A maior parte do cultivo de millo existente na Limia era forraxeiro, e tiña unha presencia minoritaria con respecto ao bicultivo de pataca e trigo. A necesidade romper a dependencia destas colleitas tradicionais motivou ao CTC de San Cibrao das Viñas, e a empresa Almacéns Gamallo de Xinzo de Limia, a investigar a implantación de millo en gran na comarca. A partir de varios ensaios, chegouse a uns resultados positivos para a aplicación en determinados terreos, introducindo amplamente o millo nos ciclos de rotación de cultivo.
Proceso de implantación
O proxecto piloto ‘Implementación das técnicas de cultivo de millo en gran na comarca da Limia’, financiado con fondos Feader, supuxo a aposta por algo diferente nunha superficie tradicionalmente recoñecida polo cultivo de pataca e trigo. “Tamén había algún millo para uso forraxeiro, pero o novidoso era a súa introdución para o aproveitamento en grao”, afirma Lucio García, investigador e responsable do departamento de producións agroalimentarias, medio ambiente e territorio do CTC.
“A motivación para levar a cabo esta iniciativa veu a raíz de informarnos moito, e de informar aos agricultores a partir de visitas ás sedes principais das empresas que manexan este tipo de cultivo”, especifica Érica Pazos, representante de Almacéns Gamallo e colaboradora do proxecto.
Ademais, “os agricultores non querían depender do bicultivo de trigo e pataca -o trigo cuns rendementos escasos, e a pataca con riscos de produtividade-; polo que, isto, xunto ao pago verde e cuestións medioambientais da PAC, entre outras, levou a investigar a introdución do millo como terceiro cultivo”, explica Lucio García.
A pesar de que existiron outros proxectos de implementación frutífera, relacionados co cultivo da colza e do chícharo proteaxinoso, “outro dos estudos pendentes era o do millo en gran, o cal supoñía un reto porque a Limia caracterízase por ter unha capa freática bastante alta, e cando chegan as choivas hai que ter moi a punto os ciclos para poder chegalo a colleitar efectivamente con máquina”, comenta o investigador do CTC.
Ao longo do proxecto, que durou tres anos, conseguiuse adaptar o cultivo a partir de diferentes ensaios. “O primeiro ano sementáronse unhas 150 hectáreas de agricultores de diferentes zonas para ver en que terreos non era viable; observouse que naqueles terreos fondos, con sementeiras tardías, corrían alto risco de ter que quedar todo o inverno, e ter que colleitalo en marzo principalmente, cuestión que daba lugar a perdas”, especifica García.
“Outras das caracterizacións desfavorables na Limia é que os seus solos son areosos, e se o millo ten que pasar o inverno no campo, as cañas túmbanse e dobran, con perdas por xerminado do grao”, comenta.
Os ensaios partiron da caracterización daqueles terreos que servían para a colleita de millo e dos que non
No segundo ano fixéronse ensaios de variedades por ciclos “probándoo de todo o rango, desde aqueles moi curtos de 200, aproximadamente, a outros verdadeiramente longos, de 700 ou 800”, amplía o responsable de producións agroalimentarias do CTC. Os resultados observados, naqueles terreos apropiados para o cultivo, foron que “os ciclos de 350 aproximadamente eran os adecuados, xa que cumpren o período e teñen uns rendementos competitivos, de acordo con zonas similares, como o Páramo de León”, aporta Lucio García.
Nos mesmos ensaios tamén se probaron técnicas de laboreo e abonado, coa aplicación de fertilizantes orgánicos e de nitroxenados en coberteira. Ademais, puxéronse a punto os herbicidas que se debían utilizar, determinando as cantidades; ao respecto rexistrouse unha maior efectividade dos herbicidas post-emerxencia, dado o alto nivel de materia orgánica no chan.
[caption id="attachment_168328" align="alignright" width="660"]
Por outro lado, “observouse que era moi acertado facer un ‘acabalonado’, isto é, un ‘apolcado’ da planta co que se loita moito contras as malas herbas”, detalla o investigador. En paralelo, tamén se traballou coa rega para “saber un pouco a auga que era necesaria, e ter unha folla de costes da produción”, amplía. Neste sentido, os litros de auga necesarios dependen do ano, pero unha estimación media é de 2250m3/ha, aproximadamente.
O ‘acabalonado’ mantivo o millo máis suxeito á terra e evitou a proliferación de moitas malas herbas, principalmente de enredadeiras (Lucio García)
Resultados e produtividade
Unha vez feito un balance final a partir dos ensaios “viuse que o millo podería ser unha alternativa de cultivo moi adecuada para introducir detrás da pataca”, sintetiza Lucio García. Desta maneira, o millo foise introducindo na comarca da Limia, naquelas partes onde resultaba viable a súa colleita.
Ao respecto, Almacéns Gamallo centrouse na intermediaciación cos agricultores e no seu contacto, na selección de sementes para cultivo, e na preparación dos terreos para os ensaios. Hoxe en día, esta entidade encárgase da recollida de case a totalidade de millo na comarca, para o seu secado e posterior comercialización. A aceptación por parte dos agricultores “foi positiva, o que da lugar a bos resultados”, comenta Érica Pazos.
[caption id="attachment_168325" align="alignright" width="660"]
Entre as vantaxes que sinala Pazos está “a calidade do millo de colleita propia da zona, xunto con unha produtividade dunhas 14 ou 15 toneladas por hectárea, dependendo do ano”. A pesar de que os rendementos son altos, existen certas dificultades, como foi o clima no último ano. Outra delas pode ser “a humidade do millo na colleita, posto que cando completou o ciclo para a súa recollida, ten exceso de auga, en torno a un 21%, e hai que secalo ata baixalo ao 14% que é o óptimo para o seu uso”, detalla Pazos.
Aínda que “os problemas de regadío na Limia supoñen limitacións para o millo porque non se pode aplicar o caudal que optimizaría os resultados, é un cultivo que se vai quedar, pero non vai ser o único, vai seguir probándose con outros e vendo a súa viabilidade de introdución”, recalca Érica Pazos.
O destino principal da produción actual é a alimentación animal, isto é, o uso de millo en gran ou triturado para a inclusión de mestura con outros produtos. Igualmente, ao longo da investigación realizáronse outras propostas de colleita como o millo para palomitas, con resultados bos, excepto por certos matices de dureza relativos ao tamaño do grao.