O Centro Tecnolóxico Agroalimentario (ASINCAR), xunto a Campoastur, Aseava e o Serida colaboran no proxecto GO TERCRAS que busca pór en valor á raza Asturiana de los Valles no cruzamento con vacas leiteiras frisoas. O proxecto está cofinanciado pola UE (FEADER), o Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación e a Consellería de Medio Rural e Política Agraria do Principado de Asturias,, e conta cun orzamento de 208.969,20€ e unha axuda pública de 196.297,20 €. Entre os principais obxectivos deste proxecto destacan a selección de polo menos unha liña xenética de sementais da raza Asturiana de los Valles adecuadas ao uso en cruzamento en gandarías de produción láctea; a validación do uso de seme da raza asturiana de los valles como unha alternativa a outras razas para a obtención de tenreiros cruzados de face á mellora nos índices produtivos en explotacións de produción láctea; a avaliación comparativa do desenvolvemento e a sanidade durante as fases de lactación, destete e cebo de animais cruzados Frisoa con Asturiana de los Valles fronte a cruzados Frisoa con Angus e o desenvolvemento dun plan de divulgación específico para os resultados do proxecto orientado tanto a sector gandeiro como ao sector da carne de vacún. Entre os resultados que se espera obter deste proxecto son o desenvolvemento de protocolos para a selección de sementais de Asturiana de los Valles de cara ao uso en cruzamento con vacún leiteiro; a dispoñibilidade de sementais (doses seminales) da raza Asturiana de los Valles como alternativa validada para a mellora da produtividade en explotacións de vacún leiteiro e o aumento de recursos no programa de mellora da raza Asturiana de los Valles; así como o desenvolvemento dun protocolo de manexo eficaz para a lactación, destete e cebo de tenreiros cruzados con Asturiana de los Valles.

Rubén López, veterinario e responsable técnico do proxecto, nas instalacións de Bárcena del Monasterio En xullo de 2020 empezaba a funcionar en Tineo, un dos principais municipios produtores de leite de Asturias, e impulsado pola cooperativa Campoastur, un centro dedicado á cría de tenreiros frisóns co que se pretende estandarizar o seu crecemento e valorizar o seu prezo de venda. Este proxecto piloto, baixo o nome de Icore (Innovación no control da recría) foi subvencionado pola Consellería de Medio Rural e Cohesión Territorial do Goberno do Principado de Asturias e desenvolvido a través dun grupo operativo integrado por Campoastur como coordinador, xunto ao Centro Tecnolóxico CTIC, a Cooperativa de Corvera e a ADSG de Valdés.

O centro púxose en marcha grazas a un proxecto de innovación do Goberno do Principado

Coñecemos da man de Rubén López Polvorinos, veterinario de Campoastur e responsable técnico do proxecto, o funcionamento deste centro de destete situado na localidade de Bárcena del Mosteiro. “Parte do meu traballo é facer reprodución ás ganderías de leite e os meus clientes queixábanseme de que había animais que non tiñan practicamente ningún rendemento para as explotacións. Por iso pensamos en dar un servizo aos socios da cooperativa que permitise valorizar eses animais”, explica Rubén, que estudou Veterinaria en Lugo e indica que a realidade dos tenreiros frisóns é similar nas explotacións lácteas de Galicia. O círculo vicioso dos tenreiros pintos O uso de seme sexado en primeirizas por parte da maioría de explotacións de leite reduciu considerablemente o número de machos pintos, aínda que segue habendo unha porcentaxe de ganderías que seguen usando seme convencional, xa sexa por prezo ou porque determinados touros moi concretos non se atopan en sexado.

Hai anos había moitos máis machos pintos, pero co sexado reduciuse o seu número

Estes tenreiros frisóns, de pouco valor engadido na industria do cebo, non son unha fonte atractiva de ingresos para as explotacións de orixe polo seu escaso prezo de venda, ademais de que a cotización deste tipo de animal oscila moito ao longo de todo o ano. Todo isto inflúe no manexo destes de animais na propia granxa e que vai determinar un mal inicio do desenvolvemento, coa aparición de patoloxías, alta mortandade, e consecuentemente fai que se manteñan baixas as cotizacións.

O seu baixo prezo inflúe no manexo destes animais nas propias granxas, o que á súa vez contribúe á súa depreciación

Por iso, o obxectivo principal do proxecto Icore foi desenvolver unha metodoloxía e unha serie de ferramentas que melloren a rendibilidade das explotacións de vacún do Principado de Asturias a través da xeración de valor engadido nos tenreiros mamóns que non son destinados á recría nas propias ganderías.

“Moi influenciados” pola experiencia coa recría das xatas

A estancia media dos animais no centro sitúase entre os 70 e 80 días Campoastur conta desde hai anos cun programa de recría de xatas que aplican as súas ganderías socias pero a cooperativa non contaba con experiencia en cebo de tenreiros. "Certamente estabamos moi influenciados polo noso traballo previo coa recría nas explotacións, pero tivemos que aprender que o manexo no crecemento dos machos non é equiparable ao das femias”, afirma Rubén.

Tiñamos experiencia en recría de xatas, pero non en tenreiros, e tivémonos que adaptar

A curva de lactación empeza con bastante leite no momento de chegada á nave para compensar o balance enerxético negativo que poden desenvolver os tenreiros. “Son animais pequenos que veñen tensos e hai unhas necesidades que tes que suplir con enerxía e con proteína, pero esa fase dura un par de semanas, despois a curva de leite xa comeza a descender diariamente”, explica. No cómputo total, cada tenreiro toma de media entre 18 e 20 quilos de leite en po durante toda a súa estancia, aínda que a cifra varía notablemente. “Facemos un manexo moi personalizado tamén nese aspecto. Hai animais aos que lles tes que dar máis leite, ben porque son máis pequenos cando chegan ou ben porque pasan algún proceso infeccioso nun momento dado e tes que aumentar a inxesta no tempo para que manteña a condición corporal, pero tamén os hai que chegan máis grandes, xa con máis días, que non necesitan tomar tanto leite e que con moitos menos quilogramos de leite en po totais saen perfectamente adiante”, detalla. Amamantadoras: aforro de man de obra pero maior risco sanitario “Deseñamos a nave pensando na instalación de amamantadoras automáticas porque pensamos que era a mellor opción en canto a man de obra, aínda que supón tamén un gran desafío a nivel sanitario porque son animais de moi diversas granxas”, explica Rubén.

Supón un desafío a nivel sanitario xuntar nun mesmo lote animais de moi diversas granxas sen unha previa adaptación

Na nave de Bárcena del Mosteiro entran animais todas as semanas, procedentes de ganderías socias de Campoastur de toda Asturias. “Aínda que non é un número fixo, recollemos animais de máis de 50 orixes distintas”, aclara. Os tenreiros non son sometidos a un control previo en granxa, aínda que todas contan cunha cualificación sanitaria especial, pero si a un exame exhaustivo unha vez chegan ao Icore. “Temos un protocolo moi estrito para a entrada, onde facemos pesadas, temperatura rectal, control de embigo, ecografía pulmonar e control de estado das feces”, detalla o veterinario responsable das instalacións. Pago en función das condicións do animal Un programa específico deseñado por Campoastur calcula en base a todos eses parámetros o valor do tenreiro, que se retribúe ao gandeiro con prezos distintos segundo as súas características para incentivar deste xeito o coidado neonatal nas granxas de orixe, un correcto encalostrado e unha alimentación adecuada. “Hai unha escala de valor do animal en función do peso que trae e que determina o prezo, que despois ten un desconto ou non en función do estado sanitario que trae. Desta forma as ganderías ven recompensado o seu esforzo porque o retorno vai en función de como envíen ao tenreiro, para incentivar así o coidado nas granxas de orixe”, explica.

As ganderías ven repercutido no prezo a calidade dos seus tenreiros segundo un histórico de boas entradas

Os prezos oscilan tamén ao longo do ano, segundo as fluctuaciones do mercado, en base ás cotizacións semanais nos mercados de referencia. “Hai épocas do ano nas que hai máis demanda e o prezo sobe. Por exemplo, depende moito da parideira en Francia, cando esta baixa a demanda dos cebadeiros aumenta e o prezo sobe. Non temos un prezo estable todo o ano, tentamos modificalo o menos posible pero temos que ir acorde ao mercado, sempre procurando o interese da explotación de orixe”, insiste Rubén. Transporte e toma de datos Campoastur comprometeuse coas súas ganderías socias a facer a recollida dos animais todas as semanas para evitar unha sobrecarga de machos lactantes nas explotacións. O habitual é recoller aos tenreiros nas explotacións a partir de 15 días de vida buscando sempre optimizar o transporte e tentando traer varios animais dunha mesma gandería, tal como establece a normativa de transporte de animais.

Recollen animais de toda Asturias procedentes de ganderías socias de Campoastur, aínda que a maioría das explotacións atópanse nun radio de 50 quilómetros

Á chegada ás instalacións o traballo multiplícase, debido á exhaustiva revisión á que son sometidos os animais, a toma de datos de cada un deles e o seu envorcado ao programa informático de control e seguimento dos tenreiros durante o período de tempo que pasan no centro. “A captación de datos que facemos é individualizada de cada animal e chega moi ao detalle. Iso aumenta a carga de traballo. A parte administrativa é tamén importante, porque hai que facer as guías e dalos de alta e de baixa”, contan. Lotes estables e homoxéneos Lote de xatos pequenos, que entran ás instalacións con arredor de 2 semanas de vida Unha vez chegan ao centro Icore e pasan o protocolo sanitario de entrada, os tenreiros son aloxados en grupos de aproximadamente 20 animais por parque. “Procuramos que non cambien de parque en todo o tempo que están aquí e se unha semana entran moitos animais e facemos dous grupos, dividímolos en función de como son os tenreiros en canto ao seu peso e estado sanitario para que os grupos sexan o máis homoxéneos posible e non haxa crecementos dispares, porque aínda que ti adaptes a curva de lactación á idade do tenreiro, os ciclos biolóxicos das patoloxías non van así; o animal de pouco peso e pouca idade pode padecer unha enfermidade vírica e o que ten máis peso á entrada porque chega con 3 ou 4 semanas pode cursar unha enfermidade parasitaria e infectar aos pequenos ou vir con máis problemas pulmonares, é dicir, as enfermidades que se poden atopar á entrada son distintas en función da idade”, aclara Rubén.

En animais de poucos días hai máis risco de diarreas e problemas dixestivos pero cando chegan máis maiores poden presentar problemas respiratorios e lesións na ecografía pulmonar

Os parámetros de peso e estado sanitario son tamén usados para o manexo posterior dos tenreiros. “Cando entran, asignámoslle a cada animal unha idade en función do peso e sobre eses parámetros axustamos a súa curva de lactación para a toma de leite na amamantadora, que finaliza normalmente aos 49 días”, explica Rubén. Formulación do penso Os xatos dispoñen de alimentación sólida, a base dunha mestura de fariña de cereais, alfalfa e palla picada Desde o primeiro momento os tenreiros teñen á súa disposición alimento sólido como complemento ao leite maternizado. Trátase dunha mestura de palla e alfalfa picada e cereais moídos en forma de fariña. “Levamos xa un tempo cun equilibrio na formulación despois de facer distintas probas iniciais. Ao principio empezabamos cun iniciador granulado antes de pasar ao penso de destete, pero ao non dar ningunha fonte de fibra iso pódeche ocasionar problemas, por iso agora usamos desde o principio esta mestura na que garantimos a achega de fibra mediante o uso de mestura unifeed. A fonte de fibra e o picado é importante para que o animal vaia desenvolvendo o rumen e non teña problemas de acedosis”, explica Rubén.

Subministran a mesma ración, composta por unha mestura de cereais moídos, palla picada e alfalfa, desde que entran nas instalacións ata que se van

Xunto coa dispoñibilidade de alimentación sólida desde o inicio, a calidade da auga é outro dos factores importantes para o desenvolvemento do tenreiro. “Limpamos moi a miúdo os bebedoiros, todos os días, mesmo dúas veces, porque con esta mestura mánchanse máis; o granulado é máis limpo. Ás veces máis que a beber, os tenreiros van a enxuagar a boca”, indica. En función das colas de crecemento, arredor dos 55 días de estancia nas instalacións, os tenreiros pasan, xa destetados, á zona de alimentación seca. “Cando pasan e esa zona xa levan uns 10 días sen tomar leite e xa sabemos que comen uns 3 quilos de penso cada un e están perfectamente adaptados a esa alimentación”, aclara Rubén. Con destino a cebadeiros de toda España Un dos lotes de finalización, onde os animais chegan a gañar ata 1,4 kilos de peso diarios É a zona previa á saída, na que se organizan os lotes que se cargan con destino a cebadeiros de distintos puntos de España. En función da demanda, os tenreiros poden estar nesa zona entre 2 e 4 semanas, nas que “se transforman por completo; o crecemento aí é espectacular”, aseguran, con crecementos medios que alcanzan unha ganancia de peso de ata 1,4 quilos diarios. O crecemento é máis plano ao principio e aumenta moito ao final, pero a media de ganancia de peso en todo o período de estancia nas instalacións de Bárcena del Mosteiro é de 830 gramos diarios.

Se se forza o crecemento dos tenreiros a base de penso pero sen meter a cantidade necesaria de fibra posteriormente eses animais non se comportarán igual no cebo

Os tenreiros mánchanse do Icore tras pasar entre 75 e 80 días de estancia no centro. Nese tempo gañan entre 50 e 60 quilos xa que entran con entre 45 e 50 quilos e saen con entre 110 e 115. Esa ganancia realízase sen forzar ao tenreiro para que o desenvolvemento do rumen sexa o adecuado para as seguintes fases de cebado.

O centro de Campoastur conta cun plan vacunal polo cal todos os tenreiros son inxectados cunha dose intramuscular para Mannheimia haemolytica e Cryptosporidium parvum

“Pola calidade superior que levan estes animais a respecto doutros que poida haber no mercado, temos clientes que nos acompañan desde o inicio. Son tenreiros que se comportan ben despois no cebadeiro, porque levan unha boa saúde intestinal e ruminal, boa saúde pulmonar porque se pon moita énfase no control da enfermidade respiratoria, tal como ecografía pulmonar, programa vacunal e moito interese na calidade do aire nas instalacións”, conta. O Icore ten unha cualificación sanitaria especial, o que lles permite vender a outras comunidades, aínda que non traer tenreiros doutras procedencias. “Facemos precebo e podemos vender a cebadeiros de toda España”, destaca Rubén. Deseño das instalacións A nave que acolle o centro de destete de tenreiros de Campoastur era un antigo establo de leite dun socio da cooperativa que se xubilou. As instalacións foron reformadas por completo cun deseño de parques funcional pero que tivo que adaptarse ás condicións e medidas da nave. “Os parques teñen 9,5 metros de longo por 6 de ancho, dános case 58 metros cadrados por patio”, aclaran.

O aspecto sanitario témolo moi controlado e aquí están en condicións moi boas de cama e de espazo

Os técnicos da cooperativa priorizaron aspectos como a ventilación, para reducir a acumulación de amoníaco no ambiente e previr problemas respiratorios, ou a drenaxe, cunha pendente no formigón do chan que permite dispoñer dunha zona limpa e seca de descanso na parte posterior, onde os tenreiros se deitan, e unha zona de alimentación na parte dianteira, que dá ao corredor central polo que se repón o penso e o leite do sistema de amamantadoras automáticas. “Esa parte conta cunha drenaxe porque aí é onde máis manchan e onde está máis mollado porque é onde está o comedeiro e o bebedoiro e resulta a zona máis húmida de cada un dos patios”, explica Rubén.

A palla moi picada acumula o amoníaco e a humidade; a ideal é a que ten entre 10 e 15 centímetros de longo

Na cama usan palla picada, pero cun corte longo. “A palla moi picada absorbe a auga pero non permite que o líquido se vaia, polo que acumula o amoníaco e a humidade. A ideal é a que vén con 10 ou 15 centímetros de longo porque lle dá algo máis de estrutura e permite que enterren as patas. A parte de atrás, que está máis seca, cámbiase cada 3 ou 4 semanas e a dianteira cada semana ”, indica. A medida que os distintos lotes se marchan con destino aos cebadeiros, os parques nos que estiveron son limpados e desinfectados antes de recibir a novos animais e unha serie de gandeiros da zona cos que chegaron a acordos recóllenlles cada 15 días ese esterco para abonar con el as súas fincas.

