Tanto os propietarios das leiras como os almacenistas de pataca para semente deberán levar un control do tubérculoO formulario que se deberá cubrir pode descargarse desde esta ligazón e despois haberá que presentalo, preferentemente, a través da Sede Electrónica da Xunta. Tamén se pode imprimir e rexistrar presencialmente ben nas oficinas agrarias comarcais, ben nos Concellos, para mandarllo directamente a Medio Rural a través do Portelo Único municipal. A obriga de comunicación tamén deberán cumprila as empresas que vendan pataca de semente mediante un formulario específico, ademais de levar un rexistro de información das persoas que a merquen. No local destinado a almacén terán que instalar trampas de feromona para a captura da Tecia solanivora povolny. Colaboración desde as entidades locais Na zona de Ferrolterra están declarados como libres da praga os concellos de Cabanas, A Capela, Fene, Ferrol, Neda, Ortigueira, As Pontes e As Somozas. A maiores, está declarada zona tampón a totalidade da superficie dos concellos de Cedeira, Cerdido, Mañón, Moeche, Narón, San Sadurniño e Valdoviño. Tamén teñen esta condición as parroquias de Cariño, Feás, Landoi e Sismundi, no concello de Cariño. En toda a comarca só a parroquia da Pedra, pertencente tamén a Cariño, continúa coa cualificación de zona infestada, na que non se poderá plantar.
O Concello de San Sadurniño axúdalle á veciñanza a tramitar a declaración das plantacións de pataca para facilitar os trámites para a recuperación do cultivoAnte a necesidade de facer as comunicacións á Xunta, algúns Concellos da comarca están a axudar aos veciños co papeleo. "Co tempo solleiro que temos xa hai quen anda preparándose para volver plantar patacas e nos últimos días foron varias as persoas que se achegaron ao Concello para preguntar que tiñan que facer. Por esta razón, na oficina do Rexistro Municipal xa están ao tanto para facilitarlles as cousas", explican no Concello de San Sadurniño. "O trámite é ben doado para persoas que estean afeitas a andar con papeleos relacionados cos montes ou coas terras, pero tamén hai quen non se manexa ben co ordenador nin tampouco cos formularios en papel", evidencian. "A declaración hai que facela despois de plantar, non antes, e para quen non saiba como cubrir e presentar o papel, no Concello hémoslle de axudar", indican.
O control da praga supuxo un gasto de 4 millóns de euros por parte da XuntaEn concreto, seguen a ser zonas infestadas pola couza a parroquia da Pedra, no municipio de Cariño; as parroquias de Sorrizo e Chamín, en Arteixo; as de Lendo e Caión, no concello da Laracha e as de Nosa Señora da O, Leis, Muxía, Moraime e Ozón, no concello de Muxía, dentro da provincia da Coruña. Na provincia de Lugo considérase como zona infestada a totalidade da superficie do concello de Burela e a parroquia de Trabada, no concello homónimo. Nestes casos, a prohibición de plantar pataca prolongarase durante un período mínimo de dous anos desde a aparición do último caso de couza.
Desde a detección dos primeiros casos en 2015, unha trintena de concellos galegos deixaron de ter zonas infestadas pola couzaMentres, están na zona tampón a totalidade da superficie dos concellos de Cedeira, Cerdido, Mañón, Moeche, Narón, San Sadurniño e Valdoviño. Tamén as parroquias de Bardullas, Buiturón, Caberta, Couceiro, Frixe, Morquintián, Nemiña, Touriñán e Vilastose, do concello de Muxía; así como unha franxa de 5 km limítrofe cos concellos infestados que afecta parcelas dos municipios de Camariñas, Dumbría e Vimianzo e as parroquias de Monteagudo, Barrañán e Armentón, no concello de Arteixo; Rebordaos, Vilela e Noicela, no concello de Carballo; Cabovilaño, Lemaio e Torás, no concello da Laracha e Cariño, Feás, Landoi e Sismundi, na localidade de Cariño. Na provincia de Lugo, a zona tampón supón os concellos de Alfoz, Barreiros, Cervo, Foz, Lourenzá, Mondoñedo, Ribadeo, O Valadouro, O Vicedo, Viveiro e Xove; ademais das parroquias de Balboa, Fórnea, Ría de Abres, Sante, Vidal, Villaformán e Villapena, no concello de Trabada. Revisión periódica das trampas con feromonas Os traballos efectuados tras a detección da couza en Galicia consistiron no establecemento dunha rede de trampeo para capturar masivamente o insecto nas zonas infestadas e controlar a súa expansión, así como na zona tampón nas franxas estremeiras coa área infestada. Tamén se instalaron trampas nas principais zonas produtoras de pataca, nomeadamente na comarca coruñesa de Bergantiños e na ourensá da Limia.
