o 9.000 quilos de uva, que pasado a cartos son uns 15 ou 16.000 euros”, calcula Pablo. Pensando na barrica Parte do viño elaborado por EDV pasa en barrica entre 4 e 14 meses Teñen previsto tamén arrincar uns 8.000 metros cadrados de mencía e restruturar as variedades tintas coa plantación de caíño, coa intención de “apoiar nos viños de garda e axudar á uva mencía nos procesos de barrica”, explica. “A nosa intención é reducir viños xoves e irnos máis a viños de garda e barrica e o caíño ten máis estrutura e máis corpo que a mencía e tamén máis taninos e máis color”, explica Pablo. “Penso que o futuro da Denominación de Orixe pasa por reducir os viños xoves e apostar máis pola barrica. A Ribeira Sacra ten viños para competir nese mercado con Borgoña, con Brasil, con Chile, con EEUU ou con grandes zonas de Italia”, asegura.

O mercado dos viños xoves estase a reducir; hai que buscar outras alternativas á hora de elaborar

“O mercado dos viños xoves estase a reducir; hai que buscar outras alternativas á hora de elaborar e posicionar no mercado outras alternativas porque a tendencia mundial non é a dos viños xoves e nós temos que entrar na Champios League dos viños tintos, non podemos seguir en Segunda División. Agora somos os primeiros da Segunda División e o que temos que tratar é de ascender e ir cara os primeiros postos da Primeira División”, compara Pablo. “Os grandes viños lógranse a base de mesturar uvas de distintas parcelas, onde cada unha delas aporta a riqueza que ten”, di. Con esa idea, fixéronse tamén cunha hectárea de terreo no Carballo, a 700 metros de altitude, tratando de buscar viños con menos graduación alcohólica e con máis acidez. “Con esa uva buscamos frescura, viños de 12 grados máis expresivos en boca”, explica. “O godello non se dá en todos os sitios nin vale para todo o mundo” Nova plantación realizada na ladeira situada detrás da adega, con orientación nordeste e o río Lor ao fondo. Margaride sitúase en primeiro termo e Freixeiro enfronte, na outra marxe Pero nese proceso para complementar a uva mencía Pablo alerta da complexidade que supón traballar con castes como o merenzao, o mesmo que pasa con algunhas variedades brancas. “Agora que está moi de moda o godello hai que pensar que é unha variedade que non se dá en todos os sitios e aquí na Ribeira Sacra hai que escoller moi ben onde se pranta”, di, porque “hai que ter moito coidado coas orientacións, coas isolacións e cos tipos de solos”. “Ao mencía válelle todo, pero ao godello non”, remarca. 

Ao mencía válelle todo, pero ao godello non; hai que ter moito coidado coas orientacións, coas isolacións e cos tipos de solo

“Nós estamos nunha desas zonas nas que se dá e temos experiencia de moitos anos manexando esta caste”, engade. Aínda así, recoñece, “non estamos no godello a un 70 ou 80% de produción como podemos estar nunha variedade tinta, estamos moito máis baixos”. Iso fai que os prezos da uva sexan máis altos a respecto da mencía, tanto pola menor produción como pola necesidade de maiores coidados. “Dun día para outro o godello cambia por completo e en menos de 24 horas podes perder a colleita, mentres que no mencía pasan 9 ou 10 días para empezar a notar os síntomas”, asegura.

Ti non podes meter á xente a unha variedade que descoñece e que require de moitas máis atencións cando aquí a maioría da viticultura é de fin de semana

Por iso, di, “ti non podes meter a un viticultor non profesional a unha variedade que descoñece e que precisa dunha profesionalización altísima porque hai que estar atendéndoa ao 100% cando aquí a maioría da viticultura é de fin de semana”, advirte. 40.000 kg de uva A produción actual de EDV é duns 40.000 quilos de uva ao ano nas súas parcelas, máis algo que compran a maiores a outros viticultores locais. Desa produción máis do 85% son variedades brancas e o 15% restante tinto. Pablo, persoa observadora e que gusta de traballar con datos, pon números ás producións medias na Denominación de Orixe e os seus custos. “O máximo que está permitido son 9.000 e pico quilos por hectárea de mencía e hai que andar detrás dos viticultores porque todos se van a 10 ou 12.000 quilos e sen grandes atencións, porque o mencía é unha variedade super agradecida”, asegura.

Coa mencía ou outra variedade tinta podes durmir tranquilo; o godello é para non durmir

Sen embargo, di, a produción máxima para o godello está establecida en 11.800 quilos, pero “o ano que consegues 8.000 es un fenómeno”, admite. “Cando se fala de que o godello se paga tanto hai que botar conta tamén dos custos de produción, porque duplicas tratamentos e duplicas traballo en viñedo facendo podas en verde, varando, atando, recortando, que é algo que non o fas na mencía. Por iso, a diferenza entre os 15.000€ por hectárea que lle podes sacar a unha parcela de godello con respecto aos 11.000€ dunha de mencía está niso, nos gastos a maiores, o traballo e as dores de cabeza”, razoa. Catador en certames internacionais Pablo leva uns 10 anos asistindo a catas internacionais, ás que acode tanto cos seus viños como tamén como catador e destaca a grande valoración que tanto os brancos como os tintos da Ribeira Sacra acadan en certames como CERVIM, considerado o máis importante para a viticultura heroica a nivel mundial. Acudir a estes certames sérvelle para facer contactos pero tamén para coñecer de primeira man como están a evolucionar as tendencias no sector do viño. “Fago unhas 8 ou 10 catas todos os anos, tanto en España como noutros países, como Francia, Italia, Alemaña ou Bélxica e iso permíteme estar ao día dos cambios no sector e ver como se está a traballar nas distintas zonas. Iso permíteme despois acabar de perfilar os nosos viños e tomar decisións na nosa bodega”, razoa. 

O ano pasado lograron un Gran Ouro en brancos e un Ouro en tintos en CERVIM en Italia

O ano pasado lograron cos seus viños 16 premios, entre eles un Gran Ouro en CERVIM en Italia para Inseparables godello e un Ouro para o Don Cosme mencía. Nos tintos, fan dous viños xoves (Don Cosme e Inseparables) e dous máis en barrica (A Conchousa e As Covas), o mesmo que nos brancos (os xoves Don Cosme e Inseparables e O Robledo e A Carreira, que maduran 4 e 14 meses en barrica respectivamente). A maiores, teñen a marca 40 años, na que os beneficios obtidos son donados á investigación contra a enfermidade dexenerativa do ELA. Diferenciación Inseparables godello e mencía de EDV, premiados en distintos certames nos últimos anos Nesa aposta pola diferenciación, a adega EDV destina o 50% da súa produción a viños de rotación anual e a outra metade e elaboracións especiais. “Nos brancos, por exemplo, temos un godello xove con moita intensidade aromática, moi doado de beber, e nas cepas máis vellas facemos viños máis estruturados e máis complexos en nariz que van estar 2 ou 3 anos en botella e que son viños de corpo como os que se fan en Francia ou en Italia. E nos tintos, o mesmo, mesturamos garnacha con mencía até nun 15% para sacar viños xoves e os viños máis estruturados métense a barrica. Buscamos viños de longo recorrido, que poidan estar 2 ou 3 anos en barrica pero que non evolucionen”, explican.

Os viños de rotación anual son os que che permiten pagar as facturas e os viños máis marquistas, con maior marxe, son os que che permiten investir na explotación

Eses viños especiais, di, “non teñen un mercado local tan doado, senón que se van sobre todo ao mercado nacional e internacional, posicionados en tendas gourmet e restaurantes cunha carta de viños máis complexa, pero aí hai que pelexar moito o mercado e saír fóra”, asegura.

En mercados onde a oferta supera á demanda vende o máis hábil

“A xente quere probar algo distinto, esa é a tendencia a nivel mundial e se queremos vender temos que irnos a iso”, defende. As Covas, por exemplo é un viño tinto elaborado por EDV no ano 2019 cun 85% de uva mencía moi madura de cepas vellas e un 15% de garnacha que deu un rendemento próximo ao 20% e que non se puido mecanizar o despalillado e que estivo despois 14 meses en barrica. “Foi unha aposta moi persoal miña, unha aposta arriscada porque ou che encanta ou non che gusta nada. Logrou xa dous Grandes Ouros e chegou a 99 puntos. É un viño que está aínda nervioso en cata, pero que xa se pode beber, pero hai que esperar aínda ao 2025 para que estea en plenitude. É dicir, son 5 ou 6 anos en total para que estea no momento óptimo”, salienta.

Se un viño non nos convence baixámolo de categoría e vendémolo como viño de mesa fóra da Denominación de Orixe para non devaluar as nosas marcas principais

Pero ademais deses viños top, tamén traballan no sector do viño de mesa fóra da Denominación de Orixe en formato bag in box. “Iso permíteche achegarte a un público que non quere gastarse 10 ou 12 euros nunha botella de viño e ao mesmo tempo seleccionar máis a uva e gañar calidade no resto dos nosos viños, porque cando un viño non nos convence para incluír na Denominación de Orixe baixámolo de categoría e vendémolo como viño de mesa”, explica Pablo. Deste xeito traballan os tres segmentos de mercado: o do viño de mesa, o do viño xoven e o do viño especial. Diminución no uso de fitosanitarios A nivel de viñedo, EDV leva moitos anos apostando por medidas culturais para reducir o uso de fitosanitarios. “Hai que modificar o xeito de traballar na viña, porque se podamos en febreiro é moi probable que nos chova en abril ou en maio, polo que imos ter floración con moita humidade e nos días bos moita infección por fungos; mentres que se podamos en marzo o ciclo da planta irá máis retrasado e a floración coincidirá máis cara a xuño, cando seguramente teremos mellor tempo e así podemos aforrar xa dous tratamentos”, argumenta. O cambio climático acelera os ciclos naturais da planta e axuda a que esas vides podadas máis tarde sexan capaces de coller ás outras e chegar ao mesmo tempo á vendima, di, e o feito de podar máis tarde tamén lles permite non ter que empregar tampouco produtos fitosanitarios antibotríticos, algo importante á hora de elaborar o viño, considera Pablo. “É o que che permite traballar máis tranquilo en bodega e, agás nos viños brancos, non usamos tampouco levaduras”, destaca.

Levamos máis de 20 anos sen usar herbicidas

Nos seus viñedos non empregan tampouco herbicidas. “Levamos máis de 20 anos sen usalos”, destaca Pablo. “Ou ben temos cubertas vexetais ou ben desbrozamos ou aramos, pero non usamos glifosato de ningún tipo”, explica. Outra das claves no traballo que fan na viña son as analíticas de solo para axustar mellor o abonado e as emendas que fan ao chan son sempre de abono orgánico. Apoiarse na tecnoloxía e no saber popular Ademais de reducir o número de tratamentos fitosanitarios que aplican, outro dos seus obxectivos e maximizar a súa eficacia cando os botan. Por iso van montar dúas estacións meteorolóxicas coas que poderán medir a humidade do solo, a humidade da folla e o punto de rocío. Tendo en conta as condicións orográficas e para ter datos fiables das distintas zonas, unha vai estar situada na zona alta da parcela, cun 30% de pendente, e a outra no fondo, preto do río, onde a finca é chan. Ademais de proporcionarlles datos valiosos e en tempo real a eles, estas estacións tamén van ser útiles a outros viticultores, xa que están dentro dunha rede de alertas que hai creada a nivel de toda Europa para ter unha previsión atinada de como vén o tempo.