A presenza de moscas, sobre todo no verán, é un dos aspectos que están a tentar solventar

O establo conta unicamente con ventilación natural, o que supón un hándicap en aspectos como a presenza de moscas no verán. “Estamos moi enriba porque son un factor claro de transmisión de enfermidades respiratorias e xeran infeccións e ollos chorosos, a maiores da incomodidade que lles provocan aos animais”, indica Rubén. “A instalación de ventilación forzada serviría para mellorar neste aspecto, pero non só é o custo de colocar os ventiladores, despois está o consumo de luz cos custos actuais da enerxía”, engade. Manga para facilitar o manexo e os tratamentos Unha das novidades funcionais coas que contan as instalacións é unha manga de manexo de 80 centímetros de ancho que discorre pola parte posterior dos parques e que facilita o manexo dos animais en tarefas como a pesada, as revisións e tomas de temperatura ou a aplicación de tratamentos. “Estamos moi pendentes das alertas das amamantadoras, cando nos indican que hai unha baixada de velocidade de consumo nun lote ou nun grupo concreto de animais pasámolos á manga e tomámoslles a temperatura para saber se esa baixada de consumo está motivada por unha febre”, explica o veterinario responsable das instalacións.

A manga é moi importante para o traballo diario cos animais e fai que non necesitemos trabadeiras

O Icore conta ademais cunha zona de enfermería, dotada de boxes individuais e á que son trasladados os animais que presentan algún tipo de patoloxía. Por exemplo, nestes momentos hai 330 animais no centro e só 3 están apartados por enfermidade. Se o tenreiro se recupera nun par de días da enfermidade pode volver cos seus compañeiros de patio, pero se o tratamento se prolonga no tempo o normal é que ese xato finalice xa o seu período de crecemento separado do lote do que procede para evitar os problemas que xera a reintroducción destes animais nos grupos xa establecidos.

 “Non é entendible que tendo aquí as vacas e os xatos non completemos o ciclo”

Aínda que é na cornixa cantábrica onde se concentra o maior número de explotacións de produción de leite, a industria do cebo dos tenreiros frisóns focalízase en España sobre todo en Cataluña e Toledo, aos que se suman Huesca e Murcia no caso de gando de cruzamento. Tradicionalmente, Galicia e Asturias fornecían de tenreiros mamóns aos cebadeiros cataláns pero a maioría de cebadeiros cataláns teñen na actualidade a súa fonte principal de tenreiros pintos en Francia. Rubén veo lóxico, xa que “para eles está moito máis preto Francia do que pode estar Asturias ou Galicia”, razoa. Con todo, engade, “o que non é entendible é que tendo nós aquí as vacas e os xatos non fagamos algo para desenvolver nós mesmos aquí a eses animais e aproveitar ese potencial, pero seguramente é algo cultural”, considera.

O leite maternizado e os pensos están a subir día a día. Iso fréanos á hora de tomar a decisión de montar un cebadeiro no que finalizar o proceso

“Era un nicho que había aquí e tentamos explotalo e estamos abertos a ir máis aló nese proceso, aínda que nestes momentos co encarecemento dos insumos e da luz é difícil tomar esa decisión”, indica. “Nós temos a capacidade e o volume de poder afrontar aventuras dese tipo pero hai que ver como se comporta o mercado, porque o leite maternizado e os pensos están a encarecerse día a día”, engade. Ampliación O Icore recolle actualmente entre 100 e 115 animais cada mes coa idea de destetar un volume de arredor de 1.200-1.300 tenreiros ao ano. Pero entre os plans inmediatos está unha ampliación das instalacións. “Temos actualmente 12 parques con amamantadoras e outros 5 para a fase final de alimentación seca previa á saída dos animais das instalacións e pretendemos reformar unha parte da nave para aumentar a capacidade total que temos e poder meter máis animais”, explica Rubén. Desde o pasado mes de xullo aumentaron de maneira notable a entrada de animais e no último ano, desde xullo de 2020, un total de 1.500 tenreiros pasaron xa polas instalacións de Bárcena del Mosteiro. “Cada gasto conta” Insumos como o leite maternizado ou os pensos incrementaron os seus prezos nos últimos meses Os tenreiros pintos son animais que teñen moi pouca marxe, recoñece Rubén, por iso “cada gasto conta”, asegura. “Agora sei o difícil que é levar unha granxa en canto a temas de custos e xestión do persoal. Nese aspecto eu solidarízome moito cos gandeiros e iso que isto é mínimo comparado cunha explotación de 500 vacas, pero cada pequeno gasto conta a final de mes á hora de facer cadrar os números”, recoñece o responsable do Icore.

Agora sei o difícil que é levar unha granxa e solidarízome moito cos gandeiros pola subida de custos

O incremento do volume de animais nas instalacións tras a ampliación permitirá diluír determinados custos fixos, á vez que permitirá introducir cambios para gañar en eficiencia en determinados procesos. “Coa ampliación imos pasar de 600 metros cadrados de patios de palla a máis de 1.000, polo que vemos necesaria a incorporación dunha encamadora de palla. É un traballo que agora facemos a man, porque fixemos algunha proba con máquinas que levantan moito po. E non nos podemos permitir ese risco nunha instalación pechada. Ademais, con esa nova máquina poderiamos aforrar palla porque quedará mellor distribuída. A palla aquí é un custo importante a ter en conta”, explica Rubén. Xunto ao custo do material de encamado, a alimentación dos animais, a man de obra, as vacinas e tratamentos veterinarios e a luz son outros dos gastos principais. Os custos nos últimos meses disparáronse, sobre todo pola suba do leite maternizado e o penso especial, así como o encarecemento da enerxía, cun importante consumo debido ás amamantadoras.

O encarecemento da enerxía foi importante debido ao consumo das amamantadoras

En canto ao persoal necesario para atender as instalacións, hai dúas persoas contratadas, empregados da cooperativa, para o coidado e manexo diario do gando. O servizo veterinario de Campoastur encárgase de supervisar o funcionamento xeral do centro e o estado sanitario dos animais, entre outras funcións que realizan á marxe do Icore. “A carga de traballo é alta porque captamos moitos datos e o día da entrada de tenreiros hai moito que facer”, recoñece Rubén. Os dous empregados terían capacidade para asumir o aumento de volume de gando trala ampliación, así como a recollida dos tenreiros nas ganderías.

Con 260 vacas en muxido e obrigada a comprar a maior parte da alimentación para o gando por falta de superficie, Gandería Casa Manolón SC notou de cheo o encarecemento dos custos de produción. Falamos con Emilio González sobre como afrontan o futuro nas actuais circunstancias e sobre a situación do sector en Asturias. Emilio é un gandeiro vocacional que soubo dimensionar a pequena gandería familiar ata convertela nunha das máis grandes de Tineo. “No ano 1999 cando acabei os estudos de FP da rama agraria decidín quedarme na casa coa miña nai e o meu avó, que eran os que estaban á fronte da gandería. Tiñamos 18 vacas de leite na corte que había debaixo da casa”, conta. “Entón decidín facer a primeira nave para 60 en muxido e comprei vacas para enchela. No 2006 fixemos xa unha ampliación e subimos a 120 e en 2013 fixemos outra nave máis. Medramos moi rápido e estamos a muxir agora mesmo unhas 260 vacas”, engade. Ampliar en tempos de crise A actual situación de falta de rendibilidade das ganderías lácteas frea en moitos casos investimentos e obras de mellora necesarias ante as dificultades evidentes para poder sufragalas con marxes negativas na venda de leite. É unha situación que mantén estancado ao sector, á espera da evolución e as perspectivas para o próximo ano.

Queremos ter bos animais e que sexan duradeiros e para iso deben ter o máximo cow confort

Pero Casa Manolón SC non se deixou asustar pola situación actual. Este mesmo verán acaban de construír unha nave nova para albergar ás vacas secas e a unha parte da recría e que lles permitirá tamén poder asumir os picos de produción habituais, que se producen debido á acumulación dun maior número de partos en determinadas épocas do ano

Os picos de produción obrígaos a muxir máis animais en determinadas épocas do ano

“A intención non é muxir moitas máis vacas das que estamos a muxir hoxe, unhas 260. Non estamos obsesionados con muxir máis animais, senón con sacar máis rendemento aos que temos”, asegura Emilio. Por iso, di, “decidimos pegar un salto de calidade no gando, apostando un pouco máis pola xenética a base de seme sexado, o que nos fixo crecer un pouco máis da conta”, recoñece. Aposta polo seme sexado e a xenómica Casa Manolón empezou a poñer seme sexado en xovencas hai 10 anos, pero a súa utilización era máis esporádica. Con todo, nos últimos 3 anos xeneralizaron o seu uso tanto en xovencas como nas mellores vacas do establo. “Actualmente o sexado deu un salto de calidade en canto a fertilidade, e hoxe en día é unha boa solución para garantir recría suficiente e avanzar máis rápido na mellora xenética do rabaño”, afirma.

A nosa taxa de substitución é do 30%, iso cubrímolo con sexado e ao resto poñémoslle carne para rendibilizar mellor os tenreiros

Ata o de agora Casa Manolón regulaba o seu excedente de recría mediante a venda dalgunhas xovencas a outras ganderías pero “o problema do mercado das xovencas é que custa moito crialas e usas seme caro pero moitas veces esas cousas non son despois valoradas”, lamenta Emilio, polo que prefire optar pola produción cárnica. Cruces cárnicos de wagyu A utilización xeneralizada de seme sexado, combinado coa realización de probas xenómicas para detectar aqueles animais con maior potencial, permitiu a esta explotación asturiana revalorizar a venda de tenreiros mediante a inseminación con cruces cárnicos naquelas vacas de menor nivel xenético. “Temos un acordo con Campoastur para poñer wagyu. Deixamos de poñer azul belga e imos empezar a inseminar con esta raza xaponesa. Eles vannos a levar todos os tenreiros, tanto machos como femias”, explican.

Deixamos de poñer azul belga porque os partos complícanse e as vacas baixan á produción de leite

Unha das vantaxes do cambio de raza é a maior facilidade de parto. “Os cruces con azul belga en vacas frisoas teñen varios problemas: o primeiro é que moitas veces os partos son difíciles e complícanse e o segundo é que hai estudos contrastados que din que as vacas inseminadas con belga minguan a produción de leite. En cambio, os tenreiros cruzados de wagyu son moito máis pequenos e non dan eses problemas”, argumenta. Desconxestionar as instalacións A produción media do rabaño de Casa Manolón SC oscila ao longo do ano entre os 37 e os 40 litros por vaca. “Depende un pouco dos días abertos, que nos adoitan cadrar máis no verán, onde a maiores hai unha baixada de produción pola calor”, recoñece.

A produción media oscila entre 37 e 40 litros ao longo do ano, cun 3,70% de graxa e un 3,40% de proteína

Na primavera e inverno son as épocas nas que alcanzan mellores niveis de produción, que esperan mellorar tamén co traslado dunha parte do gando á nave nova. “Temos moita concentración de animais actualmente no establo de produción e ao desconxestionalo esperamos que a produción aumente”, indica. O ano que vén “ou cando se poida, tal como se están poñendo as cousas”, matiza Emilio, pretenden reformar tamén a parte máis antiga da nave de produción, construída en 1999 e ampliada en 2006, para aumentar o tamaño dos cubículos, en busca dunha maior comodidade para as vacas.

Hai que facer os cubículos en función das vacas que tes; é coma se fas un garaxe para un Clío e metes un Q5

Na nave nova puxeron cubículos flexibles e serán un test que lles sirva para decidir se os poñen tamén nesoutra parte que pretenden reformar, avanza. “Ao principio iamos poñer cubículos de ferro, que valían antes do verán a 90€ a unidade, pero de súpeto subiron a 150€ e puxéronse ao mesmo prezo que os de plástico, por iso os puxemos. Así sérvennos tamén a modo de proba e o ano que vén cando reformemos os cubículos da outra nave xa saberemos como funcionan e se vale a pena poñelos ou non”, argumenta. Ventilación e claridade Na construción da nova nave puxeron tamén moita énfase na ventilación. “As vacas senten moito a calor e no verán notamos caída de produción e de fertilidade. Por iso gústanos incidir na ventilación. Arturo, de Cimpro, que foi quen deseñou a nave, aconsellounos facer a nave máis alta que a xa existente, índonos á altura máxima que puidemos, de 6 metros nos laterais, e introducir unha apertura de 1 metro no teito cunha pendente do tellado do 15% para incentivar o efecto cheminea”, destaca.

As vacas senten bastante a calor e no verán notamos caída de produción e de fertilidade

A amplitude dos cubículos é outro dos factores destacados. Teñen 1,30 metros de centro a centro e 3 metros de longo por vaca. “Queriamos meter a máxima comodidade posible para poder ter vacas duradeiras independentemente do tamaño do animal. A min gústanme as vacas grandes, creo que comen máis e producen tamén máis. E para poder telas o que hai que facer é deseñar os cubículos acordes ás vacas que tes. É coma se fas un garaxe para un Renault Clío e queres meter un Audi Q5, podes metelo, pero vas rozalo por todos os lados; pois aquí é o mesmo”, compara. Recriar na propia explotación A nova nave de Casa Manolón está dividida en varias partes. Unha delas será destinada a recría. Por falta de espazo esta gandería asturiana envía desde hai dous anos ás súas tenreiras con 2 ou 3 semanas de vida ao Rancho Las Nieves, en Zaragoza, do que regresan 2 meses antes de parir. Pero a intención a partir de agora é recriar o 50% dos animais na propia granxa e manter o outro 50% externalizado como ata o de agora. “Queremos empezar a recriar máis nós aquí. A idea é mandar 80 tenreiras ao ano ao Rancho e facer outras tantas nós aquí”, explica Emilio.

Non me gusta apuralas, gústame que as xovencas cheguen ao parto ben desenvolvidas

As tenreiras que non viaxan a Zaragoza son destetadas con 3 meses e inseminadas aos 14 ou 15 meses. “Estivemos inseminando un pouco antes, con 13, pero a min non me gusta apuralas tanto, gústame que cheguen ao parto ben desenvolvidas”, indica. Zona de preparto en cama quente Outra parte do novo establo está destinada ás vacas secas, cunha área de cubículos na teñen previsto usar compost procedente da planta de Navia e outra zona de cama quente de palla para o lote de preparto, ao que os animais pasan 15 días antes de parir.

Nas vacas secas usarán compost procedente da planta de biogás de Navia, onde van empezar a enviar o xurro para o seu tratamento

Nos cubículos da zona de produción usan carbonato con serrín, debido a que van empezar a enviar o xurro producido na explotación á planta de biogás de Navia, xestionada na actualidade por Central Lechera Asturiana, e onde non está permitido o uso de area nos cubículos. “Nós aquí temos pouca superficie e non temos terras suficientes para botar todo o xurro que xeramos. Agora o que facemos é abonar as nosas fincas e o que nos sobra vén buscalo algún veciño que ten gando de carne. Só 50 hectáreas de superficie Casa Manolón foi gañando tamaño nos últimos anos, pero o aumento no número de cabezas non foi acompañado dun incremento similar da superficie agraria para produción de forraxes, polo que se ve obrigada a comprar gran parte dos insumos cos que alimentar ás súas vacas.

