Alberto Díez Guerrier, veterinario clínico especialista en ruminantes e profesor asociado do departamento de Sanidade Animal da Facultade de Veterinaria da Universidade Complutense de Madrid, interviu nunha xornada da ADS de Aira, en Chantada, para falar sobre como as ganderías afrontan o reto de casos de EHE (Enfermidade Hemorráxica Epizoótica) entre os seus animais. O veterinario empezou facendo un repaso por como chegou a enfermidade, "que é antiga en moitas zonas como China ou Estados Unidos, e nova para nós". Explicou que a EHE chegou a España á vez que en Italia, con todo a maneira de propagación "foi totalmente diferente". Foi no ano 2022 cando en Cádiz e Sevilla apareceron os primeiros casos alarmantes: "Irrompeu no noso país cunha mortalidade bastante alta, con todo, cando chegou a Galicia e á cornixa, no 2023, a incidencia foi menor", valora. Sintomatoloxía e diagnóstico Díez salienta que "o virus non actúa igual en todas as vacas" e a sintomatoloxía que presenta é moi diversa, se ben cuns síntomas máis habituais ou comúns. "O virus cando entra na vaca, multiplícase ao grande e provoca lesións en diversos tecidos", puntualiza. Un dos primeiros síntomas é a febre, que normalmente desaparece, ademais de que os animais que teñen EHE deixan de comer e "quedan no chasis". Outro síntoma común é a coxeira que presentan, chegando a ter iagas. Xa non tan común, segundo o veterinario, son os abortos. Aclara que ao principio detectaron abortos ao final da xestación, no límite entre aborto e morinato (vacas que lles quedan unhas dúas ou tres semanas para parir e abortan). "O certo é que as mostras que temos deses becerros deron positivo ao virus". Outro caso, que xa é máis habitual, son as vacas afectadas aos tres ou catro meses. Neste caso, segundo as investigacións, o aborto era negativo e por tanto, determinaron que non se producía directamente polo virus, "podía ser polo estado de saúde que presenta a vaca ao enfrontarse á enfermidade, polo que sería unha causa indirecta do virus". Un cadro que apareceu ao principio bastante forte foron as hemorraxias. Empezáronse a detectar en Estremadura e "logo percibímolo moito". Débese, segundo indica Díez, a que o virus machuca as mucosas dixestivas.

"En calquera enfermidade vírica é importante notificar calquera sospeita, non só pola vosa explotación senón polo sector en xeral"

En canto ao diagnóstico, clinicamente "eu creo que é importante facer unha confirmación en laboratorio, se cadra non en todos os casos, pero si na maioría". Desta maneira, sábese seguro que é a enfermidade, xa que algúns síntomas pódense confundir con outras enfermidades, como a lingua azul. O que hai que facer é en vacas vivas análises de sangue, en animais mortos do bazo. "Sempre en animais mortos recentemente, porque se leva algúns días xa non nos serve a mostra", aclara o veterinario.

"É importante facer unha confirmación en laboratorio de todos os casos, tanto en animais vivos como mortos"

Recalca a importancia de notificar calquera sospeita, porque para os investigadores coñecer o estado da enfermidade e como se desenvolve é fundamental. "De forma xeral, coas enfermidades infecciosas, non teñades medo en notificalo. Non pensedes só en vós senón no sector en xeral". O veterinario Alberto Díez durante a súa charla no auditorio de Chantada Tratamento: a prevención Contra este virus, neste momento, non existen tratamentos eficaces. O que buscan os veterinarios é que o sistema inmune do animal actúe ante o virus e o elimine do seu organismo canto antes. En canto ao uso de medicamentos, estúdanos en cada caso con dúas finalidades, unha evitar as inflamacións e outra quitar dor. "Levo 30 anos en clínico e non vin tanta dor en vacas como con esta enfermidade. É unha cousa, que hai días que se nos caía a alma aos pés", recalca Díez. A resposta aos tratamentos é moi diferente, recalca o profesional e lembra un caso no que tiñan dous animais nas mesmas condicións e aplicaron o mesmo tratamento. "Nun deles convertémonos en Deus, xa que se salvou de maneira asombrosa, no outro faleceu". Díez incide en que o máis importante é previr a enfermidade. "Desde o punto de vista oficial hai que ter unha vixilancia da enfermidade, detectala canto antes para evitar a súa propagación. Evitar os movementos, porque o vector é un mosquito, e estar pendente constantemente de todos os animais ante calquera síntoma ou cambio de actitude".

"As secuelas aínda precisan de máis investigación para determinar cales son derivadas da EHE"

En canto ás vacinas, lembra que actualmente non hai ningunha oficial en Europa. Indica que en España se está traballando niso, pero polo momento ningunha é oficial. "É importante que non confíen no que reciben por móbiles e demais, xa que non hai cura". Secuelas A morte dos animais nunha granxa é a principal secuela na gandería, pero aínda así, os animais que conseguen pasar a EHE quedan con secuelas múltiples. Unha das máis habituais é unha mamite severa que perdura no tempo e provoca que o animal teña que ser levado a matadoiro. Outra común é que, aínda que volven comer ben, non conseguen recuperar o seu peso anterior á enfermidade e por tanto non valen nin para matadoiro. Tamén é habitual que queden con problemas respiratorios, como pneumonías agudas. Hai secuelas, como a baixa fertilidade, que aínda non se determinou se veñen provocadas por pasar a enfermidade ou non. "A miña impresión é que, por sorte, non está a ser tan grave como parece. Si pode haber abortos, pero non é nada alarmante". Aclara que para facer unha mellor investigación necesitan máis resultados, avaliar como estaban os animais previamente á enfermidade e que secuelas quedaron posteriormente. Enfermidades emerxentes En paralelo á EHE e a outros problemas que apareceron nos últimos anos, como a língua azul, no sector vacún preocupa tamén a situación que se está a vivir en Estados Unidos, coa transmisión da gripe aviar a granxas de vacún de leite.

A cooperativa agrogandeira lucense celebrou a súa primeira convención de traballadores baixo o lema ‘A pegada de AIRA’. O evento tivo lugar no hotel ATTICA21 de Vilalba (Lugo) e reuniu a máis de 270 traballadores dos máis de 300 que forman o persoal da cooperativa. A finalidade da xornada foi pór en valor o traballo que leva a cabo cada un dos traballadores e traballadoras, que é fundamental para que a cooperativa funcione. Así mesmo, tamén serviu para potenciar os valores que se fomentan desde AIRA, como son o esforzo, compromiso, igualdade ou respecto, entre outros moitos. A cita empezou coa proxección do vídeo corporativo e acto seguido, o director xeral de AIRA, Daniel Ferreiro, realizou unha pequena presentación sobre o pasado, presente e futuro da entidade. “O compromiso, o esforzo e a dedicación de todos os traballadores/as de AIRA, levaron á cooperativa a ser un referente no sector”, destacou o director. Así, lembrou que a cooperativa ten numerosas áreas de traballo, “e todas elas son importantes, relevantes e necesarias”. Tamén incidiu en que a función de AIRA non é só resolver problemas ou atender necesidades, senón estar sempre un paso por diante: “Debemos adiantarnos ao que está por vir e o que terá que afrontar o sector nos próximos anos”. Acto seguido, Cristina Lamas e Alba Vázquez falaron sobre a súa experiencia como as empregadas con máis antigüidade e menos, respectivamente. Así, nos seus relatorios mostraron porqué segue apostando por formar parte do equipo de AIRA, despois de máis de tres décadas, no caso de Lamas, e porqué decidiu incorporarse na actualidade, no de Vázquez. A primeira parte do evento concluíuna o coach Emilio Duró, quen ofreceu unha charla sobre ‘A Nosa Pegada. Unha vida con sentido’. Na súa exposición lembrou a importancia de que a “vida cambia nun instante” e aconsellou “non sacrificar o importante polo secundario”. Engadiu que ante a realidade da vida hai que aceptala, adaptase e mostrar unha actitude positiva. Na súa exposición motivadora concluíu: “Traballades nunha cooperativa, isto é unha fortuna, porque a felicidade reside en cooperar”. Tras a comida, o presidente da cooperativa, José Manuel López Tellado, agradeceu o traballo que levan realizando en AIRA e a participación nun evento de especial importancia para todo o equipo. A xornada concluíu co recoñecido monologuista Carlos Blanco, quen ofreceu un dos seus espectáculos a todos os traballadores/as asistentes e, finalmente, un DJ puxo o broche á xornada.

A cooperativa agrogandeira Aira acaba de presentar balance dos 5 primeiros anos de actividade, dende o proceso de intregración que realizaron no 2018. Fíxoo durante a súa asemblea ordinaria, celebrada este xoves en Taboada (Lugo). Aira conseguiu dobrar o volume de negocio nestes anos e presenta unha facturación consolidada de 206,5 millóns de euros, cun crecemento continúo e significativo durante tódolos exercicios. A cooperativa medrou en tódalas áreas de negocio, en especial naquelas de referencia para o sector agrogandeiro, coma o leite ou o penso. Reivindica tamén o seu compromiso de valorizar a produción e servir de apoio ós máis de 2.900 socios e socias que integran a entidade. “Seguimos medrando e facémolo en tódalas áreas de negocio, en especial no volume de actividade da fábrica de penso e na planta láctea”, explica Daniel Ferreiro, director xeral de Aira. Outro dos datos significativos é que acadou un nivel de EBITDA de 7,2 millóns de euros. Estas cifras, como apuntan dende a entidade, permítenlle afrontar o volume de investimentos que manexa. Nestes 5 anos Aira investiu máis de 33 millóns de euros, sobre todo na transformación láctea, á que destinaron un 70% dos investimentos, en especial á planta láctea de Melide.

A cooperativa destinou 33 millóns de euros a investimentos, sobre todo para a transformación láctea. Este ano teñen previsto realizar investimentos por 5 millóns de euros

Mentres, investiron preto de 12 millóns de euros noutras actividades de interese para a cooperativa. “Só no 2023 temos previsto destinar a investimentos outros 5 millóns de euros”, detalla Ferreiro. No último ano, algúns dos proxectos destacados foron a construción dun novo taller para os carros mesturadores da Cooperativa e unha nova gasolineira, que se atopan aínda en plena fase de construción. A cooperativa pechou este último exercicio cuns beneficios antes de impostos de 4,2 millóns de euros, dos que máis do 50% capitalizaráselle ós asociados.

