Trala explosión de enfermidades de bandas das acículas dos piñeiros que se viviu nos últimos anos en Euskadi e noutras zonas da Cornisa Cantábrica, os propietarios galegos miran con preocupación a evolución do avance dos fungos cada primavera. Aínda que esta afección nos piñeirais galegos leva sendo habitual durante moitas décadas nos fondos dos vales, montañas con alta densidade de árbores ou espazos cunha alta humidade ambiental, o cambio das condicións climáticas provocou que se estendese a outras zonas. En Galicia, a maior parte das masas afectadas no 2022 rexistraron danos da banda vermella, provocada principalmente polo fungo Dothistroma septosporum e por Dothistroma pini, segundo os datos da Consellería de Medio Rural. Tamén houbo piñeirais, aínda que en menor medida, con danos pola banda marrón, ocasionada polo fungo Lecanosticta acicola e que afecta en especial ó Pinus insigne. A entrada da banda marrón preocupa, pois causa danos máis serios que os provocados pola banda vermella. “En territorios coma Euskadi, onde a maioría dos piñeirais eran de radiata, a banda marrón causou grandes estragos”, recorda Belén Reboreda, enxeñeira técnica forestal e directora técnica da firma Galca, especializada en servizo agroforestais de asesoramento e actuacións sobre masas forestais. “Non é só que a banda marrón sexa máis agresiva, senón que o Pinus insigne é menos resistente ás enfermidades e naquelas zonas onde predomina o cultivo desta especie, coma no País Vasco, provocou importantes danos”, detalla a responsable de Galca, unha firma que estivo facendo en Galicia tratamentos contra as bandas nos últimos anos. Lugo é a provincia que acumula máis riscos en Galicia, pois é a que ten a maior porcentaxe de piñeiro insigne ('Pinus radiata'), a especie máis sensible a estes fungos. Nas masas de piñeiros galegas está a rexistrarse non só afección da banda marrón e vermella senón que tamén se producen danos por outras enfermidades, como a diplodia e a cyclaneusma, causadas por fungos e cuxos danos a simple vista resultan moi parecidos ós das bandas. “No monte está habendo un conglomerado de fungos cuxos efectos e síntomas sobre os piñeiros son semellantes e que se coñecen como os vermellos criptogámicos ”, apunta Reboreda.

As masas de piñeiros de A Pontenova e Meira seguen sendo das máis afectadas polas bandas das acículas

Este ano, os piñeirais máis próximos a terras asturianas seguen a ser os que máis danos das bandas das acículas dos piñeiros amosan. “As masas forestais máis afectadas atópanse na zona de Lugo máis próxima a Asturias, en concellos como A Pontenova e Meira”, detalla Reboreda. Mentres, na zona central de Lugo e na Coruña parece haber unha redución da afección. “En montes de Lugo e A Coruña onde fixéramos varios tratamentos e chegáramos a tratar case tódalas masas en crecemento, estamos vendo que polo momento non hai danos de banda”, explica Francisco Dans, director da Asociación Forestal de Galicia. “Parece que a situación é un pouco mellor que a de anos pasados e que se equilibrou de novo a situación trala explosión sufrida hai un par de anos”, valora Reboreda. Con todo, tal e como coinciden en sinalar ambos expertos, é aínda cedo e poderían verse máis danos conforme avance a primavera e se rexistre unha humidade relativa alta, que favorece a aparición dos fungos. “Os piñeiros están vigorosos, pero pode haber aínda un repunte de praga”, explica Dans.

Tratamento contra as bandas

Para tratar as masas de piñeiro afectadas polas bandas das acículas hai xa dispoñible de xeito permanente un sulfato cuprocálcico, un caldo bordelés, que se pode aplicar todo o ano, a diferenza das restricións que houbo nos dous últimos anos, onde se estaba utilizando de maneira excepcional óxido cuproso e previa autorización do Ministerio. Este novo tratamento debe aplicarse sempre de xeito terrestre, xa que están prohibidos os tratamentos aéreos con este produto, salvo que de novo o Ministerio procedera a autorizar dita actuación.

Este ano por primeira vez autorizouse o uso dun caldo bordelés para o tratamento das bandas durante todo o ano, sen ser necesario o permiso expreso do Ministerio para a súa aplicación

O tratamento debe realizarse cun moi baixo volume e tentando facer un bo reparto da superficie, evitando á vez as escorrentas cara ó solo, tal e como sinala Reboreda. É recomendable facer dous tratamentos ó ano, ó comezo da primavera e a comezos do outono. O prezo de contratar unha empresa para aplicar este tipo de tratamentos sitúase arredor dos 50 euros por hectárea, ó que se suma o prezo do produto. “De ter que escoller facer só un tratamento é preferible realizalo nos meses de primavera”, apunta a enxeñeira. Para asumir parte destes custos, a comezos deste ano volveu a habilitarse por parte da Consellería de Medio Rural unha liña de axudas para financiar ata nun 80% estes tratamentos, tal e como xa se fixera por primeira vez o ano pasado. A convocatoria, que está xa pechada resultou de tramitación complexa, o que desanima ós propietarios forestais a presentar as solicitudes, segundo valoracións do sector. Así, estímase que se aplicarán poucos tratamentos por parte de propietarios privados e que a maioría deles se fagan en montes xestionados pola Administración.