Cubrimos só o 30% das nosas necesidades con forraxes cultivadas por nós, o resto é comprado, o que nos disparou os custos de alimentación

“Aquí nós temos que compralo case todo. Sementamos unhas 20 hectáreas a millo e o resto, unhas 30, está a pasto permanente. Con iso cubrimos ao redor do 30% das nosas necesidades de alimentación e o resto é todo comprado”, recoñece. “Eu necesitaría sementar 60 hectáreas de millo para as vacas que teño pero para poder facerme con 60 hectáreas válidas tería que xuntar a superficie aproveitable de tres parroquias porque nin co que hai nesta e a do lado chegaría a esa superficie. Terreo agrícola aproveitable aquí hai moi pouco. As leiras son moi pequenas, moi pendentes e malas de traballar, para cultivos de millo non se adapta”, explica. Compra de 1.200 toneladas de millo para silo Este ano compraron un millón douscentos mil quilos de millo forraxeiro para ensilar, a metade procedente da zona asturiana de Otur e a outra metade de León. Desta forma os custos de alimentación son máis caros. “Aquí cústanos máis producir un litro de leite que noutras zonas e notamos moitísimo a escalada de prezos das materias primas”, admite.

Cunha subida de 20€ en tonelada, tiveron que gastarse 24.000 euros máis na ensilaxe do millo

O traballo agrario adoitan encargalo a empresas de servizo. “Podemos facer algún traballo puntual, pero non é habitual, nós centrámonos no gando. Coa alimentación e o muxido xa se che leva boa parte do día”, indica.

A gandería é atendida por 5 persoas: Emilio, a súa muller Mónica e tres empregados

Muxen nunha sala de 2x9 puntos en forma de espiña de peixe. Fano dúas veces ao día, ás sete da mañá e ás sete da tarde, e cada muxido lévalles tres horas e media, aínda que están a barallar pasarse a tres muxiduras diarias. “É unha decisión difícil, porque é un tema complicado en canto ás quendas de traballo e se se fai hai que facelo moi ben”, di. Dispoñen de carro mesturador propio, que acaban de renovar, incorporando un autopropulsado, o que lles facilita a elaboración das distintas racións. “Ás de leite agora facémoslles dúas veces ao día e temos tamén un arrimador automático de GEA, son dúas cousas que notamos cun aumento na produción, motivado por un maior consumo e inxesta por parte das vacas”, explica.

A min gústanme as vacas grandes, creo que comen máis e producen máis

Os animais en produción están a comer nestes momentos 22 quilos de silo de millo, 4 quilos de silo de raigrás, 3 quilos de alfalfa ensilada, 3,5 quilos de alfalfa en rama e 14,5 quilos de concentrado, elaborado a base dun núcleo que lles serve ASA e fariña de millo.

 “O prezo actual do leite é insuficiente para os custos que temos”

Casa Manolón SC entrega a súa produción de leite a Central Lechera Asturiana, que anunciou unha revalorización do prezo pagado aos seus gandeiros socios en Asturias, pero aínda así Emilio asegura que o actual incremento desorbitado dos custos de produción segue poñendo en xaque o futuro de moitas granxas. “O prezo actual do leite é insuficiente para os custos que temos. O leite tería que incrementar aínda máis o seu prezo porque senón é moi difícil aguantar. E aquí non hai outra cousa, o día que desaparezan as vacas hai que coller as maletas e marchar”, sentenza Emilio.

Aquí non hai outra cousa a que dedicarse, ou o leite ten un valor que nos permita seguir producindo leite ou teremos que coller as maletas

Por iso, di, “a min dóeme que o leite non teña un valor que che permita vivir dignamente, porque con iso estás a dar vida a estas zonas, e sen embargo, tanto o leite como a carne son produtos banalizados”, quéixase. Encarecemento de materias primas e materiais “Notamos moitísimo o incremento de prezos das materias primas, unha barbaridade. O custo de alimentación por vaca está hoxe en 7,25€/día, iso só de comida, sen contar todos os demais gastos”, detalla Emilio, que prevé que a situación empeore no principio do ano.

O custo de alimentación por vaca sitúase nestes momentos en 7,25€/día e prevese que siga subindo en xaneiro

Pero a maiores dos custos de alimentación do gando, outros gastos como o combustible ou a factura eléctrica tamén aumentaron. Do mesmo xeito que o custo dos materiais, que encarece notablemente as obras de mellora no establo.

O peor é a incerteza, porque non sabes o que vai pasar en 3 ou 6 meses

“Pechamos a contratación da nave nova en febreiro. Nese momento xa empezaban a subir os materiais, pero despois disparouse todo. Entre a cuberta de panel sándwich e a estrutura metálica da nave hoxe serían uns 60.000 euros máis. Se esta situación me colle hai un ano seguramente non a fixese”, admite. Traballan habitualmente con empresas galegas A encamadora, que colocan na pala telescópica, é de Corbar Maquinaria, de Sarria Emilio confiou a montaxe da nave, construída con estrutura metálica, a Comeg, a empresa de Monforte de Lemos, da que destaca a súa profesionalidade. Casa Manolón recurre tamén a empresas galegas para comprar maquinaria, como é o caso da encamadora, comprada a Corbar, de Sarria.

O sector non evolucionou en Asturias como o fixo en Galicia; ter un mellor prezo de leite fixo que non nos esforzásemos en mellorar

A falta de empresas especializadas en Asturias, considera Emilio, débese á falta de desenvolvemento do sector produtor nos últimos anos, contrariamente ao que ocorreu en Galicia, asegura. “Eu vexo que a produción de leite en Asturias non evolucionou como o fixo noutras zonas e o sector quedouse un pouco atrasado. Ter un mellor prezo fixo que os gandeiros non nos esforzásemos en mellorar para ser máis eficientes porque os números daban, pero en Galicia, por exemplo, as ganderías tiveron que aumentar o seu volume de produción e a súa eficiencia produtiva porque as súas marxes eran menores”, razoa.

Hai unha burocracia tremenda que te machuca á hora de tramitar calquera permiso

Outro hándicap á hora de facer obras de ampliación e mellora das instalacións, este seguramente compartido a ambos os dous lados do río Eo, son as autorizacións e a lentitude na tramitación por parte das Administracións públicas. “Cumprir a lei si, iso está ben, pero hai unha burocracia tremenda que te machuca, é desesperante, máis dun ano de permisos. Din que hai que dar vida aos pobos, pois que faciliten as cousas aos que quedamos, polo menos que non che poñan pedras no camiño. Empecei no 2016 a facer o estudo ambiental para esta última ampliación e veume aprobado hai tan só dous meses”, relata.

Este xoves tivo lugar no Miradoiro de Barangón, no concello de Ribeira de Piquín, un acto divulgativo do Grupo Operativo FORESCELTA, despois da resolución definitiva da Convocatoria de Proxectos de Innovación do Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación, para o desenvolvemento do proxecto Xestión de precisión en extensivo de Gando Porcino do Tronco Celta en bosques caducifolios IberoAtlánticos. A continuación, o acto trasladouse á casa consistorial de Vegadeo, dado que no proxecto participan concellos galegos e asturianos das dúas beiras do río Eo que buscan fomentar a recuperación da raza autóctona porcina e a súa cría en extensivo como xeito de control da maleza nos montes. 

A iniciativa está dotada con máis de 500.000 euros dentro da convocatoria para proxectos de innovación do Ministerio de Agricultura

O proxecto está dotado con máis de 500.000 euros, destinados á execución de estudos innovadores no manexo das razas porcinas do tronco celta en extensivo, mediante o uso de sistemas automatizados e dixitalizados, pretendendo contribuir á recuperación e mantemento destas razas, así como á limpeza forestal dos montes a través dun sistema alternativo que permita controlar o gando en liberdade. Fomento da cría de porco celta en Concellos das dúas marxes do río Eo O Grupo Operativo FORESCELTA, de ámbito suprarrexional, está liderado pola Asociación para el Desarrollo del Territorio Interregional ubicado en el entorno del río Eo (INTEREO) e inclúe como membros á Axencia Galega da Calidade Alimentaria (AGACAL), ao Servicio Regional de Investigación y Desarrollo Agroalimentario de Asturias (SERIDA), á Fundación Centro Tecnológico da Carne (CTC), á Asociación de criadores de Gochu Asturcelta (AGCA), á Asociación de criadores da raza porcina Celta (ASOPORCEL), á Asociación de Propietarios Forestales do Occidente de Asturias (ASFOROCAS) e ao Monte Veciñal en Man Común do Carballo, en Friol.

O coordinador científico do proxecto é o investigador do AGACAL Javier Silva

Ao acto asistiron o director da área de agricultura e pesca da Delegación do Goberno central en Asturias, Enrique Rodríguez Nuño, o alcalde do Concello de Ribeira de Piquín e responsable da área de Recursos Sostibles da Deputación Provincial, Roberto Fernández Rico, representantes do grupo operativo FORESCELTA (InterEo, AGACAL, CTC, ASOPORCEL, ASFOROCAS, ACGA e SERIDA) e propietarios das parcelas de Ribeira de Piquín onde se vai levar a cabo o proxecto.

Lorenzo, Genma, Sergio e Iván na nave de produción da gandería xunto ás súas vacas Procross Lorenzo Fernández García leva toda unha vida muxindo vacas. "Empezamos a muller e eu no ano 1986 con 2 vacas", conta. El xa se xubilou, pero Genma Rodríguez Pérez segue en activo. Hoxe a granxa ten 300 cabezas totais, unhas instalacións modernas e o relevo xeracional asegurado. Sergio e Iván, os dous fillos do matrimonio, decidiron continuar coa gandería. Contar cun tipo de gando máis rendible foi clave na súa decisión. No ano 2016 Gandería Milhombres decidiu apostar polos cruzamientos e aquela decisión foi un revulsivo na granxa. "Eu nunca pensei medrar tanto en tan pouco tempo. Isto con holstein sería imposible", afirma Lorenzo.

O día que vexa saír á última frisoa pola porta serei o gandeiro máis feliz do mundo

Con décadas de experiencia producindo leite, Lorenzo destaca a facilidade de manexo do gando procross. "Vaca frisoa que pare, vaca que hai que operar ou que non se levanta. Coas procross nada disto pasa. Paren soas e non dan ningún problema. Só mandamos dúas desde que empezamos con elas. Non hai cor, así é doado medrar. Só nos quedan 14 holstein puras, pero teño ganas de despedilas a todas. O día que vexa saír á última frisoa pola porta serei o gandeiro máis feliz do mundo", remarca. Animais trihíbridos Becerras Procross de terceiro cruce, tras completar a rotación entre frisón, montbeliard e rojo sueco En 2016, cansado da fraxilidade das súas vacas e tras visitar outras ganderías que levaban tempo apostando polos cruzamentos, Lorenzo decidiu incorporar á súa cabana de gando as primeiras xovencas cruzadas. "Compramos en Huesca e en Portugal e empezamos tamén a inseminar as nosas vacas con rojo sueco e montbeliard. Completamos xa o ciclo de rotación e estamos empezando a poñer xa outra vez frisón", detalla.

As primeiras xovencas cruzadas que compraron procedían de Huesca, dunha gandería con 600 vacas procross en produción, Explotacións Ganabar SL, situada en Sangarrén

"De todos os cruzamentos, co que máis contento estou é co terceiro cruzamento, o de montbeliard con vermello sueco. Cada raza achega os seus aspectos positivos e o resultado final vese ao completar a rotación. Aquí hai primeirizas de roja sueca con 62 litros", conta. Seme sexado e cruces cárnicos Machos de raza Inra, un cruce cárnico que aplican ás vacas de máis de dous partos grazas ao excedente de recría Gandería Milhombres insemina todas as súas xovencas con seme sexado. "Eu non regateo no prezo do seme, quero touros bos", indica. Ata o de agora usaban toda a recría que xeraban para medrar en número de cabezas, pero neste momento xa completaron a capacidade das instalacións e a menor taxa de reemprazo necesaria do gando procross fai que lles sobren becerras.

Eu non regateo no prezo do seme, quero touros bos

Por iso, nas vacas de segundo parto usan seme convencional no canto de sexado e a partir do terceiro parto inseminan con cruces cárnicos. "Poñemos Inra porque non temos sitio para recriar tanto, pero se tivese espazo para recriar tenreiras procross non poñería Inra, porque neste momento hai moita venda de tenreiras cruzadas e déixanme máis diñeiro", indica. Nave alugada para a recría As xovencas dispoñen dun establo, alugado a unha gandería próxima, cun patio ao que poden saír O rápido crecemento en número de cabezas e a mellora na fertilidade que tamén lles achegaron os cruzamentos, fixeron que as instalacións dedicadas á recría quedasen pequenas en pouco tempo. Por iso alugaron o establo a unha gandería veciña que pechara e abandonara a actividade para albergar ás xovencas.

Aquí no pobo só quedamos dúas ganderías en activo

"As tenreiras cando nacen témolas aquí, no establo vello, e ao cumprir os 7 meses levámolas para a nave que temos alugada, onde as inseminamos e completamos a recría. Volven para aquí próximas ao parto", explica Lorenzo. Nestas instalacións alugadas á gandería Bígaro cábenlles 50 animais. Inseminacións programadas Inseminan ás xatas cruzadas con seme sexado entre os 13 e os 14 meses Ademais do establo, as xovencas dispoñen dun anaco grande de terreo para saíren e entraren cando queren, pero aínda así a capacidade dispoñible está habitualmente ao completo. "Se botásemos seme sexado a todo necesitariamos o pobo enteiro", bromea Lorenzo en relación á fertilidade procross.

O veterinario aquí vén pouco, só a facer reprodutivo, porque con este gando non temos enfermidades nin problemas metabólicos

Tamén destaca o maior crecemento das tenreiras cruzadas, que alcanzan antes a condición corporal necesaria para a súa primeira inseminación. "Nós aos 13 ou 14 meses inseminamos. Pero non o facemos nós, senón que veñen veterinarios, así que facemos todo con reprodución programada e con moi bo resultado", conta. Novas instalacións para vacas en produción A nave de produción, construída fai 7 anos para 200 animais, destaca pola súa altura, ventilación e claridade Hai 7 anos Gandería Milhombres optou por construír un establo novo para poder seguir medrando. Tiñamos 90 vacas en muxido pero traballabamos moi incómodo. Nese momento incorporáronse os dous fillos do matrimonio, Sergio e Iván, aínda que o incremento da rendibilidade que lles supuxo a aposta polo gando cruzado foi un factor determinante na súa decisión.

A explotación ten o relevo asegurado. O aumento de rendibilidade tras pasarse aos cruzamientos foi un factor determinante que animou aos fillos do matrimonio para quedar na granxa

"Dígoo de corazón, se eu teño que volver ás frisoas pecho", di Iván. Animado polo aumento de rendibilidade da granxa optou xunto ao seu irmán por modernizar tamén a sala de muxido. "Era terceiromundista onde muxiamos; desde que viñemos para aquí non volveu haber outra mamite", afirma. Sala no canto de robots Sergio e Iván decantáronse por unha nova sala de 2x12 puntos no canto de instalar os robots de muxido para os que fora deseñada na nave construída en 2014. "O establo está preparado para poñer os robots, pero os fillos non queren saber nada de robots, prefiren sala. Agora nesa zona que quedou reservada para os robots imos ampliar a cornadiza e facer 14 cubículos máis", explica Genma.

Se unha explotación non vive con 200 vacas tampouco vive con 500

É esa, por agora, a capacidade máxima que prevén alcalzar, unhas 210 vacas en muxido, porque opina Lorenzo, "se unha explotación non vive con 200 vacas tampouco vive con 500". Sergio e Iván ven sen embargo nos robots un factor limitante á hora de seguir crecendo. "Agora mesmo, coa sala nova que puxemos, pódense muxir tranquilamente 250 vacas, mentres que cos robots, se quixesemos crecer, cantos robots necesitariamos poñer? Ademais de que os mantementos e reparacións son moito máis caras", afirman. Socios fundadores de Central Lechera Asturiana Imaxe do tanque vertical, instalado por Central Lechera ao carón do edificio da nova sala de muxido A maiores da nova sala, posta en funcionamento fai só un par de meses, a explotación incorporou un tanque vertical de leite da marca GEA. Instaloullo, sen custo algún para a gandería, Central Leiteira Asturiana, á que pertencen como socios fundadores, para poder así acoller o incremento de produción da granxa.