Leite e penso, motores de AIRA

A comercialización do leite das ganderías socias segue sendo unha das prioridades e un dos motores da cooperativa. No 2022 Aira comercializou un total de 115 millóns de litros de leite, fronte ós 91 millóns de litros de leite que xestionaba no 2018, cando se formalizou o proceso de integración da Cooperativa. Ademais, nestes 5 anos, Aira pasou a transformar o 55% deste leite nas industrias lácteas nas que participa. “A transformación do leite é unha das prioridades de Aira e unha das liñas nas que imos seguir sumando esforzos”, ratificou Ferreiro na asemblea.

Aira tranforma o 55% dos 115 millóns de litros de leite que comercializa das ganderías socias

A fabricación de alimentos para o gando é outra das actividades principais da cooperativa. Nestes 5 anos, Aira conseguiu dobrar o volume de produción e só no 2022 fabricáronse máis de 270.000 toneladas de penso e mesturas húmidas, unhas cifras polas que se mantén coma unha das principais fábricas de penso especializadas en vacún de leite en España.

A dixitalización das granxas

A cooperativa tamén está destinando importantes esforzos a contribuír á dixitalización das granxas, con programas especializados como o TRAC PLUS, co que ademais de proporcionar ferramentas de utilidade para as ganderías buscan poder chegar a certificar todo o proceso dende a granxa ó consumidor, cunha trazabilidade completa. “Tentamos dar resposta ás esixencias que se lle presentan dende Europa ás granxas socias”, explica Ferreiro. Ademais, as ganderías de Aira seguen a colaborar en distintos proxectos para a análise da pegada de carbono e hídrica, para seguir apostando por unha produción sostible.

Juan Pérez Rouco é un dos veterinarios de calidade do leite da Cooperativa Aira. Leva máis de 20 anos traballando no control do leite das ganderías socias e na actualidade supervisa e asesora a granxas da zona de Taboada, parte de Chantada e Monterroso, Antas de Ulla e algunhas granxas de Rodeiro. Con el abordamos algunhas das cuestións de interese sobre a calidade do leite e aspectos a ter en conta nas granxas coma a redución de usos de antibióticos e as rutinas do muxido. -Que te levou como veterinario a especializarte en calidade do leite? -Aínda que ó principio quería traballar en clínica, comecei en calidade do leite, gustoume este traballo e xa decidín non cambiar. Xa levo máis de 20 anos traballando sobre isto. -En que consiste o teu traballo dentro da cooperativa AIRA e como está organizado o servizo de calidade do leite dentro da mesma? -Dentro do servizo de calidade do leite en AIRA centrámonos, sobre todo, no control da mamite, pero tamén prestamos moita atención ó risco de inhibidores e á bacterioloxía. -Como puntuarías de 1 a 10 a calidade hixiénico sanitaria do leite das explotacións gandeiras nas que traballas e por que motivo? -É certo que hai variacións entre as granxas, pero a nivel global as ganderías melloraron moito e agora mesmo se tivera que dar unha nota media sería un 8 ou máis alta. As granxas traballaron duro por mellorar nos últimos 10 ou 12 anos.

“O 90% das granxas de AIRA cumpre cuns estándares que se sitúan moi por encima dos esixidos para ter un leite de gran calidade”

-Cales son as calidades medidas do leite das explotacións que controlas en canto a bacterioloxía e sólidos lácteos? -É tamén complicado dar unha media xeral, xa que as granxas máis grandes, novas e profesionalizadas están por debaixo de 10.000 xermes e cun reconto de células somáticas tamén menor a 150.000. En granxas pequenas é máis difícil acadar esas cifras, aínda que estean a facer un moi bo manexo e estean a ofrecer un leite de calidade. A bacterioloxía está hoxe moi controlada. O 90% das granxas de AIRA cumpre cuns estándares que se sitúan moi por riba dos esixidos para ter un leite de calidade. -Cales son os aspectos clave que inflúen na calidade hixiénico sanitaria do leite e en cales ves máis marxe de mellora? -Os aspectos fundamentais é a ausencia de inhibidores, o punto crioscópico, a bacteroloxía (que está moi relacionada coa limpeza e funcionamento da maquinaria de muxido e refrixeración), así como as células somáticas. En xeral, non hai moita marxe de mellora, porque xa se está traballando por encima do esixido. Puntualmente cando se producen subidas das células centrámonos en baixar eses valores, pero o resto xa en cada gandería está a traballarse axustado ós estándares e dentro das posibilidades de cada gandería. -No caso do muxido, que pautas imprescindibles se deberían seguir? -É fundamental a rutina de limpeza para estimular ben a vaca e axustarse ós tempos que marcan estes procedementos. Comézase polo despunte dos tetos, seguido do pre dipping e a continuación o secado do teto, previo á colocación da máquina de muxido. Cada granxa debe establecer unha rutina de muxido na que se axusten o mellor posible as características desa gandería (tamaño da sala de muxido, número de persoas para o muxido...) cos tempos e procedementos para poder facer un bo manexo. Tamén é importante un bo funcionamento da máquina de muxido e ter identificadas as vacas con mamite para poder muxilas ó final. -Por que a presenza de patóxenos nos silos, sobre todo os de herba, repercuten tamén negativamente na calidade do leite? -Os silos mal conservados, con presenza de micotoxinas, silos que quecen acaban provocando non só problemas na calidade do leite, senón que deixan mamites, problemas en reprodución, na lonxevidade do animal, problemas de patas... Se as forraxes teñen pouca calidade inflúen en tódolos aspectos da granxa. Cada vez hai menos, pero segue habendo silos que saen mal e neses casos sae máis barato tirar esa forraxe, polos problemas que provoca na granxa. -O muxido robotizado incide nunha mellora da calidade do leite? Por que? -Normalmente si. Non se debe a que o robot de muxido mellore a calidade do leite senón porque eses gandeiros teñen máis tempo dispoñible para o control do gando e estar na granxa atendendo dos animais. Tamén é verdade que hai gandeiros que teñen o robot porque non queren ou non poden pasar tanto tempo na granxa, neses casos non se aprecia esa mellora ou mesmo pode ir a peor. -O punto crioscópico é a veces motivo de disputa entre gandeiros e control leiteiro. ¿Que factores inflúen no mesmo? -Hoxe ninguén lle bota auga ó leite, xa que as calidades son un dos parámetros para pagar o leite, polo que o tema do punto crioscópico adoita deberse a problemas de arrastre no lavado. Nalgunhas granxas débese ó tanque de frío que é demasiado potente e non está ben dimensionado para as características da granxa, polo que pode chegar a conxelar o leite do primeiro muxido, mentres está baleiro e despois queda esa auga no leite. A solución nestes casos pasa por prender o tanque unha vez que se estea xa muxindo, para evitar que se conxele. -Como valoras a implantación nas granxas da nova normativa sobre o uso restrinxido de antibióticos? -Nas granxas de Aira estase facendo xa dende antes de que entrara en vigor a nova normativa. Levamos anos sabendo que isto ía pasar e dende xa hai máis dun ano, os veterinarios clínicos e de calidade do leite reducimos ó mínimo o uso do secado, pese a que os parámetros da normativa aínda non se coñecían. -E en concreto, no secado selectivo, está sendo complicado a súa extensión? -O cambio está a resultar moi ben, pese a que tamén levou a noites sen durmir tanto ós veterinarios como para os gandeiros, pola preocupación das consecuencias do cambio. Agora a maioría dos gandeiros xa non volvería ó secado, aínda que se puidera. O novo sistema élles agora unha tranquilidade, porque xa saben que non van ter inhibidores no leite e iso é significativo sobre todo cando tes rabaños grandes. -Que foi o que máis custou para dar o paso ó secado selectivo? -En Aira fixemos moito traballo cos gandeiros para ensinarlles a rutina, acompañándoos para que soubesen como se deben colocar os seladores internos, que é totalmente diferente á colocación dunha cánula de mamites, aínda que é o mesmo aparato, pero ten diferentes obxectivos. A maioría das granxas están facendo un secado selectivo. En Aira non diferenciamos entre granxas de alto ou baixo risco, senón que diferenciamos entre vacas sas ou enfermas á hora de aplicar o secado selectivo, xa que en tódalas granxas hai vacas sas coas que se poden facer estas técnicas sen necesidade de tratar de xeito sistemático. Así conseguimos que tódalas granxas reducisen, na medida das súas posibilidades, o uso de antibióticos.

“É vital realizar un test de California no momento do secado, para comprobar os valores dese animal no momento de iniciar o tratamento”

-Que pautas seguides na cooperativa Aira? -O procedemento que estamos a seguir é aplicar selado nesa lactación ás vacas que teñen mamite ou que teñen recontos altos no control leiteiro. Para min é vital realizar un test de California no momento do secado, para mirar a vaca cando realmente a vou secar para comprobar que os datos do control leiteiro nese momento seguen a ser como para tratar o animal. -Desafortunadamente, de vez en cando circulan "fake news" sobre a presenza de antibióticos no leite de consumo. Por que é moi difícil ou practicamente imposible que iso ocorra en España? -O uso dos antibióticos nas ganderías de vacún de leite é moi reducido. Das 90 granxas coas que eu traballo podo facer de media ó ano un total de 6 informes sobre inhibidores, o que dá xa boa conta do uso mínimo que se fai destes medicamentos. O problema de residuos de antibióticos no leite hoxe en día nas granxas galegas é practicamente cero e o risco de que chegue ó consumidor é cero. -O control da calidade do leite depende da administración, do LIGAL, nutrólogos, persoal dos Africores, e gandeiros e veterinarios. En que aspectos cres que se podería mellorar nesta tarefa tan importante e na que participan tantos axentes? -Xa se está traballando a un nivel moi alto. Estar por debaixo de 100.000 células e de 10.000 xermes son valores que están rexistrando moitas granxas e que xa son indicadores de calidade moi alta.

Este ano a climatoloxía non axudou para que a herba medrara e estase a notar nos silos. As xeadas do inverno e a falta de chuvia no comezo da primavera mermaron considerable a cantidade de forraxe colleitada, aínda que a calidade está a ser boa. A campaña de ensilaxe de herba avanza en toda a comunidade condicionada polas precipitacións dos últimos días e coa vista posta na sementeira do millo, que xa se iniciou nas zonas máis madrugadoras, como a Mariña de Lugo ou o Xallas na provincia da Coruña, naquelas fincas en rotación con herba nas que non se espera a un segundo corte. A estratexia de sementar antes e con ciclos máis longos estase a levar a cabo tamén en zonas do interior como unha forma de tentar minimizar os efectos da seca no verán, como aconteceu o ano pasado en áreas do centro e sur de Lugo, ou na comarca do Deza, con mermas importantes na colleita de millo forraxeiro.