Miguel Vázquez, coa cortadora de cizalla que Maderista Souto ten para a corta de madeira nos montes Malia a súa xuventude, Miguel Vázquez, fíxose nos últimos 5 anos un oco no sector da madeira en Galicia. A súa empresa, Maderista Souto, está especializada en corta de piñeiro, unha especie sobre a que Miguel ve un incerto futuro, pois está ameazada por enfermidades fúnxicas como a banda vermella e a banda marrón. A evolución da enfermidade, sobre todo na provincia de Lugo, está a restar interese ao piñeiro insigne nas repoboacións e compromete a competitividade futura das empresas dedicadas a este sector. “Seguir plantando piñeiro insigne neste momento é arruinar o futuro forestal de Galicia. Hai que plantar especies que teñan viabilidade a longo prazo”, sostén Miguel. “Sinceiramente, eu ao piñeiro neste momento non lle auguro un bo futuro como especie para as repoboacións forestais, porque por un lado está a banda marrón e polo outro o nematodo. Ao final o piñeiro está condenado”, afirma.

As empresas forestais que nos adicamos ao piñeiro dentro de 20 anos non teremos que cortar

Coa vista posta no acontecido no País Vasco, que sufriu primeiro a praga das bandas e reduciu drasticamente as plantacións de piñeiro radiata, a especie predominante historicamente nos montes vascos, Miguel considera un “erro” a decisión da Xunta de “obrigar” aos propietarios forestais a repoboar con piñeiro aquelas parcelas nas que se corta esta especie como consecuencia da moratoria decretada ás plantacións de eucalipto. “Obviamente non se pode plantar todo con eucalipto nitens, pero haberá que buscar unha especie que sexa viable, porque plantar con insigne a día de hoxe é condenar a plantación e perder o investimento, porque en 25 anos que tarda en medrar o piñeiro a banda marrón vai seguir avanzando e chegará a todos os montes. Habería que buscar outras opcións ou plantar outras especies. O piñeiro do país, por exemplo, é bastante resistente á banda marrón, aínda que non ao nematodo. De plantar piñeiro, habería que plantar pinaster e non radiata”, considera.

En Galicia estanse tomando decisións equivocadas e dentro de 30 anos pagaremos as consecuencias

As decisións de plantación non son unha cuestión baladí, asegura, posto que está en xogo a supervivencia do sector. “Grazas a que os propietarios plantaron hai 30 anos piñeiro e eucalipto en Galicia hoxe hai moitas empresas que podemos vivir disto e moitas familias que teñen uns aforros moi importantes no monte”, asegura. “Galicia é hoxe unha potencia forestal porque naquel momento se tomou a decisión correcta, pero agora estanse tomando decisións equivocadas e dentro de 30 anos pagaremos as consecuencias diso. As empresas forestais adaptámonos, pero o importante é que haxa madeira que cortar nos montes”, di. Os prezos mantéñense altos “O mercado do piñeiro leva seis meses tratando de baixar o prezo e con redución da demanda, pero ata o momento sigue tendo saída, aínda que é certo que a demanda se freou como consecuencia da suba dos tipos de interese”, explica Miguel. A cotización media segue estando por enriba dos 45 euros, “que é un bo prezo”, di. “Nos 5 anos que levo eu no sector pasouse de pagar as mellores rollas a 30 euros a pagárense agora por enriba de 50 e a media de todo o piñeiro a 45 euros”, detalla.

A madeira é unha montaña rusa e nunca sabes o que vai pasar

“A miña experiencia é que a madeira é unha montaña rusa e nunca sabes o que vai pasar, e máis nestes últimos tempos, hai moita inestabilidade desde a demanda ao prezo. O prezo do piñeiro leva medio ano ameazando con caer pero de momento non pasou nada. O prezo do eucalipto baixou nos últimos días 4€ en tonelada, o piñeiro segue igual pero ameazante”, di. Suba dos custos A actividade das empresas do sector forestal estase a ver condicionada de forma importante pola inflación e a suba dos custos de produción. “Subiu todo moitísimo. A maquinaria, desde que eu a merquei hai 3 ou 4 anos a hoxe encareceurse por enriba dun 30% e o custo do gasóleo duplicou o prezo. O custo das furgonetas e todoterreos tamén subiu moitísimo, os custos laborais igual e para acabar de redondear a situación, tamén os intereses. Os custos de facer a madeira encarecéronse en total uns 3 euros en tonelada”, calcula.

Os custos de facer a madeira encarecéronse uns 3 euros en tonelada

“Iso repercúteselle, obviamente, ao propietario, aínda que se ve diluído polo incremento tamén no prezo da madeira, pero o problema está en que no momento en que a madeira baixe eses custos vanse manter, non van diminuír”, indica. Inestabilidade no mercado “É todo unha cadea e nós estamos no medio, entre o propietario e as empresas transformadoras e apértannos polos dous lados. Este negocio sempre foi así, só que agora é moi inestable”, di. “Eu sei ao prezo ao que vou a vender a madeira mañá, pero non dentro de 3 ou 6 meses, nós non temos ningún tipo de seguridade, polo que é necesario asumir o risco que iso supón”, indica.  Esta situación de incertidume está a levar ás empresas do sector a reducir os seus stocks de madeira no monte.

As empresas forestais reducimos moitísimo os nosos stocks de madeira no monte, agora mercamos e cortamos para diminuír os riscos

“Parouse de mercar a longo prazo, hoxe mercamos e cortamos no momento para reducir no posible os riscos. Antes podías ter a madeira comprada no monte máis de seis meses, hoxe procuramos non tela máis de dúas semanas. Nos casos nos que dependes dos permisos, esa madeira ou a pagamos menos ou non a compramos directamente”, explica. A situación actual de volatilidade do mercado obriga a negociar día a día. “Nós non temos contratos a longo prazo, é todo ao día. Traballamos con distintas empresas e distintas fábricas en función do tipo de madeira que se trate e da súa calidade. Vendemos tanto para Portugal como para varios lugares de España; o abano de venda do piñeiro é moi amplo, non así no caso do eucalipto”, recoñece. Diversificar a transformación Miguel considera que “falta por desenvolver aínda a industria de transformación forestal en Galicia”. “Vai moito piñeiro e moito eucalipto para fóra de Galicia e era ben que quedara e se transformara aquí”, defende. Pero para iso, di, “fan falla máis fábricas de eucalipto que fagan outras cousas, e tamén de piñeiro, aínda que se o piñeiro que hai enferma e o hai que cortar esa madeira non valería para transformar, unicamente serviría para moer, e eu non sei en 10 anos vista canto piñeiro san haberá”, insiste.