O godello é moi caprichoso para o sol, non pode collelo o atardecer porque senón quéimao, por iso non se lle poden sacar as follas de poniente

As condicións climatolóxicas son especialmente relevantes no caso do godello. “Aquí temos 3 grados menos que en Quiroga, a planta hidrata a folla con ese orballo da noite, por iso aquí se dá o godello, porque non sufre ese estrés”, asegura. En variedades como o godello teñen tamén moi en conta a orientación con respecto á posta de sol, tanto no momento de facer a plantación como despois á hora de traballar con ela. “O godello é moi caprichoso para o sol, non pode collelo o atardecer polo lateral porque senón quéimao. A clave do éxito do godello é esa”, di Pablo. Por iso, explica, “ao godello non se lle pode sacar a folla no poniente”. “Son medidas que vas aprendendo a base de perder colleitas”, recoñece.  Variedades resistentes “Cada vez estamos tendo máis enfermidades e as plantas son menos resistentes, polo que cada vez son necesarios máis tratamentos, pero agora a Axenda 2030 pídenos que temos que rebaixar á metade o uso de fitosanitarios. Hai que dicirlle a Bruxelas que iso é imposible neste momento”, insiste Pablo, que mantén esperanzas en que se poida lograr máis a longo prazo a través da investigación en variedades resistentes. “Desde fai 2 ou 3 anos estanse facendo ensaios en España sobre variedades resistentes a enfermidades como o fungo do mildeu ou á cinsa, pero por moi prometedores que sexan os resultados hai que agardar polo menos 5 anos máis para que esas variedades estean dispoñibles para plantar e outros 10 para que acaden a súa produción máxima”, explica.  Pablo quéixase do conformismo do sector, máis aínda na zona noroeste, máis dependente do uso de fitosanitarios. “Na Mancha con dúas mans de azufre téñeno resolto e iso é barato e pódese botar sen problemas, pero en Ribeira Sacra estamos con 7 ou 8 tratamentos tranquilamente e se te vas ao Ribeiro xa son 10 ou 12 e nas Rías Baixas 17 ou 18 tratamentos”, indica.

Na Mancha con dúas mans de azufre teñen o ano resolto, pero na Ribeira Sacra estamos con 7 ou 8 tratamentos, no Ribeiro con 10 ou 12 e en Rías Baixas con 17 ou 18

“Temos as medidas máis restritivas da historia en fitosanitarios, pero mentres os viticultores franceses estaban cortando as autovías e eran parte activa nas protestas dos agricultores do país, nós estabamos na casa”, compara. “Estanse sacando as materias activas que funcionan. As que se retiran por alertas de saúde paréceme normal e lóxico, pero as que se sacan por capricho ou porque non son rendibles ás farmacéuticas xa non me parece ben”, protesta. O reto das enfermidades da madeira Uva mencía da adega nunha das últimas vendimas A finais do século XIX a filoxera afectou de cheo á zona de Quiroga. “Non quedou nada”, relata Pablo. A raíz do seu paso, pouco a pouco fóronse cambiando as variedades autóctonas prefiloxéricas por outras. “Despois da filoxera, as primeiras cepas que viñeron para aquí tróuxoas o avó do meu pai, non se sabe de que variedades pero é moi probable que foran alicante ou palomino”, conta.

Despois da filoxera, as primeiras cepas que viñeron para esta zona tróuxoas o meu bisavó

A filoxera, di, continúa presente. “Vese aínda na terra, segue sendo un problema que non está solucionado pero é secundario porque temos outros máis graves”, afirma. “As enfermidades da madeira son a gran filoxera do século XXI”, asegura. Actualmente, as enfermidades da madeira en viñedo que presentan unha maior incidencia en planta nova son a enfermidade de Petri, o pé negro da vide e o esmorecemento por Botryosphaeria. Esta última enfermidade tamén pode afectar a vides adultas, xunto coa esca e a eutipiose.

As enfermidades da madeira son a gran filoxera do século XXI

Pablo alerta da dificultade para atopar planta nos viveiros libre dos fungos que provocan estas enfermidades así como o reto que para o sector supón a falta de tratamentos efectivos para combatelas. “Non temos ningunha ferramenta eficaz para loitar contra elas e provocan danos moi importantes”, di, convencido de que van condicionar a rendibilidade das explotacións vitivinícolas nos vindeiros anos.   “Estase falando de crear variedades resistentes ao mildeu, á cinsa (oídio) e ao black rot, pero para iso temos tratamentos. Ao mellor hai que apostar por medidas culturais e deixar algún ano con menos tratamento, asumindo certas perdas na colleita, para que as plantas vaian perdendo resistencia e os tratamentos sexan máis efectivos. Pero para a esca ou para a virose non temos nada e esas enfermidades estanse a contaxiar nos viveiros polo que nos chegan as plantas xa enfermas. A nós certifícannos que a variedade é mencía e o patrón 110, pero non que ese patrón veña libre de enfermidades. Hai 8 ou 10 enfermidades víricas da madeira que fan que plantes as cepas hoxe e sequen aos 4, aos 6 ou aos 10 anos”, alerta.

É necesario investigar máis nas enfermidades víricas, porque para o mildeu e o oídio temos tratamentos; para onde non os temos é para a esca ou para a virose

“Estamos buscando unha cousa sen ter solucionada a outra. Eu penso que o primeiro que hai que solucionar é o de abaixo, o pé franco que vas poñer, o portainxertos, porque para as enfermidades de arriba temos tratamentos; para onde non o temos é para as da terra”. Pensando no futuro Don Cosme é un viño que pretende facer unha homenaxe á tradición EDV é un proxecto familiar que está a dar os pasos necesarios para garantir a súa viabilidade futura e o relevo xeracional, un reto ao que se terán que enfrontar nos vindeiros anos moitas das 96 adegas que hai na Ribeira Sacra. Ademais de Pablo e a súa muller Sandra, xa está incorporado tamén o seu fillo, Geovanni, que estudou Viticultura e Enoloxía, o mesmo que ten pensado facer Sandriña, a súa filla, que estuda nestes momentos Servizos, pensado tamén para complementar co turismo a parte produtiva.

No sector primario hai que traballar sempre a 10 anos vista

“Unha das intencións que temos coas obras que estamos a facer na adega é meternos de cheo no enoturismo; queremos profesionalizarnos tamén nese eido”, avanza Pablo. “Na aldea das Covas, pertencente á parroquia de Augasmestas, temos outra hectárea de godello que dá ao río Sil e hai unha ruta de sendeirismo que une esas dúas vertentes coa bodega”, explica. EDV é un proxecto que mira ao futuro pero que bebe da tradición. Por iso, acaban de cambiar a imaxe dunha das súas marcas principais, Don Cosme. O deseño foi feito mediante intelixencia artificial pero quere representar o pasado da produción de viño na zona. “É un home de costas. Ese home é o meu pai, o meu avó ou calquera persoa maior do sector primario de espalda ancha e trabada por traballar a terra”, di Pablo. Unha homenaxe en definitiva a toda unha historia, a dos homes e mulleres que mantiveron o rural vivo e a tradición do viño no val de Quiroga e en toda a Ribeira Sacra.  

É posible reconverter a Ribeira Sacra cara o godello?

EDV leva moitos anos apostando polo godello como caste principal na adega xunto coa mencía Neste momento no que semella que os viños tintos están a pasar unha crise, cando menos a nivel español, Pablo, que apostou polas variedades brancas desde os seus inicios, reflexiona sobre a posibilidade real de reconvertir unha zona de produción tradicionalmente vinculada ao mencía, como é a Ribeira Sacra, cara aos viños brancos. “Non considero que a solución para a DO Ribeira Sacra sexa que todos arrinquemos o mencía para plantar godello”, afirma. “Tratar de cambiar agora o sector ao branco pode supoñer meter aos produtores nun camiño sen saída, máis aínda tendo en conta que a idade media dos 1.200 viticultores da Ribeira Sacra é de 70 anos”, lembra. 

Non considero que a solución para a DO Ribeira Sacra sexa que todos arrinquemos o mencía para plantar godello

No territorio que abarca a Denominación de Orixe hai neste momento unhas 1.200 hectáreas amparadas polo selo de calidade, nas que se producen uns 5 millóns de quilos de uva tinta e un millón de branca, “dos que medio millón proveñen dos últimos 5 anos, porque os ratios fai unha década eran de 4 millóns de quilos de uva tinta e 200.000 de uva branca”, matiza Pablo. “Non podemos organizar unha charla e dicir que o camiño é o branco, temos que reflexionar por que os nosos antepasados fixeron esa distribución xa que, ou ben eran parvos e se lles esqueceu poñer godello ou, pola contra, eran listos, probaron e viron que non era efectivo poñe esa variedade nesta zona”, razoa.

Pasarse ao godello, onde as condicións de solo e orientación o permitiran, requeriría dunha profesionalización total dos produtores

Por iso, di, hai que ser cautos á hora de substituír unhas castes por outras en función da demanda puntual do mercado, aínda que estea subvencionada a inxerta e os dous anos de perda de produción, porque “pode ser tirarse a un pozo sen fondo”. “Queremos caer de novo no erro no que se caeu no ano 2000 da industrialización, no erro de arrincar variedades por que si para plantar outras por que si e que despois non sexan viables?”, pregunta. “Daquela arrincáronse variedades moi boas que se perderon e que hoxe se están empezando a recuperar, como a garnacha, que estaba implantada aquí sen problema, pero levamos 20 anos para desfacer aquel erro de plantar tempranillo, que hoxe se está a sacar porque non dá”, asegura, polo que insiste, “imos agora aconsellarlle á xente pasarse ao godello polo feito de que teñamos un problema puntual co mencía?”.

O que temos é que resolver o problema dos tintos e mellorar por ese lado, porque temos cepas cunhas idades brutais das que podemos sacar unha calidade única

As consecuencias diso, di, sería “deixar a Galicia sen tintos”, tendo en conta que a Ribeira Sacra é a única Denominación de Orixe de Galicia centrada principalmente nos viños tintos, polo que Pablo propón “aproveitar esta diferenciación no canto de pasarse á moda dos viños brancos”. “O que temos é que resolver o problema dos tintos e mellorar por ese lado, porque temos cepas cunhas idades brutais das que podemos sacar unha calidade única”, defende.“Hai que seleccionar máis porque o mercado fíxose máis exquisito e os mínimos de calidade que puxemos na Denominación de Orixe fai 30 anos hoxe xa non valen. O problema da Ribeira Sacra foi a masificación da produción sen saber dar o salto ao mercado, centrándose só nos viños xoves”, argumenta. Ademais, asegura, neste momento existe maior competencia porque se rebaixaron prezos noutras denominacións de orixe con viños tintos, como pode ser Rioja ou Ribera del Duero, onde se aumentou moito a produción, ao igual que en zonas de Francia ou Italia onde tamén teñen sobreprodución.