O monocultivo de raigrás, habitual hai uns anos, está deixando paso a unha variedade maior de especies

A entrada en vigor da nova PAC está a motivar tamén cambios nas decisións de sementeira e nos cultivos escollidos para a rotación anual. As especies mellorantes ábrense camiño, ben en mesturas con cereais de inverno para ensilado, ben como abono en verde para fixar nitróxeno atmosférico e aportar materia orgánica ao chan. O monocultivo de raigrás, habitual hai uns anos, está deixando paso a unha variedade maior de especies, tanto trevos e outras leguminosas como chícharos, vezas ou fabas a brassicas como os nabos. Analizamos como se está a desenvolver a campaña de ensilado en distintas zonas de Galicia:  

“Está habendo producións baixas por falta de auga e moita desigualdade nas parcelas”

Ensilado de raigrás e trevo anual na zona de Chantada nunha parcela en rotación con millo Jorge Meiriño é responsable de cultivos da cooperativa Aira na zona de Chantada, onde os efectos da seca se deixaron notar este ano na herba. “Empezamos a colleitar hai 10 días, aínda que coas chuvias da fin de semana parouse un pouco de segar ata que mellore o tempo e se estabilice, pero estamos tendo producións baixas, similares ás do ano pasado, cunha media de 15 toneladas por hectárea en verde”, calcula. Nesta zona do sur de Lugo está a notarse moita desigualdade nas parcelas. “As fincas máis profundas, que son normalmente nas que se fai rotación con millo, comportáronse moito mellor que outras nas que xa se estaba secando a herba. Volve a haber unha seca enorme, peor ca do ano pasado. A capa freática está moi abaixo. Aquí o chan é franco areoso, non hai arxila, e pérdese moi rápido a auga”, explica Jorge.

Este ano non se puideron facer cortes de limpeza polas xeadas

“Ás pradeiras este ano castigounas a xeada no inverno e despois faltoulles auga”, di. As xeadas fixeron tamén que non se puideran realizar os habituais cortes de limpeza, polo que a calidade da forraxe estaría nun 6 sobre 10, indica. Un só corte nas terras de millo O ensilado estase a producir máis ou menos nas mesmas datas doutras campañas. “Non se pode agardar máis. Aquí xa non imos facer segundo corte, porque estamos a finais de abril e hai que tentar sementar o millo a principios de maio. Non se pode facer moito máis tarde porque estamos limitados pola precipitación e o ano pasado aguantaron as parcelas que se sementaron cedo”, lembra. O parque de maquinaria de Aira traballa moita máis superficie de herba que de millo. “Podemos estar falando do triplo, porque nos últimos anos moitas ganderías aumentaron superficie agraria e deixaron de sementar millo”, argumenta.

O segundo corte é cada vez máis complicado, teriamos que ter un mes de tempo fresco e precipitacións para que a herba non espigue

Por iso, di, os segundos cortes só se poden facer en parcelas onde non se vai a botar millo. “O segundo corte cada vez é máis complicado, dependes moito máis da climatoloxía. Ten que chover e vir tempo fresco para que a herba non espigue”, di Jorge.

“O silo vai ter bastante humidade porque o tempo non permitiu facer bos presecados, pero a calidade vai ser boa”

Na comarca do Xallas e a Barcala, na provincia da Coruña, tamén apostaron este ano por facer un só corte. “Había unha pequena porcentaxe de socios que facía dous cortes, pero co frío do inverno veu todo retrasado e vaise facer un corte só nas fincas con millo”, explica Adrián Cundíns, o responsable de Fonxabar, a cooperativa para xestión en conxunto de forraxes e alimentación do gando das ganderías da zona de Santa Comba e Mazaricos. Forxabar vai ter tamén unha merma na cantidade de forraxe nos silos, aínda que os motivos son distintos ca no caso de Aira. “Aquí non foi por escaseza de precipitacións, senón por todo o contrario, retrasouse polo frío e por moita auga. Este foi un ano atípico e malo para o crecemento da herba”, asegura Adrián.

Foi un ano atípico e malo para o crecemento da herba. Co frío veu todo retrasado e imos facer un corte só nas fincas con millo

En Forxabar ensilaron o raigrás permanente hai tres semanas e as parcelas en rotación con millo o xoves pasado. “Ao ser un corte só, foi un corte longo, con moitos días na terra, e o rendemento foi bo”, explica. Tamén a calidade será boa. “O silo vai ter bastante humidade porque o tempo non permitiu facer bos presecados pero a calidade en xeral vai ser boa”, asegura Adrián. Levantando  a pradeira para sementar o millo En Forxabar basean a ración que reparten ás ganderías leiteiras socias no ensilado de millo, polo que traballan máis hectáreas a este cultivo que a herba. “De forraxes van 40 kg na ración e deles o 75% é millo e o 25% herba”, explica Adrián. Este ano teñen previsto sementar unhas 800 hectáreas a millo. Unha parte delas xa as teñen labradas, aquelas nas que non fan rotación con herba, mentres que nas ensiladas o pasado xoves comezarán nos vindeiros días. “Estamos empezando a levantar para o millo. Con estes días de auga está todo un pouco parado. Xa temos sementado máis ou menos a metade, onde non houbo rotación, e agora fáltanos o que ensilamos a semana pasada. Estamos agardando a ver se estabiliza o tempo, porque choveu moito a fin de semana e vainos retrasar ata o final desta poder poñernos coa terra. Se chove seguirá retrasándose a sementeira”, conta.   Aposta polo cultivo verde nas rotacións A entrada en vigor de novas esixencias na PAC para o período 2023-2027 está a provocar cambios no esquema habitual de rotación millo-herba levado a cabo polas ganderías de vacún de leite de Galicia. “Nós xa fixemos este ano algún cambio. Metemos máis leguminosas. Unha parte do que ensilamos foi só con trevo, 2 ou 3 variedades de trevo, con boa implantación. Noutra parte das terras fixemos cultivo verde, con especies mellorantes como nabo ou outras brassicas, e con chícharos, un tipo de faballón ou calquera leguminosa que entre no rango de forraxeiras e que estea dispoñible no momento da sementeira”, indica.

Non hai moita dispoñibilidade de sementes para facer abono verde, porque son especies que non teñen moito aproveitamento e non se colleitan

“Non hai moita dispoñibilidade, é unha problemática que se vai dar de cara a este ano. Como son variedades que non se colleitan e non teñen moito aproveitamento a non ser para abono verde non hai moita oferta. Os prezos da semente o ano pasado foron desorbitados”, explica Adrián. Aínda que, como consecuencia da excepcionalidade acordada trala guerra en Ucraína, nesta campaña está en suspenso a obriga de cumprir coa boa práctica da rotación de cultivos para poder cobrar as axudas da PAC, prevese que nos vindeiros anos non se poidan deixar baleiras as terras do millo, polo que estratexias como as seguidas este ano por Forxabar converteranse en habituais. “Tal como están os prezos hoxe da sementeira penso que non cubre para cobrar o eco-rexime, pero se é unha obriga xa non é cuestión de que cubra ou non, haberá que facelo para adaptarse ás novas esixencias da condicionalidade e poder cumprir para cobrar a PAC”, argumenta.

“Coas mesturas de cereais de inverno e vezas obtivemos producións maiores en comparación cos primeiros cortes de raigrás”

“Na nosa zona o único limitante que houbo foi falta de chuvias, na Mariña pega moito o nordés e non medrou moito a herba”, explica José Ramón Loza, responsable de maquinaria e cultivos de CLUN, que dispón na Mariña de centro de alimentación (CAVI) e parque de maquinaria pertencente a Irmandiños. “A nivel xeral os primeiros cortes foron moito menos produtivos ca outros anos, acusouse a falta de chuvias de principio da primavera. As calidades están sendo boas pero as producións mermadas”, describe. Na Mariña acostuman facer dous cortes nas pradeiras de raigrás antes de botar nelas o millo. “Xa estivemos abonando para os segundos cortes e con estas chuvias esperamos obter un segundo corte un pouco máis produtivo que os primeiros”, asegura José Ramón. 200 hectáreas de cereal con veza Irmandiños sementou este ano perto de 200 hectáreas de cultivo de inverno a base de cereal e leguminosa, que xa ensilou nas instalacións do CAVI en Vilamartín (Barreiros). “Por aquí estase implantando moito a mestura de cereais de inverno e vezas e con esas fórmulas obtivemos unha produción algo maior, en comparación cos primeiros cortes de raigrás”, indica. A maiores das parcelas que a cooperativa labra directamente, habería que sumar a herba que mandan os socios que non están dentro do servizo de Xestión Integral das terras e que son unhas 150 ha de raigrás e outras tantas de prado natural (nos dous casos a 2 cortes) e 50 ha de cereal-veza (a un só corte).

O cereal ensilámolo por separado, pero os prados naturais imos mesturándoos no silo co segundo corte de raigrás

“Os prados naturais aínda non empezamos a segalos, a previsión é comezar de cara á semana que vén para ir mesturando co segundo corte de raigrás. O cereal si que o ensilamos por separado, pero no caso do prado natural intercalámolo nos silos con cultivo de raigrás”, explica José Ramón. A cooperativa sementará este ano unhas 450 hectáreas de millo, das que a día de hoxe xa levan botadas unhas 70. “Xa temos levantadas as terras onde botamos o cereal de inverno, nas que facemos un só corte. Empezamos a sementalas a semana pasada cunha máquina e a partir de agora incorporamos xa a segunda”, detalla.  

A Asociación Galega de Cooperativas Agroalimentarias (Agaca) organiza o próximo luns día 27 e o martes 28 de febreiro senllas xornadas formativas sobre a sostibilidade nas granxas de vacún de leite. Técnicos de Agaca e do grupo BioGroup USC (Universidade de Santiago de Compostela) expoñerán a gandeiros e gandeiras socias de Aira que participaron no estudo “A mellora da competitividade das explotacións de gando de vacún leiteiro mediante asesoramento para a redución da pegada de carbono e pegada hídrica” as conclusións obtidas e as claves para reducir a pegada de carbono e hídrica nas súas granxas de leite. Este estudo desenvolvido por Agaca e BioGroup levouse a cabo realizando medicións exhaustivas en 100 granxas galegas produtoras de leite cunha media de 88 vacas en fase produtiva (50 delas, na comarca de Chantada-Sarria; 28 na mariña lucense; 7 das Terras de Melide e 15 na comarca de Barcala- Bergantiños). Tras publicarse as conclusións obtidas, iniciouse unha etapa de comunicación directa aos gandeiros e gandeiras para que poidan aplicar as recomendacións dos expertos. As primeiras xornadas de difusión realizáronse os días 15 e 16 deste mes en Ribadeo (Lugo) e Ames (A Coruña). As xornadas da vindeira semana celebraranse o luns na delegación da Cooperativa Aira en Chantada e o martes 28 en Lugo, no Hotel Santiago. Ambas xornadas comezarán ás 12.00 horas e prolongaranse polo resto da mañá. Detallamos o programa da xornada: 12:00 a 12:15 horas. Recepción de asistentes e entrega de documentación. 12:15 a 13:00 horas. Explicación do proxecto, que é a pegada de carbono e hídrica, métodos de cálculo, melloras para reducir as pegadas e rolda de preguntas. Relatores: Francisco López Calvo y Javier Martínez Caamaño. Técnicos de calidade e innovación alimentaria de Agaca. 13:00 a 14:00 horas. Presentación e interpretación dos cálculos de pegada de carbono e pegada hídrica. Relator: Eduardo Entrena Barbero. Estudante predoutoral de Enxeñaría Ambiental da USC.