Se cobrasen en Galicia o leite coma nós, as ganderías duplicarían produción

Están a cobrar o leite a un prezo final de 39 céntimos. "Se cobrasen en Galicia coma nós, as ganderías duplicarían produción", di Lorenzo. Situada no occidente asturiano, Gandería Milhombres ten moita relación con Galicia. "Compramos moitas cousas en Galicia, como a maquinaria e moitas subministracións. O sector lácteo está a modernizarse máis en Galicia que en Asturias e hai máis oferta", destaca. O 50% do establo son xovencas Xovenca procross recén parida con 24 meses co seu xato cruzado de rojo sueco con frisón con factor pasiego A produción media por vaca sitúase nesta explotación en 35 litros a dúas muxiduras, cun 3,67% de graxa e un 3,43% de proteína. "Baixamos algo á graxa porque estamos muxindo neste momento moitas primeirizas, o 50% do que muximos son xovencas", explican.

As vacas cruzadas teñen máis corpo e aguantan mellor a condición corporal; cando haxa que mandalas ao matadoiro deixarán o triplo que as frisoas

Con todo, esperan recuperar os niveis de graxa e proteína grazas á maior achega de sólidos do gando procross, do que destacan tamén o seu mellor mantemento da condición corporal ao longo da lactación. "Estas vacas teñen máis corpo que as frisoas e aguantan máis tanto a produción de leite como a súa condición corporal. Esa é tamén outra vantaxe, xa que cando haxa que mandalas ao matadoiro deixarán o triplo que as frisoas", destaca Lorenzo. Relevo asegurado Sergio e Iván preferiron instalar sala de muxido, malia que o establo fora deseñado para robots Insiste tamén na menor incidencia de problemas de patas na granxa co gando cruzado. "Coxeiras nas procross, por exemplo, non hai ningunha, non hai comparación, aínda que esta tempada co formigón acabado de botar e o raiado dos corredores tivemos algún caso", recoñece. Ao saír da sala de muxido, as vacas pasan por un baño de patas, aínda que os casos de dermatites son practicamente nulos.

Cambiaron os cubículos de area por camas de colchoneta e van instalar unha amamantadora

Entre os cambios que fixeron recentemente atópase tamén a substitución da area dos cubículos por camas de colchoneta. "Tiñamos area, pero non nos convencía porque para o pozo é malo, así que decidimos poñer colchonetas. Pero para poder poñelas tivemos que suplementar os cubículos", detallan. As próximas melloras serán a substitución do sistema de automatización da arrobadeira e a instalación dunha amamantadora para alixeirar o traballo de alimentación das tenreiras. O aumento de rendibilidade da granxa e o feito de que haxa relevo asegurado na explotación animan a facer este tipo de investimentos en mellora e modernización das instalacións. Acabar cos prexuízos Vacas procross na sala de muxido 2x12 da marca GEA instalada hai dous meses nesta gandería de Navia Tras 40 anos producindo leite, Lorenzo anima tamén a outros gandeiros a "abrir os ollos" e non aferrarse a prexuízos sobre outras razas diferentes á holstein. "Cando empecei a facer os cruces nas miñas vacas algún gandeiro dicíame que estaba tolo, pero agora ven as xovencas e convéncense", di.

A min nunca me gustou que me mandasen; por iso me fixen gandeiro

O mesmo pide que fagan as asociacións de frisoa e de control leiteiro. "Nós estabamos en Ascol, o control leiteiro de Asturias, pero cando empezamos coas procross botáronnos porque non eran frisoas puras. Agora deixábannos entrar outra vez, pero xa non queremos. A min nunca me gustou que me mandasen; por iso me fixen gandeiro", afirma.

50 hectáreas a millo en terreos a nivel do mar e con producións de até 70.000 quilos

Parque de maquinaria de Gandería Milhombres, que inclúe dúas colleitadoras e carro mesturador Gandería Milhombres está situada no Aspra, na parroquia de Andés, a só 3 quilómetros do centro urbano de Navia e a menos dun da praia do Moro. Por iso, a competencia urbanística encarece o prezo da terra na zona. "Aquí estanse vendendo moitas leiras para facer chalés, iso sobe o prezo e é competencia para nós. Estanse chegando a pagar 500 e 600 euros por hectárea, aínda que nós temos rendas antigas e pola finca que máis pagamos son 300 euros por hectárea", indican.

Nós aquí podemos producir barato porque sacamos boa colleita de millo

Traballan unhas 80 hectáreas totais, das que sementan a millo 50. "Aquí é moi bo terreo e estamos a nivel do mar, así que, se chove algo, para sacar 70.000 quilos por hectárea non hai que matarse moito", destacan. As súas fincas están a nivel do mar e estas altas producións de forraxe permítenlles abaratar custos. "Nós aquí si que podemos producir barato, porque sacamos boa colleita de millo e iso permítenos aforrar en concentrados e mitigar a carestía do penso", razoan. Traballo agrario A ración das vacas inclúe silo de millo, silo de herba e penso. Comen máis de 50 quilos diarios A explotación é practicamente autosuficiente en maquinaria, cun parque amplo que inclúe dúas colleitadoras ou un carro mesturador que acaban de renovar. "Menos segar e aplicar herbicida ao millo, o resto facémolo todo nós, incluída a sementeira e a ensilaxe", explican.

Eu penso que as vacas e as tenreiras teñen que comer a discreción; eu para que pasen fame non as teño

A ración diaria das vacas en produción inclúe 25 quilos de silo de millo, 18 de silo de herba e 12 quilos de concentrado máis corrector. Para as xovencas fan outro carro todas as mañás con silo de millo, silo de herba, palla e penso. Non escatiman en cantidades, pois prefiren unha alimentación abundante. "As nosas vacas comen 50 e pico quilos de ración ao día. Eu penso que as vacas e as tenreiras teñen que comer a discreción; eu para que pasen fame non as teño", afirma Lorenzo.

• Reportaxe elaborada por Campo Galego coa colaboración comercial de Global Genetics

O pasado día dous de xullo a asemblea de Central Lechera Asturiana-SAT elixiu ao gandeiro Alberto Álvarez Rodríguez como novo presidente para os próximos 6 anos. A súa elección foi practicamente por unanimidade -90 votos a favor de 92 compromisarios asistentes- para pilotar unha sociedade formada por unhas 1.100 gandarías de vacún de leite de Asturias que son propietarios de Corporación Alimentaria Peñasanta (CAPSA), a maior cooperativa láctea española, propiedade de marcas de leite como “Central Lechera Asturiana”, “Larsa”, “ATO” ou a queixería recentemente adquirida “Flor de Burgos”. Falamos con este enxeñeiro de montes de formación e gandeiro de profesión sobre o presente e o futuro desta SAT cuxos orixes se remontan ao ano 1967, cando un grupo de gandeiros asturianos uníronse para comercializar e darlle valor ao leite. Hoxe logran os mellores prezos en orixe de España para as súas explotacións socias, pero non sempre foi así... -Acabas de ser elixido fai escasas dúas semanas novo presidente de Central Lechera Asturiana SAT, Como asumes esta responsabilidade? Asumo este mandato cunha gran responsabilidade, polo gran compromiso que representa tanto para os socios como para o conxunto da sociedade. E como non, con moita ilusión e ganas de traballar. -Como é a Central Lechera Asturiana SAT que recibes: número de gandarías socias, distribución xeográfica, facturación..? A SAT é unha sociedade con máis de 50 anos de historia. Actualmente temos unha estrutura societaria de socios activos e que xa non manteñen a actividade agrogandeira pero que seguen vinculadas á SAT que suma un total duns 7000 socios. En canto a volumes de facturación estamos nun modelo de integración vertical no que está integrada Corporación Alimentaria Peñasanta Sociedad Anónima (CAPSA), que é o noso motor industrial e comercial e que sen dúbida contribúe á posta en valor da nosa marca “Central Lechera Asturiana”. En conxunto, en SAT Central Lechera Asturiana alcanzamos un volume de facturación no ano 2019 da orde de 720 millóns de euros.

“Ao redor da metade do leite que procesa CAPSA procede de gandarías socias de Central Lechera Asturiana”

Por outra banda, o grupo CAPSA procesa anualmente uns 900 millóns de litros de leite, procedente tanto de gandarías socias de Central Lechera Asturiana SAT, como doutras granxas non socias que abastecen do leite que nós non podemos producir. -Compatibilizas a presidencia con outras responsabilidades como conselleiro do Consello de Administración de CAPSA, o brazo industrial de Central Lechera Asturiana, e coa túa propia gandaría, La Soledad SC, en Santullano de Tineo Como é a túa explotación? Son socio da gandaría familiar desde o ano 1998, despois de finalizar os estudos de Enxeñaría de Montes no Campus de Lugo. Trátase dunha granxa familiar, cunha produción duns 600.000 litros ao ano, e na que colabora tanto a miña muller como a miña nai e que está situada nuns dos municipios con máis produción de leite de Asturias como é o de Tineo. -Cales son os retos asumes para a túa presidencia durante os próximos 6 anos? O obxectivo segue sendo dar rendibilidade e estabilidade ao socio gandeiro. Para iso seguiremos pondo en valor a nosa orixe, a nosa cultura e valores para dar futuro ao gandeiro, fortalecer a SAT e mellorar a calidade de vida dos socios no posible. -CAPSA é hoxe en día a principal industria láctea de capital español e de base cooperativa. Canto do leite que procesa procede das gandarías socias de Central Lechera Asturiana? Da orde da metade do leite que procesa CAPSA é de socios de Central Lechera Asturiana SAT. -Como está a situación dos prezos para os gandeiros de Central Lechera Asturiana e como se prevén para este ano? Este ano prevemos certa estabilidade de prezos, a pesar da situación de crise sanitaria e económica que se vive. Dentro de Central Lechera Asturiana temos unha diferenciación positiva de prezos respecto doutras gandarías, motivado polo modelo de integración vertical que temos. A nosa participación na actividade comercial e industrial ten importantes resultados que se trasladan en última instancia aos socios que compomos a SAT.

“As gandarías de Central Lechera temos un prezo sobre un 10% superior á media española”

En canto ao prezo en concreto que perciben os nosos gandeiros socios, estamos entre un 8 e un 10% por riba do prezo medio do leite en España, segundo os datos publicados polo FEGA. -Nos últimos anos CAPSA-Central Lechera Asturiana converteuse na segunda industria láctea en volume de recollida en Galicia, onde tamén son propietarios de LARSA, e moi preto de LACTALIS. Porén, os gandeiros galegos cobran un prezo de varios céntimos por baixo da media dos de Asturias e non se lles permite ser tamén socios da SAT. Como valora esta situación? Contemplan algunha opción de incorporalos como socios? A SAT é un modelo exemplar de integración vertical e é certo que agora mesmo temos unha diferenciación positiva de prezos do leite para os socios. Non obstante, hai que ter en conta que durante moitos anos, mesmo en Asturias, as diferenzas de prezos para os socios de Central Lechera era negativa e cobrabamos menos polo leite que outras granxas. Os socios fixemos nestes anos un importante esforzo de capitalización da nosa sociedade e, afortunadamente, as políticas seguidas a nivel industrial e social por parte de CAPSA fortaleceron a nosa sociedade, de forma que agora estamos a recoller os froitos do esforzo dos nosos predecesores. É certo que temos menos gandeiros activos, do mesmo xeito que en todo o mundo, pero neste 2020 imos recoller máis leite dos nosos gandeiros socios en comparación a todos os anos anteriores, e alcanzar as 450.000 toneladas. En canto á incorporación de novas gandarías socias doutras comunidades nas que opera CAPSA como Galicia, no ano 2010 abriuse unha xanela de crecemento de socios e unha vez satisfixeron os obxectivos pechouse. Isto non quere dicir que non se abra de novo de cara ao futuro. Neste momento das 1100 gandarías activas que agrupa Central Lechera Asturiana SAT, soamente 13 están en Galicia e 1 en Cantabria, o resto todas en Asturias. -Central Lechera Asturiana SAT é un dos poucos exemplos en España de éxito dos gandeiros á hora de asociarse para comercializar e darlle valor ao seu leite. Cales cres que foron as claves deste éxito do asociacionismo gandeiro asturiano? A orixe de Central Lechera Asturiana SAT foi nunhas circunstancias de crise absoluta de prezos do leite e iso permitiu aos socios gandeiros centrar máis os obxectivos. Co paso dos anos, houbo unha aposta clara pola innovación, a calidade e a diferenciación, tanto en packaging do leite líquido como no resto de produtos. Este esforzo de capitalización de CAPSA por parte dos socios de Central Lechera Asturiana SAT permitiu que hoxe sexamos un modelo de éxito.

 “Durante anos os gandeiros de Central Lechera cobramos menos que o resto, pero grazas ao noso esforzo de capitalización e a un liderado e obxectivos claros hoxe estamos na parte alta”

Tamén axudou a existencia dun liderado claro e uns obxectivos comúns para todos os socios, o que contribuíu a fortalecer Central Lechera Asturiana. Houbo neste proceso moitos momentos amargos e ao final conseguiuse saír diso fixando uns obxectivos comúns. O valor inicial achegado polos gandeiros socios no ano 1968 foron 10.000 pesetas, pero ao longo de todos estes anos e a día de hoxe seguimos facendo un esforzo de capitalización da sociedade. Así, parte do prezo que percibimos sigue destinándose para capitalizar a nosa sociedade. En concreto, unha porcentaxe da produción de leite que entregamos vai destinada a darlle músculo financeiro á SAT -Na Península Ibérica as dúas principais industrias lácteas de capital autóctona son propiedade dos gandeiros: CAPSA e LACTOGAL. Como é a cooperación entre ambas para competir coas grandes multinacionais presentes en España e Portugal? A nosa relación con LACTOGAL é excelente. Con todo, por parte de Central Lechera Asturiana non temos en mente unha cooperación comercial con LACTOGAL, quizais de cara ao futuro poida haber intentos de cooperación, pero non a día de hoxe.

“Non temos en mente ningún proxecto de colaboración con LACTOGAL”

- Nos últimos meses realizastes investimentos para incrementar a capacidade industrial das plantas de Outeiro de Rei e Vilagarcía. Que plans tedes en Galicia? Prevedes seguir aumentando a recollida na comunidade? Galicia é unha comunidade con gandarías moi profesionalizadas, de forma que mantén o liderado como o primeiro produtor de leite en España. Seguiremos apostando e investindo nas nosas fábricas de Outeiro de Rei e de Vilagarcia e apostando pola marca Larsa. A nosa actividade en Galicia xa vén de lonxe, pois antes de que adquirísemos LARSA tivemos unha colaboración moi intensa con Leyma, onde fomos propietarios do 49%, e tamén dunha queixería na comarca de Ferrol. - Como é a relación coas dúas cooperativas lácteas galegas: Clun e Aira? Que consello lles darías desde unha cooperativa, como é a vosa, que leva moitos máis anos transformando e comercializando o leite dos seus socios? Todos debemos redobrar o noso compromiso de apostar polo sector e por que haxa relevo xeracional nas gandarías. Para iso, debemos esforzarnos en dignificar a vida dos nosos socios e mellorar a súa rendibilidade. Non me atrevería a darlles un consello, pero si insistiría en que é moi importante a aposta dos socios pola capitalización dos proxectos industriais das cooperativas. -Como ves o futuro das gandarías e da industria láctea en España dentro de 6 anos? Creo que cada vez será un sector máis valorado pola sociedade. Hai varios acontecementos que así o indican, como a estratexia “Da Granxa á Mesa”, presentada pola Comisión Europea e a crise sanitaria, onde se puxo de relevo que a produción de alimentos, e a de lácteos en particular, é estratéxica para o futuro dun país nun escenario de incerteza como o que vivimos.

"Aquí está o traballo de toda unha vida e de toda unha familia. Isto era unha explotación dos meus pais, no ano 81, cando me incorporei, había 8 vacas", lembra Manuel Álvarez, que aos seus 59 anos e co apoio do seu fillo e a súa nora segue á fronte desta gandeiría do concello asturiano de Tineo que se modernizou para afrontar con garantías o futuro. Pero Manuel é deses gandeiros vocacionais que cren que a tecnoloxía axuda pero non pode sustituír ás persoas e por iso mantén as dúas máximas coas que sempre guiou á súa explotación: confort para os animais e alimentación de calidade.

