Os viveiros de planta en Europa non cumpren en xeral as medidas recomendadas para previr as enfermidades da madeira, o que os converte, xunto a poda, nun foco de propagación destas patoloxías do viñedo, consideradas como a nova Filoxera do Século XXI. Estímase que ningún viveiro está libre de enfermidades da madeira, aínda que o grao de incidencia varía notablemente segundo o nivel de profesionalidade.
Así se desprende dos resultados dun estudo realizado a nivel europeo e que foi presentado este verán en Verín por David Gramaje Pérez, investigador do Instituto das Ciencias da Vide e do Viño (Icvv) da Rioxa, dentro das xornadas técnicas organizadas pola Evega co título “Previr e/ou curar. As enfermidades da madeira no viñedo a estudo”.
En concreto, o estudo realizado por David Gramaje xunto a Stefano Di Marco do Instituto de Biometeoroloxía de Bolonia (Italia), enmarcado dentro das actividades programadas pola Acción Europea COST FA1303 baixo o título “Sustainable control of grapevine trunk diseases” consistía nunha enquisa entre os viveiros a nivel europeo -participaron 146, dos que 32 foron españois- para coñecer o proceso de propagación de vide en Europa e identificar as prácticas que poidan ter un impacto na calidade do material vexetal
As conclusións son esclarecedoras:
-A protección das feridas de poda en campos de plantas nai é escasa: soamente a realiza o 63% dos viveiros.
-Non se realiza unha limpeza regular dos útiles de poda en plantas nai: realízaa o 53,4% dos viveiros enquisados.
-A duración do proceso de hidratación do material vexetal é excesiva: no 48,6% dos casos realízase durante máis de 24 horas.
-As plantas enxertadas almacénanse en frío durante períodos excesivos de tempo: un 39% almacénaas entre 4 e 6 meses e un 32,9% durante máis de 6 meses.
-As plantas enxertadas déixanse durante longos períodos de tempo (41,1% durante máis de 20 días) con temperaturas elevadas (un 44,5% déixaas a máis de 28ºC) nas cámaras para a formación do callo e enraizamiento.
-O 88,4% dos viveiros utiliza funxicidas para previr as enfermidades da madeira.
-Soamente o 29,6% dos viveiros utiliza termoterapia con auga quente, unha técnica considera hoxe en día como unha das máis eficaces e sustentables para previr no viveiro as enfermidades fúnxicas da madeira. Nos viveiros que utilizan este método un 47,5% faino antes do enxerto, un 17,5% ao final do proceso de propagación e un 35% dos viveiros enquisados que aplican termoterapia faino en ambos os momentos.
Recomendacións para previr as enfermidades da madeira en viveiro
Debemos distinguir dúas fases: o campo de plantas nai e o que é proceso viveirístico.
En canto ao primeiro, as medidas de prevención das enfermidades da madeira no campo que se deben seguir son as seguintes:
- Establecemento de novas plantacións libres de patóxenos fúnxicos da madeira.
- Débense protexer as feridas de poda en plantas nai con novos funxicidas e/ou axentes de biocontrol autorizados, ou polo menos utilizar un mástic impermeable para cortes de poda.
-Limpar os útiles de poda entre plantas, retirar e queimar os restos de poda.
- Realizar un procesamento rápido das estaquiñas desde a súa recolección en campo ata a entrada no proceso viveirístico.
-Reducir o tempo medio de substitución das plantas nai de portaenxerto: máximo de 15 anos.
-Usar material vexetal de alta calidade fitosanitaria: grosor adecuado do patrón, distribución regular das raíces na circunferencia do callo, zona do enxerto sen roturas e unha cobertura uniforme con cera.
-En canto ao tipo de condución, están a realizarse diversos estudos sen resultados concluíntes ata a data. De todos os xeitos, na mesa redonda celebrada dentro destas xornadas técnicas houbo coincidencia entre os expertos en que os sistemas tradicionais, en especial o vaso, ofrece máis garantías fitosanitarias que os modernos, tipo guyot.
-Débese prestar atención ao sistema de rega: por goteo mellor que por manta ou por aspersión.
En canto ao proceso viveirístico propiamente dito, as medidas de prevención das enfermidades da madeira son as seguintes:
-Prestar especial atención á limpeza de:
Tesoiras e máquinas de enxerto
Cámaras de almacenamento en frío
Tanques de hidratación (antes, durante e ao final)
Instalacións
-Tratamento das plantas en viveiro mediante termoterapia con auga quente, novos funxicidas e/ou axentes de biocontrol autorizados. En canto á primeira, aínda moi minoritaria entre os viveiros españois, realízase mediante un hidratado durante unha hora da planta; a continuación mergúllase en auga a 53 graos durante 30 minutos e despois déixase arrefriar durante unha hora nun tanque con auga a temperatura ambiente.
Actualmente non existe ningún funxicida autorizado en España que sexa eficaz
Respecto ao control químico, existen moi poucos funxicidas autorizados en Europa para o control das enfermidades da madeira en vide (soamente en Alemaña está autorizado o Quinosol ou Sulfato de hidroxiquinoleina). No caso de España, actualmente non existe ningún funxicida autorizado que sexa eficaz. Hai uns anos estaba autorizado a Carbendazima, para tratar a enfermidade de Petri; en Portugal utilizábase Cyprodinil + Fludioxinil para o pé negro e o decaemento por Botryosphaeria con bos resultados.
En canto aos axentes de control biolóxico autorizados en Europa para o control das enfermidades da madeira en viveiros de vide son en Italia a Trichoderma asperellum + T. gamsii (Remedier®) e en Portugal está en proceso de autorización a Trichoderma atroviride (Esquive®).