Plantas de biomasa como a de Teixeiro ou a de Ponferrada están queimando puntal de piñeiro

A escaseza de madeira de calidade é unha das eivas existentes para desenvolver a industria de transformación en Galicia. “Para moer vale todo, para o resto non. Para biomasa tamén, e neste momento está indo puntal de piñeiro para queimar, aínda que o prohibe a normativa Europea. No inverno non hai ramas e compénsano con iso”, asegura. Iso foi en parte o que subiu os prezos, afirma, porque a madeira “mala” ten agora máis alternativa que a da industria do taboleiro e “iso xerou un aire novo e refrescante no sector”, opina Miguel, xunto co incremento por arriba da demanda de madeira boa para usos como o estrutural, o que desencadeou unha “inflación brutal” dos prezos da madeira. “Cortar frondosas é inviable” A maioría das empresas forestais presta pouca atención ás frondosas. Miguel asegura que “resulta inviable”. “Hai pouca saída e coa limitación de cortar unicamente o 30% das frondosas existentes na parcela non compensa, porque habería que facelo á man e hoxe os motoserristas non abundan”, explica. “O propietario de frondosas está desamparado. Para poder cortalas póñenlle todo tipo de trabas. Que eu non digo que lle haxa que poñer eucalipto a iso, pero haberá que permitir cortar e volver poñer frondosas”, defende.

As frondosas non serven para péllets e para leña páganse pouco

“O que non pode ser é que eses montes queden totalmente abandonados, como sucede hoxe”, considera. “O que provoca os incendios é que estea o monte descoidado. En Ourense arde todos os anos e alí non hai eucalipto. Nas zonas onde máis produción de madeira hai non é onde máis arde, porque a xente coida o monte”, argumenta. Para poder conservar aquelas zonas forestais de valor ambiental ou que formen parte de espazos de Rede Natura, Miguel propón “compensar dalgún xeito a eses propietarios”. “O que non se pode facer é que a Administración embargue de facto esas fincas aos seus donos sen pagarlles nada a cambio. Hai que deixarlles facer algo con elas ou compensalos”, di.

“Hoxe a burocracia máis grande que hai na madeira é a certificación forestal”

Miguel Vázquez ten 32 anos e montou a empresa hai 5. “Empecei de cero cando tiña 27 anos. Non tiña nada que ver co sector forestal nin estudara nada relacionado con iso, pero gústame o monte e vin que era un negocio viable desde o punto de vista económico”, explica.   Recoñece que lle custou facerse un oco no sector, algo que logrou a base de seriedade, un dos aspectos que destaca Maderista Souto na súa páxina web, onde detalla os seus servizos. “As empresas forestais temos fama de gañar moito, pero en realidade traballamos con marxes moi pequenas e hai que facer as cousas moi ben para abrirte camiño”, recoñece. “Ao principio non tiña maquinaria propia e traballaba con autónomos aos que contrataba os traballos de corta e saca da madeira do monte pero agora é toda maquinaria da empresa e o persoal tamén é da casa, tanto os motoserristas como os que operan as procesadoras ou os autocargadores. Entre os que miden, os que cortan, os motoserristas, os condutores e o persoal da oficina somos máis de 20 persoas”, conta.

As empresas adaptámonos, o importante é que haxa madeira nos montes

Dispoñer de maquinaria e persoal propios é tamén unha garantía de subministro para os seus clientes. “Sen maquinaria propia o problema que tes é que xa non das cumprido nas fábricas co compromiso de entrega de madeira, porque dependes de outros”, explica. Tres millóns de euros en maquinaria Maderista Souto fixo nestes 5 anos un importante investimento en adquisición de maquinaria propia, cun desenbolso económico de case 3 millóns de euros. Teñen unha cortadora de cizalla, catro procesadoras de cadeas, tres da marca Doosan e unha Hitachi, e tres autocargadores John Deere modelo 15-10.

A máquina máis vella que temos ten 4 anos; hoxe é imposible competir e ser eficiente no monte sen ter maquinaria

É toda maquinaria nova e de última xeración, o que lles permite rapidez e eficiencia nos traballos de corta e saca da madeira dos montes. “Nós non mercamos ningunha parcela onde non entre a maquinaria a traballar. Hoxe sae moito máis caro cortar á man que con estas máquinas”, indica. Por iso, di, as fincas pequenas e con malos accesos estanse a converter en “inviables” para a produción forestal. “Esas parcelas dependían de motoserristas á man e cada vez hai menos. Se unha finca normal de piñeiro se paga de media a 45€ a tonelada, nesas parcelas págase a 20€. Eses propietarios están condenados a malvender a madeira a non ser que se poñan dacordo para vender”, di. Estabilidade nos postos de traballo As dificultades para dispoñer de man de obra é una das dificultades coas que se atopan as empresas do sector. Ofertar condicións atractivas é a clave para poder conseguir e reter aos traballadores, defende Miguel, que busca estabilidade nos postos de traballo. “Non teño queixa niso, pero aínda así é menos da que me gustaría”, admite. “Para motoserra practicamente non hai outra cousa que non sexa persoal inmigrante, é un traballo duro que ninguén de aquí quere facer, pero os postos de maquinistas forestais no noso caso están cubertos por xente galega, aínda que hoxe é difícil de atopar para calquera posto”, explica. Madeira certificada O persoal da oficina, ademais das tarefas administrativas, tramita todos os permisos de corta e a certificación da madeira. “Hoxe a burocracia máis grande que hai na madeira é a certificación forestal. Nós temos cadea de custodia e todo iso conleva moito papeleo, pero é algo que hai que ter. Hoxe máis do 90% dos montes que cortamos son certificados”, afirma Miguel. Maderista Souto traballa coas dúas principais certificacións, tanto FSC como PEFC. A empresa corta entre 60.000 e 70.000 toneladas de madeira ao ano e está sobre todo enfocada ao piñeiro, aínda que corta tamén outras especies, como eucalipto. “Compramos de todo, pero máis do 70% do que cortamos é piñeiro”, explica Miguel. Para cubrir mellor o territorio galego teñen unha oficina en Mos e outra en Lugo. “Cortamos en todas as provincias de Galicia, pero sobre todo na de Lugo, e tamén algo en León e en Asturias. Movémonos bastante; o traballo é moi variable”, di.