O confort das vacas non está reñido co confort dos gandeiros, proba diso son os robots

Esa é a clave, ao seu xuízo, da produción de leite. Por iso a nave primitiva coa que empezou hai 26 anos, e que segue hoxe en pleno funcionamento, foi reestruturada por completo nestes últimos anos, nos que reformou os cubículos e ampliou os patios. Algunhas obras foron para corrixir erros iniciais: "o peor investimento que fixen foi no seu día comprar xanelas e portas cando fixen a nave, gastei 2 millóns de pesetas e 10 anos despois xa sacara todas as portas e ventás", conta. "Antes non se tiña tanto en conta o confort e o benestar da vaca. Nós aquí buscamos ese confort para os animais, aínda que iso non está reñido co confort dos gandeiros, proba diso son os robots", afirma.

O peor investimento que fixen foi mercar no seu día portas e ventás cando fixen a nave, gastei 2 millóns de pesetas e 10 anos despois xa sacara todas as xanelas e as portas

As instalacións complétanse hoxe con outra nave de produción e instalacións para as vacas secas, de recente construción. "Non temos sitio para ter postparto, pero separamos ás primerizas do resto, contamos con dúas naves para leite e temos en cada unha un lote diferente, nunha nave primeirizas e na outra multíparas", explica. O establo principal foi construído en 1993 pero desde entón foi reformado en busca de maior confort para as vacas A énfase nos coidados, que son en moitos casos personalizados e adáptanse ás necesidades de cada animal, fai que logren lonxevidades importantes que mesmo aumentaron coa introdución dos robots de muxido na granxa. "En dous anos, desde que puxemos os robots, pasamos dunha media de duracón de 2,5 anos a 2,9", indica Manuel.

Coa introdución dos robots aumentaron a lonxevidade dos animais e contan con varias vacas en produción que pasan dos 100.000 quilos vitalicios

Baldomero Aneta Alan é a avoa desta gandeiría. Con case 13 anos e filla dun touro de monta, esta vaca vai polo décimo parto con máis de 130.000 quilos de leite producidos. "É o animal que máis produciu nesta granxa, goza de todos os privilexios e merece morrer na cuadra", afirma o seu dono. Coma ela, hai outras tres vacas centenarias na corte, que tamén pasan dos 100.000 quilos de produción vitalicia. Mercan 1.400 toneladas de millo Ensilaron en bolas parte do millo comprado para usalo no verán A segunda das premisas que Manuel busca na súa gandeiría é unha boa alimentación. "Eu quero forraxes de calidade porque dun bo millo e un bo raigrás a un mal millo ou un mal raigrás pode haber 3 litros diarios por vaca de diferenza na produción e o traballo e o resto de gastos son os mesmos", razoa. A ración de produción desta gandeiría contén 20 quilos de silo de millo, 14 de silo de raigrás, 1 quilogramo de palla, 8 de concentrado (máis o punteo do robot) e 2 de alfalfa. Para garantir a calidade da ensilaxe de millo que usan na ración en Baldomero SC optaron por mercar a materia prima.

Producir millo non é barato en ningún sitio e desta forma estamos asegurando a produción. Comprámolo por baixo de 6 céntimos/quilo

"Producir millo non é barato en ningún sitio e desta forma estamos asegurando a produción. Se o sementas non o aseguras", xustifica. "Aínda que o prezo oscila en función da produción que haxa ese ano, mércoo sempre por baixo de 6 céntimos o quilo", indica. O último ano compraron 1,4 millóns de quilogramos de millo, que trouxeron de Navia e da finca que Alimerka posúe en Villaviciosa. Foron un total de 60 tráileres que ensilaron na explotación, tanto en silos de gabia como tamén unha parte, a que non lles cabía na pila, en rolos. "Para o verán é mellor, porque non se quenta. O único problema é o custo. Foron uns 10.000 euros a maiores os rolos que fixemos este ano", explica. Silo de herba co 18% de proteína Introduciron animais de raza angus nas 30 hectáreas de pastos non cultivables que posúen Baldomero SC dispón dunha superficie total de 70 hectáreas de terreo, aínda que lles resultan insuficientes porque menos da metade son cultivables. "Que poidamos traballar só son 32 hectáreas, aínda que cunha chea de leiras. Levamos un pobo enteiro, Ese de San Vicente, pagamos renda a todos os veciños, e levamos moitas parcelas de monte de xubilados, pero atopar aquí base territorial mecanizable non é doado", asegura Manuel.

Renovamos 15 hectáreas máis ou menos todos os anos e pasamos tres días enteiros pechando para o xabaril

Esas características de minifundio e difícil orografía da súa superficie agraria fan que non sementen millo. "Non botamos millo porque para iso hai que ter fincas grandes. Botamos raigrás nas 32 hectáreas e renovamos cada ano a metade. Levantamos 15 hectáreas máis ou menos todos os anos e pasamos tres días enteiros pechando para o xabaril", explica. Maquinaria en común con outras 5 explotacións O ano pasado obtiveron 800 toneladas de raigrás co 18% de proteína, "que tamén vale diñeiro", afirma. "Se botas millo tes que sacrificar iso porque a leira que produce millo non produce ese raigrás", razoa. Esta explotación asturiana comparte a maquinaria con outras 5 gandeirías da zona a través de SAT Trébol, creada con esta finalidade. "Case todo o traballo agrícola facémolo nós, temos maquinaria en común entre 5 gandeiros", explica Manuel. "Iso permítenos ter máis maquinaria e reducir custos. Temos abonadora, sementadora e rolo e traballamos día e noite cando facemos a sementeira do raigrás, por exemplo", engade. O último tractor que mercaron en Baldomero SC ten oito anos e acumula xa máis de 8.000 horas de traballo. Con tres deses gandeiros que comparte maquinaria, Manuel quería montar tamén un centro de recría en conxunto, pero o proxecto non saíu adiante por non atopar un lugar idóneo no que facer as instalacións, así que "cada un de nós tivemos que buscarnos a vida pola nosa conta", di. Sen instalacións para a recría Logo de 15 días nos boxes as xatas son enviadas ao Rancho Las Nieves de Zaragoza A falta de instalacións para facer a recría na propia granxa empurrou a Manuel a externalizar esta parte do proceso de reemprazo necesario de animais da explotación. "Non temos instalacións para recría, non temos sitio para elas e dannos moito traballo. Por iso mandámolas ao Rancho Las Nieves de Zaragoza desde hai dous anos, porque senón teriamos que facer un investimento importante. A orografía aquí é complicada, só a cimentación da nave de produción de hai 20 anos custou máis que a nave enteira noutros sitios e coa nave de recría que necesitariamos agora igual. Por iso preferimos muxir un pouco máis e sacar desa forma para pagar a recría fóra", conta.

Teriamos que facer un investimento importante nunha nave para as xatas. Por iso preferimos muxir un pouco máis e sacar desa forma para pagar a recría fóra

Baldomero SC mantén nestes momentos 83 animais no centro de recría privado de Zaragoza. As tenreiras marchan con 15 días de vida, nos que extreman os coidados neonatais nos boxes ("limpar e desinfectar os boxes é fundamental cada vez que se saca un becerro", afirma Manuel) e regresan entre os 7 e os 7 meses e medio de preñadas para que dispoñan de 2 meses ata o parto para facer a adaptación en Tineo. Teñen un touro que usan como semental nas repetidoras Inseminan con sexado a todas as primeirizas e con azul belga ás vacas. "Miramos moito a facilidade de muxido porque co robot é básico. Unha vaca ou un touro duro de muxido penalizámolos. Estivemos moi xustos, ao límite da capacidade dos robots cando só tiñamos dous e non podiamos permitirnos o luxo de ter unha vaca que tarda 14 minutos en muxirse", argumentan. Contan ademais con semental para as repetidoras. "A min o touro é o animal que máis diñeiro me deixa cada ano, porque empreña todos os anos entre 12 e 14 vacas", razoa Manuel. Vacas secas: de pastoreo a ración Ata abril de 2018 Manuel tiña no pasto tanto ás xovencas como ás vacas secas. Dedicaba para iso 30 das 70 hectáreas de superficie das que dispón a gandeiría, aquelas que non serven para ser labradas. Pero ao empezar a enviar a recría ao Rancho Las Nieves tamén adoptou outra decisión a respecto das vacas secas, ás que construíu unha instalación para telas a cuberto.

As vacas pasan só 45 días secas e tes que alimentalas ben se queres ter leite. Desde que están con ración noto que paren mellor e teñen un pico de lactación máis alto

"Agora están poucos días secas, só 45 días, e tes que alimentalas ben se queres ter leite, por iso agora témolas con ración", explica. A súa alimentación inclúe 5 quilos de penso de preparto, 10 quilos de raigrás, 7 de palla e 2 de avea. Instalacións para as vacas secas, onde son alimentadas con silo de herba, palla, avena e penso de preparto Aínda que Manuel recoñece que "ter ás vacas secas no prado era moi fácil, pero agora están mellor e teñen máis capacidade de dixestión, noto que paren mellor e teñen un pico de lactación máis alto", afirma. Nas leiras que ata o de agora pacían as xovencas e as vacas secas mantén de momento dous lotes de recría ("deixei na casa dous grupos de becerras porque tiña algunha xersei e no Rancho Las Nieves penalízante se non medran segundo os índices que teñen, que son para frisoas", explica), algún cabalo de montura e animais de raza angus (tres vacas coas súas crías e tres machos cebados para bois). Son probas que está a facer, pero son 30 hectáreas de terreo e Manuel recoñece que non sabe aínda o que fará ao final con esas leiras.

"O robot funciona se funciona o gandeiro, e as amamantadoras igual"

Instalaron os dous primeiros robots fai dous anos debido á escaseza de man de obra Baldomero SC contaba ata fai dous anos cunha sala de muxido de só 7 puntos. Tiña 26 anos pero modernizárana. "Estaba ben, pero botaba todos os días 7 horas muxindo, eran moitas horas", admite Manuel. Así que optaron por substituír á súa vella sala por tres modernos robots de muxido, empurrados pola dificultade para atopar man de obra. "Tirámonos aos robots hai dous anos por falta de man de obra. Tivemos un empregado durante sete anos que vivía aquí coa súa muller porque lles poñemos casa e agora temos outro inmigrante senegalés co que tamén estamos moi contentos. Se o empregado vale hai que pagarlle, pero aínda así non atopas", lamenta.

Eu non quero medias de 35 litros co robot, esa media xa a tiña na sala, eu quero medias superiores a 40 litros co robot e con esa diferenza é coa que vas pagar o robot

Mamadou Ba é "coma un máis da casa", afirma Manuel. "Pero necesitaba outro coma el porque a subvención que recibimos para modernizar a granxa obríganos e porque, a verdade, fainos falta", insiste. Agora mesmo traballan na granxa Mamadou, Manuel, o seu fillo (que tamén se chama Manuel e que se incorporou en 2007) e a súa nora Lara. A súa filla Lorena vive en Oviedo e bota unha man as fins de semana e a súa outra filla, Sandra, que tamén estivo vinculada á explotación, agora vive en Menorca. A súa muller, Oliva, está xa xubilada. "Todos na familia, eu, a miña muller e os nosos tres fillos, estivemos vinculados á gandeiría. En Tineo hai vacas e pouco máis, do que vive este concello é das vacas e o día que se enche a vila é cando os gandeiros imos comprar", asegura Manuel, que reivindica o seu oficio, aínda que, admite, "unha cousa é que che guste e outra que sexa rendible". Desaturar os robots Como todas as gandeirías que incorporan robots de muxido, Baldomero SC tivo que facer fronte a un importante investimento que esperan rendibilizar cun aumento de produción motivado tanto polo incremento no número de animais como na súa maior produtividade individual. "Hai gandeiros que non logran sacar todo o rendemento ao robot porque o robot funciona se funciona o gandeiro e as amamantadoras igual. Eu non quero medias de 35 litros co robot, esa media xa a tiña na sala, eu quero medias superiores a 40 litros co robot e con esa diferenza é coa que vas pagar o robot", afirma.

Contan neste momento con 155 vacas en muxido pero a Consejería obrígaos a alcanzar as 170, para o que tiveron que instalar un terceiro robot

Fai seis meses instalaron o terceiro robot para lograr desaturar os dous que colocaron inicialmente. "Puxemos os robots hai dous anos coa idea de ter 130-140 vacas pero a Consejería de Agricultura do Principado fíxanos que temos que ter 170 vacas. Esa foi a razón pola que tivemos que poñer o terceiro robot. Non era a nosa intención medrar, pero obrígannos para poder xustificar a subvención do Plan de Mellora. A Administración baséase en criterios e táboas vellas e por máis que lles explicas que eses baremos de produción por vaca non son os de hoxe en día non che fan caso. Pouco sabe de vacas o que só as ve desde detrás dunha mesa de despacho", quéixase Manuel.

Ao saturar os robots baixas á produción porque o día ten 24 horas e non dá para máis. Cando tiñamos só 2 robots vendiamos menos leite con 150 vacas que con 135

Baldomero SC conta neste momento con 315 cabezas, 155 delas en muxido e están a aumentar ata completar o número de vacas esixido polo Principado no terceiro robot instalado, aínda que non queren sobrecargar as unidades de muxido, dada a súa experiencia. "Ao saturar os robots baixas á produción porque o día ten 24 horas e non dá para máis. Nós tiñamos 41 litros de media ao instalar os dous robots iniciais pero a medida que iamos aumentando animais fomos baixando produción ata chegar a 39 litros cando estabamos con 151 vacas en muxido en 2 robots. Vendiamos menos leite con 150 vacas que con 135 e para facer sitio tiñamos que secar a todas as vacas que baixaban de 25 litros", explica. Gran campioa nacional no ano 1999 en Silleda Manuel acode co seu gando a concursos morfolóxicos desde hai 30 anos. Comezou viaxando coas súas vacas cando a súa filla Sandra era pequena. "Gumersindo De la Riera é o técnico que leva alimentación e reprodución de toda a vida na nosa gandeiría e o foi o que nos iniciou nos concursos", lembra.

A base principal dunha gandeiría de leite é producir litros de leite, os máis posibles, e producilos o máis barato posible. Os concursos son un hobbie, aínda que para producir leite tamén necesitas un bo ubre e unhas boas patas

Aínda que ten claro que "a base principal dunha gandeiría de leite é producir litros de leite, os máis posibles, e producilos o máis barato posible" e que "os concursos son un hobbie", argumenta que "están relacionados tamén coa produción de leite porque unha vaca de concurso necesita un bo ubre e boas patas e para producir leite tamén, porque dese modo estás a asegurar máis produción e máis lonxevidade", razoa. Baldomero Aneta Alan, a avoa da granxa con 10 partos e máis de 130.000 litros producidos En 1999 Manuel logrou coa súa vaca Baldomero Tania Lee o título de Xovenca Gran Campioa Nacional no concurso celebrado en Silleda e fai tres anos acudiron a Italia onde gañaron unha das seccións cunha das súas tenreiras. Pero nesta gandeiría deixaron un pouco de lado nos últimos anos os concursos para centrarse nos cambios que están a introducir para a modernización e redimensionamento da explotación. "Só seguimos indo aos concursos de Tineo e Llanera, os de aquí ao lado, porque ir a un concurso cústache moitos cartos e tamén porque antes pasabámolo moi ben e o de menos era gañar, pero agora hai catro que o queren gañar todo e converteuse xa case nunha profesión para eles e xa non é divertido", argumenta. Socio fundador de Central Lechera Asturiana El Prado é un lugar costento e de difícil acceso Socio fundador de Central Lechera Asturiana, Manuel afirma que "as condicións para ter vacas en Galicia son fantásticas, mágoa que non tiverades outras cousas" e aínda que é crítico con algunhas das decisións tomadas polas cooperativas, destaca a súa función e o seu valor para o gandeiro. "Nós mereciamos un premio por producir leite aquí", asegura. El Prado, o lugar onde se atopa a súa gandeiría, non é un sitio de fácil acceso. "Todo o que sacas daquí ou entra aquí é complicado, vén por unha estrada estreita, pendente e con curvas", describe. Tanto que chegar entre lusco e fusco con algún dos 60 tráileres de millo para ensilar que compraron o ano pasado converteuse nunha auténtica odisea.