Borgoña arrincou 8.000 hectáreas de viñedo para plantar oliveiras e na Rioja vai pasar o mesmo

“Borgoña arrincou 8.000 hectáreas non fai moito tempo, tiveron unha subvención para iso e plantaron oliveiras”, explica. “E en España fálase de que na Rioja posiblemente tamén teñan que arrincar outras 8.000 hectáreas, pero de momento é un globo sonda e estaremos 2 ou 3 anos falando diso e cunha sobreprodución de viño nas bodegas que vai baixar os prezos e afectarnos tamén a nós, porque Rioja está copando o mercado con excedentes e tirando os prezos”, denuncia. “Os novos hábitos trala pandemia favorecen aos brancos” Na Ribeira Sacra, recoñece, tamén se están a notar eses problemas de acumulación de stocks nas adegas, aínda que considera que se trata dunha situación puntual. “Déronse dous anos dunha moi boa produción e vimos da pandemia, na que as adegas asumimos as uvas todas para non deixar ao viticultor tirado e cando comezamos a vender vimos que a cousa arrincou máis ralentizada, porque coincidiu co verán e as terrazas son máis de viños brancos, porque cando vai calor pídense cousas frías”, asegura.

Ralentizouse o consumo de viños tintos ou é que non fixemos os deberes para volver poñelos no mercado?

A incorporación da muller como consumidora de viños tamén está a axudar ao despegue dos brancos en detrimento dos tintos e Pablo é crítico coa estratexia seguida polo sector. “É moi doado botar os balóns fóra e buscar o culpable noutro lado pero tamén temos que ser obxectivos e mirar o que nós fixemos”, di.   “Ralentizáronse os tintos ou é que non fixemos os deberes para volver poñelos no mercado?. Porque durante a covid colléronse uns hábitos que non había antes, como o de maior consumo na casa e o do gusto por probar cousas novas e ante esas novas tendencias a estratexia das bodegas, as Administracións e as Denominacións de Orixe foi cero”, opina.

A Denominación de Orixe está neste momento nunha encrucillada importante e quizais teña sobre a mesa o maior problema nos seus 30 anos de historia

Ante a “lentitude” na saída de viños tintos as adegas teñen os depósitos ocupados, polo que Pablo considera necesario “buscar fórmulas para dar saída a ese stock de produto porque en poucos meses estamos vendimando de novo”, advirte.  “Eu penso que da Denominación de Orixe está neste momento nunha encrucillada importante e quizais teña sobre a mesa o maior problema nos seus 30 anos de historia, pero tamén toda a comarca da Ribeira Sacra, porque corremos o risco de perder adegas pero, sobre todo, a unha parte importante dos viticultores e, con eles, a imaxe para o turismo; o momento é crucial”, asegura Pablo. O cambio climático pon no mapa a Galicia Con todo, é optimista sobre o futuro do sector do viño en Galicia, entre outras cuestións polos efectos do cambio climático sobre moitas zonas produtoras a nivel mundial. “É certo que pola seca estamos nun lugar privilexiado, nunha das zonas óptimas para a produción de viños hoxe e nas próximas décadas”, di. “Por que as grandes firmas de viños en España se están á vir á zona noroeste, do Bierzo para aquí?”, reflexiona.

As grandes adegas de Rioja ou Ribera del Duero están comprando aquí porque co viño branco galego queren vender o seu tinto

Esa aterraxe en Galicia de importantes adegas procedentes da Rioja ou Ribera del Duero está a provocar tamén unha certa febre do viño branco galego. “Teñen no seu portfolio uns tintos moi bos dos outros lados e queren meter tamén un dos mellores brancos do mundo, porque iso é o que lles vai axudar a vender os seus tintos en mercados como os EEUU, porque ti tes 2 millóns de botellas de viño tinto e 300.000 de branco pero con esas 300.000 vas entrar para vender os outros 2 millóns de tinto”, razoa. “Esa mesma estratexia tamén se pode facer aquí na Ribeira Sacra co godello e o mencía”, asegura. Pablo chama ademais a atención sobre os riscos que leva aparellados a chegada ao sector do viño galego de grandes adegas foráneas. “Debemos coidar e manter o tecido produtivo, porque non é o mesmo que unha adega compre 100.000 quilos de uva a 10 pequenos viticultores ca que produza ela eses 100.000 quilos de uva porque non fixa poboación nin crea riqueza na zona de igual xeito. Ese foi o modelo que implantaron en Rueda ou en Ribera del Duero e alí todo vén de fóra, porque as grandes adegas teñen centrais de compras e non compran á tenda local. En Galicia iso de momento é diferente e non se debería perder”, defende.

Hai máis de 50 anos, cando o seu avó se asentou en Fisteus, ao lado de Curtis, coas súas 5 vacas nunca imaxinou unha granxa con máis de 1.000 cabezas. “O crecemento sempre estivo no ADN da familia”, di Alberto Lamas, que está á fronte dunha gandería que moxe na actualidade 450 vacas e produce uns 15.000 litros diarios de leite. Ese crecemento experimentado por SAT A Campa obrigouno a tomar nos últimos anos decisións pensando a explotación desde unha óptica empresarial. “Pasamos de producir leite desde o punto de vista da excelencia como gandeiros a facelo desde o punto de vista da rendibilidade como empresa”, asegura. O paso da man de obra familiar a depender de traballadores contratados foi o detonante para cambiar o tipo de gando e para apostar pola robotización de tarefas como o muxido ou a alimentación. “Sen os robots e sen buscar a facilidade de manexo nas vacas non seriamos capaces de levar esta granxa con só 6 empregados”, di convencido. Décadas de crecemento constante A Campa sempre foi, en certo modo, unha gandería adiantada ao seu tempo. Pioneira no sistema de estabulación libre e sala de muxido, foi tamén das que apostou no seu día por animais de alto valor xenético e pola implantación e venda de embrións. En 1995 montaron a súa propia queixería, Queinaga, dentro da Denominación de Orixe Arzúa-Ulloa, para transformar e valorizar o seu leite e, necesitados de máis materia prima, no 2008 mercaron outra granxa en Cesuras, a 5 km da Campa, cunha capacidade para 150 cabezas, para dobrar a produción.

Alberto está hoxe á fronte da granxa e o seu pai da queixería

No 2019, xa con 180 animais en muxido na Campa e 200 en Cesuras, fixeron un novo establo para concentrar en Curtis toda a produción e destinar a granxa de Cesuras á recría. “Hai 15 anos tiñamos 150 vacas e hoxe estamos muxindo 450”, destaca Alberto, que non ten en mente a día de hoxe seguir aumentando máis. De vacas e touros top a animais funcionais Cando se incorporou, no ano 2010, fíxoo apostando por animais de alto valor xenético. “Cheguei a mercar unha vaca de 22.000 euros en Silleda e xunto con outras dúas ganderías, San Rian e Grilo, tivemos o touro factor vermello número un do mundo, nacido aquí en Galicia, na esquina de Europa, que foi vendido en 40.000€ para ABS Inglaterra”, lembra.

Cando me incorporei cheguei a comprar unha vaca de 22.000 euros nunha subasta en Silleda, pero hoxe cambioume a mentalidade

Agora, con 35 anos, recoñece que lle cambiou a mentalidade. “Ségueme gustando a vaca, igual que me gusta o cabalo, pero hai que mirar a rendibilidade. Cando eu me incorporei empecei a tope coa xenética, indo a concursos e mercando animais en todas as subastas, pero dinme conta de que hai máis mundo ca iso. Tocar ese extremo serviume para ver que non era o camiño”, opina. Paso a Procross buscando facilidade de traballo Hai 5 anos comezou a cruzar as vacas frisonas que tiña na procura de animais máis resistentes e doados de manexar. “Empecei a cruzar cando a situación da granxa cambiou. A medida que as necesidades de man de obra contratada se foron incrementando necesitabamos simplificar o manexo do gando e buscar facilidade de traballo diario. As vacas cruzadas ofrecen iso”, asegura. Hoxe moxen 450 vacas: 140 jersey e o resto holstein puras e cruzadas, que xa representan o 35% das vacas en produción e están a aumentar día a día, a medida que as frisonas puras van abandonando o establo.

O aumento do volume e a necesidade de man de obra externa leváronme a cruzar

“Estamos xa inseminando todo con Procross”, indica, completamente convencido da decisión que tomou. “Moita xente que empeza a cruzar para antes de tempo, porque os primeiros cruces son máis desiguais e ao telas mesturadas coas outras o primeiro que notas é unha pequena baixada de produción, pero os resultados vense a máis longo prazo”, afirma. Un lote jersey para lograr diferenciación no leite Antes de empezar a cruzar, Alberto mercou vacas de raza jersey traídas de Dinamarca. “Introducimos a raza jersey para buscar nicho de mercado e diferenciarnos. Nesa época o leite valía pouco e era todo igual”, di. De modo que cando construíu o novo establo fixo toda unha ala da nave adaptada ao tamaño desas vacas, con cubículos máis pequenos (112 centímetros nas jersey fronte a 128 nas frisonas).

As jersey son áxiles e moi curiosas e van máis ao robot, pero tamén son delicadas

Aquel leite con máis sólidos serviulle para acceder a empresas como Inleit ou Entrepinares pero as dificultades de manexo eran semellantes ás que tiña no rabaño frisón. “É certo que logrei o obxectivo de ter un leite diferente, pero dinme conta de que coa raza jersey tiña os mesmos problemas que coa holstein e que se quería ir a máis volume de gando esa raza tampouco me valía, porque a jersey tamén é delicada, se a apertas dache, como a frisona, pero tamén rompe”, afirma. Da vaca individual ao rabaño Co cambio de concepto de gandería familiar a empresa Alberto tivo que cambiar tamén o modo de entender e xestionar a granxa. “Hoxe en día non é a vaca a que condiciona a rendibilidade de calquera explotación, porque a xenética non é xa o principal factor limitante da produción de leite. Si o son, en cambio, aspectos como o grado de cualificación da man de obra, a calidade das forraxes ou a comodidade das instalacións. E, sen embargo, moitas veces seguimos mirando para a vaca e non para esas outras cousas”, argumenta.

O 80% das vacas que se van ao matadoiro nunha granxa de leite fano porque non empreñan

“Na actualidade, o 80% das vacas que se van ao matadoiro nunha granxa de leite fano porque non empreñan. A reprodución é o principal factor de descarte hoxe nunha explotación. Polo tanto, eu sabía que tiña que cambiar iso se quería medrar en cabezas e en rendibilidade económica”, razoa. “A holstein non é a raza que máis me compense. Ás veces é mellor un todoterreo que un Ferrari, porque non se dan as condicións para ir a 300 km/h e porque os gastos de mantemento son menores; é un pouco o que pasa coa holstein”, compara.

En equipo a vaca cruzada traballa moito mellor que a holstein

Desde o punto de vista empresarial e de conxunto, di, “as vacas procross aportan homoxeneidade e uniformidade nunha granxa, non destaca unha sobre a outra. En equipo as vacas cruzadas traballan moito mellor que as frisonas puras; iso téñoo claro”, afirma. Aposta pola robotización Xunto aos cambios xenéticos, a outra gran evolución de SAT A Campa nos últimos anos foi a da automatización. Na nave nova teñen instalados 4 robots de muxido e un sistema autónomo de alimentación para o gando. “Grazas á robotización somos capaces de atender 450 vacas en ordeño entre 6 persoas”, asegura Alberto, que pensa que a modernización das granxas é indispensable para que os mozos tomen o relevo nas explotacións.