• Reportaxe elaborada coa colaboración comercial de Madeirista Souto

https://www.campogalego.gal/o-prezo-eucalipto-baixa-pola-caida-mercado-de-pasta-de-papel/

En Galicia a superficie de monte arborado ocupa 1,4 millóns de hectáreas, practicamente o 50% da superficie total da comunidade. Nos últimos 20 anos aumentou en 400.000 hectáreas, a mesma superficie arborada total coa que conta o País Vasco en todo o seu territorio. A pesar das diferenzas, Galicia e Euskadi comparten similitudes, como o crecente afastamento dos novos propietarios forestais do medio rural. Aitor Oraindia (Durango, 1976) é enxeñeiro forestal e director técnico da Fundación Basoa (Bosque en euskera), a principal organización de selvicultores do País Vasco. Creada hai 20 anos, é o resultado da unión das tres asociacións de propietarios forestais de Áraba, Guipúscoa e Biscaia.

Euskadi conta con 400.000 hectáreas arboradas, menos dun terzo das que ten Galicia

Entre as 3 suman máis de 3.500 socios e unha das súas preocupacións é a desconexión social das novas xeracións co monte e a súa función produtiva. “A idea era ir á sociedade para falarlles dos beneficios da xestión dos montes porque había un público urbano que non era propietario do monte que mesmo vía mal a xestión forestal. En Euskadi hai movementos que pretenden que só haxa bosques non xestionados”, explica Aitor, que recentemente estivo en Galicia para participar nunhas xornadas sobre valorización de frondosas autóctonas. – Cales son as principais actividades da Fundación Basoa? – Temos dúas funcións claras: unha é a divulgación e concienciación social, na que falamos á sociedade dos bosques e as súas funcións, así como da propia xestión forestal. Traballamos tamén cos que van ser xestores, propietarios forestais fundamentalmente, para explicarlles como mellorar a súa xestión e como introducir técnicas innovadoras de xestión, e o mesmo tratamos de inculcar nas escolas de FP que temos no País Vasco no ámbito forestal, para que despois eses propietarios forestais poidan dispoñer de técnicos ou persoal forestal cualificado e formado que lles poidan dar servizos nesas novas técnicas ou usos do monte.

En Euskadi hai movementos que pretenden que só haxa bosques non xestionados

Pero despois tamén temos unha parte de proxectos, sobre todo proxectos de innovación, nos que exploramos outras formas de traballar o monte ou outros usos que se poden dar ao bosque para poder saírnos da sota, cabalo e rei da xestión forestal que se realiza hoxe en día. – Cal é o perfil de propietario forestal que tedes en Euskadi? – Sobre todo persoas maiores de máis de 60 ou 65 anos que en moitas ocasións ou pertencen aínda ao mundo rural ou descenden del. Cada vez abunda máis este segundo grupo, é dicir, xente que xa está a vivir en contornas urbanas e traballan na industria ou no sector servizos pero arrastran esa herdanza rural. E ese contacto hai que recalcalo, porque aínda que eles non teñan idea de xestión forestal, si que manteñen aínda ese agarimo ao herdado e ás propiedades familiares. Pero cada vez hai máis descoñecemento, ata o punto de non saber nin sequera o que se ten. Hai xente que herdou terreos dun caserío que pertenceu ao avó pero que non saben nin onde están nin que facer con eles ou que usos se lles poden dar. Está a ocorrer cada vez máis iso. – Existe minifundio como en Galicia? – Si, pero hai como dous grupos: o 50% da propiedade forestal son pequenos donos nos que a propiedade habitual oscila entre 2 e 5 hectáreas; pero logo está o outro 50%, que son propietarios máis grandes de entre 20 e 30 hectáreas. No País Vasco un propietario grande, que pode ter por exemplo 65 hectáreas, significa que ten unha chea de anacos diferentes de entre 2 e 5 hectáreas; é difícil ver pezas grandes, aínda que pode chegar a haber algunha. – E en canto á propiedade, é maioritariamente privada ou existen figuras de xestión conxunta? – Hai unha gran diferenza entre a vertente cantábrica, onde o monte é máis privado individual, e a zona de Áraba, onde se mantiveron bastante máis os concellos e as xuntas administrativas que xestionan todos os montes, aínda que na parte cantábrica tamén hai algúns municipios que teñen montes públicos e mesmo algunhas confrarías, aínda que non moitas, que son entidades comunais similares ás comunidades de montes veciñais galegas. No País Vasco ata o momento eramos poucos propietarios e mal avidos, aínda que había una certa unión para facer pistas para poder sacar a madeira, xa que temos unha orografía complicada, porque aínda que non hai montañas moi altas si que temos unha chea de montañas pequenas. Esas unións para facer as pistas foron o xerme para despois poder facer outras cousas e mesmo chegar a unha xestión conxunta. Pero nos últimos anos, coa chegada de novos propietarios que pasan de todo, unha das solucións é agrupar as propiedades e ceder a súa xestión a un órgano único, o que permite tomar decisións non parcela a parcela senón en conxunto. E ese tipo de cooperativas ou agrupacións si que se están dando. – Que superficie forestal tedes? – Un total de 400.000 hectáreas de superficie forestal arborada. Delas, nestes momentos unhas 100.000 serían de piñeiro radiata. Estes últimos anos tivemos grandes problemas sanitarios co piñeiro radiata e iso fixo descender moito a superficie de piñeiro radiata porque se cortou moito, primeiro pola enfermidade, pero despois tamén porque o mercado estivo tirando moito, pero estas superficies cortadas non se substituíron por plantacións novas de piñeiro radiata. Por tanto, quita e non pon, acábase o montón. Foron crecendo outro tipo de plantacións, como o eucalipto, pero nestes momentos en todo Euskadi hai unhas 20.000 hectáreas de eucalipto, non máis. Deuse unha guerra tremenda con iso, pero realmente o incremento non foi tan grande.