As condicións para ter vacas en Galicia son fantásticas, mágoa que non tiverades outras cousas. Antes o gandeiro pensaba que o inimigo era o veciño, hoxe veste só. É moi triste

Desde a súa dilatada experiencia como gandeiro, Manuel reflexiona sobre o futuro do sector. "Dentro de 10 anos acabáronse os problemas de xurros e falta de base territorial porque moitas explotacións actuais terán pechado. Nesta parroquia de Callada eu coñecín máis de 30 gandeirías, unha en cada casa e hoxe queda unha de carne e 5 de leite, pero só esta con relevo xeracional. Tres delas xubilaranse no prazo de 5 anos. En todo Tineo pasa o mesmo, hai 300 gandeirías pero poucas con relevo e a media de idade dos gandeiros en Asturias é de 60 anos. É moi triste, antes o gandeiro pensaba que o inimigo era o veciño, hoxe veste só", conclúe.

Capsa Food é propietaria de Larsa, con instalacións en Outeiro de Rei e Vilagarcía

A compañía asturiana Capsa pecha 2019 cun beneficio de 23 millóns de euros, que inclúen os beneficios empresariais, as primas no prezo de compra de leite abonadas aos socios gandeiros e o canon por cesión de uso da marca pagado a Central Lechera Asturiana SAT.

O Consello de Administración de Capsa Food (Corporación Alimentaria Peñasanta S.A.) reunido hoxe formulou as contas anuais e presentou os resultados correspondentes ao ano 2019, co que culmina o seu Plan Estratéxico 2015-2019 xerando neste período máis de 160 millóns de euros de beneficio.

A compañía láctea medra en resultados por quinto ano consecutivo, pechando 2019 cun beneficio histórico de 23,12 millóns de euros, un 1,3% por encima do ano anterior, grazas á evolución positiva das súas vendas nos diferentes mercados nos que operan as súas marcas. No mercado de leite a compañía incrementou un 8% as vendas con respecto a 2018, crecemento similar ao que presenta no mercado de manteigas. En natas a empresa asturiana crece un 7% e un 9% no mercado de queixos.

Corporación Alimentaria Peñasanta supera o 7% de crecemento nos mercados de leite, nata, manteiga e queixos

Esta evolución en vendas reflíctese nas cotas que a compañía alcanza no mercado español, afianzando o seu liderado nos mercados de leite, nata e manteiga. Concretamente, no mercado de leite Capsa pecha 2019 cun 17,9% de cota de mercado mentres que no de nata alcanza unha cota 19,8%. En manteiga consolida unha cota de mercado do 24,2%.

No que se refire ao mercado de hostalaría, que sufriu este ano un parón xeralizado como consecuencia da pandemia por coronavirus, a compañía aumentou o ano pasado as súas vendas un 7%, sendo ademais os produtos de Central Lechera Asturiana e Larsa cada vez máis visibles na canle Horeca cunha presenza que supera o 30% dos establecementos.

Desplome do prezo da graxa nos mercados internacionais

Con todo, en 2019 a compañía viu penalizado o seu importe neto da cifra de negocio (720,8 millóns de euros fronte aos 737,7 do ano 2018), derivado da baixada de facturación da súa división Innova Food Ingredients como consecuencia do desplome que sufriron os prezos da materia graxa nos mercados internacionais (o prezo medio ponderado en 2019 foi de 4,344 euros/ Kgr MG fronte a 5,538 euros/ Kgr MG en 2018). Pero este impacto negativo viuse compensado por melloras de eficiencia operativa, consolidando en conxunto en 2019 a empresa asturiana un beneficio por encima do ano anterior.

Capsa pecha 2019 cun 18% de cota de mercado en España e as súas exportacións de leite líquido a países fóra da Unión Europea representan xa o 37% do total español

No mercado internacional, o volume de venda da compañía medra preto dun 60% con respecto ao ano anterior. Capsa xa representa o 36,8% do leite líquido envasado que se exporta desde España a mercados fóra da UE, fronte ao 20,3% en 2018, e o 12,3% da nata líquida (fronte ao 9% en 2018).

Como cada primavera, a principios de maio Lucía Velasco e Jorge Álvarez trasladaron a todo o seu rabaño de vacas a pacer aos portos da montaña asturiana. No outono, coas primeiras neves, farán o camiño de volta. Son vaqueiros de alzada, últimos representantes dunha tradición secular practicamente perdida que segue viva grazas a ganderías como a súa. Os vaqueiros de alzada constitúen un grupo étnico cultural de Asturias, cuxas orixes ancestrais vincúlanse á gandería seguindo un modelo de explotación moi particular mediante unha transhumancia estacional. No mes de maio a familia vaqueira deixa o pobo de inverno e desprázase, xunto ao seu gando, ás brañas e aos pobos de verán, nas zonas de pasto dos portos de montaña, onde permanecen ata o mes de outubro. Coa chegada dos fríos do inverno, regresan co seu gando e aveños aos pobos dos vales baixos. Lucía recibiu o pasado verán en Aristébano o galardón de vaqueira de honra por manter viva esta tradición que dá nome a unha importante comarca gandeira do occidente asturiano. A familia de Jorge estivo practicando a transhumancia de foma ininterrompida desde fai catro séculos entre Las Regueras e Somiedo. A de Lucía facía o mesmo entre Relloso e Bustellán, en Tineo, aínda que xa hai 20 anos asentáronse definitivamente en Bustellán. "Os meus pais, os meus avós e os meus bisavós foron tamén vaqueiros. Eu teño dous fillos e gustaríame que non acabase en min a tradición vaqueira, teño a esperanza de que algún deles siga coa gandería", di.

Antes as familias ían camiñando co gando, ía un diante para abrir a casa e logo ían todos os demais cos animais. Os vaqueiros levaban todo, incluído ata o gato. Pero hoxe somos moi poucos os que facemos iso xa. É unha cultura que desaparece

"Antes as familias ían camiñando co gando, ía un membro da familia diante para abrir a casa e logo ían todos os demais cos animais. Os vaqueiros levaban todo, incluído ata o gato. Eran 4 días de camiñada desde Quexo, en Las Regueras, ata as Brañas de Cerreo en Somiedo. Son 100 quilómetros. Pero os tempos evolucionaron e os gandeiros con eles. Agora trasladamos ao gando en camións, só facemos a pé os últimos nove quilómetros desde Pola de Somiedo ata o porto de montaña. Facendo transhumancia completa, é dicir, levando as cousas e quedándose a vivir alí no verán quedamos poucos. Nós mantemos a casa no porto e no verán, cando os crios acaban o colexio, quedamos alí. Este ano como xa non tiñan clases polo coronavirus fómonos xa en maio. Vaqueiros trashumantes de orixe e que o manteñan hoxe somos moi poucos xa. É unha cultura que desaparece", lamenta. De facer o camiño a pé ao traslado en camións na actualidade Imaxe do traslado do gando á montaña en camións a principios de maio Os camións substituiron a día de hoxe ás recuas de ganado camiño dos portos de montaña. A explotación de Jorge e Lucía, Álvarez y Velasco SC, agrupa ao seu gando en Las Regueras antes de partir ao seu destino de verán. Son 80 vacas de raza Asturiana dos Vales máis a recría e os tenreiros, en total unhas 120 cabezas. "Catro persoas amañámonos para facer o traslado", indican. Programan os partos para o inverno, de forma que non hai nacementos cando o gando está nos prados da montaña. "Botamos os touros a todas as vacas na primavera de maneira que decembro e xaneiro son os meses de máis partos e cando facemos a transhumancia os tenreiros xa teñen 4 ou 5 meses. As vacas pasan todo o verán no porto de Somiedo e baixámolas a finais de outubro ou principios de novembro de novo a Las Regueras a parir", explica Lucía.

Levo 10 anos á fronte da explotación pero procedo dunha familia de gandeiros e sempre estiven vinculada a este sector

Esta explotación asturiana dispón de dous touros, que van variando para evitar a consanguinidade. "Cada tres anos cambiamos aos sementais", indican. Os tenreiros están os primeiros 6 ou 7 meses de vida coas nais antes de destetarse. "Despois cébámolos ata os 12 ou 13 meses que os vendemos, normalmente directamente a matadoiro", aclara Lucía, que está dentro da IXP Ternera Asturiana e en Xata Roxa, a marca creada no 2001 para a comercialización da carne da asociación de criadores Aseava. A función do sal Lucía dando sal ás vacas en Somiedo As vacas pasan todo o verán pacendo en liberdade nas brañas do porto a 1.800 metros de altitude nun monte comunal que está sen pechar. Alí os animais son autosuficientes. O único que Jorge e Lucía lles aportan é sal, que cumpre diversas funcións: ademais de ser un complemento mineral esencial para o correcto desenvolvemento nutricional que favorece a dixestión e asimilación dos alimentos, a fertilidade e a saúde xeral das vacas, aos gandeiros sérvelles para reunir ao rabaño supervisar o seu estado, xa que os animais acoden rapidamente á súa cita semanal co sal. O demais achégao a natureza: pasto fresco e auga dispoñible en abundancia. "O gando agradece a liberdade, cando chega maio está desexando marcharse", aseguran.

As vacas pacen libremente de maio a novembro a 1.800 metros de altitude. Cando chega a primavera están desexando marchar para Somiedo

Mentres as vacas están en Somiedo Jorge e Lucía aproveitan para recuperar as praderías de Las Regueras nas que estiveron durante o inverno separadas por lotes. "Ao estar baleiras as fincas todo o verán facemos silo e herba seca para o inverno. Recollemos entre 400 e 500 rolos cada ano. A maiores compramos palla e alfalfa en Castela", explica Lucía. Tras estes cortes de forraxe deixan que a pradaría se recupere para que cando as vacas baixen da montaña no outono haxa pasto para elas. Pastizais de primavera e outono en Las Regueras Todos os animais do seu rabaño están inscritos no Libro Xenealóxico da Raza Asturiana dos Vales e forma parte do Control de Rendemento Cárnico da Asociación de Criadores Aseava, pesando aos seus tenreiros ao nacemento, destete e sacrificio. O seu sistema de manexo recibe o nome de val-porto, baseado no pastoreo estival dos portos de montaña acompañado dun breve pastoreo primaveral e outonal dos prados do val, que se usan tamén para obter a forraxe necesaria para alimentar ao gando durante a estabulación invernal. "Sen a PAC isto non sería viable" "Hai que ter gando segundo a capacidade do terreo", defende Lucía, que explica que "a transhumancia encarece os custos da gandería debido ao transporte pero aforras en alimentación", asegura. Con todo, recoñece, "sen a PAC non sería viable". O gando nas Brañas de Cerreo, en Somiedo O coronavirus e o peche da hostalería e o turismo agravou o baixo prezo da carne que se arrastraba en 2019. "Os tenreiros pequenos baixaron moito o ano pasado porque houbo parón nas exportacións a países árabes e os cebaderos tiñan atasco e agora pillounos isto e baixaron moito os prezos", lamenta.

A caída de prezos colleraos de cheo este ano, xa que ao programar os partos vendían a maior parte dos seus tenreiros nesta época

A caída nas cotizacións da IGP Ternera Asturiana foron similares ás que sofren os produtores de Ternera Galega Suprema e a venda de carne de vaca está totalmente parada tamén en Asturias. "As vacas de carne non teñen venda co peche de toda a hostalería e os McDonald's, non hai demanda para elas", indica Lucía. Agrupan os partos nos meses de decembro e xaneiro e os xatos non son destetados até os 6 ou 7 meses No seu caso a caída dos prezos colleraa de cheo este ano, xa que ao agrupar os partos no inverno as vendas dos tenreiros tamén se concentran. "Agora para xuño é cando teño o groso das vendas que é cando tamén máis valía a carne normalmente", explica. Vacas lonxevas "En Las Regueras nos últimos anos deixouse moito a produción de leite. Uns pásanse á carne e outros directamente pechan. A carne é menos escrava pero tamén dá menos diñeiro, porque carne vendes unha vez ao ano mentres os ingresos da produción de leite son mensuais", compara. Pero a pesar da pouca rendibilidade actual Lucía non cambia a súa profesión. "Eu prefiro ser a miña propia xefa coidando aos meus animais que ser camareira nun bar", di.

Eu prefiro ser a miña propia xefa coidando aos meus animais que ser camareira nun bar

A liberdade coa que ela traballa é a mesma coa que se move o seu gando boa parte do ano, algo que sen embargo non impide que Lucía siga mimando ás súas vacas. Ela é deses gandeiros que coñecen a todos os seus animais polo seu nome e teñen as varas só para apoiarse nelas. "Meu pai ensinoume que cada pau que lle das a unha vaca é un pau que te estas dando a ti mesmo", di. Lirona, Asturiana, Valenciana, Cereza ou Gitana junior son algúns dos nomes das súas vacas. Gitana junior é filla de Gitana, un emblema da súa explotación. "Empezou comigo cando comecei na gandería e estivo comigo desde entón ata este ano, que morreu de vella con 19 anos. Era a nena mimada, a que recibía todos os coidados. O ano pasado xa non a levei a Somiedo e trouxo un tenreiro enorme", emociónase.

"Detrás dunha muller rural hai unha familia e iso é vida para o campo"

Lucía séntese orgullosa de ser gandeira, o seu modo de vida desde hai 10 anos, os mesmos que agora ten o seu fillo Samuel, ao que ela se esforza por trasladarlle o seu amor polo oficio. Do mesmo xeito que á súa filla Ainhara, de 2 anos, porque para Lucía o futuro do rural está nas mulleres. "As gandeiras asentamos poboación porque detrás dunha muller rural escóndese unha familia e iso é vida para o campo. Debería terse iso en conta na PAC", defende. Á fronte da súa explotación esfórzase por facer chegar á sociedade a través das redes sociais o día a día do seu traballo e os beneficios da gandería extensiva sobre o territorio e reclama máis apoio e máis servizos básicos cubertos como pediatras, colexios ou lugares de lecer para que haxa incorporación e relevo no sector.

As redes sociais son unha excelente ferramenta para dar visibilidade ao noso traballo e poñer en valor as vantaxes que ten o mundo rural, como son unha mellor calidade de vida para os nosos fillos ou a tan demandada conciliación laboral

"Hai que apoiar á xente nova para que se animen e darlles formación para que saiban diversificar as súas explotacións para que teñan rendibilidade e sexan viables. Creo que debería haber unha materia xa no colexio para inculcar aos nenos desde pequenos as posibilidades do rural", di. A importancia das cooperativas Lucía, vestida coa indumentaria tradicional vaqueira Lucía forma parte do grupo Ganaderas Asturianas e destaca o papel das cooperativas e a súa importancia no sector agrogandeiro. A súa explotación é socia de Agrovaldés, que lle fornece penso, forraxes e formación e asesoramento técnico e forma parte tamén de Cooperativas Agroalimentarias del Principado de Asturias. O seu irmán, Manuel, que seguiu coa gandería familiar de leite en Tineo, Casa Marcelo, de Bustellán, é vicepresidente de Campoastur.

Hai que potenciar que nas cooperativas haxa xente nova e máis mulleres nos consellos reitores

Ela reclama que "hai que potenciar que nas cooperativas haxa xente nova e máis mulleres nos consellos reitores, xa que somos unha peza importante para fixar poboación e aí é onde podemos loitar polos nosos dereitos". Destaca que é un camiño no que se está avanzando aos poucos e proba diso, di, é que en Asturias xa hai 17 mulleres en consellos de cooperativas, como Maricruz Fernández, presidenta de Campoastur; Ana María Menéndez, vicepresidenta de Cooperativas Agroalimentarias del Principado de Asturias; ou María Caridad Molleda, que forma parte da Xunta Reitora de Central Lechera Asturiana. Premios á Innovación e á Muller Rural Lucía foi embaixadora de Ternera Asturiana e unha das protagonistas do primeiro capítulo da serie documental Fans del Vacuno, elaborada pola Interprofesional do Vacún (Provacuno) e galardoada coa medalla de Ouro nos premios Best Awards que outorga Alimentaria, unha das grandes feiras do sector da alimentación a nivel mundial, que se celebra cada dous anos en Barcelona e que este ano quedou posposta.