Na actualidade, o traballo céntrase en revisar periodicamente as trampas instaladas para rexistrar a evolución de capturas e a dispersión da praga, así como na vixilancia de todo o territorio demarcado para evitar plantacións ilegaisA maiores, desde o comezo da praga procedeuse á recollida de patacas de semente nos almacéns comercializadores das zonas infestadas, así como do propio produto nas explotacións dos concellos afectados, ademais de controlar o movemento de pataca producida na zona infestada, dentro desta zona e entre a zona infestada e a zona tampón. Na actualidade o traballo céntrase en revisar periodicamente as trampas instaladas para rexistrar a evolución de capturas e a dispersión da praga. Ao mesmo tempo, séguese a vixiar todo o territorio demarcado para evitar plantacións ilegais.
En Cariño, A Laracha, Arteixo, Muxía, Burela e Trabada séguese detectando presenza deste organismo nocivo, polo que seguirán permanecendo, ben na súa totalidade ou nalgunha parroquia concreta, na zona infestadaDoutra banda, pasan a considerarse zona tampón a totalidade da superficie dos concellos de Cedeira, Cerdido, Mañón, Moeche, Narón, San Sadurniño e Valdoviño. Tamén pasan a esta demarcación as parroquias de Bardullas, Buiturón, Caberta, Couceiro, Frixe, Morquintián, Nemiña, Touriñan e Vilastose, do concello de Muxía; así como unha franxa de 5 km limítrofe cos concellos infestados que afecta a parcelas dos municipios de Camariñas, Dumbría e Vimianzo e ás parroquias de Monteagudo, Barrañán e Armentón, no concello de Arteixo; Rebordaos, Vilela e Noicela, no concello de Carballo; Cabovilaño, Lemaio e Torás, no concello da Laracha; Cariño, Feás, Landoi e Sismundi, no concello de Cariño.
En zona tampón os propietarios deberán comunicar antes do 1 de abril as parcelas nas que labraron patacasNa provincia de Lugo, a zona tampón supón os concellos de Alfoz, Barreiros, Cervo, Foz, Lourenzá, Mondoñedo, Ribadeo, O Valadouro, O Vicedo, Viveiro e Xove; ademais das parroquias Balboa, Fórnea, Ría de Abres, Sante, Vidal, Villaformán e Villapena, no concello de Trabada. En todas estas zonas tampón, os agricultores deberán comunicar inmediatamente despois da sementeira, e en todo caso antes do 1 de abril, todas as parcelas cultivadas con pataca. En canto aos operadores de pataca de semente deberán levar o rexistro de información dos compradores de pataca de semente e ter instalado no local destinado a almacén trampas de feromona específica para a captura de Tecia solanivora. Zonas infestadas Doutra banda, incorpórase a parroquia da Pedra, no concello coruñés de Cariño, á zona infestada pola existencia da praga da couza. Esta área súmase ás parroquias de Sorrizo e Chamín, no concello de Arteixo; de Lendo e Caión, no concello da Laracha; de Nosa Señora A O, Leis, Muxía, Moraime e Ozón, no concello de Muxía. Na provincia de Lugo considérase como zona infestada a totalidade da superficie do concello de Burela e a parroquia de Trabada, no concello homónimo.
Segue detectándose a praga en parroquias dos concellos de Cariño, Arteixo, A Laracha, Muxía, Burela e Trabada, onde está prohibido plantar patacaEn todas estas zonas queda prohibido o cultivo de pataca e os operadores de pataca de semente non poderán ter existencias nin comercializar este tipo de pataca. Tamén se prohibe a saída de pataca de consumo da zona infestada excepto no caso de tránsito, onde o vehículo deberá ir totalmente pechado cunha estrutura ríxida ou cunha lona protectora que se axuste perfectamente coa caixa do camión e impida calquera contacto dos tubérculos co exterior. Se o motivo da entrada de tubérculo na zona infestada é subministrar este produto dentro desa zona, en ningún caso, a pataca que entrou poderá saír de novo da dita zona.