Nestes momentos en todo Euskadi hai unhas 20.000 hectáreas de eucalipto, non máis

A nosa superficie forestal é moi pequena comparada con Galicia. A industria está a impulsar a especialización en piñeiro radiata, pero se nos concentramos niso practicamente non hai sitio para outras producións. O noso prototipo é o bosque mixto atlántico, plantacións de piñeiro radiata con carballo, castiñeiro ou amieiros, porque o piñeiro nas súas etapas iniciais deixa pasar moita luz e moita auga e permite que aparezan outras especies.

Nas últimas décadas aumentou moito un tipo de bosque que procede do abandono

O que aumentou moito tamén nas últimas décadas, nos últimos 50 anos, foi un tipo de bosque que procede do abandono, ou ben do abandono rural, leiras agrícolas que se deixan de arar ou campas que se deixan de pastar e transfórmanse en bosques porque van nacendo distintos tipos de árbores; ou ben do abandono forestal, de antigas plantacións de coníferas que se cortaron e non se volveron a plantar. Todo iso o que che dá é un popurrí dunha mestura de especies que é ao que chamamos bosque mixto atlántico e que aumentou moito. Agora mesmo temos un pouco máis de 40.000 hectáreas deste tipo de bosque. – Como se xestiona ese tipo de monte mixto con varias especies? – A xestión deste bosque é complicada, porque non coinciden as quendas de curta, pero eu quero recalcar que é complicada pero non imposible. Estamos a tentar desde a Fundación Basoa dar por unha banda un abanico de diferentes tipos de xestión a poder realizar e por outro un abanico de distintos usos que poder dar, para poder ter diferentes saídas.

No bosque mixto hai especies que crecen máis lento que outras e iso dificulta tanto a xestión forestal como a comercialización da madeira

Pero iso ten unha gran dificultade, porque hai especies que crecen máis lento que outras e iso dificulta tanto a xestión forestal como a comercialización posterior da madeira obtida, xa que son aínda masas novas e nas intervencións necesarias a realizar neses montes obtés un tipo de madeira en canto a tamaños que a día de hoxe ten pouca saída, pero poderíase mellorar ese aspecto. As densidades de masas de frondosas que veñen do abandono de parcelas agrarias ou forestais están arredor dos 400 pés por hectárea, cando nas plantacións de Centroeuropa parten de 2.000 pés por hectárea para ir reducindo a base de podas e clareos.

A día de hoxe os servizos ecosistémicos non están a ser compensados; que houbese outros ingresos máis aló da venda de madeira axudaría

Unha cousa importante é que a día de hoxe os servizos ecosistémicos non están a ser compensados. É outro factor para ter en conta, porque se non só é a madeira a que xera os ímputs no monte e o propietario empeza a ver que hai outros ingresos, iso axudaría. Por exemplo a fixación de carbono ou da auga. Un aspecto que hai que ter en consideración é que neste tipo de bosque aínda que a densidade de árbores non é moi grande, a presenza de plantas si, polo que só pola evaporación e a traspiración está a perderse moita auga, porque hai competencia por esa auga que está no chan. Se ese bosque estivese xestionado con rozas e claras, a cantidade de auga que chegaría aos ríos sería maior, pero iso non se paga.

O Diario Oficial de Galicia (DOG) publicou este mércores a resolución da Consellería do Medio Rural que dá publicidade ás axudas aprobadas para levar a cabo accións silvícolas de prevención dos danos causados nas masas de coníferas por enfermidades fúnxicas defoliadoras, especialmente a banda vermella e a marrón. Cofinanciadas polo Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural (Feader) no marco do Programa de Desenvolvemento Rural (PDR) de Galicia 2014-2020, estas achegas contaron cun orzamento de 500.000 euros para acadar unha superficie de actuación de arredor de 6.000 hectáreas. Trátase da primeira convocatoria deste tipo de achegas, malia que a Dirección Xeral de Planificación e Ordenación Forestal levou a cabo anteriormente actuacións neste eido -concretamente durante os exercicios de 2020 e 2021-, no marco do seu Programa de saúde e vitalidade forestal. Así, estas axudas teñen como finalidade acometer tratamentos preventivos de danos producidos por enfermidades fúnxicas en masas estables de piñeirais de piñeiro do país (Pinus pinaster), piñeiro insigne (Pinus radiata) e piñeiro negral (Pinus nigra) de idade inferior a 25 anos e con defoliación inferior ao 75%. Deste xeito, beneficiaranse destas axudas un total de 8 solicitantes, que inclúen Comunidades Veciñais de Montes en Man Común (CMVMC), Comunidades de bens, Sociedades e particulares. Os importes económicos das axudas varían entre beneficiarios, con importes que van dende algo menos de 900 euros ata os case 7.000 das solicitudes con maior prioridade. Enlace á resolución no DOG: https://www.xunta.gal/dog/Publicados/2022/20220608/AnuncioG0426-200522-0001_gl.html