Álvarez y Velasco SC protagoniza un dos capítulos de Fans del Vacuno, a serie documental realizada por Provacuno e que foi galardoada coa medalla de Ouro nos premios Best Awards que outorga a feira Alimentaria de Barcelona

A pesar da súa mocidade, esta gandeira recibiu xa o Premio de Excelencia á Innovación na Actividade Agraria do Principado de Asturias e o Premio Innovación Muller Rural do Ministerio de Agricultura 2018 e é habitual vela representando ao sector gandeiro asturiano, á muller rural e á tradición vaqueira en distintos foros e congresos por toda España, como no pasado COP-25, o último Cumio do Clima celebrado en Madrid. O seu maior desexo, que a gandería extensiva e a transhumancia que levan séculos exercendo os vaqueiros non desapareza.

Lara González xunto ao seu pai, Javier, nas novas instalacións Tineo rivaliza con Mazaricos e A Pastoriza por ser o concello con máis produción de leite de España. Nos 54 quilómetros cadrados deste municipio asturiano hai 337 explotacións leiteiras que suman 20.600 vacas e producen 107.000 litros de leite ao ano, o 20% da produción total da comunidade veciña, segundo os datos da Sociedad Asturiana de Estudios Económicos e Industriales (Sadei) referidos ao 2017. Unha desas explotacións con vocación de continuidade é Mingón Holstein Sociedade Cooperativa. Á súa fronte está Lara González unha moza de tan só 20 anos que, xunto ao seu pai Javier e á súa avoa María Jesús, decidiu dar continuidade á tradición familiar pero modernizando o sistema de produción da gandería.

Investiron 700.000 euros nunha nave estilo invernadoiro de 70x40 metros, dous robots, leitería, balsa de purín e dous camións de vacas recén paridas de Francia

Ubicada en Sabadel de Troncedo, conta desde fai un ano cunhas novas instalacións punteiras onde prima a automatización e o confort das vacas. Investiron 700.000 euros e fixeron todo de novo (unha nave de 70 metros de longo por 42 de ancho, dous robots de muxido, leitería cun tanque de 15.000 litros e balsa de purín cuberta) porque a cuadra vella, situada nas Anzas, a un quilómetro da actual, non daba máis de si, era incómoda e non lles permitía seguir ampliando. "Tiñamos 70 vacas en muxido amarradas e unhas 150 cabezas en total contando secas e recría", explica Lara. "Subimos para aquí, para a nave nova, o 20 de decembro de 2018 coas 70 vacas en muxido que tiñamos e o 27 e o 29 de decembro chegaron dous camións con vacas de Francia, con 36 animais cada un", engade.

Fai un ano pasaron dunha corte con 70 vacas presas a unha nave de última xeración con capacidade para 190 animais

Na actualidade contan con 170 cabezas nas novas instalacións, contanto os 102 animais que teñen en produción, as vacas secas e algunha xovenca próxima ao parto. A capacidade total da nova nave permitiríalles meter 190 animais e aínda que inicialmente puxeron só dous robots de muxido, o deseño quedou preparado para poder incorporar outro. "Poderiamos poñer un terceiro robot, xa deixamos preparado o sitio para el, só teriamos que sacar ás vacas secas, que por agora ocupan ese sitio", explica. Volver mercar vacas para seguir medrando Foto aérea das novas instalacións en Sabadel de Troncedo Fai un ano, coas instalacións finalizadas e sen gando dabondo para ocupalas, esta gandería optou por mercar animais para aumentar o número de cabezas. Trouxeron 72 vacas recén paridas de Francia a un prezo de 1.800 euros cada unha. "Recomendóunolo o veterinario, foi el o que xestionou a compra. O prezo era o mesmo que o que había por aquí", aclara Lara. "Funcionounos moi ben o de mercar as vacas, se quixésemos seguir medrando volveriamos repetir ese sistema", engade. Para aumentar o número de animiais terían que instalar o terceiro robot, pero iso non entra nos seus plans a curto prazo, polo que neste momento unicamente pretenden cubrir as necesidades de reemprazo da granxa mediante a recría. "Como non temos intención de medrar a curto prazo e a metade dos animais, os que mercamos, están parindo por segunda vez, o que facemos é poñer sexado a todas as xovencas e seme de carne azul belga a todas as vacas", explica Javier. Fai un ano mercaron 72 vacas recén paridas en Francia Aquelas vacas traídas de Francia "empreñaron moi ben", destaca Lara, polo que están volvendo a parir todas desde o mes pasado. "As becerras e becerros pequenos son cousa de miña avoa. Témolas en boxes na cuadra vella. Cos 36 nacementos de novembro tirábase dos pelos", bromea. A partir do destete a recría pasa a unha nave próxima que teñen alugada. Pasar do circuito directamente ao robot Lara, diante dun dos dous robots que instalaron Mingón Holstein pasou directamente do circuito que empregaban para muxir no establo vello, onde as vacas estaban presas, ao robot sen o paso intermedio pola sala de muxido. Isto fixo que a transición para as vacas fose máis traumática. "Ao principio a adaptación foi difícil porque empezamos de golpe con 140 vacas en dous robots e as nosas vacas viñan de estar amarradas e non estaban acostumadas a moverse polo establo e ir a muxirse nin sequera a unha sala", explica Javier.

Antes tardaban 3 horas en muxir cun circuito de 7 puntos e repartían a ración de alimentación que facían no carro mesturador a carretillas e paladas polo pesebre

"Antes muxiamos unhas 70 cabezas e tardabamos 3 horas. Muxía unha persoa soa cun circuito con 7 puntos con retiradores. Agora con menos traballo atendemos o dobre de vacas. O cambio foi grande tamén para nós, porque aquí hai máis que controlar pero menos traballo físico", asegura. E pon un exemplo revelador: "na cuadra vella a mestura para a alimentación faciámola no carro pero despois iamos baleirándo o carro na carretilla e repartíndoo a paladas polo pesebre, iso era para morrer", afirma. 510 toneladas de millo mercado en Galicia Un dos silos que fixeron cos 26 tráilers de millo que levaron desde Meira Agora alimentar o gando é un traballo cómodo e sinxelo, que fan co seu propio carro mesturador. A ración de produción leva 24 quilos de silo de millo, 5 de silo de raigrás e 7,5 quilos de concentrado, que se engade ao punteo do robot. "Comen 6 quilos de penso de media por animal no robot", aclara Javier. A ración das secas inclúe 14 quilos de silo de raigrás, 4 de palla e 3 de penso. A explotación aténdena os seus tres titulares (Lara, o seu pai e a súa avoa) máis un empregado que teñen contratado e os traballos agrícolas encárganos a unha empresa de servizos. Dispoñen dunha superficie dunhas 70 hectáreas, das que até agora botaban 23 a millo. "O ano que vén queremos botar máis porque mercalo é moi caro, xa non só polo custo do millo, senón polo transporte até a explotación, porque vén recén cortado e traes moita auga", argumentan.

Pretenden aumentar o vindeiro ano a superficie que botan de millo, que este ano foi de 23 hectáreas, para non depender tanto de ter que mercalo

Na zona de Tineo a carga gandeira é importante e non é doado atopar superficie dispoñible. "Por aquí hai moitas explotacións e para aumentar terra é complicado e non hai moito millo, acostuma mercarse e ven de León case sempre", explica Javier. Este ano eles mercárono en Galicia, concretamente na zona de Meira. "Trouxemos 26 camións en total, 510 toneladas de millo listo para ensilar na explotación que era transportado directamente desde a finca a medida que a colleitadora o ía cortando e picando", indica. Compost para as camas Balsa de purín cuberta da explotación O millo mercado en Meira non é a única relación desta gandería coa nosa comunidade. O sistema de nave que construíron tamén foi unha influencia galega. "As instalacións copiámolas de As Pandas, en Vilalba. Nada máis as vin alí dixen eu tamén quero isto", recoñece Lara. A nova nave é "moi funcional", di, e só leva cemento no chan, polo que "este sistema de construción metálica en forma de invernadoiro é máis barato que o outro, o tradicional con pórticos de formigón, e a nivel de ventilación funciona moi ben, porque as cubertas do medio abren para arriba para ventilar no verán", explica.

"Fixemos unha proba poñendo a metade dos cubículos con area e a outra metade con compost e as vacas ían todas deitarse ao compost"

Nos cubículos están empregando neste momento area. "Gastamos dous camións de area ao mes", detalla Lara. "Durante este ano que levamos aquí probamos cun montón de cousas, por exemplo con carbonato e serrín e con carbonato, serrín e palla. O problema do carbonato é que nós queremos ter os cubículos cheos e o carbonato sácano todo das camas as vacas, a area tamén, pero polo menos é máis barata", xustifica. As camas da gandeiría son agora de area A medio prazo teñen pensado pasarse ao compost. "Probamos cun separador de purín que nos prestou o distribuidor e puxemos a metade dos cubículos con area e a outra metade con compost para ver o resultado e as vacas ían todas a deitarse ao compost, non hai mellor proba", asegura Lara. "O problema que temos ademais para a area é que temos balsa para o purín. Como sacas a area daí? Se tivesemos pozo aínda poderiamos seguir coa area", engade. Socios de Central Lechera Asturiana Teñen 140 vacas en produción Esta explotación de Tineo produce na actualidade 37,5 litros de media por vaca chegando a un promedio de 2,9 muxidos diarios nos dous robots que teñen instalados e que están ao 100% da súa capacidade, con 140 vacas repartidas en dous lotes. A gandería é socia de Central Lechera Asturiana, a quen entregan o leite. "Non nos puxeron ningún problema para aumentar a produción", asegura Lara. Cobran o leite a 36 céntimos máis calidades e están en niveis de 3,80% de graxa e 3,35% de proteína. "A partir dagora a ración será a mesma todo o ano e queremos ter millo dabondo nós para non ter que mercalo. Até agora iamos cambiando a ración para adaptarnos á forraxe que tiñamos, pero agora co millo penso que melloraremos en calidades de leite tamén", considera Javier.

Gandeiras Asturianas, un colectivo moi activo formado por un cento de mulleres titulares de explotacións

Lara na viaxe organizada en setembro por Gandeiras Asturianas a Suíza Lara ten hoxe 20 anos e incorporouse á explotación familiar con só 18. "Non o tiven que pensar moito, era o que me gustaba", afirma. Forma parte dunha nova xeración de mozas que, rachando un novo teito de cristal en materia de igualdade, está a asumir responsabilidades en moitas explotacións agrogandeiras asturianas. Segundo os datos oficiais do Sadei, das 16.000 explotacións gandeiras que hai en Asturias, a titularidade das explotacións na comunidade veciña repártese case a partes iguais entre homes (47,5%) e mulleres (46,5%). O resto serían sociedades. Máis dun cento destas mulleres titulares de explotacións forman parte do colectivo Gandeiras Asturianas, que levan ano e medio funcionando a través dunha páxina de facebook moi activa e dun grupo de whatsapp, no que comparten as súas experiencias do día a día e os seus problemas pero no que tamén se dan apoio mutuo e organizan actividades de ocio en conxunto.

Pretenden constituirse legalmente como asociación para poder impartir cursos e recibir formación

"No mes de setembro fomos tres días a Suíza, a Charmey, onde ten lugar unha feira gandeira cando baixan as vacas dos Alpes e fan un desfile de gando no que lle poñen flores e chocas ás vacas na cabeza. Foron 21 horas en autobús para ir, un día alí e outro para volver, pero mereceu a pena. Animámonos a ir 65 gandeiras e xa estamos organizando á seguinte viaxe no mes de febreiro a París para ir á Feira Internacional da Agricultura", conta Lara, moi implicada no colectivo. "Este tipo de viaxes son interesantes porque coñeces outras experiencias. Nesta zona de Suíza, por exemplo, páganlles o leite a tres euros o litro. Eu flipei, se me pagaran a min a ese prezo cambiaba o conto", asegura. O cento de mulleres que forman parte de Gandeiras Asturianas, de todas as idades, son titulares de explotacións por toda Asturias, con gando vacún de leite e de carne de xeito maioritario pero tamén con explotacións de ovino e de caprino. "Agora ímonos constituir como unha asociación legalizada para poder impartir cursos e recibir formación", conta Lara.

"Só pedimos que se nos valore máis aos gandeiros e gandeiras, que se dea máis visibilidade ao que facemos e que se nos poñan menos trabas", reclama Lara

Fan un labor de concienciación importante, están orgullosas do seu traballo e reivindican maiores apoios. "Hoxe en día requíresenos moito para todo e esíxesenos moito para o pouco valor e visibilidade que se nos dá aos que nos adicamos a este sector. As Administracións públicas e as persoas que non están vinculadas ao medio rural non se dan conta de que as gandeirías somos un sector económico que dá de comer a moita xente. Non deixamos de ser unha empresa máis e só pedimos que se nos valore máis aos gandeiros e gandeiras, que se dea máis visibilidade ao que facemos e que se nos poñan menos trabas", reclama.

Tras un tormentoso inicio de actividade, a planta de tratamento de xurros gandeiros de Navia (Asturias), está previsto que reinicie a súa actividade a finais deste ano grazas á entrada no accionariado dunha importante empresa do sector do biogás, que está en proceso de compra da maioría das accións e cuxa identidade non trascendeu de momento. Fontes do Consello de Administración de Biogastur, que é como se chama a planta de tratamento de xurros de Navia, confirmaron a Campo Galego que a nova empresa accionista, con experiencia no sector do biogás, adquirá a maior parte das accións, que até agora estaban principalmente en mans do até agora director, Marcos Quevedo Balboa, e do presidente, Antonio Pérez de Guzmán Cavero de Carondelet. O outro socio destacado, Central Leiteira Asturiana (CLAS) está previsto que tamén amplíe a súa participación accionarial, situada agora no 25%. Biogastur, que supuxo un investimento de 12 millóns de euros, presentouse no seu momento como a planta máis moderna de España para o tratamento dos xurros gandeiros, pero desde os seus comezos estivo rodeada de polémica. Concibiuse como unha solución para o problema de falta de base territorial para xestionar correctamente os xurros dalgunhas gandarías de vacún de leite do occidente de Asturias e da Mariña. A planta comezou a traballar en probas a finais de 2017, cunha capacidade para tratar ao ano até 400.000 toneladas de xurro de gando vacún, do que extraer biogás que queimar para producir até 30 xigavatios de electricidade. A venda desta electricidade, xunto coa comercialización da parte sólida e o canon que se cobraba aos gandeiros por tratar o xurro debían asegurar a súa viabilidade económica. En concreto, as ao redor de 250 gandarías que chegaron a fornecer xurro a Biogastur tiñan que pagar 1,5 euros por tonelada de xurro, para as que participaron no proxecto desde os seus inicios, 2,5 euros para as que se uniron máis tarde, mentres que as gandarías que se atopasen a máis de 40 quilómetros da planta debían levar o xurro polos seus propios medios ou pagar o transporte que ofrecía a empresa, co que lles saía a entre 4 e 6 euros a tonelada.

Desacordos entre CLAS e o resto de accionistas

Porén, os problemas acumuláronse desde un inicio: atrasos na posta en marcha da planta, queixas dos veciños polos malos cheiros ou supostas dificultades para compartir o emisario submarino con ENCE-Navia, polo que se enviaba ao mar a parte líquida do xurro biodegradado, previa depuración. “Sen embargo, o problema de fondo foi a mala xestión da empresa por parte da directiva: atrasos na execución das obras, falta dun plan de negocio serio e unhas previsións de ingresos que nunca chegaron a cumprirse, por exemplo na venda do abono sólido, que por problemas administrativos, non chegou a comercializarse”, aseguran fontes do Consello de Administración. A crise interna levou a que en abril deste ano os representantes de Central Leiteira Asturiana abandonasen o Consello de Administración por desacordos coa directiva de Biogastur, que requiría dos accionistas que inxectasen máis diñeiro na planta para cubrir a falta de liquidez. De feito, desde o mes de xullo os 20 operarios da planta de biogás non cobran os seus salarios e a recollida de xurro parouse desde o mes de maio, rexistrándose soamente a entrada imprescindible para manter vivas as bacterias dos biodixestores.