Para min segue a ser máis doado de traballar nunha sala de muxido que con robots, pero aportan outras vantaxes

Na nave antiga, onde segue muxindo en sala, fai tres muxiduras diarias. “Os robots de muxido teñen vantaxes e desvantaxes a respecto da sala”, recoñece. “No meu caso unha primeiriza fai máis leite na sala que no robot, porque na sala fai tres muxiduras si ou si, mentres que no robot tarda 2 meses, mentres non lle perde o medo, en lograr os tres pases”, afirma. Produción e sólidos No establo novo, onde moxe 240 animais, o 60% jersey, a media de produción contando as jersey é de 35 litros, ao 4,30% de graxa e 3,70% de proteína. “No inverno baixo un par de litros de produción, pero subo ao 4,80% de graxa”, explica Alberto. O lote de frisonas e cruzadas están en 44 litros de media diaria e a estratexia de crecemento da explotación pasa por seguir apostando polo gando procross e manter un núcleo jersey puro co que contribuír a incrementar as calidades.

Venden o leite a Inleit, Entrepinares e Queinaga

A produción total de SAT A Campa é duns 15.000 litros diarios e venden o leite a tres compradores distintos: Inleit, Entrepinares e Queinaga, á súa propia queixería. Nos tres casos, as porcentaxes de sólidos son fundamentais nos procesos de transformación industrial do leite que levan a cabo. 190 hectáreas de superficie SAT A Campa traballa unha superficie agraria dunhas 190 hectáreas, das que sementaron a millo este ano 150 hectáreas, tras ensilar 170 de herba. “Facemos dous cortes antes de labrar o millo e no resto tres cortes e herba seca”, explica. “Para nós nesta zona é máis doado traballar o millo que a herba. Eu recoñezo que a herba dá leite, pero é difícil ensilala ben, porque non sempre consegues 4 días de bo tempo no momento óptimo, moitas veces ou se che pasa ou cóllela mollada”, di.

Nesta zona é máis doado de traballar o millo que a herba

No caso do millo, sen embargo, logran producións por enriba dos 50.000 kg por hectárea. “Nesta zona sempre temos moi boas colleitas de millo, porque sempre chove algún día no verán e hai humidade polas noites”, explica. Alberto bota man dunha empresa de servizos para facer os traballos agrarios, agás para sacar o purín, que o fan eles directamente. “Cando hai que facer os traballos hai que facer moitas hectáreas en pouco tempo e deixa de ser factible ou rendible facelo ti”, afirma. Alimentación diferenciada e camas de compost Robot de alimentación, que realiza unha ración para as vacas jersey e outra para as frisonas e cruzadas Neste momento a alimentación é diferente no caso das vacas jersey, que teñen unha menor inxesta aínda que un maior índice de conversión a leite, debido a que as necesidades de mantemento corporal son inferiores polo seu tamaño. No resto das vacas en produción a ración é a mesma, aínda que Alberto recoñece que as súas necesidades non son iguais. “O feito de ter mesturadas no establo as vacas cruzadas e as holstein puras impídeme lograr unha maior eficiencia, porque a enerxía que necesita a vaca procross é inferior á holstein, polo que non estamos optimizando ao máximo a alimentación”, admite. “A medida que o número de vacas frisonas vaia reducíndose iremos axustando máis a ración”, avanza. Para as camas do gando, seguen mantendo a area como material de recheo no establo antigo, pero instalaron un separador con célula hixienizadora para a fracción sólida do purín, que utilizan nos cubículos da nave de produción máis recente, construída no 2019.

Ampliación da queixería para triplicar a súa capacidade produtiva

SAT A Campa foi unha das primeiras explotacións en incorporarse á Denominación de Orixe Arzúa-Ulloa, abrindo a súa queixería en 1995 como estratexia para valorizar o leite que daban as súas vacas. Co paso dos anos, ao igual que o fixo a granxa, tamén a queixería foi medrando, até verse obrigada na actualidade a mercar leite doutras explotacións da zona. Queinaga transforma neste momento uns 20.000 litros diarios de leite, pero está ampliando as súas instalacións para triplicar a súa capacidade queixeira. Alberto está convencido de que só transformando o leite se poderá acadar un bo prezo no futuro, polo que non ten en mente seguir aumentando ao número de vacas e á produción de leite na granxa, senón apostar pola queixería incrementando o volume de leite convertido en queixo nela.

A industria ten vantaxe porque sempre vai haber leite en abundancia no mercado

“As industrias válense da abundancia de leite para pagar pouco por el e iso eu non vexo que vaia cambiar a curto prazo, porque hai moitas explotacións que se meteron nos últimos anos en créditos e investimentos para medrar e eses gandeiros están obrigados a dar leite, necesitan producir leite a toda costa, aínda que sexa a base de traballar día e noite; pero esa non é a miña filosofía”, di.  “A queixería é un mundo máis difícil pero tamén multiplica máis que a granxa. Ao principio empezas pola gandería porque é o máis fácil, pero a nosa intención agora non é medrar máis en número de vacas, senón crecer coa queixería”, explica.

De cara ao futuro prefiro seguir crecendo coa queixería; a día de hoxe non teño previsto medrar máis coa gandería

Na queixería, situada enfronte da granxa, elaboran queixo Arzúa-Ulloa e Tetilla en diversos formatos, así como manteca cocida para repostería, que se obtén da graxa que queda no soro resultante de facer os queixos. Producen uns 2.500 kilos diarios de queixo, que venden principalmente en Galicia, aínda que tamén exportan a outros países, como Portugal, Reino Unido ou mesmo China. “Evolucionar e medrar sempre foi un pouco o lema da familia”, recoñece Alberto.

Queinaga e Queizuar (Bama) son hoxe as dúas grandes queixerías da Denominación de Orixe Arzúa-Ulloa

Apostan pola calidade para os seus produtos e defenden que o crecemento non está reñido con manter o sabor e a elaboración tradicional. De feito, Queinaga acadou na última edición da Cata dos Queixos de Galicia dúas medallas de ouro, unha para o seu queixo tetilla e outra para o Arzúa-Ulloa.

Luis Lamas é neste momento o presidente do Consello Regulador 

Carmen Vázquez, a nai de Alberto, segue a ser a mestra queixeira. O seu pai, Luis Lamas, é neste momento o presidente do Consello Regulador da Denominación de Orixe Arzúa-Ulloa, logo de substituír este ano a Xosé Luis Carrera, de Arqueixal, que presidiu a denominación durante 24 anos.

Reportaxe elaborada coa colaboración comercial de Glogal Genetics

A Fundación Juana de Vega presenta un novo estudo sobre o valor das Denominacións de Orixe vitivinícolas en canto aportación ao Produto Interior Bruto (PIB) galego e a creación de postos de traballo. O estudo “Estimación do impacto socioeconómico das DOP vitivinícolas de Galicia” dá conta da contribución macroeconómica xerada polas explotacións vitícolas e as adegas a través de tres variables: produción, valor engadido bruto (VEB) e emprego, facendo fincapé na achega das cinco Denominacións de Orixe Protexidas Vitivinícolas de Galicia (Monterrei, Ribeiro, Rías Baixas, Ribeira Sacra e Valdeorras) á economía dos seus respectivos territorios. Unha das principais conclusións do estudo da Fundación Juana de Vega é que, globalmente as DOP vitivinícolas de Galicia achegan, de media, o 1,9% do PIB dos seus territorios e o 2,1% do emprego, o que en cifras absolutas supón un valor da produción de 258,4 millóns de euros, un Valor Engadido Bruto (VEB) de 163,9 millóns de euros, e 2.858 postos de traballo directos (o 55% do emprego corresponde á viticultura e o resto, ás adegas). En xeral, o peso económico das cinco DOP nos seus territorios é máis de catro veces superior ao que ten a cadea vitivinícola no conxunto da economía galega (0,40% do VEB). Esta cifra, sinalan desde a Fundación Juana de Vega, non fai máis que confirmar o dato xa coñecido da forte especialización que presentan os cinco territorios e que o peso das actividades ligadas ao viño nestas zonas multiplica case por case 4,5 a media galega. Peso relativo no PIB comarcal Na comparativa entre comarcas, as diferenzas son significativas pola oscilación entre o 4% do PIB e o 5,4% do emprego no Ribeiro fronte ao 1,7% do PIB e o 1,4% do emprego nas Rías Baixas. Nesta última comarca, a pesar de ser con moita diferenza a DOP de maior dimensión económica (xera máis da metade da produción e do VEB das cinco DOP e a metade dos postos de traballo, uns 1.399), hai dous factores internos que explican estas cifras. Primeiro, a inclusión de moitos concellos nos que o viñedo ocupa unha parte moi pequena. Segundo, o maior dinamismo e diversificación da base económica de boa parte do territorio, sobre todo da subzona do Salnés. Nunha posición intermedia atópanse Monterrei e Valdeorras. En Monterrei, a DOP xera ao redor do 3,3% do PIB e o 2,9% do emprego; e en Valdeorras o 2,6% do PIB e o 3% do emprego. No caso da Ribeira Sacra, o estudo da Fundación Juana de Vega apunta que as estimacións deben tomarse con cautela, posto que indican o peso económico máis baixo das DOP (1,3% do PIB) e en cambio, un notable peso en termos sociais (4,1% do emprego). Non obstante, os datos analizados destacan que o impacto das DOP na economía comarcal sería moito maior se se tiveran en conta os encadeamentos con outras actividades tales como a provisión de insumos, as relacionadas co transporte, comercialización e distribución final do viño, ou os efectos inducidos sobre a hostalería e o turismo. No detalle, as cifras para cada DOP tamén esconden grandes diferenzas internas xa que hai concellos nos que a dependencia da cadea vitivinícola é moito maior ca noutros. Tomando como referencia datos do Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación (MAPA), e calculando a media no período 2020-2021 para atenuar posibles oscilacións, o valor da produción das cinco DOP vitivinícolas galegas de 258,4 millóns de euros repartiríase así: Rías Baixas achega o 61,6% do total (159,1M€); O Ribeiro, o 12,6% (32,7M€); Ribeira Sacra, o 9,7% (25M€); Valdeorras o 9,3% (23,9M€) e Monterrei, o 6,8% (17,6M€). En canto á estimación do VEB xerado por cada DOP, nas Rías Baixas sería de 100,9M€; 20,7M€ no Ribeiro; 15,9M€ na Ribeira Sacra; 15,2M€ en Valdeorras e 11,2M€ en Monterrei. Elevada demanda interna Para completar a imaxe macroeconómica da cadea vitivinícola, o estudo aborda a produción de viño, a demanda interna e o comercio interrexional e internacional. O feito básico a destacar é que, aínda que a situación tendeu a mellorar na última década, a produción de viño en Galicia é moi inferior á demanda interna, o que orixina unhas elevadas importacións netas. “Isto non é sinalado habitualmente, ao centrar as análises no comercio internacional, pero esta realidade evidénciase cando temos en conta tamén os fluxos interrexionais co resto de España”, sinalan os autores. Sen dúbida, o dinamismo das Denominacións de Orixe posibilitou un notable crecemento das exportacións de viños de calidade á UE e a terceiros países. Non obstante, esta situación acompáñase dun volume moito maior de compras netas ao resto de España, en boa parte de viños de mesa con menores prezos. O resultado é un saldo comercial global (sumando o interrexional e o internacional) deficitario. Isto reflicte que a cadea vitivinícola galega só é capaz de cubrir unha parte da demanda interna. “Noutras palabras: o consumo de viño en Galicia multiplica aproximadamente por 1,3 a produción interna”, destacan desde a Fundación.