Plantación nova de piñeiro insigne afectada pola banda marrón O Diario Oficial de Galicia (DOG) publica este mércores a orde da Consellería do Medio Rural pola que se modifica a convocatoria de 2022 das axudas para accións silvícolas de prevención dos danos causados aos bosques por incendios, desastres naturais e para o incremento da capacidade de adaptación e do valor ambiental dos ecosistemas forestais. En virtude desa modificación, amplíase o prazo de presentación de solicitudes ao estenderse a toda Galicia unha das posibilidades de subvención. En concreto, a novidade da orde de achegas publicada no DOG o pasado 24 de febreiro, que permitía financiar accións silvícolas de prevención dos danos causados nas masas de coníferas por enfermidades fúnxicas defoliadoras, especificamente en exemplares de piñeiro do país (Pinus pinaster), piñeiro insigne (Pinus radiata) e piñeiro negral (Pinus nigra), amplíase agora ás provincias de Pontevedra e Ourense. Como consecuencia desta modificación, o prazo de presentación de solicitudes amplíase ata o vindeiro 29 de abril.

Por primeira vez, este ano financiaranse as accións silvícolas encamiñadas á prevención de danos causados en piñeirais pola banda vermella e da banda marrón

Cofinanciadas co Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural (Feader) no marco do Programa de Desenvolvemento Rural (PDR) de Galicia 2014-2020, estas axudas para accións silvícolas contan cun orzamento de 13,12 millóns de euros (1,33 millóns asignados a este ano e 11,79 millóns para o 2023), que permitirán actuar nunhas 7.000 hectáreas de superficie. Esta bianualización do presuposto asegura unha necesaria continuidade na actividade das empresas do sector forestal xa que, segundo os datos da Asociación de Empresas Forestais de Galicia (Asemfo), a execución de traballos silvícolas en 5.000 hectáreas supón a creación ou mantemento de máis de 200 postos de traballo.  Dúas liñas de axudas A convocatoria contempla dúas liñas de achegas. Por unha banda, subvencionaranse tratamentos silvícolas como rozas, desmestas, rareos e podas para previr incendios incluíndo, por primeira vez, as rozas en masas de coníferas que inclúan o aproveitamento de resina, dirixidas á creación de descontinuidade tanto horizontal como vertical. Tamén se financiarán as referidas accións silvícolas de prevención dos danos causados nas masas de coníferas por enfermidades fúnxicas defoliadoras. Por outra banda, haberá axudas para realizar rareos, desmestas, podas, cortas de formación ou rozas, e plantacións puntuais de determinadas árbores, directamente vinculadas ao incremento dos valores ecolóxicos dos bosques que non teñan carácter produtivo. Nesa liña, subvencionaranse tratamentos silvícolas en masas de frondosas caducifolias, sobreiras e aciñeiras con diámetro normal medio da masa inferior aos 30 centímetros e a rexeneración e/ou mellora de soutos de castiñeiros cunha densidade mínima de 50 pés/ha.

O Diario Oficial de Galicia (DOG) publica este xoves a orde da Consellería do Medio Rural pola que se convocan neste 2022 as axudas para tratamentos silvícolas. Cofinanciadas co Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural (Feader) no marco do Programa de Desenvolvemento Rural (PDR) de Galicia 2014-2020, contan cun orzamento de 13,12 millóns de euros (1,33 millóns asignados a este ano e 11,79 millóns para o 2023), que permitirán actuar nunhas 7.000 hectáreas de superficie.

O prazo de presentación de solicitudes será de 30 días hábiles contados desde este venres

Canto aos beneficiarios, poderán solicitar estas axudas as persoas físicas ou xurídicas que sexan titulares dos terreos obxecto de subvención, maioritariamente comunidades de montes veciñais en man común pero tamén as asociacións e agrupacións de propietarios particulares, cooperativas agrarias, proindivisos, entidades locais, comunidades de bens, montes de varas,sociedades de fomento forestal e agrupacións forestais de xestión conxunta, así como propietarios particulares. No que respecta ás accións silvícolas de prevención dos danos causados nas masas de coníferas por enfermidades fúnxicas defoliadoras, tamén poderán ser beneficiarias as fundacións inscritas no Rexistro de Fundacións de Interese Galego. O prazo de presentación de solicitudes será de 30 días hábiles contados desde este venres, día seguinte ao da publicación desta orde de axudas no DOG. Novidade en masas con aproveitamento de resina A orde publicada establece dúas liñas de axuda. Por unha banda, subvencionaranse tratamentos silvícolas como rozas, desmestas, rareos e podas para previr incendios, incluíndo, por primeira vez, as rozas en masas de coníferas que fagan o aproveitamento de resina, dirixidas á creación de descontinuidade tanto horizontal como vertical. Tamén como novidade, financiaranse accións silvícolas de prevención dos danos causados nas masas de coníferas por enfermidades fúnxicas defoliadoras, especificamente en exemplares de piñeiro do país (Pinus pinaster), piñeiro insigne (Pinus radiata) e piñeiro negral (Pinus nigra) nas provincias da Coruña e Lugo. Mellora de bosques de frondosas caducifolias Por outra banda, en masas de frondosas caducifolias haberá axudas para realizar rareos, desmestas, podas, cortas de formación ou rozas, así como plantacións puntuais de determinadas árbores, directamente vinculadas ao incremento dos valores ecolóxicos dos bosques que non teñan carácter produtivo. Nesa liña, subvencionaranse tratamentos silvícolas en masas de frondosas caducifolias, sobreiras e aciñeiras con diámetro normal medio da masa inferior aos 30 centímetros e a rexeneración e/ou mellora de soutos de castiñeiros cunha densidade mínima de 50 pés/ha.