A Consellería do Medio Rural vén de publicar as bases reguladoras para a concesión de indemnizacións en materia de sanidade vexetal aos viveiros ou explotacións agrícolas afectadas por organismos de corentena, en especial a couza guatemalteca da pataca e o fungo ‘Fusarium circinatum’, que desde o 2006 se ten detectado de xeito puntual en piñeiros en Galicia.
O orzamento dispoñible para estas achegas é de 75.000 euros, un 15% superior ao ano anterior, e poderá incrementarse en función das necesidades detectadas e a dispoñibilidade orzamentaria, segundo sinala a Xunta.
En concreto, poderán ser persoas beneficiarias destas indemnizacións tanto as persoas físicas e xurídicas como as entidades sen personalidade xurídica cuxos produtos vexetais fosen afectados polas medidas fitosanitarias adoptadas en virtude da declaración dunha praga de corentena pola autoridade competente.
Estas empresas poderán ser beneficiarias sempre e cando teñan a consideración de pequena e mediana empresa agraria. No caso dos produtores de plantas de viveiro, estes deberán estar inscritos nos correspondentes rexistros oficiais. Neste sentido, o prazo de presentación de solicitudes será de tres meses contados a partir de hoxe.
Os produtores encadrados nas zonas tampón deberán comunicar á Consellería a localización exacta das parcelas onde planten patacas para facer un seguemento do cultivoTrátase de catro concellos da Mariña de Lugo (Ribadeo, A Pontenova, Lourenzá e O Valadouro), dous da Terra Chá (A Pastoriza e Riotorto) e tres da comarca de Ortegal (Ortigueira, Neda e Cariño). Nestes municipios poderanse botar patacas pero os propietarios das parcelas terán obriga de comunicar á Consellería o lugar exacto onde se fan as plantacións para que os técnicos poidan facer control e seguemento por se reaparecese a praga. Para esta comunicación, onde se deberán recoller todas as parcelas cultivadas con pataca, deberase empregar o modelo establecido no anexo I da resolución do 9 de febreiro de 2017 (DOG núm. 31, do 14 de febreiro). A Consellería establece a data do 1 de abril como o prazo máximo para presentar as declaracións de cultivo nestas zonas tampón. 18 concellos abertos en dous anos Os 9 concellos onde está previsto o levantamento das restricións para que se poidan facer plantacións o vindeiro ano engádense aos outros 9 que xa foran abertos no mes de xaneiro deste ano. As prohibicións iniciais tiñan unha vixencia de dous anos, coa posibilidade de seren prorrogadas se neste tempo a praga non desaparecía ou, pola contra, modificadas se a evolución así o permitía, como finalmente aconteceu nestes casos. Os datos de seguimento efectuados en 2018 e 2019 en Ares, Cabanas, A Capela, Fene, Ferrol, Mugardos e As Pontes de García Rodríguez na provincia de A Coruña e Abadín e Ourol na provincia de Lugo permitiron que neste ano xa se puideran retomar as plantacións, do mesmo xeito que en 2021 se poderá facer nos outros 9 concellos que agora se suman á reapertura, e onde os controis mostraron que non se detectou a presenza da praga durante polo menos dous anos consecutivos. Tamén se fixeron controis nos 9 concellos abertos no mes de xaneiro pasado e en todos eles confirmouse a ausencia de capturas de couza guatemalteca no que vai de 2020, segundo informou a Xunta este xoves a través dunha nota de prensa.
O levantamento da prohibición está condicionado a que non se detecte presenza de insectos durante dous anos consecutivos no trampeo permanente que se realizaComo consecuencia da modificación da zona infestada actual podería haber cambios tamén na considerada zona tampón, como xa aconteceu en xaneiro deste ano ao quedaren excluídos desta zona de seguridade toda a superficie dos concellos de Pontedeume, Monfero, Vilarmaior e Miño na provincia de A Coruña e os concellos de Xermade e Vilalba na provincia de Lugo, que adquiriron desde entón o status de zona libre da praga. 17 municipios manteñen a corentena Malia a efectividade das medidas e a evolución positiva xeralizada no control da praga, manteranse as restricións en 7 concellos da provincia da Coruña e 10 de Lugo onde o trampeo de control establecido segue capturando exemplares de couza guatemalteca, aínda que en moito menor número que ao inicio, pasando nalgúns casos de capturar 240 exemplares en 40 días a tan só media ducia na actualidade. Deste xeito, os concellos que manterán a declaración de infestados (e, polo tanto, onde seguirá prohibido facer plantacións de pataca un ano máis) serán na provincia de Lugo Alfoz, Barreiros, Burela, Cervo, Foz, Mondoñedo, O Vicedo, Trabada, Viveiro e Xove. Na provincia da Coruña os concellos infestados son os de San Sadurniño, Mañón, Muxía, Narón e Valdoviño e as parroquias de Lendo e Caión no concello da Laracha, así como a parte sur da parroquia de Noicela no concello de Carballo.