Vacas montbeliarde en GAEC Du Caron. É a única raza permitida para a elaboración do queixo Comté Francia é unha das grandes potencias lácteas europeas. Con 23 millóns de toneladas de leite ao ano, é o segundo país en produción tras Alemaña. A maior parte da recollida de leite concéntrase nas rexións de Bretaña e Normandía, no noroeste do país, cun sistema produtivo máis parecido a Galicia, pero existen outras zonas con peculiaridades propias, centradas na produción de queixos de calidade diferenciada. A evolución do sector lácteo francés na última década, sobre todo trala da desaparición das cotas lácteas en 2015, seguiu un camiño diferente ao resto de países da UE, con peculiaridades que se acentuaron neste último ano. Mentres nos primeiros meses de 2023 a produción de leite no conxunto da UE aumentou un 1% con respecto a 2022, en Francia a recollida de leite nas explotacións segue rexistrando un descenso con respecto ao ano anterior dun 1,2%.

O aumento de prezos máis ben moderado do leite en Francia en 2022 en comparación co resto de países da UE non impulsou un aumento da produción

Francia, que perdeu un 25% das súas explotacións leiteiras na última década, perde peso no contexto lácteo europeo cunha produción en descenso e prezos baixos, que estiveron á cola da UE durante a revalorización da materia prima en orixe vivida en 2022. Hoxe os prezos en toda Europa fóronse nivelando e o leite convencional pagouse en Francia en xullo a 44,6 céntimos, a medio camiño entre os países do norte e os do sur de Europa: 7 céntimos menos que en España e Italia e 4 menos que en Portugal pero 5,5 máis que en Irlanda, 3 máis que en Dinamarca, 2,5 máis que en Alemaña e 1,5 máis que en Holanda. Explotacións mixtas de tamaño medio Mentres en países como España ou Italia o final das cotas lácteas incentivou o crecemento en número de cabezas das ganderías, Francia segue apostando por un modelo de explotacións de tamaño medio, cunha dimensión axustada ao volume de terras dispoñibles.

Máis da metade das explotacións lácteas francesas, onde hai un total de 50.000 granxas, teñen menos de 70 vacas

O 60% das explotacións lácteas francesas, onde hai un total de 50.000 granxas leiteiras, ten menos de 70 vacas e só 2.000 (un 4% do total) ten máis de 150 animais. A cabana gandeira total do país minguou considerablemente nos últimos anos pasando de 4,5 millóns de vacas leiteiras no ano 2000 a 3,5 en 2022, cunha produción media por vaca en Control Leiteiro de 7.350 quilos ao ano, fronte aos 10.900 de España. A rexión de Bretaña concentra 1 de cada 5 vacas leiteiras de Francia. É unha das poucas rexións que mantén un crecemento, aínda que sexa moderado, na produción. Desde 2007 a produción láctea bretoa incrementouse un 15% (a un ritmo dun 1% anual, máis do dobre que en toda Francia) ata alcanzar 5,3 millóns de toneladas ao ano.

A produción media por vaca en Control Leiteiro en Francia é de 7.350 quilos ao ano

Pero nese mesmo período, os produtores de leite na rexión pasaron de 17.000 a pouco máis de 9.000, xa que ao problema do relevo xeracional (en Francia uno de cada tres gandeiros ten máis de 55 anos e só 1 de cada 4 ten menos de 40 anos) súmase o feito de que moitas ganderías decidiron abandonar ou reducir a produción de leite e centrarse na de cereais, menos demandante de man de obra e máis rendible cos prezos de venda actuais.

Moitas granxas apostaron nos últimos anos por aumentar o cultivo de cereais e reducir a produción de leite

De feito, en 2022, a situación de ingresos das ganderías francesas foi dispar entre os diferentes sistemas produtivos. As explotacións mixtas que manteñen cultivo e gandería acadaron importantes ingresos, grazas á subida do prezo dos cereais, mentres se deterioraron as rendas das explotacións leiteiras puras, e máis aínda das ecolóxicas, que producen o 5% do leite francés. O camiño seguido por moitas ganderías francesas foi reducir o seu nivel de intensificación, recuperando prácticas como o pastoreo nos meses de primavera e outono e substituíndo insumos importados, como a soia, por cereais e forraxes de produción propia (millo, trigo, colza, xirasol). Denominacións de orixe Queixo de denominación de orixe Comté, producido no leste da rexión Borgoña-Franco Condado Outra das características do sector lácteo francés é a súa diferenciación produtiva. O 17% da recollida total do leite está amparada baixo algunha Denominación de Orixe, enfocada principalmente á produción de queixos, que acaparan preto do 50% da produción láctea francesa. Entre os 46 queixos franceses con Denominación de Orixe (29 deles con leite de vaca) o Comté é un dos máis consumidos en Francia. Este queixo de pasta prensada en grandes rodas de ata 40 kg prodúcese en 140 queixerías, moitas delas de estrutura cooperativa participada polas propias ganderías, un total de 2.389 explotacións.

O queixo Comté foi un dos primeiros en conseguir o selo de Denominación de Orixe, en 1958, e é un dos máis vendidos en Francia

As granxas do macizo do Jura, na rexión Franco-Condado, limítrofe con Suíza, practican un modelo semiextensivo de gandería, coas vacas alimentadas con pasto fresco desde a primavera ata o outono e con herba seca no establo durante a estación invernal. A ensilaxe de herba e o cultivo de millo están prohibidos dentro da denominación de orixe. En 2022 os gandeiros franceses tiveron que enfrontar un ano climático historicamente cálido e seco, que reduciu a produción de forraxe en todo o país. Esta primavera foi diferente. As choivas de maio reverdeceron os prados, pero os custos de produción seguen sendo elevados debido aos efectos duradeiros da guerra de Ucraína sobre os prezos dos cereais, a enerxía, os combustibles e os abonos. Autolimitación na produción Feira e concurso de raza montbeliarde que todos os anos se celebra na localidade de Besançon Ante este escenario, os gandeiros, que controlan tamén todo o proceso de produción e venda de Comté, xa que son socios das queixerías onde se elabora o queixo, decidiron conter a produción como unha estratexia para elevar os prezos.

Os gandeiros establecen uns cupos de produción para cada granxa, ao estilo das antigas cotas lácteas

Cada unha das case 2.400 granxas dispón dunha cota de produción fixada pola propia denominación de orixe, que é a encargada de repartir as etiquetas para marcar os queixos fabricados polas queixerías locais que recepcionan diariamente o leite e que non poden estar a máis de 25 km do lugar onde se moxe. Esta estratexia de contención da produción queixeira, levada a cabo na última década, serviu para elevar o prezo do produto final, así como da materia prima que o fai posible, incrementando a rendibilidade das explotacións, o seu relevo xeracional e o valor actual das granxas. Prestixio no mercado interno As vacas saen ao pasto de abril a novembro e aliméntanse con herba seca a outra metade do ano Hoxe o queixo Comté goza dun importante prestixio en toda Francia, onde se comercializa o 90% das 70.000 toneladas producidas. A súa imaxe asóciase a vacas pacendo en liberdade, aínda que medio ano teñan que estar confinadas no establo debido á dureza da climatoloxía da zona.

O mercado interno absorbe a maior parte das 70.000 toneladas de queixo producidas

Trátase do sistema de manexo tradicional do gando nesta rexión fronteiriza con Suíza, que a denominación de orixe quixo preservar, do mesmo xeito que a raza autóctona da zona, a montbeliarde, na actualidade a raza leiteira que máis medra en Francia e a segunda, trala frisoa, en número total de animais nos censos, grazas ao traballo de recuperación desenvolto pola cooperativa Coopex, que integran máis de 15.000 gandeiros. Esta percepción por parte do consumidor dunha produción tradicional respectuosa co medio ambiente débese tamén a estritos límites e regulamentacións en canto á carga gandeira (1 vaca por hectárea), alimentación (en base a pasto e herba seca, sen ensilaxes) uso de concentrados (máximo 1.800 kg/vaca/ano), abonado das praderías (50 unidades de nitróxeno químico por hectárea) e produción por hectárea (4.600 litros de leite).

“Ter limitado o concentrado obríganos a facer unha boa forraxe para o inverno”

Os irmáns Florian e Fabien Audy, titulares da explotación familiar GAEC Audy GAEC Audy é unha explotación familiar situada na comuna de Lavans-Vuillafans con 777.400 litros anuais de cota de produción dentro da denominación de orixe Comté. O leite transfórmase na queixería local da que tamén son socios, cun prezo medio en 2022 de 65 céntimos por litro. A granxa pertence aos irmáns Florian e Fabien Audy, que decidiron modernizar as instalacións que creara o seu pai en 1995 coa construción dun novo establo, operativo desde hai un ano, e que incorpora sistemas automatizados de alimentación e encamado e unha serie de medidas que buscan garantir o máximo benestar aos animais e mitigar a contaminación ambiental. Os animais en produción, 103 neste momento, están en cama quente de palla sen cubículos. “Buscamos que as vacas duren máis, pero ademais tanto para as terras como a nivel de emisións atmosféricas tamén é mellor o esterco que o xurro”, asegura Fabien.

GAEC Audy dispón desde hai un ano dunha granxa moderna con instalacións punteiras

A nave, na que investiron 2 millóns de euros, é aberta, buscando deste xeito xerar unha menor contaminación por amoníaco, malia as habituais nevaradas dos meses de xaneiro e febreiro nesta zona. “A temperatura no inverno é baixa pero para as vacas non supón un problema e nós poñémonos un pouco máis de roupa”, bromea. Robotización No novo establo construído fai un ano os animais están en estabulación libre, con parrillas na zona de alimentación e cama quente de palla na zona de descanso A segunda das decisións adoptadas foi a de automatizar algúns dos procesos que máis tempo de traballo consumían na explotación. O encamado era un deles, do mesmo xeito que a alimentación. “Antes faciamos todo a man, pero agora gañamos tempo e calidade de vida”, destaca.

A denominación de orixe prohibe os robots de muxido

Do 1 de abril ao 20 de novembro as vacas están en pastoreo, suplementadas unicamente con 2 kg de herba seca e 4 de concentrado. A outra metade do ano, sen embargo, a ración baséase en 12 kg de herba seca (6 do primeiro corte e 6 do segundo), 6 kg de concentrado e 25 kg de remolacha, que aprotan 5 kg de materia seca. “A vantaxe de automatizar a alimentación é que agora podemos facer distintas combinacións para os diferentes lotes”, explica Fabien. Aínda que non poden mesturar a ración (prohíbeo a denominación de orixe), van depositando directamente sobre o pesebre as distintas cantidades e a herba do primeiro e segundo corte de forraxe. 169 hectáreas de superficie En xaneiro e febreiro a neve é permanente e as vacas están confinadas nos establos A denominación de orixe non permite dar máis de 1.800 quilos de penso por vaca e ano, polo que secan antes ás vacas e poñen especial énfase na calidade da herba que recollen. “O límite aos concentrados obríganos a facer unha boa forraxe”, asegura Florian.

