Noutro artigo xa falamos da importancia de encalar antes da sementeira do millo para corrixir a acidez común nos solos de Galicia e incrementar desta forma o aproveitamento dos nutrientes pola planta. Encalar é por tanto un investimento para obter mellores colleitas por parte do agricultor.

En Calfensa levamos dende 1966 ofrecendo produtos encalantes adaptadas ás necesidades específicas dos solos de Galicia e innovando para adaptarnos ás demandas dos nosos agricultores e gandeiros.

Neste momento ofrecemos os seguintes produtos encalantes:

Caliza Agrícola de Calfensa, preséntase en forma de Carbonato Cálcico extraído de calcita. Diferénciase dos carbonatos provenientes de dolomita, en que o efecto da calcita é de máis rápida acción que o da dolomita.

A rapidez de acción vén, en grande medida, definida polo tamaño da partícula no que se presenta. A caliza de Calfensa vén, nun 75%, en partículas dun tamaño inferior aos 0,06 mm, o que permite a súa case completa acción nun período de tres semanas. Cun 90% mínimo de Carbonato Cálcico, representa unha equivalencia en Óxido de Calcio do 50%, o que define un Valor Neutralizante de 50.

Por outra banda, Calfensa ofrece o que deu en denominar Caliza Magnesiana, que respectando as características do material que constitúe a Caliza Agrícola, aporta un 20% de Óxido de Magnesio, obtido a partir da calcinación de carbonato de magnesio finamente triturado. Corríxese así tamén as carencias en magnesio presentes en boa parte dos solos agrícolas galegos.

A Caliza Magnesiana componse de 60% Carbonato Cálcico e un 20% de Óxido de Magnesio, o que se corresponde cunha equivalencia en óxido dun 30% por parte do carbonato e o 20% por parte do Óxido de Magnesio, cun Valor Neutralizante de 60.

Doses de encalado

Calfensa recomenda sempre a realización de análises de solo para dispoñer de información suficiente que axude a calcular as doses de emenda a utilizar.

Recentemente veñen aparecendo no mercado novos produtos granulados que soben o pH do terreo. Véndense como produtos encalantes porque, efectivamente, teñen unha base de caliza.

Ademais do seu formato esférico, que os diferenza doutras emendas, hai outra diferenza substancial: a dose de aplicación. Normalmente, para a utilización deses novos produtos, recoméndanse cantidades que se sitúan en torno aos 500 kilos por hectárea.

Neste sentido, cómpre salientar un aspecto importante en canto a esa dosificación: Un dos parámetros que marca a dose a aplicar dun encalante é o denominado Valor Neutralizante. Canto maior é a cifra que describe ese Valor Neutralizante, menor é a cantidade a aplicar de produto. Aqueles encalantes que teñen como base a caliza, ben sexan granulados ou en po, dispoñen dun Valor Neutralizante que se move ao redor de 50 (Expresado en CaO. En produtos que proveñen de Portugal con base de caliza poden figurar Valores Neutralizantes superiores, do 85, porque veñen expresados en carbonato cálcico, o que trasladado á lexislación española serían os valores de 50 indicados anteriormente).

Isto quere dicir que se para un produto en po temos que usar 2000 kg por hectárea, dun produto granulado con base na caliza deberemos utilizar tamén esa mesma cantidade.

 “En calquera produto a partir de caliza para que sexa efectivo a dose debe ser duns 2.000 kilos por hectárea”

Un dos argumentos máis empregados para defender a postura de doses inferiores, é que dispoñen doutros elementos nutricionais que melloran e enriquecen o solo. Sen cuestionar que iso sexa certo, estanse introducindo conceptos diferentes que gardan certa relación pero que se deben considerar por separado. Eses dous conceptos son o encalado e o abonado. Un produto encalante ten unha función principal que é a de subir o pH do terreo, para o que son precisas doses elevadas. Outra cousa é o abonado que, en función das Unidades Fertilizantes do abono a empregar, as súas doses serán máis moderadas.

É dicir, que un produto encalante aporte ou non outros nutrientes, non inflúe en absoluto na dose real a aplicar do mesmo, polo que un produto granulado, con elementos nutrientes, debería ser aportado a doses en torno a 2000 kg por hectárea para que o encalado sexa efectivo. Doutra forma, con doses inferiores, nunca estaremos modificando o pH aos niveis desexados.

Aspectos xerais sobre os efectos do encalado:

1.- A acidez do solo prodúcese debido aos diferentes tipos de reaccións químicas que rematan liberando ións de hidróxeno (H+). O CO2 resultante da descomposición da materia orgánica, en presenza de auga, libera eses ións de hidróxeno. Incluso a achega de certos nutrientes (nitratos, urea, fosfato amónico, sulfato amónico,…) producen a acidificación do solo.