A Limia, principal comarca produtora de Galicia, semella a salvo da praga, que sen embargo avanzou pola provincia da Coruña até concellos como Carballo e A Laracha en Bergantiños ou Muxía na Costa da Morte, a onde se ampliou no 2018 a zona demarcadaAs medidas fitosanitarias decretadas o 8 de marzo de 2017 pola Xunta para o control e erradicación da praga da couza guatemalteca da pataca na comunidade autónoma de Galicia pretendían evitar a propagación da zona infestada até as principais comarcas produtoras de pataca na comunidade, como son a de Bergantiños na Coruña ou a Limia en Ourense. Aínda que semella que polo de agora a Limia, principal comarca produtora de Galicia, está a salvo da praga, a Tecia solanivora ten avanzado na provincia da Coruña até chegar a concellos como o de Carballo e A Laracha ou mesmo Muxía, a onde se ampliou a zona demarcada en marzo de 2018 tras terse detectado a presenza da praga en plantacións particulares realizadas neste municipio. Problemas derivados do almacenamento para consumo
En Burela existe un foco relacionado co acopio de patacas para consumo nas casas en cantidade suficiente para que a avelaíña se reproduzaIsto ocorre, por exemplo, en Burela, onde hai detectado un problema puntual localizado nun barrio concreto desta vila, onde se sospeita que a causa se atopa na almacenaxe privada nas casas de pataca mercada para consumo propio. As recomendacións neste eido pasan por non almacenar máis dun saco ou dous de tubérculo, para que o consumo sexa rápido e evitar que o acopio prolongado e en cantidade suficiente posibilite a reprodución da avelaíña.
Casos como o de Alfoz, que levaban dous anos sen positivos, volveron dar este veránNoutros casos non se sabe a orixe concreta da propagación e logo de non se detectar a presenza de praga durante varios meses esta reaparece coa captura dalgún exemplar solto nos trampeos. Ocorreu isto, por exemplo, no caso do concello de Alfoz, que até o pasado mes de xullo levaba dous anos sen dar ningún positivo, pero nunha das trampas caeu un exemplar nese mes e volveu facelo en setembro, o que impedirá que en todo o concello se poidan labrar patacas o vindeiro ano, mentras sen embargo se prevé que sexa autorizado no veciño concello do Valadouro.
Os propietarios de parcelas en zonas onde se prevé a apertura reclaman axilidade á Xunta na publicación da resolución para poder encargar a semente e preparar as terrasPor iso, nas zonas afectadas había incertidume nas últimas semanas por coñecer a decisión da Xunta e son moitas as persoas, tanto a título particular como profesionais do sector da horta, que agardaban ter información sobre os posibles cambios de cara a planificar o calendario de cultivos da vindeira campaña. Outro dos aspectos comúns nos concellos costeiros das provincias de Lugo e A Coruña é que se trata de lugares onde se labra fundamentalmente pataca para autoconsumo, o que multiplica o número de fincas e pequenas parcelas onde se bota o tubérculo e onde a Xunta deberá o vindeiro ano supervisar os cultivos.
Na Mariña e Ortegal abundan as plantacións de cedo destinadas a autoconsumoO anuncio do levantamento das restricións en Ribadeo, A Pontenova, Lourenzá, O Valadouro, Riotorto, A Pastoriza, Ortigueira, Neda e Cariño, permitirá aos seus veciños planificar as plantacións de cara ao ano que vén e encargar a pataca de sementeira pero non poderán retomar o cultivo até que o DOG publique a resolución modificando a demarcación da praga e así o cambio de situación destes concellos entre en vigor oficialmente. Por iso, nestes concellos agárdase que a resolución se publique canto antes para poder mercar a semente e preparar as terras para poder labrala. San Sadurniño terá que agardar
Abonda con capturar un só un exemplar para constatar que a praga segue presente nun concello e, en consecuencia, que todo seu territorio siga pechado ao cultivo, independentemente do lugar onde se producise a captura"Medio Rural ten distribuídas polas 7 parroquias deste concello un total de 52 trampas dotadas de dispositivos con feromonas que atraen aos insectos de Tecia solanivora Povolny e en setembro de 2018 aquí aínda caeron nas trampas algúns insectos. Durante 2019 non se detectou ningún e, se se respectou a prohibición de plantar e a normativa sobre movementos e almacenaxe, en 2020 tampouco deberían ter aparecido, dado que esta praga só pode sobrevivir e reproducirse onde hai patacais", indican desde a entidade local, que lamentan non ter "datos oficiais que nos permitan saber cal é o estado da praga no noso municipio" e temen "que a Xunta manteña as restricións ata o 2023, posto que terían que pasar dous anos sen presenza da praga -2021 e 2022- para volver autorizar as plantacións".