O prezo de compra da hectárea nesta zona rolda os 3.500€

Dispoñen dunha superficie agraria total de 169 hectáreas, das que 73 son pastos naturais, 32 praderías artificiais e o resto distintos cultivos de cereal. Un terzo das terras son en propiedade e o resto alugadas. O prezo de compra en Francia está regulado pola Administración e a hectárea nesta zona, situada a 650 metros de altitude e cunha media anual de precipitacións de 800 mm, rolda os 3.500€. Taxa de reposición do 20% A media de produción por vaca de GAEC Audy en 2022 foi de 7.527 kg anuais, cun 4,08% de graxa e un 3,7% de proteína. É un dos aspectos máis valorados por parte das queixarías nesta zona, o que lles supón 2 céntimos por litro de prima nesta gandería.

O 62% das vacas chega ao terceiro parto, logrando unha media de 3,6 lactacións

A taxa de reposición é só do 20% grazas ao control de enfermidades e os bos resultados reprodutivos. “Máis da metade das vacas quedan preñadas ao primeiro intento. No establo vello, onde tiñamos espazo para 60 vacas e metiamos 100, necesitabamos 2,1 doses por preñez, pero agora baixamos a 1,7”, aclara Fabien. Recría A tempada de concentración de partos prodúcese no outono. As tenreiras están o primeiros catro días de vida coa nai para tomar o costro e despois pasan á amamantadora.

Coa amamantadora logramos un maior crecemento das tenreiras, reducindo en 20 días a idade ao primeiro parto

Tralo destete, os animais continúan en lotes colectivos e empezan a alimentarse con concentrado, herba seca e remolacha pola mañá e pola tarde. Unha vez preñadas, as xovencas reciben 500 gramos de soia máis a forraxe no inverno e 1 kg de cereal máis o pasto na primavera, no verán e no outono.

Buscamos animais funcionais, con boa produción de leite e de proteína e con boas patas

Un terzo do seme que utilizan é sexado e todas as femias que nacen recríanse, unha parte para eles e outra para exportar a países como Alxeria ou Mongolia. “Xenotipamos a todas as tenreiras e en función dos resultados decidimos con cales quedamos. Buscamos animais funcionais con boa produción de leite e de proteína e con boas patas para saír a pacer”, indica Fabien. Os machos están en boxes individuais e son vendidos ás 5 semanas. Se son montbeliard puros teñen un valor duns 250€ e se son cruces con azul belga uns 450€.

“Co secadeiro para a herba melloramos a produción por vaca en 5 litros diarios”

Zona do secadeiro na nave de almacenaxe da forraxe construída no 2019 por GAEC Du Caron GAEC Du Caron está situada no departamento de Bouclans, a 430 metros de altitude e cunha pluviometría media anual de 1.254 mm, unhas condicións que lle proporcionan unha maior produción forraxeira que a moitas outras explotacións de queixo Comté. Frabrice Lombardot, que se incorporou no ano 2004, e Arnaud Gaillot, que entrou a formar parte da sociedade 10 anos despois, explican que son capaces de obter ata 4 cortes de herba ao ano, entre a primavera e o outono, mentres as ganderías situadas na montaña téñense que conformar moitos anos con só 2 cortes. Para mellorar a calidade nutritiva da forraxe, GAEC Du Caron decidiu en 2019 construír un secadeiro. En total, supúxolles un investimento de 300.000 euros, pero que se notou na produción das vacas.

Fan 4 cortes de herba ao ano cunha media de proteína do 12%

“Melloramos a produción en 5 kg de media por vaca e día. Agora podemos cortar máis verde a herba e secala en menos tempo, co que gañamos en proteína”, explican. A media en toda a forraxe que recollen ao longo do ano é do 12%. Dispoñen da maquinaria necesaria para levar a cabo as distintas tarefas agrarias (segadora, equipos de araña, remolques autocargadores, etc). Tras segar a herba, esténdena sobre a parcela para facer un presecado, que dura máis ou menos tempo en función das condicións climatolóxicas. No primeiro corte, por exemplo, realizado na primeira quincena de maio, deixan dous días de presecado á herba antes de levala ao secadeiro, pero no verán ségana pola mañá e recóllena pola tarde. A instalación onde almacenan e secan a forraxe conta con 4 divisións, onde van descargando os distintos remolques. “É fundamental distribuír ben a herba cubrindo todo o chan para que o aire non se escape e o secado sexa uniforme”, explican. A herba deposítase a granel no secadeiro, onde se conserva todo o ano A herba entra con entre o 60 e o 70% de materia seca, é dicir, mantén aínda entre un 30 e un 40% de humidade, polo que non meten máis de 1,5 metros de altura de herba cada vez para evitar que fermente. “Se a temperatura sobe por encima de 25ºC quéimanse os azucres, hai risco de fermentación e perde calidade a forraxe”, aseguran. O funcionamento do secadero é sinxelo pero efectivo. Utilizan a calor xerada polo sol baixo o teito da nave para facer circular ese aire quente polas reixas da parte baixa do secadeiro, sobre as que se coloca a herba. “Temos o gasto enerxético dos ventiladores, pero non o de quentar o aire”, indican.

Instalaron 250 Kw de placas solares para complementar os ingresos lácteos

Coa intención de abaratar a factura eléctrica e diversificar os ingresos da granxa, GAEC Du Caron instalou en 2021 paneis solares, cunha potencia de 100 Kw, aos que sumaron outros 150 Kw este mesmo ano, tanto para autoconsumo como para venda á rede dos excedentes. Prezo de 69 céntimos A granxa ten unha cota de produción de 637.000 litros de leite ao ano. Son transformados na queixería da cooperativa Des Monts de Joux. O prezo de venda do leite é de 69 céntimos grazas á importante prima por proteína (7,5 céntimos).

En 2022, o custo de alimentación, con 5,5 kg de penso de media ao día, ascendeu a 15,5 céntimos por cada litro de leite producido

A produción media por vaca foi en 2022 de 8.004 litros, cun 3,79% de graxa e un 3,49% de proteína. Teñen en total 122 cabezas (90 vacas en muxido e 32 xatas) e 140 hectáreas de superficie para alimentalas, 115 delas a pastos naturais e a praderías artificiais sementadas. O custo de alimentación, con 5,5 kg de penso ao día como máximo, foi de 762€ por vaca o pasado ano, 15,5 céntimos por litro de leite. “En 2022 notamos menos o incremento de custos de produción. Tiñamos stock de abono e o concentrado subiu fundamentalmente na primavera, por mor da guerra de Ucraína, cando nós temos ás vacas fóra e usamos menos penso”, explican.

Turismo de Galicia, en colaboración coas Asociacións Roteiros dos Viñedos de Galicia, organiza esta primavera as actividades dos Roteiros do Viño de Galicia, coas que, de maneira conxunta,nas cinco denominacións vitivinícolas galegas se leva a cabo un programa completo de actividades de enoturismo. Durante cinco fins de semana entre os meses de maio e xuño poderanse facer visitas guiadas e gratuítas ás adegas participantes nesta promoción. Tamén haberá restaurantes onde se poden escoller entre dous menús concibidos particularmente para esta ocasión, e aloxamentos con ofertas especiais para a fin de semana. En cada Roteiro poderase atopar ademais un programa especial de actividades para a fin de semana: autobuses do viño, catas comentadas, visitas a museos, roteiros monumentais, paseos en barca, e outras accións relacionadas co mundo do viño. Nas adegas participantes realizaranse tres visitas guiadas o sábado e unha o domingo, co seguinte horario de atención: • Sábado: 11:00 h, 12:30 h e 17:00 h • Domingo: 12:00 h As datas programadas son: Do 5 ao 7 de maio Programa Especial de Actividades na ruta do viño de Valdeorras Do 12 ao 14 de maio Programa especial de actividades na ruta do viño do Ribeiro Do 19 ao 21 maio Programa especial de actividades na ruta do viño Rías Baixas Do 26 ao 28 de maio Programa especial de actividades na ruta do viño de Ribeira Sacra Do 2 ao 4 de xuño Programa especial de actividades na ruta do viño de Monterrei Tes toda a información nesta web. Presentación dos Roteiros do Viño en Santiago.

O Diario Oficial de Galicia (DOG) vén de publicar a resolución da Consellería do Medio Rural pola que se convocan as axudas de 2023 á nova participación de agricultores e gandeiros en réximes de calidade, cun orzamento que ascende a case 278.000 euros.

Poderán ser beneficiarios os titulares de explotacións agropecuarias que se incorporasen a un determinado indicativo de calidade despois do 18 de novembro de 2015 e que cumpran a condición de agricultor activo. No caso da produción ecolóxica, tamén poderán recibir axuda aqueles que xa tiveran actividade e que incorporen agora algunha nova orientación produtiva.

Na valoración dos expedientes, vanse primar aquelas solicitudes de agricultores que se incorporen por vez primeira ao réxime da agricultura ecolóxica ou que incorporen por primeira vez novas orientacións produtivas nese réxime de calidade. Tamén terán preferencia aqueles produtores que se incorporen por primeira vez a denominacións de orixe ou indicacións xeográficas protexidas rexistradas, ás persoas mozas incorporadas á actividade, os titulares de explotacións que se sitúen en zonas de montaña e as solicitudes presentadas por mulleres.

Serán subvencionables os custos fixos ocasionados pola inscrición nun réxime de calidade, así como a cota anual de participación. A contía da axuda será do 100% dos gastos subvencionables realizados, sen superar os 3.000 euros anuais por explotación, durante un período máximo de cinco anos.

Estas axudas, cofinanciadas co Fondo Europeo de Desenvolvemento Rural (Feader), poden solicitarse ata o vindeiro 26 de maio de 2023. Cabe sinalar que para esta convocatoria serán atendibles os gastos imputados á campaña que comprende o período que vai do 1 de maio de 2022 ata o 30 de abril de 2023.