Cervezas Estrella Galicia lanza a nova Milk Stout, elaborada con ingredientes obtidos a partir de leite de vacas criadas en granxas 100% galegas, como Pena Guisande, cuxas vacas se alimentaron do bagazo de Estrella Galicia. Esta nova edición especial lánzase a partir de hoxe cuns 20.000 litros á venda. O bagazo é o principal subproducto derivado do proceso de elaboración da cervexa, consistente na parte insoluble do mosto cervexeiro, principalmente cebada, e tamén é o alimento das vacas que producen o leite a partir da cal se elabora o soro que se emprega na fabricación desta nova cervexa. Trátase dunha cervexa de estilo Milk Stout cuxo principal trazo é a presenza de lactosa, ingrediente que se incorporou a algunhas cervexas a principios do século XX para achegarlles novos valores nutritivos e enerxéticos. No caso da nova Milk Stout, a lactosa engádese na caldeira de ebulición para proporcionar unha textura sedosa e unha escuma cremosa de cor beige. Tamén están presentes nesta receita as maltas tostadas, que lle outorgan unha cor marrón escura con reflexos rubí. O lúpulo Huell Melon, pola súa banda, achégalle matices afroitados e resinosos. O resultado é unha cervexa de corpo lixeiro e textura suave, cunha entrada lixeiramente doce, que dá paso a un sabor torrefacto e un final seco. “Con esta elaboración, logramos un produto cun significado moi especial, tanto polo valor dos produtos de proximidade que utilizamos para a súa elaboración como polo resultado final. A súa textura cremosa e os seus toques doces sorprenderán aos amantes da cervexa e aos que non o son tanto, que se atoparán cunha cervexa que pode adaptarse a todos os gustos”, comenta Luís Alvar, mestre cervexeiro de Estrela Galicia.

Aliados locais para un proceso innovador

Para este proxecto, Fábrica de Cervezas Estrella Galicia contou coa colaboración de varias empresas galegas. Galacteum, a industria láctea da coopeativa AIRA, foi a encargada de desenvolver o proceso, unha innovación pola cal a lactosa incorpórase en forma de soro, proporcionado pola queixería Celega. Para a súa obtención utilízase leite procedente de granxa galegas baixo a coordinación da cooperativa Aira. Unha destas granxas que integran a cooperativa é Pena Guisande, cuxas vacas se nutren do bagazo que lle fornece Estrella Galicia. Con este proceso, garántese que o leite utilizado é de orixe 100% galego e local. Milk Stout, de Fábrica de Cervexas Estrela Galicia, estará dispoñible a partir de hoxe, con preto de 20.000 litros que estarán á venda nunha selección de locais de hostalería e alimentación e a través da tenda en liña da compañía: https://bigcrafters.com/

A cooperativa AIRA acaba de coñecer a estratexia que segue o sector lácteo de Finlandia para reducir as súas emisións e potenciar a economía circular a través do biometano, entre outras medidas.

En concreto, o pasado 15 de setembro, un representante de AIRA visitou o país nórdico dentro do proxecto COOPID (COOPeration of bioeconomy clústers for bio-based knowledge transfer via Innovative Dissemination techniques in the primary production sector), unha iniciativa liderada e coordinada por Cooperativas Agro-Alimentarias de España.

O obxectivo do proxecto, no que tamén participan outras cooperativas lácteas de referencia en España como Central Lechera Asturiana e COVAP, é a difusión de boas prácticas agroalimentarias para a redución da pegada de carbono desde o sector primario, para a súa implementación e adaptación á realidade de cada rexión.

Neste caso visitáronse dúas granxas da cooperativa VALIO , que recolle e transforma o 80% do leite de Finlandia. Estas ganderías usan biometano producido maioritariamente de esterco e descartes de granxa para xerar calor e electricidade e/o a súa purificación posterior a biogás comprimido para uso en vehículos adaptados. En concreto, o biometano producido nas granxas fornece a coches de particulares adaptados a CBG e ás cisternas de recollida de leite de Valio nesa rexión finlandesa.

Así mesmo, a delegación na que participou AIRA estudou a estratexia de “Pegada de Carbono Cero – 2035” que segue a cooperativa Valio para lograr a súa neutralidade entre emisións e fixación de carbono nese ano.

Estación de servizo de biometano (CBG – biogás comprimido) obtido a partir de esterco de vaca, outros descartes de granxa e subproductos dunha empresa de snacks próxima (aceites, maionesa, patacas fritidas, etc) localizada na granxa Vuorenmaa (socia da Cooperativa VALIO) en Haapavesi (Finlandia).O biometano producido fornece a coches de particulares adaptados a CBG e ás cisternas de recollida de leite de Valio nesa rexión como se pode observar en ambas as fotografías.

Sobre AIRA

AIRA é hoxe una das cooperativas agrogandeiras máis importantes de Galicia e integra na actualidade a máis de 2.900 socios e socias. Xunto coas instalacións centrais situadas en Taboada (Lugo), a cooperativa conta con 15 delegacións repartidas principalmente na provincia de Lugo, así como na Coruña e Pontevedra.

O conselleiro de Medio Rural, José González, ven de remitirlle sendas cartas á ministra de Transportes, ao ministro de Agricultura e ao delegado do Goberno en Galicia para que, como administracións con competencias na materia, se reúnan cos transportistas para desbloquear un paro que “está poñendo nunha situación insostible” ao sector agrogandeiro galego. José González fixo estas declaracións esta mañá en Taboada (Lugo), onde visitou a planta de fabricación de pensos da cooperativa AIRA que, ao igual que outras de Galicia e do resto do Estado, está cunha actividade baixo mínimos debido ao paro do sector do transporte, o que impide que poda enviar alimentos a centos de granxas.

“Hai risco moi grave de morte dos animais”

O conselleiro advertiu de que a folga está provocando un “risco moi grave de desabastecemento da cadea alimentaria galega, con risco moi grave de morte dos animais”. Neste sentido, reclamou por carta á ministra de Transportes para que “de xeito inmediato se reúna coa plataforma convocante da folga de transportes para desbloquear a situación”. “Os políticos debemos dialogar e o único que piden os transportistas é que se abra ese diálogo e eu mesmo lle pido á Ministra a que canto antes o inicie”, subliñou. Tamén lle reclamou ao Delegado do Goberno en Galicia que “mentres non se resolva a situación, se habiliten corredores seguros -coa protección das forzas de seguridade- para que funcione o sector agroalimentario galego”. E en terceiro lugar, o conselleiro do Medio Rural volveulle reclamar por carta ao Ministro de Agricultura que “convoque de inmediato aos representantes da industria alimentaria, da distribución e dos gandeiros para que de forma excepcional, e mesmo temporal, se acomete unha suba dos prezos de venda dos produtos dos nosos gandeiros”. “Dende o ano 2021 levan soportando un incremento inasumible dos custos de produción, que se agravou coa guerra de Ucraína, e que coa folga de transportes xa non se pode soportar. Do contrario, imos quedarnos sen sector polas perdas inasumibles que están sufrindo”, advertiu.

Daniel Ferreiro (AIRA): “Reclamamos unha solución axiña”

Na Cooperativa AIRA, que conta cuns 2.900 socios boa parte deles gandeiros de vacún de leite, o paro dos transportes está deixando fronte ás cordas ás ganderías pola falta de penso. A fábrica da cooperativa, situada en Taboada (Lugo) e cunha produción anual de 207.000 toneladas de penso, estivo esta semana baixo mínimo debido ó bloqueo dos transportes. “Necesítase unha solución axiña para este paro dos transportes que está provocando unha situación crítica nas ganderías ó non poder alimentar o gando e ó ter problemas tamén coa recollida do produto”, valorou Daniel Ferreiro, director xeral de AIRA.

Este sábado, 12 de marzo, a localidade lucense de Chantada recupera a súa tradicional poxa de gando frisón, organizada por AFRICOR Lugo, o Concello de Chantada e a cooperativa AIRA. A poxa celebrarase a partir das 12:00 horas no mercado gandeiro. Sairán á venda un total de 17 animais procedentes de gandarías da provincia de Lugo: 12 vacas paridas e 5 xovencas próximas ao parto. Grazas á colaboración de Xenética Fontao, os compradores recibirán tres doses de Airas e tres de Caramelo por cada animal adquirido na poxa. Estes son os 17 animais que sairán a venda:

Marcos e José Manuel Feás están á fronte desta explotación, que moxe 115 vacas e está a medrar Na parroquia de Santiago de Frade, no concello de Taboada, Marcos e José Manuel Feás decidiron dar continuidade á explotación familiar investindo nos últimos anos máis de 700.000 euros en innovacións tecnolóxicas e aumentando a capacidade produtiva da granxa para, deste xeito, diluir os custos fixos. Contan con tres robots de muxido e un sistema autónomo de alimentación e, apoiados no parque de maquinaria da cooperativa Aira e na xestión da recría en conxunto con outras dúas ganderías da zona, buscan ter calidade de vida. “O que queremos con todas estas innovacións é ter un horario de traballo razoable, como o que pode haber en calquera outro sector, poder marchar da granxa ás 8 da tarde e non ter que volver até o día seguinte pola mañá como en calquera outro traballo”, din.

Na explotación traballan tres persoas a xornada completa

Na explotación traballan a xornada completa tres persoas: un dos irmáns, Marcos, e unha parella contratada; mentras que José Manuel compatibiliza a súa profesión como enxeñeiro técnico agrícola nunha asesoría con labores de apoio na granxa familiar. De tres muxiduras en sala á instalación de robots Souto Frade SC é unha gandería familiar que pasou de muxir 30 vacas a ter hoxe 115. “Até hai dous anos estaba tamén a miña nai na explotación, pero agora está xubilada e continuamos na SC o meu irmán e máis eu. Inicialmente eu non estaba na granxa, senón que estaba o meu irmán e os meus pais, pero ao falecer o meu pai, hai 11 anos, o meu irmán veuse un pouco agobiado ao estar el só, e foi entón cando eu decidín incorporarme para apoialo”, explica José Manuel.