A día de hoxe, non trascenderon datos oficiais que nos permitan saber cal é o estado da praga no noso municipio (Concello de San Sadurniño)Por iso, desde o Concello insisten en transmitir aos veciños que "en San Sadurniño as restricións seguen vixentes e non se pode plantar patacas, polo que os veciños que se adiantaron á decisión da Xunta e mercaron xa a semente non poderán labrala e "tampouco é demasiado aconsellable comer esa pataca ante a dúbida dos tratamentos antixermolantes que poida traer que, por certo, están prohibidos", lembran desde o Concello de San Sadurniño.
"Tiñamos unha explotación de leite con 30 vacas pero viamos que con iso non iamos a ningunha parte porque non eramos competitivos"Se houbese que poñerlle cara a iso de ser emprendedor levaría a deste mozo que con 28 anos e despois de diversas experiencias laborais en distintos sectores dentro e fóra de Galicia decidiu apostar polo que lle gustaba, por vivir da terra. "Empecei no 2012 con 28 anos porque me gustaba. No 2010 vendérase a explotación de leite que tiña miña nai, dunhas 30 vacas. Viamos que con iso non iamos a ningún lado, non eramos competitivos nun escenario sen cuotas. Nunca tiveramos horta máis que para autoconsumo na casa, pero a min era o que me tiraba", conta. Os comezos non foron doados. Colleuno de cheo o veto ruso á importación de produtos españois e a corentena da couza da pataca. Sen embargo, no canto de tirar a toalla, Javier sobrepúxose ás dificultades que unha tras outra lle ían chegando. "Ás veces dos problemas saen solucións, aprendes máis dun ano malo que de 5 bos", di. Aínda se acorda do que lle dixo o seu pai, José, que procede dunha familia de 11 irmáns e leva traballando desde os 15 anos, a primeira vez que a Javier lle apareceu un contratempo no negocio. "A primeira vez que me deixaron tirado con 7 hectáreas de repolo plantadas díxome: como me gusta que empeces así, sabendo o que custan as cousas", lembra.
"Ás veces dos problemas saen solucións, aprendes máis dun ano malo que de 5 bos"Con ese espírito de superación enfrontouse a ese primeiro problema, no segundo ano de actividade. "O primeiro ano botara unha hectárea de repolos para un almacenista. Ao ano seguinte pedíronnos 7 hectáreas e botámolas, pero cadrou co veto ruso e non había saída para elas. Así que non nos levaron a produción. Quedou o repolo nas terras despois do gasto que fixeramos para plantalo. Así que para poder cubrir custos comezamos a movernos e buscar clientes tanto nesta zona da provincia de Lugo como en Asturias. De día recolliamos e de noite distribuiamos nunha furgoneta. Así libramos ese ano e co que sacamos puidemos afrontar a seguinte campaña", conta. Un novo obstáculo: a couza guatemalteca
Cultivan todo ao aire libre e fan plantación todas as semanas para que as producións veñan repartidas. A planta sírvenllela desde Cantabria"Logo temos moitas máis pequenas a carón do río que adicamos aos cultivos verdes por seren máis frescas", indica. "O sur da península non dá competido con nós en frescura. Eles apañan a moita máis temperatura e esa mercadoría ten que pasar por Mercamadrid, así que cando dá chegado aquí ao cliente leva varios días por aí dando voltas. A nosa apañámola máis fresca e chega moito máis fresca ao cliente", asegura. "Aquí dase todo, temos un microclima. Por exemplo nós sacamos máis produción de xudía ao aire libre que na zona da Terra Chá en invernadoiro", di. "Nesta zona non hai moita oscilación térmica, nin vai moita calor no verán nin as temperaturas baixan moito polas noites", engade. Por iso Javier cultiva todo ao aire libre. Só ten dous invernadoiros, que usa para secar a faba verdina e tamén como semilleiro, aínda que case toda a planta é mercada. "Case toda a traemos de Cantabria, de Viveros Barbas SAT, un dos máis grandes de España con 35 hectáreas de cultivo e 30 empregados", indica Javier. "Case non facemos semilleiro nós porque non podes estar a todo. Veñen a traernos planta todas as semanas porque plantamos todas as semanas para que a produción veña repartida. Cando empeza a campaña programamos as plantacións e comunicámosllo ao viveiro e así vannos subministrando segundo a programación que temos feita", explica. Dobrarán a produción de pataca en 2020