Previsión de reapertura a finais de ano cun novo accionista maioritario e unha nova directiva

“Non obstante, a situación parece que se vai resolver grazas á entrada no accionariado dunha importante empresa do sector do biogás, que lle compraría a parte da familia Cavero e a de Marcos Quevedo Balboa. A súa intención é comercializar biogás, non electricidade. Nestes momentos están en fase de auditorías para avaliar a situación de Biogastur, e a operación debería asinarse a finais deste mes de outubro, polo que se todo vai ben podería volver estar en funcionamento a finais de ano”, sinalan fontes próximas á operación.

A sala de trofeos da Gandaría Badiola Holstein, en Gozón (Asturias), ofrece un percorrido único por 40 anos de progreso xenético da raza Frisoa en España. 23 veces Mellor Criador Nacional Español, 24 veces Mellor Rabaño Nacional Español, 11 veces Vaca Gran Campioa Nacional (7 veces nos últimos 9 anos), máis de 200 vacas cualificadas excelentes nos últimos 38 anos, 4 Tripletes de Vaca Nova Campioa Campioa, Vaca intermedia Campioa e Vaca adulta Campioa ou máis de 15 anos con 11.700 litros de leite de media por vaca e lactación. A listaxe de éxitos desta gandaría asturiana é apabullante e mereceu que a revista 'Holstein International' a nomease este ano entre as 100 mellores gandarías de raza frisoa do mundo, sendo a única española da listaxe. ¿E cal é o segredo desta gandaría familiar para situarse na elite mundial da raza Holstein?: “O noso traballo de gandeiros apaixónanos e o noso lema é lograr vacas de tipo, con boa morfoloxía e que dean moito leite”, resume Paulino Badiola, sucesor neste momento do seu pai, José Ramón Badiola, que a pesar de estar xubilado non pode pasar un día sen visitar as súas “ternerinas”.

Logran unha media de 12.300 litros en dous muxidos cun 4% de graxa e un 3,37% de proteína

Os números acompañan: A media de produción desta gandaría é de 12.300 litros en dous muxidos, cun 4% de graxa e un 3,37% de proteína, e menos de 150.000 células somáticas. Venden o leite a Central Lechera Asturiana, da que son socios, e o ano pasado produciron 3,8 millóns de litros, unha cifra na que prevén estabilizarse debido á falta de base territorial. Contan neste momento cun rabaño de 575 animais, das que 250 son vacas en muxido. A porcentaxe de reposición é alta, entre o 25 e o 30%, pois desde os seus inicios una das patas do negocio desta gandaría é a venda de recría, que supón ao redor dun 25% dos ingresos. “Desde que fundei esta gandaría no ano 1977 o meu obxectivo era darlle valor engadido, e non só centrala na venda de leite. Agora vendemos sobre todo vacas primeirizas e tamén de segundo parto e xovencas, en total unhas 50 ao ano, pois o mercado de venda de embrións está moi masificado”, recoñece José Ramón Badiola.

 “Buscamos a vaca ideal: con bos ubres e boas patas e estrutura para ser a mellor produtora de leite”

Gandeiros de toda España e doutros países son os seus clientes e buscan nas vacas de Badiola Holstein animais que conxugan a beleza, o bo tipo, coa rendibilidade de altas producións de leite. “Nunca buscamos só ICO porque é o máis fácil de conseguir. O que buscamos é a vaca ideal: con bos ubres e boas patas e estrutura para ser a mellor produtora de leite e durante moitos anos”, subliña Paulino Badiola. Así, en Gandaría Badiola Holstein seguen realizando os acoplametnos con papel e lapis, elixindo os touros que se adecúan aos obxectivos xenéticos e económicos desta explotación, non ao revés. “Apaixónanos facer nós os acoplamentos destas vacas das que coñecemos todo o pedigrí. A cuestión é que touro pode entrar no noso programa xenético, na nosa propia fórmula na que temos os nosos propios parámetros”, explica Paulino. Neste sentido, advirte de que “aínda que é certo que a xenómica acelera o progreso xenético, debe acompañarse de familias de vacas profundas”, como das 5 vacas importadas de Canadá e de Estados Unidos a partir das que foron recriando e construíndo o seu rabaño, e no que desde hai 20 anos non entra ningún animal comprado.

Recría e forraxes

Cada tenreira é un novo proxecto no que un bo manexo resulta clave para a recría. Durante o primeiro día procuran que a xata tome os 8 litros recomendados de costro nas mellores condicións. Os animais tamén son vacinados fronte a rotavirus, coronavirus e Ecolii. Reciben o costro durante 3 días e, pasado ese período, fornécenlles leite a temperatura adecuada mediante taximilk. O destete é moi progresivo, sobre os 2,5 meses, pero reducir ao máximo o estrés. Aos 2 meses empézanlles a dar penso granulado e cando comen 1,5 ou 2 kg diarios comeza un destete progresivo e pasan a un lote o máis homoxéneo posible, cun máximo de 8 tenreiras. Con 4 meses as becerras pasan a outra instalación próxima onde está a recría e as xovencas. Durante esta fase comen ppensocon alta proteína, ,sobre un 20%, e herba seca adalibitum recollida na propia gandaría. “O feno hai que botalo 2 ou 3 veces ao día, pero permite que as tenreiras desenvolvan máis volume de panza”, destaca Paulino. Até os 12 meses reciben esta ración e a parir desa idade son alimentadas con silo de raigrás, palla e sobras da comida da ración de vacas adultas. “É por unha cuestión de aforro económico. Os crecementos son moi bos, aínda que é certo que ás veces as xovencas poden saír un pouco engraxadas, pero a condición corporal na que chegan ao parto é boa”, recoñece . ¿E para as vacas de concurso, as raíñas desta gandaría? “Temos sempre 10 vacas apartadas para ir a concursos, pero os animais van entrando e saíndo segundo os resultados. A ración que reciben é concentrado 3 veces ao día e despois feno, avea, veza...etc, só forraxe”, precisa Paulino Badiola. Para as vacas en produción a ración está composta por 25 quilogramos de silo de millo, 8 quilos de silo raigrás, 4 quilos de alfalfa e sobre 12 kg de concentrado, con fariña de soia como materia principal, e ás veces algo de palla. Todo o penso cómpranllo a ASA, a cooperativa de alimentación animal de Central Lechera Asturiana, por unha cuestión de trazabilidade dos alimentos e porque tamén llo repercute positivamente no prezo do leite. Todo o raigrás é cultivado nas 85 hectáreas de base territorial -o 70% en propiedade- coa que contan en Gandaría Badiola Holstein. Fóra de 10 hectáreas de pradarías permanentes, o resto do terreo de cultivo rótano con millo forraxeiro, un ciclo 400 do que obteñen unha media de 40 toneladas por hectárea. A base territorial é claramente insuficiente para alimentar de forraxe a todo o rabaño polo que compran algo máis de 1000 toneladas de silo de millo. “Estamos nunha zona, no concello de Gozón, na que é difícil ampliar a base territorial, porque hai competencia con outros usos do solo, como as segundas residencias ou a gandaría de carne, e os propietarios non venden ou os prezos dos alugueres -até 400 euros por hectárea- son altos, polo que de momento non imos medrar”, recoñece Paulino Badiola.

Envían a metade do xurro á planta de biogás de Navia

Precisamente, a necesidade de respectar a normativa ambiental en canto á carga gandeira, levounos a enviar a metade dos seus xurros á planta de biogás de Navia. “Central Lechera Asturiana é accionista desa planta e animounos a participar. De momento, estamos a enviar a metade dos nosos xurros, pero obrigounos a que na metade das camas teñamos que cambiar a area por palla e carbonato cálcico, unha mestura máis cara. Isto permítenos que o tres fosas de xurros que temos sexan suficientes e cumpramos a normativa”, explica.

 Paulino Badiola: “Para nós as vacas son dedicación e paixón”

¿Satisfeito de ser gandeiro? Paulino Badiola non o dubida: “Cada vez que nace unha tenreira é un proxecto novo, con expectativas para ter un animal mellor. Para nós as vacas son dedicación e paixón. Coñezo os nomes das miñas 550 vacas e os seus antepasados varias xeracións atrás”. Como obxectivos de futuro, máis que aumentar produción, o obxectivo de Badiola Holstein é seguir incrementando o nivel das vacas e mellorando en eficiencia en todos os procesos. E como principais retos este gandeiro destaca a perentoria necesidade de man de obra para traballar nas granxas de vacún de leite e de mellorar a base territorial das granxas.

Paulino e José Ramón con algúns dos trofeos: 

María Jesús Álvarez González é desde o ano 2012 Conselleira de Desenvolvemento Rural e Recursos Naturais do Goberno do Principado de Asturias, unha comunidade que deu pasos importantes cara á sustentabilidade das súas producións agrogandeiras e forestais. Falamos con ela sobre os principais retos para manter a poboación e as actividades produtivos no medio rural. Galicia e Asturias comparten moitas problemáticas no medio rural e en sectores estratéxicos para as dúas comunidades como o vacún de leite. ¿Como é a relación entre as dúas administracións, Xunta e Goberno do Principado? Temos boa relación entre as dúas administracións, non soamente a nivel político senón desde o punto de vista administrativo. Destacaría o apoio político que conseguimos as 4 comunidades da Cornixa Cantábrica -Galicia, Asturias, Cantabria e o País Vasco- para ter unha voz única sobre a nosa proposta de repartición das axudas da PAC en España para a próxima reforma e que defende o noso modelo produtivo: a gandaría familiar, as axudas acopladas, un límite das mesmas a 60.000 euros por preceptor....etc. Cremos que as axudas da PAC debe contribuír a acabar cos desequilibrios que hai nestas axudas. ¿Custa facer ver en Madrid a importancia do sector de vacún de leite e de carne nun país como España cuxos gobernos lle dan máis peso político á agricultura de secaño e mediterránea? O Ministerio de Agricultura ten que interpretar toda a política agraria tendo en conta que España é un continente en miniatura, con moitos modelos produtivos distintos en cada territorio. Porén, segundo a miña experiencia, o peso das agriculturas máis vinculadas a sectores moi potentes como o oliveiral, o viño ou a horta tradicionalmente pesaron moito na política agrícola do Estado e é difícil cambiar esas tendencias.

 “Hai un desequilibrio na repartición das axudas da PAC en España que non pode continuar”

Por iso é moi importante que o catro comunidades da Cornixa Cantábrica defendamos o noso modelo produtivo cunha soa voz para ter máis forza. É a primeira vez que presentamos unha proposta común e no momento oportuno, cando se está empezando a discutir a nivel estatal como vai ser a postura de España ante a próxima PAC. ¿En que aspectos notades máis discrepancias para a reforma da PAC coas outras Comunidades Autónomas? Hai unha parte moi importante das axudas directas que se destinan a territorios que non son os do Norte de España. Se estamos a defender as catro comunidades que se estableza un límite máximo á percepción de axudas de 60.000 euros por solicitante, e vemos que a media de axudas da PAC que perciben os agricultores e gandeiros da Cornixa Cantábrica é de entre 6.000 e 10.000 euros hai que pensar que hai moitos perceptores noutras zonas que perciben importes moi superiores aos 60.000 euros. Este modelo non pode continuar: as axudas da PAC débense destinar preferentemente aos que produzan alimentos e aos agricultores e gandeiros que lles custa máis producir. E no caso da Cornixa o territorio e a orografía condicionan o que podemos producir e a rendibilidade do que producimos. Desde Galicia e desde outras comunidades os gandeiros miran con sa envexa os prezos que perciben as gandarías de vacún de leite de Asturias, cunha media de 2 céntimos por litro máis que a media española. ¿Cal é a clave que explica este diferencial? Desde o fin das cotas en 2015 e as crises de prezos posteriores Asturias enfrontou mellor esa situación. E isto non quere dicir que os nosos gandeiros non teñan problemas, como unhas marxes de rendibilidade moi comprometidas e que se vexan expostos ás oscilacións de prezos do mercado. Pero o sector lácteo de Asturias ten unha fortaleza indiscutible e recoñecida que é que o 70% dos produtores forman parte dunha cooperativa -Central Lechera Asturiana- que ademais é accionista maioritaria dunha industria láctea -CAPSA- e isto permite soster un mellor prezo do leite. Inflúe tamén que haxa outras empresas de capital privado asentadas en Asturias e que tamén teñen compromiso co noso territorio.

 “A clave en Asturias non é tanto producir máis leite senón vender os nosos produtos a un mellor prezo”

En todo caso, o sector lácteo de Asturias ten tamén problemas que compartimos: perdemos explotacións do mesmo xeito que no resto de España e é clave atallar esa falta de relevo xeracional, dándolles aos gandeiros un horizonte de que poden vivir da súa granxa. Sen embargo, desde o fin das cotas Galicia foi unha das comunidades que menos aumentou a súa produción láctea. ¿Preocupa ao goberno rexional? Cremos que podemos seguir incrementando a produción, porque España é deficitaria en produtos lácteos, pero a decisión de producir máis corresponde aos gandeiros. E hai moitos gandeiros que prefiren non incrementar a produción e mellorar a rendibilidade. Por outra banda, a base territorial tamén condiciona moito. A clave non é tanto producir máis leite senón vender o produto a un mellor prezo, cun maior valor engadido dos nosos produtos lácteos. Un tema que preocupa ás gandarías de vacún de leite da cornixa é a normativa de xurros e como quedará finalmente. ¿Cal é a postura do Goberno de Asturias e como prevedes que quede a normativa estatal? Desde Asturias sempre dixemos que a achega de emisións de amoníaco á atmosfera do sector de vacún de leite e de carne é pequena, e que si que son moito máis importante as emisións do sector porcino. Tratamos de explicar que esa normativa do Ministerio de aplicar o xurro para que se aproveite mellor o seu valor fertilizante e se reduzan as súas emisións de amoníaco non sempre é posible aplicala en Asturias, pola nosa orograría, pendente, tamaño das parcelas....etc. Todo isto plasmámolo na nosa normativa que exime da aplicación da norma estatal a unha porcentaxe moi elevada das parcelas. A novidade da regulación estatal deste ano é que nos obriga a exceptuar todas as parcelas con máis do 20% de pendente, algo que xa cumprimos pois unha parta moi importante dos concellos asturianos están clasificados como zona de montaña.

“A normativa do Ministerio sobre aplicación de xurros veu para quedar”

A próxima PAC vai primar máis aínda as medidas ambientais, polo que a normativa do Ministerio veu para quedar. O que dicimos é que o sector gandeiro non é o problema, senón parte da solución, pero sempre tendo en conta a realidade de cada territorio. Cales son os principais desafíos para manter a actividade agrogandeira en Asturias? Ante todo ten que ser unha actividade rendible e para iso o produto, sexa leite, carne ou froita, ten que ter un prezo. E para contribuír a elevar o prezo en territorios como a Cornixa Cantábrica, onde nunca imos ser competitivos en cantidade, temos que contar con marcas ou selos de calidade que nos diferencien no mercado. Tamén creo que é clave que a xente que vive no rural teñan bos servizos públicos e acceso a internet, que hoxe en día é clave para o desenvolvemento de calquera actividade profesional, incluídas as vinculadas ao sector primario.

“Temos que manter os servizos públicos e dar acceso a internet para que a xente viva no rural”

Retos para a próxima lexislatura? Temos que ser capaces de soster os servizos públicos no rural, como escolas, centros rurais agrupados, centros de saúde e consultorios, servizos sociais, actividades de lecer...etc. Presentamos hai unhas semanas a iniciativa ASTELECOM, unha estratexia pola que imos investir máis de 14 millóns de euros para mellorar o acceso a internet naquelas zonas onde non chega a iniciativa privada por falta de rendibilidade. Por último, insisto en que é clave que a próxima PAC discrimine positivamente ás gandarías familiares e de zonas de montaña como son as da Cornixa Cantábrica.