Pasaron de 30 vacas en produción no 2010 a 115 a día de hoxe

Foi entón, arredor do ano 2010, cando comezaron a medrar, facendo unha primeira ampliación do establo para albergar un total de 80 animais en produción. “Empezamos a facer tres muxiduras diarias en sala con esas 80 vacas e foi cando empezamos a mirar o de colocar robots, pero para un iamos moi pasados de número de animais e para dous moi curtos, por iso foi cando xa fixemos outra ampliación, hai 5 anos, deseñando o establo para 120 vacas en produción”, contan. Ter un horario de traballo “razoable” “Teño que recoñecer que inicialmente eu non era moi partidario dos robots, e non os recomendaba ás explotacións ás que asesoraba; parecíanme unha desculpa para escapar do traballo. Pero funme dando conta de que os robots podían ser útiles; non servían para deixar de traballar pero si para traballar doutro xeito, porque ao mellor require estar máis enriba do gando pero dun xeito máis flexible”, admite José Manuel.

Inicialmente eu era antirobot, parecíame unha desculpa para escapar do traballo

Marcos e José Manuel contan cun empregado e entre os tres levan a explotación, que moxe hoxe 115 vacas. Marcos é quen está máis no día a día da granxa e fai o traballo coa maquinaria, mentres que José Manuel realiza principalmente labores de xestión. “Eu considérome medio empregado”, di. Maior volumen para diluír gastos fixos José Manuel é enxeñeiro técnico agrícola. Traballou en Icos e en Agaca e neste momento compatibiliza o traballo na gandería familiar co de asesoramento e elaboración de proxectos para outras explotacións dentro de Agroxest, a oficina técnica que montou en Monterroso xunto a un compañeiro de carreira, Eloi Pérez. José Manuel formouse como enxeñeiro técnico agrícola e é un entusiasta das innovacións tecnolóxicas José Manuel é un entusiasta das innovacións tecnolóxicas pero admite: “cada vez cústame máis poñerme co ordenador, prefiro vir para aquí para xunto das vacas”. Parte do seu traballo como asesor consiste en analizar as circunstancias concretas de cada explotación e valorar cal é a dimensión axeitada en cada caso para acadar unha maior eficiencia produtiva, un criterio que tamén emprega na súa gandería.

No mes de xaneiro porán a funcionar o terceiro robot con recría propia e a compra de 30 animais

Por iso este ano acaban de acometer unha nova ampliación do establo para instalar un terceiro robot. “Vemos que os que somos temos capacidade para atendelo perfectamente e que gañar volumen é tamén unha maneira de diluír custos fixos, porque o sistema de alimentación valeríanos igual”, indican. Alimentación automática A finais do 2019 montaron un sistema de alimentación automatizado pioneiro naquel momento en Galicia. “Eu xa vira algúns fóra de Galicia, en Holanda e Alemaña, pero aquí non había aínda ningún. De feito, naquel momento déronnos unha axuda de innovación. Agora xa hai algún máis. como o que montou Finca Asunción ou tamén SAT A Campa”, explica José Manuel. O custo ronda os 180.000 euros, fronte aos 150.000 euros que pode valer un carro autopropulsado, pero os gastos de mantemento e reparacións son menores, considera. “O único gasto é o consumo de luz, que poden ser 5 euros diarios, pero ao non levar motor de combustión penso que se aforra en pezas e avarías”, di. Malia contar con múltiples mecanismos de protección, este ano unha tormenta entrou polo cable da sinal wiffi estropeando unha placa base e obrigando a ter parado o sistema mentras non era substituída a peza, pero solventaron grazas ao servizo que lles prestou momentaneamente, durante dous días, o carro da cooperativa Aira. 8 repartos de comida ao día Souto Frade optou para automatizar a alimentación polo sistema que oferta a empresa Triolet, unha compañía que se adica á fabricación de carros mesturadores e que está considerada punteira tamén neste campo a nivel europeo, aínda que a súa tecnoloxía estaba nese momento pouco introducida en España.  “Había varios sistemas pero este era o que mellor se nos adaptaba e pensamos que acertamos”, din. Contaban cun hándicap á hora de instalar o sistema automatizado de alimentación e era o pouco espazo dispoñible para colocar a unidade de almacenamento de forraxe. “Noutros sitios cargan cada varios días, pero nós temos pouco sitio e temos que desensilar case todos os días. Cargamos cada día e medio ou dous días a unidade de almacenamento, pero se seguimos medrando un pouco máis teremos que cargar todos os días. É un traballo que non leva moito tempo e deste xeito ten a vantaxe de que a forraxe que reciben as vacas vai máis fresca. Desde que puxemos en marcha este sistema notamos que perdemos moita menos comida, antes estropeábase máis a ración, ás veces fermentaba no pesebre, e iso agora non pasa e iso tamén son cartos, porque é comida tirada”, razoan.

Desensilan diariamente e a unidade encárgase de facer 8 repartos de comida entre as 9 da mañá e a 1 da madrugada

Unha vez depositados os tacos de silo de millo e de herba, a propia máquina encárgase de mestúralo co resto de ingredientes da ración e de repartirlla ás vacas no pesebre ao longo do día e a noite, con 8 pasadas por xornada. “Polo día repartimos cada 2 horas e pola noite facemos un último reparto á 1 da madrugada e non volvemos repartir ata as 9 da mañá do día seguinte para poder ter o comedeiro baleiro a primeira hora e poder limpalo”, explican. “Vemos tamén que aínda que fixeramos máis comida non a comerían, quedaría tirada, porque a capacidade de inxesta das vacas é a que é”, aclara José Manuel. Aforro enerxético En paralelo á automatización da granxa, Souto Frade apostou por incorporar sistemas de produción de enerxía renovable. “Temos 20 Kw de placas solares para venda de enerxía desde hai 10 anos, porque puxémolas no momento no que estaba subvencionada a venda da enerxía, e outros 15 Kw para autoconsumo. E tamén instalamos un muíño de vento para autoconsumo”, explica José Manuel. “Temos un consumo aproximado duns 6.000 Kw ao mes e coa produción propia que temos logramos rebaixar nun 30% a factura eléctrica da granxa”, conta. Tanto os robots de muxido como o sistema automático de alimentación provocan un consumo constante, co que sacan un maior partido tanto ás placas solares como ao muíño de vento.

A subida desde o mes de xuño foi tremenda, pasamos de pagar 900 euros ao mes a 1.800 e se non fora polas placas solares estaríamos en 2.500

Sen embargo, o cambio tarifario producido no mes de xuño e a escalada de prezos da enerxía a partir do verán fixo que a súa factura se disparara, duplicando o seu importe ao pasar duns 900€ mensuais antes do verán a 1.800 na actualidade. “Foi unha barbaridade o que subiu a luz e se non fora polas placas solares e o muíño de vento que temos estaríamos en 2.500 ou 3.000 euros ao mes de gasto”, quéixanse. Obxectivo: estabilizar a explotación Ao estar medrando, Souto Frade SC insemina a todas as vacas con frisón pero fai un uso limitado do seme sexado. “Empregamos algo só nas xovencas”, explican. Para poñer a andar o terceiro robot teñen previsto mercar un lote de 30 animais no mes de xaneiro e sumarlle unha ducia de xovencas de recría próximas ao parto. “A idea non é completalo de golpe, porque iso supón un desembolso económico importante”, admiten.

Ao librarnos de parte do traballo de recría temos capacidade para atender o gando dun terceiro robot e deste xeito diluir os custos fixos

En todas as melloras que foron acometendo nos últimos anos José Manuel calcula que investiron entre 700.000 e 800.000 euros. “É certo que para dedicarte hoxe a producir leite a este nivel necesitas moito investimento e está claro tamén que é un sector no que arriscas moito para lograr pouco máis ca un salario normal, pero polo demais é coma calquera outro negocio”, di José Manuel, que considera que “coma en calquera outra empresa se esperas a ter o diñeiro para poder investir ou medrar o ritmo vai ser moito máis lento, as melloras hai que financialas para chegar a elas antes”, opina. Mellorar a ventilación Souto Frade SC partía dunha nave antiga que precisou de sucesivas reformas e ampliacións para poder acoller as distintas innovacións tecnolóxicas incorporadas e aínda que o resultado final é unha instalación funcional, arrastra certas eivas estruturais difíciles de correxir.  “É unha nave moi vella na que fomos facendo obras, pero a metade inicial foi construída hai 26 anos. Como é bastante baixa témola aberta para facilitar a ventilación e ao retirar o establo antigo para facer a última ampliación para o terceiro robot pensamos que imos lograr mellorar un pouco a circulación de aire e reducir o estrés por calor que sofren os animais no verán”, indican.

A pouca altura da nave fai que a efectividade dos ventiladores sexa menor, polo que estudan complementalos cunha liña de aspersores

Dispoñen ademais de dous ventiladores grandes para mover o aire que se acumula no teito da nave. Téñenos programados para que arrinquen a partir de 24 graos. “Este tipo de ventiladores cubren unha gran superficie e xeran un movemento continuo do aire pero aquí ao ser un establo tan baixo o seu efecto nótase menos”, recoñecen. Por iso están pensando en complementalos con nebulizadores para pulverizar vapor de auga. Colchoneta de auga con carbonato e serrín por enriba Ao igual que acontece coa altura do establo, a dimensión dos cubículos é outro dos hándicaps que arrastran pola antigüidade das instalacións. “A min gústanme as camas baleiras e cando como técnico fago un proxecto dunha nave é o que recomendo aos meus clientes, e logo cada un que escolla o material que queira. Pero no noso caso aquí as instalacións non se adaptaban ben a iso. Estivemos usando area dous anos pero tivemos que cambiar. A area sae moi barata como material pero logo ten outros inconvintes nos que a xente moitas veces non repara ou dos que non bota contas, polo que ao final se sumas eses custos o que aforras por un lado gástalo por outro. Porque hai máis desgaste nas pezas do robot e na arrobadeira e hai que sacar a area acumulada da balsa de purín e da cisterna”, relata José Manuel.

Ao usar por debaixo a colchoneta reducimos dous terzos do gasto da mestura de recheo, pasamos de gastar 1.500 euros de carbonato ao mes a 500

Por iso, Souto Frade optou por unha solución mixta de colchoneta + carbonato para poder eliminar a area sen disparar o gasto das camas. Escolleron unha colchoneta de auga que evita que as vacas se rocen, algo habitual con outro tipo de colchonetas. “Nestas colchonetas de auga as vacas están como flotando, non están en contacto co cemento, e por enriba delas recheamos cunha mestura de serrín con carbonato. Ao usar a colchoneta reduces moito o uso de material de recheo e deste xeito usamos aproximadamente un terzo do que usaríamos se o cubículo estivese baleiro, sen colchoneta”, calculan.