A Xunta Electoral vén de proclamar hoxe os vogais electos no proceso de votación que tivo lugar o pasado domingo 19 de febreiro para a renovación dos órganos de goberno de seis consellos reguladores do ámbito agrolimentario galego. Pendentes de posibles reclamacións que se poidan presentar deica este venres 24 de febreiro contra os resultados das votacións, quedaría establecida a repartición de vogalías nos 15 consellos reguladores que se renovan, sumando os nove onde houbera candidaturas únicas ou pactos. Cabe lembrar que o domingo procedeuse coas votacións en determinados censos dos consellos reguladores das denominacións de orixe (DO) vitivinícolas Monterrei, Rías Baixas, Ribeiro e Valdeorras. Tamén, no da indicación xeográfica protexida (IXP) Mel de Galicia e no das IXP das Carnes de Vacún, para os que hoxe quedou establecida a repartición de vogalías. Así, no caso do Consello Regulador das IXP das Carnes de Vacún de Galicia, Asogacarne ten 8 vogalías, a Asociación Agraria de Galicia (Asaga) conta con 3, a Asociación de Gandeiros de Suprema ten 2 vogais -Santiago Rego e Francisco Rivas-, Unións Agrarias (UUAA) outros 2 -Hermanos González SCG e Nazaret Chaín- e o Sindicato Labrego Galego (SLG) 1 -Samuel Formoso-. Todo despois de que este domingo se producise votación no censo de gandarías tradicionais e a lista máis votada fose a da Asociación de Gandeiros da Suprema. No Consello Regulador da DO Monterrei, hai 2 vogais da Federación Rural Galega (Fruga), 2 para a Asociación Agraria de Galicia, outros 2 para Unións Agrarias e 1 vogal para Terras do Cigarrón. Isto a expensas de posibles reclamacións despois das votacións do domingo no censo de adegas de menos de 30.000 litros, onde a lista máis votada foi a da Fruga. Respecto do Consello Regulador da DO Rías Baixas, quedarían 7 vogalías para a Asociación Empresarios Bodegueros y Viticultores Rías Baixas, 5 para a Asociación Agraria de Galicia, 4 para a Asociación Galega de Cooperativas Agrarias e 2 vogais de Sindicato Labrego Galego. Mentres, a Agrupación Profesional de Viticultores Rías Baixas, Unións Agrarias, a Agrupación Profesional Viticultores Rías Baixas e a Asociación Adegas do Salnés teñen 1 vogal cada unha. Cabe recordar que o domingo votouse en tres censos desta denominación. En concreto, no de viticultores de máis de dúas hectáreas do Condado de Tea e Soutomaior -onde a lista máis votada foi a do Sindicato Labrego Galego- e no mesmo censo das subzonas do Val do Salnés e da Ribeira do Ulla -onde a lista máis votada foi a da Agrupación Profesional de Viticultores Rías Baixas-. Dentro do sector industrial, só houbo votación no censo correspondente a adegas de menos de 100.000 litros e liderou a Asociación Agraria de Galicia. No Consello Regulador da DO Ribeiro, quedan 3 vogais para a Asociación Agraria de Galicia, 3 vogais para a Cooperativa Viña Costeira, 2 para Unións Agrarias, 1 vogal para Candidatura Independente de Adegas e outro vogal para a Asociación Galega de Vitivinicultura Artesanal. Todo a expensas de posibles reclamacións despois de que o día 19 votase o censo de viticultores, no que venceu a lista de UUAA. Seguindo co Consello Regulador da DO Valdeorras, 2 vogais son para Asaga, outros 2 para a Candidatura Independente Viticultores Independentes Valdeorras, 1 vogal para a Candidatura Independente por unha DO Valdeorras de Prestixio e Calidade, outra vogalía para a Candidatura Independente Ruvirco, outro vogal para a Candidatura Independente Adegas Calidade Valdeorras e un último para o SLG, logo de sorteo realizado pola Xunta Electoral ao estar esta candidatura empatada en votos coa de Asaga. Isto sempre que non se presenten reclamacións despois de que se votase o domingo no censo de viticultores de maior dimensión económica, no que a lista con máis apoios foi a da Candidatura Independente Viticultores Independentes de Valdeorras, e no censo dos viticultores de menor dimensión, no que gañou tamén Viticultores Independentes de Valdeorras. Dentro do sector industrial, tan só se votou no censo das adegas de menor dimensión, sendo a lista con máis apoios a da Candidatura Independente Adegas Calidade Valdeorras. Por último, no referido ás votacións do domingo, no Consello Regulador da IXP Mel de Galicia atribúense 6 vogalías á Agrupación Apícola de Galicia e 3 a Erica Mel Sociedade Cooperativa Galega, despois de que hai dous días se votase no censo de apicultores con máis de 400 colmeas e a lista máis votada a de fose Erica Mel SCG. Pódese consultar a lista de vogais elixidos o pasado domingo neste documento. Resto de consellos reguladores que non foron a eleccións Esta repartición de vogais xa se tiña decidido no caso doutros nove consellos reguladores, con censos onde se presentaron candidaturas únicas ou nos que, habendo máis dunha candidatura, a totalidade das proclamadas chegaron a acordos electorais de repartición de vogalías. Así, na denominación de orixe Ribeira Sacra, corresponden 8 vogais á Candidatura Independente de viticultores e adegueiros da Ribeira Sacra, 3 á Candidatura independente dos vitivinicultores de Ribeira Sacra e 1 á Candidatura Independente e viticultores non comerciais. Mentres, no Consello Regulador das indicacións xeográficas Augardentes e Licores Tradicionais de Galicia a Candidatura profesional Augardentes e Licores de Galicia foi a única presentada, logrando un total de 10 vogais. No caso dos queixos, a denominación de orixe protexida (DOP) Arzúa-Ulloa ten 2 vogais para Unións Agrarias e 1 para a Asociación Agraria de Galicia, no caso dos produtores; mentres na industria hai 3 vogalías para a Candidatura Independente Pequenas Queixerías da DOP Arzúa-Ulloa e outras 3 para a Candidatura Independente Queixerías da DOP Arzúa-Ulloa. Na DOP Queixo Tetilla quedan tamén 2 vogais para UUAA e 1 para a Asociación Agraria de Galicia, no caso do sector produtor; mentres no industrial houbo unha candidatura única correspondente a Queixerías da DOP Queixo Tetilla, que ten 5 vogais. Na DOP San Simón da Costa, pola súa banda, hai 2 vogais de Unións Agrarias no caso dos produtores e 5 para a candidatura independente Queixeiros de San Simón no das industrias. Na IXP Pataca de Galicia, no sector produtor UUAA ten 2 vogalías, e Asaga, Fruga e SLG contan con 1 vogal máis cada un; mentres no sector industrial a Candidatura Independente Envasadores de Pataca de Galicia ten 5 vogais. Na IXP Pan de Cea houbo unha candidatura única denominada Candidatura Independentes de Cea, con 4 vogais, no único censo de elaboradores. Na indicación xeográfica protexida Castaña de Galicia, a repartición é de senllos 3 vogais tanto para Unións Agrarias como para a Asociación Agraria de Galicia, no caso da produción; mentres no sector industrial a candidatura única correspondente á Candidatura Independente Procesadores de Castaña de Galicia queda con 6 vogais. Para rematar, no Consello Regulador da Agricultura Ecolóxica de Galicia (Craega), no sector produtor, repártense 2 vogais para UUAA, outros 2 para Asaga e outros 2 para o SLG. No sector industrial, a Asociación Clúster da Alimentación Ecolóxica de Galicia, única presentada, queda con 7 vogais. Entre o 27 de febreiro e o 10 de marzo realizarase a constitución dos 15 plenos e a elección das persoas que ocuparán as súas presidencias e vicepresidencias. Pódese consultar máis información na web de Medio Rural sobre o proceso.

Catro denominacións de orixe galegas (Rías Baixas, Ribeira Sacra, Valdeorras e Monterrei) súmanse ao Día Movemento Viño D.O., que terá lugar o vindeiro 22 de outubro. Trátase dunha acción que naceu en 2017 e que este ano, na súa sexta edición e baixo o lema Denominacións de orixe, territorios sustentables, volve ao seu formato presencial, reunindo o maior número de denominacións de orixe vitivinícolas que participaron neste evento ata a data, un total de 36 organizacións, que promoverán un brinde colectivo, simultáneo e simbólico como acto central. O Movemento Día Viño D.O. é unha acción para celebrar que en moitos territorios, dende hai décadas, viticultores e adegas decidiron unirse para protexer un patrimonio colectivo e contrastado no tempo, que fai que as uvas e os viños das súas zonas sexan únicos e diferentes do resto e teñan unha calidade recoñecida vinculada a unha orixe concreta.  Trátase dunha iniciativa que este ano se vai centrar tamén en reivindicar que as denominacións de orixe son ferramentas que contribúen á sostibilidade nos seus territorios e eríxense en panca de cambio no medio rural. Son entidades que amosaron a súa resiliencia e a súa capacidade de adaptación ao longo dos anos a base de intelixencia colectiva e de asunción de compromisos e responsabilidades coa súa contorna, tal e como se sinala dende a Conferencia Española de Consellos Reguladores Vitivinícolas (CECRV), que promove o evento.

A estabilidade da meteoroloxía destes días está a permitir que a vendima na Denominación de Orixe Rías Baixas sexa xa unha realidade no seu conxunto. Despois dunha semana con choivas que retardaron a recollida da uva, todas as adegas das cinco subzonas da denominación están inmersas na campaña 2022. O director técnico do Consello Regulador, Agustín Lago, concreta que “debido ás inclemencias meteorolóxicas as adegas tiveron que empezar lentamente sempre mirando ao ceo, pero esta fin de semana xa se intensificaron os traballos. De momento recolléronse máis de 34 millóns de quilos de uva”. O Departamento Técnico está en pleno funcionamento para controlar a orixe e a calidade das uvas que entran nas 178 adegas elaboradoras nesta campaña de vendima. Para iso conta con 23 veedores/auditores, que un ano máis ven reforzados co apoio dos funcionarios da Consellería do Medio Rural e do Plan de Control de Vendima, que desenvolve a Axencia Galega de Calidade Alimentaria (AGACAL) como axuda ao traballo de auditoría e inspección que vén realizando o Consello Regulador.

A uva á súa entrada nas adegas ten un perfecto estado sanitario e un bo nivel de calidade

“A uva á súa entrada nas adegas ten un perfecto estado sanitario e un bo nivel de calidade”, indica Agustín Lago, quen asegura que “en referencia ás cifras de recollida do Informe de Estimación da Colleita 2022, presentado polo Órgano de Control e Certificación, aínda que é difícil de precisar, si se poderían alcanzar os 41,3 millóns de quilos de uva”. As subzonas máis madrugadoras foron as do Condado do Tea e Ribeira do Ulla, esta última para elaborar viño base para espumoso. Neste momento, as adegas da denominación recollen as variedades brancas (levan 33.955.000 kg.) para logo dar paso ás tintas, das cales ata o de agora só se recolleron 45.000 kg.

Rías Baixas aumentou en 140 as hectáreas de viñedo nesta campaña

O director técnico lembra que, ao repartirse a superficie de viñedo en cinco subzonas, "a extraordinaria diversidade en termos microclimáticos fai que as condicións de maduración da uva, e por tanto a vendima, difira entre viñedos dependendo da proximidade á costa, a altitude, a orientación, a exposición, etc. e prolongue o período de vendima”. Ano moi cálido e seco O ciclo vitícola na campaña 2022 estivo caracterizado por un inverno moi cálido e seco; tamén por unha primavera moi cálida e moi seca. O mes de xuño foi normal e húmido, aínda que cunha gran variabilidade; e o verán, en xeral, foi moi seco, con ausencia de precipitacións. A vendima na D.O. Rías Baixas faise a man. A uva deposítase en caixas de menos de 30 kg de plástico alimentario, perforadas, segundo as normas de vendima. Na presente campaña hai178 adegas rexistradas. A superficie de viñedo desta Denominación de Orixe abarca 4.324 hectáreas, aumentando en 140 hectáreas, todas elas repartidas en 22.808 parcelas nas que traballan 5.016 viticultores.