O encalado neutraliza eses H+, liberando hidroxilo (OH-) que, como veremos, axudarán a reducir a concentración de aluminio (Al3+).

2.- Neutralización e precipitación do Al3+ polos ións OH-

CO32- + H2O ↔ HCO3- + OH-
HCO3- + H2O ↔ H2CO3 + OH-
Al3+ + 3OH- ↔ Al(OH)3↓

3.- Substitución do aluminio no complexo de cambio por carbonato cálcico e óxido de magnesio.

-Este feito produce unha redución na toxicidade do aluminio para as plantas, así como a do ferro e do manganeso que tamén poden estar en concentracións moi tóxicas para determinados cultivos.

-A acción do encalado evita o bloqueo e fixación dos fosfatos, ao formarse compostos de calcio máis doadamente asimilables polas plantas que os de ferro e de aluminio, máis frecuentes en chans con niveis baixos de pH.

–Favorece, sempre que se atope presente no chan, a absorción de Molibdeno (Mo) por parte das plantas. No caso concreto de leguminosas, considerando as altas necesidades que presentan estas plantas, a facilidade de absorción de Mo incentiva o seu crecemento.

-A estrutura do solo mellora indirectamente outras propiedades físicas debido ao forte carácter floculante do Calcio sobre os coloides e a maior estabilidade que proporciona aos humatos.

“O encalado axuda a aumentar a microfauna do solo”

-Estimúlase a actividade dos microorganismos, o que repercute nunha mellor humificación e transformación da materia orgánica, o que implica un aumento na dispoñibilidade de nutrientes. O encalado axuda a aumentar a microfauna do solo.

-Mellora o nivel nutritivo da disolución do chan, ao aportar Ca e Mg.

-Contribúe ao bo desenvolvemento e distribución das raíces das plantas, o que aumenta o volume de solo explorado, co que se pon a disposición das plantas máis nutrientes e máis auga. Tamén adoita mellorar a resistencia das plantas ás enfermidades.

Novo veículo de Calfensa equipado con brazos dosificadores, un dispositivo que reduce as perdas por vento

Bibliografía:

-Bernier, René; Alfaro, Marta (2006) Acidez de los suelos y efecto del encalado.

-Campillo, Ricardo; Sadzawka, Angélica. Las enmiendas calcáreas. Un insumo tecnológico vital para los suelos acidificados del sur de Chile.

-Fuentes, Ricardo; Jerez, Gabriel; Pinochet, Dante (2005) Efecto de enmiendas calcáreas sobre la eficacia de metsulfuron-metil en el control de malezas en trigo.

-Hernáez Mañas, José Luis (2003) La fertilización del viñedo.

-Magra, Gustavo; Ausilio, Alfredo (2004) Corrección de la acidez de los suelos.

-Mansilla, J.P.; Vázquez R.A.; Abelleira, A.; Salinero M.C. (1998) Problemática fitosanitaria de la actinidia en Galicia.

-Mezquita Rivera, Francisco (2002) El Calcio y el Magnesio en la vid.

-Mufarrege, Demetrio; Corrientes, Mercedes (2001) El Magnesio en la alimentación del ganado bovino para carne.

-Pérez, Susana (2010) pH: Influencia en la calidad del vino y factores de control en la viña.

-Rodríguez Soalleiro, Roque (2004).- Condiciones de las masas forestales y su relación con las propiedades de los suelos I.

-Viadé, Ana (2005).- Utilización de caliza con distintas granulometrías en una rotación pradera/maíz: efectos sobre las propiedades químicas del suelo y la producción.

O encalado debería ser unha práctica habitual na maior parte dos solos de Galicia, pois análises de terras de explotacións de vacún de leite feitas en distintos centros de investigación de Galicia (CIAM...) mostran unha elevada acidez en moitos solos.

Os beneficios agronómicos do encalado son múltiples:

• Corrixe a acidez do solo neutralizando a toxicidade do aluminio permitindo un mellor desenvolvemento das raíces o que permitirá aproveitar mellor os nutrientes aplicados cos fertilizantes.

  <amp-ad width="300" max-height="300" layout="responsive" type="adspeed" data-zone="101842" data-client="18217"> <div placeholder>Loading ad.</div> <div fallback>Ad could not be loaded.</div> </amp-ad>

• Mellora a estrutura do solo, permitindo unha mellor aireación e infiltración da auga.

• Mellora a actividade microbiolóxica que é a que descompón a materia orgánica aportada co xurro ou co esterco, liberando lentamente os nutrientes.