Aínda que non son o ideal, neste tipo de colchonetas de auga as vacas están como flotando e non se rozan tanto como nas outras

En canto ao mantemento, tamén aforran algo de traballo, porque é máis doado. “Dámoslles unha pasada estirando o material de recheo tanto pola mañá como pola noite”, explican. Con todo, e malia as vantaxes económicas e de man de obra, na nova ampliación optaron por facer cubículos máis grandes e camas sen colchoneta. “Ao instalar o terceiro robot poderemos facer dous lotes. Penso que para vacas grandes funcionan mellor os cubículos baleiros. Para primeirizas, por exemplo, pode valer este sistema de colchoneta con recheo, están cómodas, aínda que non sexa o ideal”, insiste. Posibilidade de producir leite A2A2 Nesta gandería de Taboada móvense ao longo do ano entre os 36 e os 37 litros de media por vaca e día con promedios de 3,1 muxiduras diaras por animal. A materia graxa sitúase en 3,60% e a proteína en 3,45% e recóllelles o leite a cooperativa Aira. A posta en funcionamento a partir de xaneiro do terceiro robot permitiralles poder facer un lote de produción diferenciado, ben por idade ou por outras características. “Teriamos doado, por exemplo, seleccionar aqueles animais da granxa que tivesen un perfil de leite A2A2 e mandar ese leite a un tanque distinto”, exemplifican.

Móvense ao longo do ano nunha produción media de entre 36 e 37 litros, cun 3,6% de graxa e un 3,45% de proteína

Aínda que non teñen xenotipada a súa cabana, José Manuel considera que un terzo das súas vacas poderían estar producindo leite con Beta Caseína A2, producida de xeito natural por vacas co xen A2A2, sen que estea a ser valorizada pola industria que lles recolle o leite. “O do leite A2A2 foi algo que parecía que ía arrincar pero agora vexo que está algo parado. A propia cooperativa Aira fixo un estudo previo con 2 ou 3 granxas para ver que porcentaxe de animais darían ese perfil e viña saíndo que arredor dun 40% da cabana gandeira produciría leite A2A2. Desta maneira, ao instalar o terceiro robot, se finalmente iso sae adiante porque existe demanda, nós estariamos en condicións de poder ofertar esa materia prima diferenciada sen necesidade de cambiar de vacas”, argumenta.

Recría en conxunto con outras dúas explotacións veciñas para poder seguir medrando

Instalacións de Granxa Renota, que comezou a recibir gando das tres ganderías no mes de xullo Tres ganderías de Taboada –Souto Frade SC, Novoa SC e Luis Miguel Rojo Vázquez (a antiga Millán SC)– mercaron este ano unha explotación en desuso e habilitárona para facer a recría en conxunto, desconxestionando deste xeito as instalacións das tres ganderías, o que lles vai permitir a cada unha delas aumentar o número de animais en produción e reducir os custos da recría, cunha xestión máis eficiente ca realizada individualmente. O modelo é semellante ao que implementaron xa outras ganderías galegas desde fai anos, como por exemplo SAT Xercas en Xermade ou Ganxabar en Mazaricos. O estudo técnico de funcionamento foi realizado polos servizos veterinarios da cooperativa Aira, establecéndose unha cota fixa mensual por compra da instalación, que foi mercada a partes iguais (un terzo cada un) polas tres explotacións socias, e un pago por animal e día de estancia, fixado en 2,10€/día, cos que facer fronte aos custos de alimentación e outros gastos variables.  

Granxa Renota (Recría Novillas Taboada) comezou a funcionar no mes de xullo

Todos os servizos son externos, tanto os de alimentación como os veterinarios, prestados pola cooperativa Aira e para atender o gando dispoñen dun empregado, ao que pagan o seu salario entre as tres ganderías coa cota establecida de 2,10 euros diarios por becerra. “Se hai que tomar unha decisión estratéxica importante nun momento dado tomarémola nós, as tres ganderías socias, pero nós non podemos estar pendentes do día a día do centro de recría se queremos centrarnos en atender as vacas en produción que temos nas nosas granxas”, xustifica José Manuel.

A nave foi mercada a partes iguais polas tres ganderías socias e para o funcionamento teñen unha cota establecida de 2,10 euros por animal e día

A intención das tres ganderías é poder facer o destete das becerras xa nas instalacións de recría, aínda que para arrincar a súa posta en marcha inicialmente optaron por facer a fase inicial de lactación en cada granxa e enviar logo os animais xa destetados á nave de recría en conxunto, con entre dous meses e medio e tres meses de vida. “O ideal sería levar para alí as xatas xa de pequenas, porque sufrirían menos, pero preferimos empezar de forma máis escalonada”, explican. Os primeiros animais entraron no mes de xullo nas instalacións, que acollen neste momento unhas 40 xatas das tres granxas, e todos os meses levan media ducia de becerras unha vez destetadas. Tres anos no Rancho Las Nieves Souto Frade fai o destete nas súas instalacións antes de enviar as becerras á nave de recría en conxunto Neste momento Souto Frade aproveita o establo dun veciño que se xubilou, situado a 300 metros do deles, para ter as becerras pequenas, á espera de ter plenamente operativas as novas instalacións de recría en conxunto. Anteriormente, durante 3 anos esta gandería fixo a recría no Rancho Las Nieves de Zaragoza pero pararon de mandalas polo alto custo. “Empezamos a mandalas cando montamos os robots porque non tiñamos sitio aquí, pero despois coincidiu que viñera aquela baixada tan grande no prezo do leite no 2015 e non daba o que ingresabas polo leite para pagar alí a recría das xovencas, e foi entón cando quedou libre o establo deste veciño e decidimos traer todo para aquí e facer nós a recría”, contan.

Visto con perspectiva quizais foi un erro deixar de mandalas a Zaragoza, porque nestes últimos anos freamos un pouco a evolución da explotación, alí adiantabas dous meses e medio en cada xovenca

“Isto é algo dinámico e hai que ir adaptándose ás circunstancias. Naquel momento non nos quedaba máis remedio, era mellor pechar a granxa que seguir así, polo que foi unha solución, pero visto con perspectiva de 4 ou 5 anos despois, aquela decisión foi un erro, porque en centros de recría deste tipo obtés mellores resultados. Facendo a recría nós aquí perdíamos dous meses e medio de produción de leite en cada xovenca con respecto a estar no Rancho. De vir parindo as xatas con 23 ou 24 meses pasamos a 27 meses”, recoñece José Manuel, que agarda poder mellorar eses niveis ao pasar a facer a recría en conxunto nas novas instalacións, “que son moito mellores que as que temos agora nós, un auténtico luxo para as xovencas”, di. Necesidades de man de obra A maiores da comodidade e amplitude da nova nave de recría, outra das claves estará en contar con persoal específico para atendela. “Ti podes saber toda a teoría sobre a recría, pero ao final se non dispós do tempo necesario sempre cometes algún erro e eses pequenos erros son os que te penalizan”, considera.

Se unha becerra pasa unha semana con pneumonía despois xa non medra como tiña que medrar, son esas cousas as que te penalizan na recría

“Moitas veces a diferenza entre unha vaca que chega aos 13.000 litros de produción e unha que anda nos 10.000 raspados son cuestións deste tipo, porque se unha xovenca non arrinca ben no primeiro parto logo nunca vai dar de si todo o que debería, ou se unha vaca enferma e tardas en detectalo perdiche boa parte da lactación”, indica José Manuel. “O manexo condiciona en boa medida a produción dos animais”, conclúe. Pero para iso, di, hai que dispoñer de man de obra, que é algo do que carecen moitas explotacións. “Eu xa sei que separar as vacas que están en celo evita moitas veces accidentes do gando no establo, pero nós aquí non o facemos”, exemplifica. 90 hectáreas de superficie Das tarefas de sementeira e ensilado encárgase o parque de maquinaria da cooperativa Aira A limitada man de obra e a necesidade de máis investimento en maquinaria que requeriría fai que Souto Frade subcontrate a maioría dos traballos agrícolas. Hoxe manexan unhas 90 hectáreas de superficie, das que traballan máis intensamente unhas 70, mentres que outras 20, de peor calidade, empréganas para recoller forraxe seco. “Cultivamos millo en rotación con raigrás nunhas 35 hectáreas e outras 35 adicámolas a pradeira permanente de raigrás”, explica Marcos. “Maquinaria temos moi pouca, dependemos case todo de traballos contratados”, engade, aclarando que a súa gandería traballa habitualmente co parque de maquinaria da cooperativa Aira.

Do traballo agrario da granxa encárgase o parque de maquinaria da cooperativa Aira

“A nosa explotación, contando coa superficie propia en si, teriamos só para 80 animais, pero dámonos conta que na zona onde estamos cada vez hai máis xente que se xubila e pecha a explotación e as que quedamos temos posibilidade de facernos con esa terra para poder seguir medrando”, din.

A cooperativa Aira celebrou este mércores a súa asemblea anual, logo de que a Covid-19 obrigara a atrasar a xuntanza cos socios ata o de agora. A entidade agraria presentou os resultados económicos dos últimos dous exercicios que amosan un crecemento de máis do 25% dende o proceso de integración realizado en 2018. “Medramos tódolos anos a un ritmo sostible, por encima do 8 % nestes dous últimos exercicios e fixémolo en tódalas áreas”, explica Daniel Ferreiro, director xeral de Aira. A cooperativa lucense pechou 2020 cunha facturación de 125 millóns de euros e cun crecemento do 8,5%. Mentres, no 2019 Aira acadou unha facturación de 115 millóns de euros, o que supuxo un crecemento do 8,9%. O volume de facturación acadado, fronte ós preto de 98 millóns que manexaban no 2017, é un dos claros indicativos da consolidación do proxecto de integración iniciado hai tres anos.

“Non medramos a base de subir as marxes de beneficio dos produtos, senón que incrementamos a facturación porque aumentamos o volume de actividades e servizos prestados": Daniel Ferreiro

“Non medramos a base de subir as marxes de beneficio dos produtos, senón que incrementamos a facturación porque aumentamos o volume de actividades e servizos prestados, o que nos permite ser máis competitivos e xerar mellores resultados”, detalla Ferreiro. Na asemblea, que tivo lugar no polideportivo de Taboada e estivo condicionada polas medidas de prevención do Covid-19, tamén se aportaron outros datos económicos como o nivel de EBITDA, é dicir os beneficios brutos antes da dedución dos gastos financeiros e tributarios, onde Aira acadou os 4,7 millóns de euros no 2020. Aira consolídase como entidade de referencia dentro do mundo agrario, non só polo volume de negocio, senón polas oportunidades que xera no mundo rural, con máis de 250 postos de traballo directos e os servizos que presta a máis de 2.500 socios en 86 concellos de Galicia. “Máis salientable que o propio crecemento en facturación é que medramos en volume de actividade en tódalas áreas: na comercialización e nas actividades e servizos que desenvolvemos”, destaca Ferreiro.

