Uso do ozono en agricultura: vantaxes e inconvenientes

O ozono estase a facer un oco na agricultura actual debido ó seu poder desinfectante e cada vez son máis os produtos que botan man del para propor solucións tanto no campo como nas industrias alimentarias. Pero, que sabemos acerca dos tratamentos con ozono? Por agora, son poucas as investigacións que proporcionan información científica e rigorosa sobre estas aplicacións, pero distintas empresas e organismos están a investigar sobre a aplicación do ozono.

O ozono utilízase para a desinfección de materiais empregados en agricultura, pero o seu uso para o control de pragas en vexetais está limitado en Europa

Na agricultura, o ozono utilízase principalmente como desinfectante para lograr a hixienización de materiais e espazos vinculados coa actividade agraria. Está á alza especialmente en cultivos en invernadoiro para desinfección de auga e materiais. Por unha banda é unha alternativa para a desinfección de almacéns, estruturas e materiais para a produción e almacenamento de vexetais. Doutra banda, tamén se recorre ao ozono para a desinfección de auga potable ou cando a auga se emprega como soporte para a produción de vexetais, o coñecido como método hidropónico, ou en substratos inertes en horticultura.

O seu poder como desinfectante tamén se baralla como unha alternativa á aplicación de fitosanitarios en diferentes cultivos, desde o viñedo até a horta. Con todo, está prohibida a súa utilización con este fin. “Actualmente, non está rexistrado en Europa o seu uso como fitosanitario para o control de pragas ou de enfermidades en vexetais, nin durante o cultivo nin en postcolleita”, explica Amaia Ortiz, responsable do Departamento de Produción e Protección Vexetal do Instituto Vasco de Investigación e Desenvolvemento Agrario (Neiker). Precisamente, a investigadora abordou o uso do ozono na agricultura nun webinar organizado polo devandito instituto a finais do pasado ano.

Están a realizarse varios estudos para utilizalo como fitosanitario en cultivos ao aire libre e en invernadoiro

Aínda que polo momento non está autorizado como fitosanitario, están a levarse a cabo investigacións encamiñadas a estes usos. “Só en fase de investigación e experimental, están a facerse probas en varios cultivos, tanto ao aire libre como en invernadoiro para o control de enfermidades”, detalla a investigadora. Nestes casos aplicaríase disolto na auga de rega ou de humectación do cultivo. “Até agora tampouco hai datos concluínte dos beneficios do seu uso como fitosanitario”, recoñece.

No uso do ozono en agricultura é importante prestar atención á metodoloxía usada, xa que pode haber variacións no resultado final. “Cando se fala de ozono en agricultura non se pode xeneralizar, xa que cada metodoloxía ou sistema de produción de ozono presenta características distintas e producen distinta concentración de ozono. Con estas metodoloxías, ademais de ozono, prodúcense outras formas reactivas do osíxeno (ROS). Por tanto, deberemos falar da eficacia da metodoloxía, non do ozono en si mesmo”, concreta Ortiz.

Sen residuos

Unha das principais vantaxes que proporciona a utilización do ozono en agricultura é que se trata dunha alternativa que non deixa ningún tipo de residuo nos vexetais. Tanto o ozono en si, como outras formas reactivas do osíxeno, son unha opción respectuosa coa produción.

Por este motivo, moitos destes produtos están autorizados tamén para a produción ecolóxica. “Moitas das metodoloxías que producen ozono teñen recoñecido e autorizado o seu uso para limpeza e desinfección de equipos de rega, materiais e equipamento para o seu uso en agricultura ecolóxica”, apunta a investigadora.

A pesar de que o seu uso como fitosanitario aínda non está autorizado, Ortiz recoñece que a utilización do ozono tamén pode axudar a prescindir de pesticidas ou reducir a dose necesaria destes, especialmente na desinfección da auga que posteriormente se usará na rega de vexetais.

Ademais, en zonas como a cornixa cantábrica onde predominan as condicións frescas e húmidas durante boa parte do ano e que son moi favorables para o desenvolvemento de fungos patóxenos, o ozono podería ser unha ferramenta de utilidade para o tratamento para combater enfermidades asociadas a este clima. “Calquera produto, tecnoloxía ou metodoloxía que fixese reducir o uso de fitosanitarios convencionais sería un avance significativo para a sustentabilidade dos cultivos”, afirma a investigadora.

Acción biocida e alto custo

A súa principal característica pode converterse tamén nun dos aspectos que freen a súa expansión na agricultura, debido aos efectos que poida provocar. O carácter desinfectante é tamén un factor crítico, xa que a súa acción biocida afecta tanto a microorganismos prexudiciais como beneficiosos para as plantas. “Este factor motiva que a súa aplicación deba ser moi controlada, especialmente se puidese afectar á microbiota beneficiosa do solo e da parte aérea das plantas”, matiza Ortiz.

Os seus efectos biocidas poden afectar á microbiota beneficiosa do solo, polo que a súa aplicación debe ser moi controlada

Outro dos inconvenientes actuais que presenta a utilización do ozono no campo é o seu elevado custo, en concreto no caso das aplicacións en rega ao descuberto. Neste tipo de metodoloxías para cultivos extensivos, o uso do ozono pode supor un desembolso de ao redor de 1.000 euros por hectárea nunha única aplicación. “Até o momento o custo das aplicacións ao descuberto é alto, de forma que non queda xustificado o seu uso por razóns económicas”, indica a investigadora.