Balance: máis de 2.500 beneficiarios nos últimos 5 anos

A Xunta repartiu preto de 67,2 millóns de euros entre os anos 2016 e 2021 no marco destas axudas da Dirección Xeral de Planificación e Ordenación Forestal. Este investimento público, distribuído entre 2.621 beneficiarios, permitiu actuar en 36.653 hectáreas de terreo con accións silvícolas. A bianualización do presuposto, sinala a Consellería, asegura unha necesaria continuidade na actividade das empresas do sector forestal. Segundo os datos que manexa a Xunta, a execución de traballos silvícolas en 5.000 hectáreas supón a creación ou mantemento de máis de 200 postos de traballo.

Piñeiral afectado pola banda vermella na provincia de Lugo O Diario Oficial de Galicia (DOG) publica este luns a orde da Consellería do Medio Rural pola que se convocan en 2022 as axudas para levar a cabo accións silvícolas de prevención dos danos causados nas masas de coníferas por enfermidades fúnxicas defoliadoras. Cofinanciadas polo Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural (Feader) no marco do Programa de Desenvolvemento Rural (PDR) de Galicia 2014-2020, estas achegas contan cun orzamento de 500.000 euros para acadar unha superficie de actuación de arredor de 6.000 hectáreas.

O prazo de presentación de solicitudes será dun mes contado a partir deste martes

Trátase da primeira vez que se convocan este tipo de achegas, malia que a Dirección Xeral de Planificación e Ordenación Forestal levou a cabo anteriormente actuacións neste eido, concretamente durante os exercicios de 2020 e 2021, no marco do seu Programa de saúde e vitalidade forestal. Tratáronse tanto de actuacións directas como de tratamentos en coordinación coa Fundación Arume. Masas de coníferas con idade inferior aos 25 anos Este ano, as novas axudas teñen como finalidade acometer tratamentos preventivos de danos producidos por enfermidades fúnxicas en masas estables de piñeirais de piñeiro do país (Pinus pinaster), piñeiro insigne (Pinus radiata) e piñeiro negral (Pinus nigra) de idade inferior a 25 anos e con defoliación inferior ao 75%. Só se destinan a piñeirais das provincias de Lugo -onde xa se detectaron danos os dous últimos anos- e da Coruña. Non entran nin Ourense nin Pontevedra.

Poderán beneficiarse das subvencións os propietarios individuais ou as agrupacións, as asociacións forestais, as SOFOR e as CMVMC

En concreto, poderán beneficiarse destas subvencións as persoas titulares individuais, as agrupacións forestais de xestión conxunta, incluídas as sociedades de fomento forestal (SOFOR), as fundacións inscritas no Rexistro de Fundacións de Interese Galego e as asociacións e agrupacións de propietarios formalmente constituídas e inscritas no Rexistro de Asociacións da Xunta de Galicia. Tamén as cooperativas agrarias, os proindivisos, os proindivisos legalmente constituídos, os montes de varas, abertais, de voces, de vocerío e fabeo, as comunidades de bens, outras persoas xurídicas, as entidades locais e as comunidades de montes veciñais en man común. O prazo de presentación de solicitudes será dun mes contado a partir de mañá martes, día seguinte ao da publicación desta orde no Diario Oficial de Galicia. Os tratamentos deberán aplicarse entre o 1 de abril e o 29 de xullo. Procesionaria e banda vermella e marrón No marco do Programa de saúde e vitalidade forestal, recóllense tanto medidas silvícolas de xestión que redunden nunha correcta prevención de problemas sanitarios importantes como as medidas de seguimento e control dos problemas cando estes aparezan, co obxectivo da conservar o estado fitosanitario dos bosques, así como o aumento da resiliencia das masas de coníferas con accións dirixidas a combater as perturbacións causadas por axentes bióticos e abióticos. Indícase tamén que se terán especialmente en conta axentes como a procesionaria do piñeiro e os fungos foliares dos piñeiros (banda vermella e banda marrón). Ademais, deberase considerar especialmente a aplicación dos plans de continxencia relacionados con organismos de corentena que actualmente afectan en Galicia, o nematodo da madeira do piñeiro e o Fusarium circinatum.

Nos últimos dous anos leváronse a cabo actuacións nun total de 2.465 hectáreas de monte da provincia de Lugo para frear o avance da incidencia dos fungos das bandas marrón (Lecanosticta acicola) e vermella (Dothistroma pini), que causan defoliación no piñeiro e rematan por debilitalo de xeito serio. O avance das pragas, que afecta especialmente ó piñeiro insigne (Pinus radiata), motivou que se autorizaran actuacións puntuais con tratamentos fitosanitarios. Tamén se executaron tratamentos con bioestimulantes e houbo axudas para traballos silvícolas cos que mellorar a ventilación das masas de piñeiros, o que contribúe a frear a expansión do patóxeno. Os datos das actuacións realizadas fíxoos públicos o director xeral de Planificación e Ordenación Forestal, José Luís Chan, durante a súa comparecencia na Comisión de Agricultura do Parlamento, como anticipo do informe que o departamento ultima. Nestes dous últimos anos leváronse a cabo tratamentos en preto de 700 hectáreas de montes de xestión pública, cun custo de 270.000 euros, así como noutras 1.765 hectáreas en mans de distintos propietarios. En concreto, aplicáronse tratamentos en 679 hectáreas de 121 particulares, así como en 763 hectáreas pertencentes a 21 comunidades de montes veciñais en mancomún e noutras 323 hectáreas xestionadas por 15 sociedades cooperativas. En total, actuouse en 22 concellos da provincia de Lugo, onde está centrado o plan de emerxencia, entre eles A Pastoriza, A Fonsagrada, Becerreá, Baralla, Lugo ou Ribeira de Piquín. “Houbo un maior número de solicitudes para tratamentos, pero algunhas delas non cumprían os requisitos para levarse a cabo por estar próximas a marxes fluviais ou ter outras limitacións”, concretaron dende Medio Rural. Tal e como indicou Chan Rodríguez, para a xestión e organización dalgunhas das fases de control deste plan de continxencia contra a banda marrón contaron coa colaboración de persoal técnico das entidades que integran a Fundación Arume, tendo en conta que boa parte dos traballos se realizaron en época de risco de incendios na que o persoal dos distritos forestais tiña unha maior carga de traballo, segundo xustificou Chan. Os traballos de aplicación dos tratamentos foron realizados por unha empresa galega cunha ampla traxectoria no tratamento destes fungos noutras zonas afectadas da cornixa cantábrica.