Máis de 12 millóns en investimentos

Outro dos puntos que se trataron cos socios na asemblea foron os proxectos que Aira ten en marcha para a valorización dos produtos dos seus socios, unha das prioridades da cooperativa. Unha das maiores inversións neste senso lévanse a cabo na planta de transformación de leite Galacteum, situada en Melide, posto que boa parte dos socios de Aira son produtores de leite. Nestes 3 primeiros anos de traxectoria de Aira levaron a cabo unha inversión superior ós 23 millóns de euros nesta industria láctea, que agora se atopa a pleno rendemento. “Galacteum foi un proxecto moi complexo, cunha aposta decidida por un produto diferenciado”, explica Ferreiro.

En Aira comercializan 115 millóns de litros de leite e transforman case o 50% do leite que recollen

Nestes momentos, en Aira comercializan 115 millóns de litros de leite e transforman case o 50% do leite que recollen. “Nos últimos anos aumentamos a transformación propia e as previsións para os próximos anos son de seguir medrando en volume de transformación de leite”, detalla Ferreiro. A aposta decidida pola transformación tamén lles está a permitir subir o prezo do leite pagado ós seus gandeiros, nun contexto como o actual onde se está a producir un incremento dos prezos de produción, derivado das subas das materias primas e da electricidade, mentres o prezo de venda se mantén estable no mercado, o que está a poñer en situacións realmente complicadas ás ganderías galegas. Aira destinou arredor duns 12 millóns de euros a inversións, nos que xunto coa transformación do leite, a mellora do parque de maquinaria agrícola foi unha das prioridades para a entidade, posto que é tamén un dos ámbitos prioritarios para os socios.

Fusión de cooperativas

Na asemblea tamén se formalizou o proceso de integración de dúas novas cooperativas de primeiro grao en Aira: Coba de Vales, de Mesía (A Coruña) e Mopán, de Monterroso (Lugo). Así, os socios de Aira, igual que xa fixeran os das outras entidades, ratificaron esta fusión. A integración destas dúas cooperativas supón un considerable incremento de socios, xa que Coba de Vales conta con 345 asociados e Mopán suma 125 socios. A fusión con estas dúas cooperativas supón un incremento da facturación de case o 1,8% á par de abrir novas liñas de negocio e proxectos. Así, a adhesión de Coba de Vales proporciona novas oportunidades na fabricación de penso, posto que esta cooperativa contaba xa cunha fábrica de penso. Aira estuda iniciar unha nova liña de fabricación de penso ecolóxico nestas instalacións. Mentres, a proximidade da Cooperativa Mopán, situada en Monterroso, a escasos quilómetros de Taboada (onde se sitúa a sede central de Aira) e os proxectos comúns que levan tempo desenvolvendo as dúas cooperativas propiciou que se dera o paso para a súa integración en Aira. Na asemblea, tamén se aprobou a proposta de continuidade do actual consello reitor, posto que na orde do día se incluía a renovación parcial do mesmo, entre os que figuraba o presidente, tesoureiro e os vogais impares. Deste xeito, quedou ratificada a permanencia de José Manuel López Tellado como presidente da entidade, así como o resto de membros, cun total de 276 votos a favor, 10 votos en branco e sen rexistrarse ningún voto en contra.

José Manuel López Pardo é o técnico responsable da planta No lugar de San Xulián da Veiga, en Sarria, atópase a planta de mesturas para alimentación de vacún de leite da cooperativa Aira. Foi o primeiro centro deste tipo que comezou a funcionar en Galicia. Estes días apuran o traballo para encher os silos de millo que se empregarán ao longo do ano para a elaboración das racións para o gando. Visitamos as instalacións e coñecemos como traballan da man de José Manuel López Pardo, o técnico responsable da planta.

A campaña deste ano está a realizarse cunha colleitadora propia do parque de maquinaria da cooperativa Aira

"Comezamos a mediados de setembro para recoller o millo que seca antes en fincas máis lixeiras pero o gordo da campaña vén nas dúas primeiras semanas de outubro", explica José Manuel.  Este ano a recollida está a facerse con colleitadora propia do parque de maquinaria da cooperativa Aira. En anos anteriores realizábase a través de empresas de servizos da zona. Os silos máis grandes, que teñen 5 metros de alto, teñen capacidade para 2.800 toneladas de millo. 

Analízase toda a forraxe que entra. Sácanse mostras de todas as viaxes e segundo sae a analítica así se paga ao provedor

O transporte realízase en camións ou remolques tirados por tractores que, ao chegar, pasan todos pola báscula da planta antes de descargar nos silos. Nese momento realízase tamén unha toma de mostras para a súa análise. "Cóllense varias mostras de cada viaxe. Unha é para o laboratorio, ás veces mesmo enviamos a dous laboratorios distintos para contrastar, e outra mostra conxelámola. Segundo sae a analítica, así se paga ao provedor. Págase por tonelada de materia seca e calidade, no caso da herba en función das fibras e da proteína e no caso do millo dos amidóns e da fibra neutro-deterxente", detalla José Manuel.  15.000 toneladas de silo de millo e 7.000 de silo de herba Os silos máis grandes utilízanse para o millo e os máis baixos para a herba, para deste xeito avanzar máis rápido nos frentes, dado que empregan nas racións o dobre de silo de millo que de herba. "A proporción acostuma rondar máis ou menos os 20 quilos de silo de millo e os 10 de silo de herba. Móvense en total unhas 15.000 toneladas de silo de millo e entre 6.000 e 7.000 toneladas de silo de herba ao ano", detalla. 

As racións levan dúas partes de silo de millo e unha de silo de herba

Contan para este ano con 380 hectáreas labradas a millo, cun rendemento medio de entre 40 e 42 toneladas por hectárea. "Está a ser unha boa campaña, a do ano pasado tamén o fora pero esta quizáis sexa un pouco mellor incluso", afirma José Manuel.  A forraxe págase segundo calidade, para o que se toman mostras para analíticas a todas as descargas No caso do silo de herba recollen normalmente un único corte nunhas 300 hectáreas de superficie. "Depende moito do manexo de cada socio, pero normalmente os segundos cortes utilízanos nas explotacións para facer algo de silo para a recría ou as vacas secas ou fan antes un corte de limpeza, pero o que vén para nós é normalmente o corte principal", indica.

Na planta de San Xulián da Veiga elabóranse diariamente entre 75 e 80 toneladas de mestura húmida e entre 5 e 6 de mestura seca

Isto permítelles traballar con forraxes de alta calidade. "Na herba, sempre que o tempo o permite, tratamos de traballar con porcentaxes de materia seca por enriba do 30%, para non transportar auga e reducir os lixiviados nos silos. O mesmo que no millo, onde procuramos traballar co 35% de materia seca", salienta o responsable da planta.  A xestión das terras é por conta dos donos das fincas Picado do millo, realizado este ano con colleitadora e remolques do parque de maquinaria da cooperativa Aira A diferencia de instalacións similares, como o Centro de Alimentación de Vacún de Irmandiños, a planta de Aira en Sarria non realiza a xestión das terras dos socios. "Nós non xestionamos as fincas, trabállanas os propietarios e nós mercámoslles a colleita", explica José Manuel. Con todo, saben dun ano para outro con que hectáreas contan e fanlles as recomendacións de cultivo, ademais de decidir a época de recollida, pero os gastos de sementeira ou os tratamentos son por conta dos donos das parcelas. 

Traballan con porcentaxes de materia seca do 30% no caso da herba e do 35% no caso do millo

Os provedores non teñen por que ser socios consumidores da mestura, é dicir, ganderías ás que se lles serven racións de alimentación, aínda que se prioriza a entrada de forraxe procedente destas explotacións. "No caso da herba, chéganos coa dos socios que consumen a mezcla húmida, pero o millo non nos chega o dos clientes aos que servimos a ración e mercamos no entorno de Sarria, en Meira e en Pol, onde hai xente que se adica a plantar millo para vender", explica José Manuel.  Servizo diario ás explotacións Cargando un dos camións que se encargan do reparto da mestura húmida ás explotacións Cando máis traballo hai na planta é nas épocas de facer os ensilados tanto de herba como de millo e o resto do ano mantense un plantel fixo para elaborar as racións e servilas ás granxas. Un traballador é o encargado de desensilar, outro de fabricar as racións e dous máis do transporte.   A planta traballa os 365 días do ano e a actividade na nave onde se realizan as mesturas comeza cedo. Antes das 7 da mañá comezan a saír as primeiras racións húmidas que os dous camións de reparto levan ás ganderías. Son dous vehículos compactos con báscula que descargan directamente en comedeiro e que levan unhas 10 toneladas de comida en cada viaxe. 

A partir das seis e media da mañá comezan a elaborarse na planta as racións húmidas que os dous camións de reparto levarán ás ganderías 

Unha vez se acaban de facer as racións húmidas límpase o carro e fanse as mesturas secas, que cambian o silo de millo e o silo de herba por alfalfa, palla e feno de avena como forraxes principais.  Coa mestura húmida o radio de acción no que se sirve ás ganderías é de 10-12 quilómetros arredor da planta. Trátase dun servizo diario e a media por explotación está arredor das 2-3 toneladas, en función do tamaño e número de cabezas a alimentar. Co reparto da mestura seca chegan a lugares máis distantes, como Becerreá ou Chantada e mesmo teñen servido tamén á Granxa Gayoso Castro. Racións secas e húmidas Zona de elaboración das mesturas dentro da planta "Facemos racións secas e racións húmidas. Nas racións húmidas hai dúas, unha para ganderías con muxido automatizado, na que temos en conta na formulación o punteo de concentrado que fai o robot, e outra estándar para explotacións que moxen en sala", detallan.

Fan unha ración específica para seis explotacións que dispoñen de robot de muxido

En canto a mesturas secas, a variedade é maior, xa que ademais de racións para vacas de leite, tanto para robot como convencional, fan tamén preparados para novillas, para vacas secas e para preparto. “A mestura seca a vantaxe que ten é de transporte e almacenamento, xa que podes levar o camión enteiro, dado que ten días de caducidade similares aos dun penso, polo que as racións secas de lactación usámolas para levar a ganderías que están máis lonxe”, explica José Manuel.  Encarecemento das materias primas Traballan en base a ensilados propios para reducir a dependencia da compra de insumos externos A base principal das racións húmidas é o silo de millo e de herba que empregan como forraxes. Antes empregaban tamén alfalfa, pero desde hai un par de anos deixaron de usala polo seu alto custo e substituírona por máis silo de herba e de millo de colleita propia. “Miramos bastante o prezo dos insumos. Ás veces un produto entra ou non na ración por tema de custos. Traballamos en base aos nosos propios ensilados e acabamos de equilibrar as racións co resto de materias primas”, explica José Manuel.