"O que pide o mercado é calidade e continuidade, é dicir, poder ofrecer o mesmo produto o máximo tempo posible, e para iso tes que ter superficie e produción dabonda"Tamén recurren ao sistema tradicional de usar as patacas para renovar as terras e rotar os cultivos. "Queremos empregar o menos posible os herbicidas, polo que hai que rotar moito", explica. Sempre fan dobre cultivo, ben con algunha produción de horta de inverno ou senón con algún cultivo pensado para empregar como abono verde na primavera. Fixérono este ano na metade das 52 hectáreas que tiñan, nas que botaron veza con trigo ou mesmo guisante. Logo de triturar esas colleitas abonan con purín de explotacións da zona e encalan antes de facer a plantación de primavera. "Nunca deixamos as terras baleiras, porque son fincas pendentes e sen plantación a chuvia arrastra a terra para o fondo da leira", explica Javier. Visitan todas as fincas dúas veces por semana
Realizan unha exhaustiva toma de datos de cada unha das fincas e cultivos para mellorar en eficiencia en campañas sucesivasPor iso contan cun programa específico para a recollida de datos de cada unha das fincas que traballan, que inclúe un caderno de campo de cando se fixo a sementeira e o resto de traballos até a recolección, a cantidade de semente, abonos e fitosanitarios utilizados e o volume de produción obtido. "Anotamos todos os custos e ingresos de xeito pormenorizado e individualizado para cada finca e cultivo para intentar mellorar en anos sucesivos no que fallamos", explica. Un dos condicionantes fundamentais á hora de tomar decisións no sector da horta é a meteoroloxía e no caso desta explotación dispoñen de datos moi precisos. "Meteogalicia involucrouse, solicitámola a través do Concello e puxéronnos en Roitorto unha estación meteorolóxica de última xeración que nos aporta un montón de datos interesantes que usa o noso técnico", indica. Control dos tratamentos fitosanitarios Aínda que conta con maquinaria propia e persoal especializado no seu manexo, moitos traballos agrícolas fainos a través de empresas de servizos. Agás a aplicación dos distintos tratamentos tanto ás terras como ás colleitas. "Nos tratamentos fitosanitarios hai que ser moi estrictos e prefiro facelos eu", di. Poñen o foco na redución do número de tratamentos e para iso a clave é adiantarse na detección para aplicar menos doses. "A xente pensa que comer unha leituga é comer san, pero non mira a etiqueta do que leva esa leituga", argumenta. Ao gañar volume e aumentar o número de hectáreas traballadas a sulfatadora que tiñan quedoulles pequena e vén de mercar unha nova con maior capacidade, na que investiu 60.000 euros. "A outra sulfatadora que tiñamos era moi pequena e levábanos moito tempo aplicar os tratamentos, ademais tiñamos que dar moitas viaxes e parecía que estabamos sempre sulfatando, daba mala imaxe para os nosos produtos", argumenta.
"Estamos a medio camiño entre convencional e ecolóxico, nós queremos ter unha horta tradicional pero en gran superficie, é dicir, facer o que se fixo sempre pero mecanizados""Nós estamos entre convencional e ecolóxico. Abonamos con esterco e usamos herbicidas e insecticidas de residuo cero. Queremos ter unha horta tradicional pero en gran superficie, é dicir, facer o que se fixo sempre pero mecanizados", asegura. Contan na actualidade con 3 tractores. "Un era o que había na explotación de miña nai pero equipámolo con rodas estreitas para traballar entre cultivos", explica. Teñen tamén un pequeno de 45 cabalos e outro máis grande, de 110, que é co que fan "os traballos máis brutos". Contan tamén cunha telescópica, abonadoras, tres tipos de sulfatadora, arados, cultivadores, remolques, cisternas para regar, e equipo GPS para o tractor. "Moitas veces a falta de persoal obríganos a meternos a comprar máquinas. A min non me gusta ter unha inversión millonaria en maquinaria por gusto", xustifica.