Están realizando ensaios con abonos foliares para mellorar o estado sanitario do piñeiro e conseguir unha maior resistencia á incidencia das bandas

No marco deste plan de actuacións fronte ós fungos das bandas dos piñeiros tamén se levaron a cabo analíticas para ter maior información sobre a situación sanitaria e a incidencia destes patóxenos. Estas analíticas amosaron que polo momento non hai presenza da banda marrón e o que atoparon foi un cóctel fúnxico principalmente de banda vermella, que é asidua do monte galego cando coinciden temperaturas temperás e humidade. Xunto cos tratamentos, tamén están a levar a cabo outras accións para frear o avance dos danos das bandas. “Dende o Centro de Investigacións Forestais de Lourizán están a traballar para incrementar a resilencia das masas de piñeiros tanto ás bandas como a outros retos derivados do cambio climático”, indicou Chan. Ademais, ante os ataques da banda vermella xa fixeron ensaios con abonos foliares que melloran a situación das árbores.

Axudas para a silvicultura

Unha das actuacións para combater a banda da marrón, tal e como recordou o José Luís Chan Rodríguez durante a súa comparecencia, son os tratamentos silvícolas. Neste senso, Chan incidiu nos 8 millóns de euros destinados a traballos de silvicultura este ano. Tamén anunciou que no 2022 prevén dedicar unha partida de 12 millóns de euros para accións silvícolas. “Mesmo o piñeiro radiata, se está nunha localización axeitada e se mantén cunha silvicultura axeitada, tamén pode ser bastante resistente fronte ás bandas”, explicou Chan. Pola súa parte, durante a Comisión de Agricultura, o grupo socialista, quen solicitara información sobre a afección da banda marrón en Galicia, insistiu na necesidade de adaptar os modelos silvícolas para reducir a incidencia dos fungos, uns cambios que aínda non se consideraron precisos por parte da Consellería. Os socialistas tamén pediron que se elabore un mapa de danos por parte da Administración e unha maior implicación e xestión directa das actuacións para frear o avance das bandas, sen delegar a responsabilidade noutras entidades ou nas administracións locais.

Nos últimos anos, estase detectando un avance das enfermidades das bandas en montes de piñeiro insigne (Pinus radiata) da provincia de Lugo. As bandas, principalmente a banda vermella en Lugo, son enfermidades fúnxicas que causan a defoliación das coníferas e o seu debilitamento, polo que é aconsellable aplicar tratamentos para reducir o seu impacto. A Fundación Arume, coa colaboración da Consellería do Medio Rural, emprende desde esta semana o tratamento de piñeirais afectados da provincia de Lugo, unha acción que se prolongará ata o vindeiro 30 de setembro. Os tratamentos consisten na aplicación de produtos fitofortificantes que están autorizados para agricultura ecolóxica, de xeito que se garante que non haberá impacto sobre o medioambiente. A aplicación realízase desde veículos todoterreo que pulverizan o produto, diluído en auga nas doses recomendadas. A pulverización realízase mediante canón dirixido ás copas dos piñeiros, pois trátase dun produto que as árbores absorben vía foliar. Das tarefas de aplicación encárgase unha empresa especializada en sanidade forestal que previamente xa desenvolveu estes mesmos traballos en piñeirais do País Vasco, onde as enfermidades das bandas están causando un gran impacto desde hai anos. Todos aqueles propietarios forestais, ben particulares, ben comunidades de montes ou montes de varas, que detecten problemas sanitarios nos seus piñeirais, poden contactar coa Fundación Arume para solicitar que se lles aplique un tratamento ou para realizar as consultas que vexan oportunas. Os tratamentos prolongaranse ata o vindeiro 30 de setembro e a previsión da Fundación Arume é a de actuar en arredor de 3.500 hectáreas. Estes tratamentos súmanse ós xa realizados pola Consellería do Medio Rural en montes de xestión pública, principalmente montes veciñais con convenios. A Fundación Arume lembra que os tratamentos son só unha das vías existentes para reducir o impacto das enfermidades das bandas, pois aconséllase tamén que os propietarios executen traballos silvícolas que contribúan a aumentar a aireación dos piñeirais; por exemplo podas, rareos ou rozas. Requisitos para os tratamentos Todos os propietarios con parcelas de piñeiro radiata afectadas pola enfermidades das bandas na provincia de Lugo poderán solicitar que lles sexan tratados, sen que iso teña custo para eles. Os requisitos que se esixen son os seguintes: - Que as masas afectadas formen unha superficie próxima a 10 hectáreas. Poden ser masas dun propietario ou de varios propietarios, tanto particulares como comunidades de montes ou montes de varas. - Que o monte teña acceso que permita o paso da maquinaria que se precisa para a aplicación do tratamento. - Que a persoa propietaria asine unha declaración responsable dando o seu consentimento para a actuación.