As fariñas cos correctores veñen da fábrica de pensos de Taboada e o resto de insumos mércanse desde a central de Aira para obter mellores prezos

A fábrica de Aira en Taboada sírvelles as fariñas para o concentrado, xa que a planta de Sarria non conta con muíño, e o resto de produtos, como son a cascarilla, a soia, a colza e a melaza, son mercados tamén en conxunto pola central de compras da cooperativa pero almacenados e dosificados para as racións xa en San Xulián da Veiga. Ao longo do ano o prezo da ración que se serve ás ganderías non é uniforme, senón que se axusta en función do custo das materias primas necesarias para elaborala e da porcentaxe de materia seca que leve en cada momento, sobre todo tendo en conta a humidade dos silos.

Ao longo do ano o prezo da ración non é uniforme, senón que se axusta en función do custo das materias primas ou a porcentaxe de materia seca que leve

A suba das materias primas para alimentación animal que se está a producir neste ano está a afectar de maneira importante ao custo das racións que se elaboran en Sarria, que tiveron que axustarse desde principios de ano xa dúas veces ante a escalada de prezos dos cereais e da soia e a colza. “A suba inflúe a todos, tanto ás ganderías que mercan a ración unifeed feita como ás que compran o penso e a elaboran despois eles. No caso da mestura húmida o golpe non é tan grande, xa que se traballa con porcentaxes de materia seca totais do 50%, e a suba pode ser de 5€/tonelada cando un penso pode subir 10 ou 15€ de golpe”, evidencia José Manuel. 

"As explotacións con alimentación deficiente viron aumentada a súa produción"

A planta de San Xulián da Veiga está a piques de cumprir 20 anos. Foi impulsada no seu día pola cooperativa Cogasar, fusionada no 2018 con Agris, Icos, Coelplan e Aira para consitituír o que hoxe é Aira. "A idea xurdiu a raíz dunha viaxe á Seu d'Urgell, en Lleida, onde a Cooperativa Pirenaica tiña implantado este servizo para vacas de leite nun sitio de montaña e con explotacións pequenas", explica José Manuel, que formara parte desa expedición e foi o encargado de replicar o sistema, adaptándoo ás condicións galegas. 

Daquela nós aquí non tiñamos o servizo de carro e estabamos barallando se poñer carros comuneiros ou optar por este sistema

"Daquela nós non tiñamos servizo de carro mesturador aos socios e estabamos pensando en implantalo, pero a este sistema viámoslle vantaxes, como a redución de man de obra nas explotacións e tamén de investimentos, xa que co carro tes que ensilar igual na casa e precisas espazo para os silos e almacéns, mentres que deste xeito non se precisan esas instalacións nas ganderías e logras unha redución deses gastos fixos", indica.   

Nestas dúas décadas as explotacións foron a menos, moitas pecharon e outras unificáronse, pero hoxe alimentamos unas 2.000 cabezas de gando

Pero a gran vantaxe é a calidade das racións. "A calidade da alimentación era moito máis dispar dependendo da gandería da que se tratara. Con este sistema buscabamos maior uniformidade. As explotacións máis pequenas, nas que a alimentación era máis deficiente, viron aumentada a súa produción moitísimo", destaca José Manuel.  Unha planta pioneira Vista xeral da planta ubicada en San Xulián da Viega, no concello de Sarria Aquela mellora animou a moitas explotacións da comarca a pasarse ao sistema de cátering para alimentar o seu gando. "Houbo un boom inicial, supoño que polo efecto novidade tamén, e chegamos a servir a 85 ganderías. Hoxe estamos nunhas 36 e hai un grupo de explotacións que están desde os comezos, aínda que unha ducia daquelas explotacións iniciais fusionáronse para constituír Prolesa e a propia evolución do sector nestes anos fixo tamén que houbese máis baixas que altas", explica. Con todo, o número de animais alimentados desde a planta de San Xulián da Veiga achégase ás 2.000 cabezas.  Seguindo o exemplo da planta de Cogasar en Sarria, noutras comarcas leiteiras de Galicia tamén se crearon centros similares, como o CAVI de Irmandiños en Barreiros ou as instalacións de Ganxabar en Mazaricos, que seguen a ser a día de hoxe os tres centros de xestión de forraxes en conxunto existentes na comunidade. 

Un momento da visita de técnicos e gandeiros ao campo de ensaio de Sarria

Con 70.000 hectáreas de millo forraxeiro labradas, Galicia concentra máis da metade da produción estatal deste cultivo básico a día de hoxe nas explotacións leiteiras e que axuda á súa autosuficiencia en momentos de prezos altos das materias primas como os actuais.

Lograr variedades cada vez máis produtivas e dixestibles que manteñan a calidade sanitaria e o stay green da planta até o momento de colleitala para metela no silo son aspectos clave para mellorar a rendibilidade do cultivo tanto nas terras, en toneladas de materia seca por hectárea, como posteriormente nas granxas en forma de litros de leite. 

Búscase mellorar a rendibilidade do cultivo tanto nas terras, en toneladas de materia seca por hectárea, como posteriormente nas granxas en forma de litros de leite

É o obxectivo das novas variedades das marcas Limagrain (LG) e Mas Seeds comercializadas pola cooperativa Delagro, que aportan I+D+i e mellora xenética a un mercado, o das sementes de millo, en constante evolución coa saída todos os anos de variedades melloradas.  

Pero como non todas as fincas son iguais, é importante que as sementes se adapten ás condicións climáticas e edafolóxicas das distintas comarcas galegas. Por iso, en colaboración coma cooperativa Aira, durante esta campaña puxéronse en marcha tres campos de ensaio nos que testar sobre o terreo e en condicións reais o comportamento das variedades que estarán á venda a primavera que vén. 

Aira mantén campos de ensaio en Pol, Sarria e Silleda, que os gandeiros puideron visitar

Nestas semanas, coincidindo co momento da colleita, gandeiros das distintas zonas tiveron oportunidade de visitar estas fincas piloto para comprobar o comportamento que tiveron as novas plantas, poder comparar as distintas variedades e poder escoller a que mellor se adapte ás súas parcelas de cara ao momento da vindeira sementeira. 

Variedades comerciais e experimentais

Segundo explica Mariluz Basanta, da cooperativa Aira, “os millos hai que velos en campo e é importante que os gandeiros poidan facelo en parcelas coma estas antes de decidir plantalos nas súas fincas, de aí o valor dos campos de ensaio”. 

Plantáronse distintos ciclos, desde o 200 a 500, cun rendemento medio de máis de 50.000 quilos por hectárea

Na finca de Sarria foron testadas unha vintena de variedades, algunhas delas experimentais e outras que xa se comercializan, das compañías LG e Mas Seeds. A parcela foi plantada o 24 de maio con 84.000 plantas por hectárea e ciclos que foron desde o 200 ao 500 longo, cun rendemento medio no momento da recollida de máis de 50.000 quilos por hectárea. A finca foi abonada con 60 metros cúbicos de purín e 250 kg/ha de Amidas de Yara, sulfatada en preemerxencia e repasada en postemerxencia. 

Que mirar a unha planta de millo?

Rafael Peláez, da empresa de sementes Limagrain (LG), asegura que “o máis importante á hora de plantar millo é acertar co ciclo que vai ben na zona e na finca”. “Esa é a decisión máis importante que debe tomar o gandeiro”, remarca. Coas condicións climatolóxicas deste ano, as variedades que mellor rendemento deron no campo de ensaio de Sarria foron as variedades 400, xa que as de ciclo 500 floreceron antes de tempo acurtando o ciclo, polo que non demostraron todo o seu potencial produtivo. 

Debemos ter en conta aspectos de produción, dixestibilidade e sanidade da planta no seu conxunto

Un segundo aspecto que debe buscar o gandeiro e seleccionar sempre aquelas variedades que aporten máis dixestibilidade, é dicir, “máis litros de leite”, destaca Rafael, polo que ademais das características de produción (quilos por hectárea e porcentaxe de amidón), hai que ter en conta tamén a sanidade da planta e a resistencia a enfermidades, recomenda.

Unha diferenza de corte de 15 centímetros equivale a 5.000 quilos máis ou menos de produción por hectárea

“Canto máis verde chegue a planta ao momento de colleitala mellor, porque é un indicativo de máis dixestibilidade, Por iso é importante a calidade da planta enteira, non só da espiga, porque para silo imos colleitala toda e o stay green vainos determinar precisamente a altura de corte, que é un aspecto importante á hora de maximizar a produción, porque canto máis abaixo podamos cortar máis rendemento imos obter, pois unha diferenza de corte de 15 centímetros máis alto ou máis baixo equivale a 5.000 quilos máis de forraxe por hectárea”, compara. 

Variedades exclusivas de Delagro

Delagro comercializa en exclusiva para as súas cooperativas socias unha serie de variedades de millo que son o resultado dun traballo de I+D+i constante, segundo explica Alonso López. “Hai uns anos empezamos a traballar con compañías de sementes como LG unha estratexia de exclusividade de variedades de última xeración que está a dar bos resultados, porque escollemos aquelas que mellor se adaptan ás distintas zonas para que os socios das cooperativas de Delagro poidan ter total confianza nelas”, indica. 

Hoxe as variedades de millo son algo moi vivo e no que se segue a investigar ano a ano, detrás veñen novas variedades melloradas

Entre elas están a variedade 31.388 de LG, que é un ciclo 300 medio con gran vitrio e que para os mesmos quilos de produción ten máis amidón e con moi boa dixestibilidade (supera o 80% as 7 horas). “É unha variedade con bo porte e boa arquitectura de planta, que produce moita forraxe cara arriba e forraxe de calidade”, destaca. 

Tamén é exclusiva de Delagro a variedade Bowen, unha referencia en ciclo 400 que é o terceiro ano que se atopa no catálogo de LG e que é unha planta que aporta moitísima forraxe debido ás súas follas anchas e longas. É unha variedade destacada nas probas que anualmente realiza o Serida en Asturias, cuns resultados de dixestibilidade sobre a materia orgánica, é dicir, dixestibilidade total da planta, do 76%, e unha dixestibilidade do amidón ás 7 horas por enriba do 82%. “Isto implica moita máis materia seca aproveitable pola vaca para transformar en leite”, asegura Alonso.