Cos excedentes e o produto de segunda ceban 80 xatos ao ano, que producen tamén o esterco para as terrasAsí que patacas, repolos, cabaciños ou outros produtos que saen da horta serven para cebar os becerros, dando así saída aos excedentes. Tamén venden directamente a clientes na propia explotación ese produto de segunda, que comercializan á metade de prezo como un xeito de recuperar parte do gastado en producir eses artigos que contan con menor valor comercial no mercado ou directamente son rexeitados.
Restaurantes gourmet de toda España e galegos que están fóra son os seus dous principais clientes por internetO proceso que seguen está perfectamente protocolizado. "Recollemos pola mañá, a mediodía preparamos os paquetes, unha empresa de mensaxería recólleo pola tarde e antes da unha do mediodía do día seguinte a mercadoría ten que estar en destino", indica. Os prezos que ofertan a través da súa web xa inclúen o incremento que supón a caixa e o transporte, que son dous elementos que van a prezo de custo porque o seu interese non é gañar cartos con isto senón coa venda dos seus produtos. "O prezo final resultante é en moitas ocasións o que te podes atopar en moitos mercados deses lugares de destino", asegura Javier, que cando se lle pregunta se compensa mandar produtos de horta deste xeito resposta moi á galega, case con outra pregunta: "Habería que preguntarlle ao cliente galego de Barcelona se lle compensa comer un caldo de grelos de verdade, eu cando estaba en Maiorca, estiven alí un ano, valoraba moito estas cousas", conta. E fai unha reflexión en voz alta: "Todos os que producimos horta centrámonos no cliente de ao lado da casa, e aí non hai mercado para todos, pero como estamos tan centrados en producir e cunhas marxes tan curtas non temos tempo de pensar en vender nin nos centramos niso", argumenta. Un equipo profesional formado por xente nova A clave para que a venda online lle funcionara a esta empresa foi a incorporación de Ana Fernández, unha moza da Pontenova de tan só 23 anos licenciada en Económicas e con formación especializada en Márketing Dixital e Xestión Comercial. Ela é a que se encarga da páxina web e a venda por internet. "A base desta empresa é rodearme de xente profesional, eu non o poido facer todo nin estou capacitado para saber de todo e moito e ben non hai quen, xa o dí o refrán. Levabamos investido 24.000 euros na páxina web e non nos funcionaba. Até que chegou Ana", destaca Javier, que explica que outro gran problema ao que tiveron que facer fronte para poder vender por internet foi o do transporte. "Collíannos unha caixa de tomates e tirábana como se fosen tornillos", quéixase.
Contan cunha especialista en márketing dixital, un técnico agrícola, un conductor para andar coa maquinaria e unha persoa que se encarga das bases de datosA mesma estratexia que seguiu coa incorporación de Ana aplicouna tamén a outros postos clave da empresa, que conta cun plantel fixo de 7 persoas todo o ano, con persoas especializadas nas distintas facetas (ademais da responsable de márketing conta cun técnico de campo, cun condutor especialista para a maquinaria e cunha persoa responsable da base de datos). O persoal fixo chega a multiplicarse por tres coa man de obra contratada de xeito temporal durante as campañas de produtos como as patacas ou as cebolas. Javier pón enriba da mesa o problema existente para atopar este tipo de man de obra. "Aquí pagamos o que marca a lei e os horarios tamén son os que marca a lei pero non damos encontrado persoal", di. "Aquí non hai xente para traballar porque a xente nova marchou e os inmigrantes non queren vir para un sitio coma Riotorto, onde non hai comunidade senegalesa ou marroquí como hai en Lugo, por exemplo", argumenta. E insiste: "queremos xente profesional aínda que teñamos que pagar máis". Conta o que lle aconteceu xa en varias ocasións: "Na campaña da plantación da cebola tiñamos unha cuadrilla que como se puxo a chover e non podía traballar e cobraba por peonadas, marchou para o sur no medio da campaña. Na pataca pasounos o mesmo, porque andan ao sol que máis quenta", afirma. Javier ten traballando consigo de xeito permanente a catro inmigrantes que están perfectamente integrados tanto na empresa como en Riotorto. "Agora van traer as familias para aquí, que é tamén o que queremos nós porque é algo importante para un concello que perde 80 habitantes cada ano", di. Chegar directamente ao cliente final O feito de chegar directamente co produto ao cliente final, ben sexa a través da venda online ou do punto de venda minorista, encaixa á perfección coa filosofía que aplicaron desde o comezo para salvar a primeira das crises á que tivo que facer fronte a explotación cando o distribuidor co que tiña apalabrada a produción de repolos os deixou tirados: contar cunha rede de distribución propia.