Despois da primeira fin de semana de vendima oficial na D.O. Ribeira Sacra supérase o millón de quilos

Das 92 adegas que vendiman nesta campaña ao amparo da D.O. Ribeira Sacra, 54 están vendimando, 4 finalizaron a recollida e 34 aínda non comezaron. Tras a primeira fin de semana de vendima oficial entraron en adega 1.257.299 quilos de uva. As cantidades por variedades distribúense do seguinte modo: Variedades tintas

• Mencía 761.545quilos
• Merenzao 41.002quilos
• Brancellao 7.191 quilos
• Caíño tinto 12.405quilos
• Garnacha 16.847quilos
• Mouratón 2.384quilos
• Tempranillo 501quilos

  Variedades brancas

• Godello 334.447quilos
• Albariño 49.150quilos
• Treixadura 20.852quilos
• Dona Branca 3.632quilos
• Branco Lexítimo 278 quilos
• Torrontés 1.163quilos
• Loureira 935quilos

A Asociación de Sumilleres Gallaecia dá a coñecer as Distincións Gallaecia 2022. Os viños distinguidos neste concurso son resultado dunhadobre cata, a primeira nos Consellos Reguladores das D.O. e a segunda con viños de mercado para coñecer o viño que chega ao consumidor final. Todos os viños Distinguidos superaron o corte de 84 puntos (ficha cata O.I.V.). Nesta 20 edición, máis de 50 catadores cataron 638 referencias (incluíndo 50 mostras IXP Augardentes e licores tradicionais de Galicia). O concurso consolídase como un dos mellores concursos de viño, non só en Galicia, se non no territorio nacional. 11 viños de Monterrei premiados Un total de 11 viños da Denominación de Orixe Monterrei, seis brancos e cinco tintos, foron premiados pola Asociación de Sumilleres de Galicia coas súas distincións Gallaecia 2022. No certame participaran 53 viños de Monterrei. A presidenta da D.O. Monterrei, Lara Da Silva, quixo felicitar ás adegas que conseguiron estes recoñecementos, o que demostra, considera, "o gran labor que están a realizar ao longo dos últimos anos". Os viños galardoados son os seguintes:

15 distincións Gallaecia para os viños da D.O. Ribeira Sacra

Dos viños catados 110 pertencían á D.O. Ribeira Sacra e obteñen Distincións Gallaecia 4 brancos, 1 rosado e 10 tintos. Os Distinguidos Gallaecia en brancos son:

• Almalarga 2020 de Alma das Donas S.L.
• Almalarga barrica 2019 de Ama das Donas S.L.
• Condado de Sequeiras 2021 de Grupo Peago S.L.
• Sollío 2021 de Álvarez Rodríguez, Juan Alberto

En rosados recibe Distinción Gallaecia:

• Abadía da Cova rosado 2021 de Adegas Moure S.A.

Os distinguidos Gallaecia en tintos son:

• Adobe 2021 de Rectoral de Gundivós S.L.
• Alma3once Barrica 2019 de Alma das Donas S.L.
• Carcava 2019 de Don Bernardino S.L.
• Cruceiro Rexio 2018 de Marcos Fernández, Ramón
• Don Bernardino Finca Mezquita 2016 de Don Bernardino S.L.
• Ibio 2019 de Don Bernardino S.L.
• Melanio 2017 de Don Bernardino S.L.
• Origen 2019 de Regina Viarum S.L.
• Porto De Lobos 2017 de Adega Ponte Da Boga S.L.
• Rectoral de Amandi 2021 de Bodegas De Rectoral De Amandi S.A.U.

Os viños galegos son os que máis incrementaron o seu valor a nivel nacional na alimentación e na hostalería no 2021. Así o reflicte o informe O mercado español dos viños galegos: Alimentación e hostalería, elaborado pola multinacional Nielsen en colaboración co Goberno autonómico e cos consellos reguladores das denominacións de orixe vitivinícolas. O valor dos viños galegos aumentou no ano 2021 un 9% con respecto ao 2020 e máis dun 15% con respecto ao prezo do 2019, na canle da alimentación. Este dato converte a nosa comunidade na líder neste eido, cunha vantaxe significativa con respecto a outros territorios.

Dentro de Galicia, Rías Baixas é a denominación líder tanto no eido alimentario coma no hostaleiro, seguida de Ribeira Sacra na alimentación e de Valdeorras na hostalería

No informe recóllese así mesmo información sobre a evolución positiva anual das vendas de viño da DO Rías Baixas en España (sumando as canles de alimentación e de hostalería). Así, constátase un incremento do 3,1% entre 2020 e 2021, pasando dos 12,6 millóns de botellas no 2020 aos máis de 13 millóns no 2021. No que atinxe ao ámbito da nosa comunidade autónoma, dentro de Galicia a de Rías Baixas é a denominación líder tanto no eido alimentario coma no hostaleiro, seguida de Ribeira Sacra na alimentación e de Valdeorras na hostalería. Medran as vendas nos supermercados e baixan na hostalaría No estudo tamén se recolle a evolución do reparto das vendas de viño con DO de Galicia na hostalería e na restauración. Neste sentido, apréciase un incremento da porcentaxe de venda na canle de alimentación (pasouse do 39,9% no 2019 ao 52,8% no 2021).

A metade dos viños con denominación de orixe xa se venden en establecementos de alimentación

Ademais, os viños con denominación de orixe procedentes de Galicia experimentaron, en conxunto, un incremento de vendas do 0,9% entre os anos 2020 e 2021. A maiores, na canle de alimentación, o prezo medio dos viños galegos situouse por riba do resto de comunidades autónomas. En hostalería, o crecemento foi dun 21,8%, cun incremento dos prezos máis moderado que en alimentación. Cota de mercado do 10% a nivel estatal Os viños galegos con DO acadaron no ano 2021 unha cota de mercado no ámbito nacional (dentro do sector da hostalería) do 8,1% canto ao volume de vendas e do 9,7% en valor. Situáronse así por riba de territorios como Cataluña, Aragón, Navarra ou Castela a Mancha, sendo unicamente superados por Castela e León e La Rioja.

Tan so Castela e León e La Rioja superan na hostalaría aos viños galegos en valor e volume de vendas

Por denominacións de orixe, salienta a posición nacional de Rías Baixas, tamén na canle de hostalería, que acada o 3,9% do volume de vendas e o 5,1% en valor, superando a territorios de gran tradición vitivinícola como Navarra, Somontano ou Cariñena, e sendo unicamente sobrepasada por Rioja, Ribera del Duero ou Rueda. Cómpre indicar, ao tempo, que a DO Ribeiro acada unha cota do 1,6% neste eido, tanto en volume como en valor. Ademais do prezo de venda, Galicia tamén lidera o prezo de compra por parte dos establecementos hostaleiros. Máis concretamente, o viño con denominación de orixe procedente da nosa comunidade tivo de media no 2021 un crecemento superior ao 1,5% con respecto ao prezo do 2020 e do 5,2% con respecto ao prezo que tiña no ano 2019.

O límite de rendemento por hectárea para os viñedos de castes autóctonas está establecido no Ribeiro en 13.000 Kg. / hectárea desde o ano 2018, se ben nos últimos anos, as boas condicións climáticas levaron a que se aumentasen os rendementos permitidos, algo autorizado polo regulamento, que posibilita ampliacións de ata o 25% para adaptar a calidade do produto ás condicións de cada colleita. Este ano, sen embargo, a Asociación de Vitivinicultura Artesanal, que representa ós colleiteiros, defende que se deben conxelar os rendementos permitidos. O aumento de rendementos permitido aprobouse nos últimos catro anos (2018, 2019, 2020 e 2021) por parte do pleno do consello regulador da denominación de orixe. No último ano, en vista da reiteración do aumento de rendementos, mesmo lle pediu á Consellería do Medio Rural un aumento permanente dos rendementos permitidos, algo ó que a Xunta se negou, pois considerou que esa petición “non está tecnicamente xustificada e non é oportuna en relación coa política de calidade que debe orientar a actuación da Xunta en materia vitivinícola”. No pleno, o vogal dos colleiteiros e o vogal das pequenas e medianas adegas, que din representar máis do 90% das adegas do Ribeiro, amosáronse sempre contrarios ó aumento xeralizado e sistemático dos rendementos, de cara a garantir a calidade dos viños do Ribeiro. A Asociación Galega de Vitivinicultura Artesanal incide en que Medio Rural mesmo sinalou nun informe que cando unha parcela supera os 13.000 Kg. de rendementos, ningunha uva desa parcela se debería destinar a viño de castes, e non só a parte excedentaria, como se viña facendo ata o de agora. Por elo, os colleiteiros avogan porque a campaña 2022 sexa a primeira do Ribeiro na que os viños de castes se elaboren exclusivamente con uvas procedentes de parcelas con menos de 13.000 Kg. de rendementos. “Iso só se podería evitar por un novo acordo de suba de rendementos no pleno que se celebrará o próximo venres 19 de agosto” -advirten-. “Esperamos que tralos informes de Medio Rural e a situación de seca que actuamente padece o Ribeiro, o Pleno non aprobe ningunha suba de rendementos. Con iso dariamos un paso na recuperación da calidade e do prestixio dos viños da D.O. máis antiga de Galicia", concluyen.

O Sindicato Labrego Galego (SLG) vén de celebrar o seu Congreso do Viño en Ribadavia. A organización aproveitou o acto para subliñar a importancia do sector en Galicia: “Aproximadamente 10.000 hectáreas do noso territorio están adicadas á produción de viño, colleitando arredor de 73,5 millóns de kg de uva. Na actualidade están rexistradas unhas 450 adegas e case 12.400 persoas son viticultoras e colleiteiras”, detallan. Pero o SLG tamén ve sombras no horizonte pola entrada en Galicia de grandes adegas foráneas. A organización culpa á Xunta de facilitar “o acaparamento de terras e viñedos por parte de grandes adegas, maiormente capitais de fóra de Galicia, abocando a viticultura a modelos intensivos”, sinalan. Entre tanto, o Sindicato Labrego percibe que en Galicia se está producindo en xeral un abandono progresivo do sector polo envellecemento da man de obra e as dificultades para acceder á terra. Das dificultades de acceso á terra, a organización culpa a factores como o turismo rural e o enoturismo, que levan a unha “suba dos prezos da terra inasumible en moitas ocasións pola poboación da contorna, polo que o territorio está a ser mercado por capitais de fóra do noso país ou ben por grandes estructuras empresariais de orixe galega que desprazan ás pequenas e medianas produtoras”. Casos Como exemplos, a organización cita ó grupo español Vega Sicilia, “que adquiriu 24 hectáreas no Condado de Tea -na parte alta do río Miño, no Salnés, na contorna de Sanxenxo, Cambados e O Grove- e en Crecente, onde se situará a súa adega. Segundo datos da propia Vega Sicilia, están a pagar a 200.000€ a hectárea con viñedo nas Rías Baixas, fronte aos 70.000€/ha. de Ribera del Duero ou os 90.000€/ha. de La Rioja”, asegura o Sindicato Labrego. “Tamén o propietario dunha das principais cadeas hoteleiras de Canarias, Lorenzo López, adquiriu recentemente arredor de 400 hectáreas de viñedo en distintas parroquias amparadas pola denominación de orixe Ribeira Sacra”, detalla a organización. Para a secretaria xeral do Sindicato Labrego, Isabel Vilalba, esta situación está vinculada a outros escenarios que considera paralelos, como a proliferación de parques eólicos, a expansión do cultivo do eucalipto ou os proxectos mineiros en áreas rurais. “Precisamos defender a terra agrícola, e que aí quen se poda instalar sexan as veciñas e veciños, e non grandes empresas ou capitais foráneos que non viven onde producen, que non teñen preocupación algunha polo coidado e calidade de vida dos territorios onde instalan os seus negocios”, conclúe.