A porcentaxe de alumino presente no complexo de cambio é un bo indicador da acidez e para obter unha boa produción a porcentaxe de aluminio debe situarse por debaixo do 10%. Segundo os estudos realizados no Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM), as doses de encalante (en forma de caliza ou óxido de calcio cun 100% de riqueza) recomendadas para corrixir a acidez do solo para os cultivos forraxeiros en Galicia móstranse na seguinte táboa:

Produtos encalantes

Óxido de calcio: reacción moi rápida, cáustico e alto custe. Hidróxido de calcio: Cal apagada. Reacción moi rápida. Alto custe. Carbonato cálcico (Calcita): Reacción máis lenta que os anteriores. Moi empregado. Baixo custe, non cáustico. Carbonato cálcico magnésico (Dolomita): A de reacción máis lenta. Moi empregado. Baixo custe, non cáustico. O material encalante debe soterrarse despois da aplicación, mesturando ben co solo. Débese evitar tamén o contacto inmediato con fertilizantes nitroxenados amoniacales, e con superfosfatos para evitar que se produzan reaccións químicas indesexables e prexudiciais para o solo. En concreto, os tempos recomendados de aplicación son: -Cal viva. 1 ou 2 meses antes da sementeira. -Caliza: 3 meses antes da sementeira. -Dolomita: 3 a 6 meses antes da sementeira. Sen embargo, estes prazos poden acurtarse dependendo da calidade do produto encalante, sobre todo do grao de finura, xa que produtos menos moídos, se ben máis baratos, son de reacción máis lenta.

Calidade do produto encalante

Grado de finura: A velocidade de reacción do produto encalante non solo depende da superficie en contacto co chan. Canto máis fino sexa o encalante, máis superficie terá en contacto co solo, polo tanto máis rápida será a s úa reacción.

Na gráfica represéntanse a capacidade para subir o pH nun período de tempo, en función do grosor das partículas. O tamaño das partículas vén representado en mallas, segundo a equivalencia seguinte:

Intervalo entre 8 e 20 mallas.- – entre 2,36 e 0,850 mm Intervalo entre 20 e 30 mallas.- – entre 0,850 e 0,600 mm Intervalo entre 40 e 50 mallas.- – entre 0,450 e 0,300 mm Intervalo entre 60 e 80 mallas.- – entre 0,250 e 0,180 mm 100 mallas.- – 0,125 mm

Valor Neutralizante: Mide a capacidade dun produto encalante para neutralizar os ácidos no solo. A cifra que contabiliza o Valor Neutralizante comprende o intervalo 0- – 100 e expresa a equivalencia do produto encalante co óxido de calcio. Canto maior sexa o VN, maior será a capacidade de acción.

Aporte doutros elementos: Xunto co Ca, sería importante o aporte de Mg, xa que, como vimos, son dous elementos de escasa presenza nos nosos solos, e que resultan de grande interese para a nutrición das plantas.

Incompatibilidades

• O aporte de materia orgánica (en calquera dos seus formatos) deberá facerse despois de que o encalante reaccione co terreo, xa que o contacto entre o encalante e o esterco desprende amoníaco, que é volátil polo que estariamos perdendo N.

• Algo semellante acontece cos abonos minerais: abonos nitroxenados amoniacais (xa que perderiamos N) ou aqueles con contido en fósforo, xa que se pode producir unha retrogradación das formas asimilables de P2 O 5 a fosfato tricálcico, que non é asimilable.

O mellor será sempre aplicar o encalante con suficiente antelación para que non se produzan esas reaccións indesexables.

Doses de encalado

Existen, resumindo, dous criterios para o cálculo da dose de encalado: – Subir o pH. – Neutralizar o Al. En calquera dos dous casos haberá que ter en conta o tipo de terreo sobre o que desexemos actuar, considerando o tamaño das partículas que o compoñen, o que definirá o Efecto Tampón do mesmo. O ET é a capacidade do solo de manter no tempo as condicións de pH. Un terreo areoso tampona pouco, o que quere dicir que os efectos do encalado serán moi repentinos pero de pouca duración, para o que se recomenda, xeneralizando, menores cantidades de encalante, pero en períodos máis breves de tempo. Mentres que para terreos arxilosos, serán necesarios maiores aportes do material encalante, pero máis distanciados no tempo. Como norma, para os solos areosos recoméndanse materiais encalantes de acción lenta, mentres que para os arxilosos materiais de acción rápida. Outra precaución importante, adoita ser a de non subir o nivel de pH máis dun punto con cada aplicación, xa que a subida repentina do pH repercutiría negativamente nos microorganismos beneficiosos.

Aplicación do encalado

Debido a que a acción do encalante é por contacto directo, deberemos facer un esparexido homoxéneo por toda a superficie, mirando de incorporalo de inmediato no caso de traballos de fondo, para que os seus beneficios afecten á superficie que colonizará o sistema radicular das plantas. Tamén poderemos aplicar sobre cuberta, en cultivos pratenses, despois de ter realizado unha sega. Se nas camas do gando temos carbonato cálcico, o xurro será mais rico en calcio e terá poder encalante.