"Coa venda directa sácaste intermediarios, pero supón máis gasto, ten uns custos importantes"Recentemente separaron administrativamente a explotación de horta adicada á produción, que figura a nome de Javier Miranda como persoa física, da canle de distribución, que funciona xurídicamente baixo a fórmula dunha SL. Contan con tres furgonetas de reparto e 5 persoas adicadas a estas labores, tanto preparando a mercadoría e os pedidos como facéndoos chegar ao cliente. "Coa venda directa sácaste intermediarios, pero supón máis gasto, ten uns custos importantes", di. "As grandes superficies líbrante de todo iso pero esíxenche exclusividade e logo ao ano seguinte tíranche os prezos", denuncia. Para cumprir con todos os pedidos e abarcar unha gama máis ampla de produtos ten acordos con outros produtores. "Ademais do que nós labramos, tamén mercamos a outros produtores da zona para poder dar servido aos nosos clientes", explica. "Temos unha produtora en Lourenzá que nos pón leituga todo o ano e outro en Castro que nos labra o tomate. Nós aportámoslles todo, a planta, o asesoramento técnico e a embalaxe e eles producen para nós", conta. "Quero prezo nos meus produtos para poder pagar ben aos meus empregados"
"Cando o mercado me obrigue a pagarlles 700 euros aos meus traballadores eu pecho porque eu non quero iso"Sofía, a súa filla, naceu cando arrincaba coa explotación. "Eu sempre digo que a empresa é como criar un fillo, hai que ir educándoa conforme vai medrando, a cada idade as súas cousas", compara. E cos sete anos que ten agora Hortícolas Javier Miranda xa se pode permitir o luxo de seleccionar os clientes. "O ano pasado fixemos unha criba moi importante de clientes. Estabamos saturados de clientela e fixemos unha selección, quedámonos cos que nos interesaban máis para centrarnos máis neles, coidalos e producir para eles á carta", explica. Javier é un mozo valente e con ética que está orgulloso do que fai pero bota de menos no consumidor en Galicia a cultura que hai no País Vasco, onde "a xente le as etiquetas dos produtos", di. "Aquí a xente quéixase de que non queda ninguén no rural pero logo vai ao supermercado e compra as leitugas de Portugal e as xudías de Marrocos. Con esa mentalidade non se fixa poboación nin no sector da horta, nin no do leite, nin no da carne nin en ningún outro", argumenta.
"Hai veces que trituramos fincas de repolo enteiras. Non queremos meter produto no mercado a calquera prezo porque iso é tirar os prezos para a tempada seguinte"Por iso, asegura, "todo pasa por cambiar ao consumidor, porque se o almacenista vende máis leituga de Portugal que de aquí porque é máis barata seguirá traendo leituga de Portugal", evidencia. E engade falando da falta de concienciación do consumidor galego: "Eu non poido entender que na casa dun gandeiro que tivo que pechar porque lle pagaban pouco o leite se vaia agora ao supermercado a mercar leite de marca branca". "A Administración, máis que as subvencións que nos poida dar aos produtores, a grande axuda que nos faría sería vixiar que non viñera produto de fóra sen as mesmas esixencias e garantías que se nos esixen aos que producimos aquí, porque iso chámase competencia desleal", reclama. Cando Javier comezou a súa oficina era a cociña da casa. "Iso era antiempresarial total, porque viña calquera comercial e acababa tomando café ou comendo uns chourizos", ri. Agora contan cun pequeno local con dúas mesas e dous ordenadores. Este mozo emprendedor agradece a axuda que lle prestaron os seus veciños. "Moita xente se involucrou ao ver que eu me quería adicar a isto e deixáronme as súas fincas de balde en moitos casos", lembra. Onde fai a recepción do produto e prepara os pedidos era unha antiga cuadra dun veciño que levaba 20 anos pechada e sen actividade. Pero a empresa foi medrando e xa non lles collen as cousas. "Necesitamos unha nave nova con cámaras", evidencia Javier. Estes sete anos que leva producindo cultivos de horta obrigárono a pensar doutro xeito. "Ás veces arrepintome de meterme nisto. Eu era feliz collendo o tractor. Agora pasei de ser agricultor a resolver problemas de todo tipo todos os días e poucos teñen que ver coa agricultura, porque son os problemas propios dunha empresa", razoa.