Galego
O Diario Oficial da Unión Europea (DOUE) acaba de publicar un ditame do Comité Económico e Social Europeo (CESE) con recomendacións para o sector lácteo ante o fin do sistema de cotas, que rematou o pasado 31 de marzo. O ditame data do 21 de xaneiro pasado -dous meses antes do final do réxime de cotas lácteas vixente na UE dende 1984- e sinala a conveniencia de facer un seguimento e unha “revisión continua” das “insuficientes medidas” de ‘rede de seguridade’ da nova PAC” para que teñan unha relación “máis directa” cos custos reais de produción.
En concreto, o CESAMENTO propón as seguintes medidas para garantir a rendibilidade das explotacións lácteas da Unión Europea ante un escenario a longo prazo de volatilidade dos prezos do leite tras o fin das cotas lácteas:
Instrumentos de xestión de risco e unha mellor «rede de seguridade»:
O estudo de Ernst and Young tamén recomenda encarecidamente reforzar a rede de seguridade en casos de crise de mercado. Destaca a importancia de axudar aos produtores de leite a que fagan fronte á nova volatilidade dos ingresos causada pola volatilidade dos prezos do leite e do custo os insumos, e refírese a instrumentos de xestión de riscos, dende a cobertura ao recurso a mercados de futuros, etc.
A UE deberá permitir aos Estados membros ofrecer solucións de tipo fiscal que axuden aos agricultores a reservar fondos durante os anos favorables e que só se contabilizarán e gravarán nos anos peores pero poderán ser utilizados como panca de investimento nos períodos intermedios polos que teñan previsto expandirse.
A UE tamén debe fomentar, promover e mesmo regular ademais a posta en marcha, por parte do sector dos produtos lácteos, de opcións de cobertura dos prezos e das marxes que permitan aos agricultores beneficiarse, do xeito máis sinxelo posible, de posibilidades para fixar o prezo/marxe do leite dunha porcentaxe da súa produción durante un período determinado de tempo (sen ter que meterse en todas as complexidades das transaccións nos mercados de futuros). Os agricultores dos EE. UU. poden acceder xa a este tipo de instrumentos a través cooperativas leiteiras; algúns compradores de leite (Glanbia en Irlanda e Fonterra en Nova Zelandia) ofrecen réximes de prezos/marxes fixos de valor para os agricultores. Dispoñer de máis opcións deste tipo en toda Europa revestirá unha importancia vital.
O réxime de prezo fixo vinculado ao índice do leite instaurado por Glanbia permite aos agricultores bloquear voluntariamente unha porcentaxe do leite que producen a un prezo fixo durante un período de tres anos. O prezo corríxese cada ano gradualmente para engadir en parte o custo da inflación de modo que os agricultores se garanten tamén unha proporción considerable da súa marxe. Dende 2010 realizáronse catro campañas trienais e todas superaron as subscricións, xa que ofrecen aos agricultores un elevado grao de certeza sobre os ingresos que percibirán por unha porcentaxe do leite que venden. Calcúlase que Glanbia adquire un 22% do total do leite mediante este réxime; a maioría dos agricultores que se acolleron ao réxime na primeira campaña volveron facelo.
A UE debe aumentar o prezo de intervención do leite
Dende un punto de vista económico, é tamén fundamental que a UE revise a base das súas disposicións sobre a «rede de seguridade». Inalterados dende mediados de 2008, os prezos de intervención dos produtos lácteos ofrecen un nivel de «axuda» equivalente a aproximadamente 19 cents por litro do custo neto de transformación, o que non garda xa ningunha relación nin coa banda -moito máis elevada agora- en que se moven os prezos do sector a nivel mundial ou na UE nin co incremento significativo dos custos de produción primaria. A UE debe revisar á alza os niveis da súa rede de seguridade aumentando o prezo de intervención do leite desnatado en po e da manteiga para adecualo polo menos ao incremento dos custos de produción e debe así mesmo facer un seguimento regular da pertinencia da devandita rede de seguridade en relación cos custos de produción.
O sector necesitará examinar se pode desenvolverse un instrumento adicional para a xestión de crise, en particular, no caso dunha volatilidade moi acusada dos prezos que poida poñer en perigo a subsistencia dos agricultores.
Dende o punto de vista do agricultor, a cooperativa é o marco xurídico de maior éxito para xestionar unha empresa de produtos lácteos. As cooperativas dan prioridade aos beneficios dos seus accionistas (agricultores), xa sexa en forma de dividendos ou do prezo do leite. A súa actividade baséase no benestar e o máximo interese empresarial dos seus membros.
As cooperativas áchanse nunha situación única para ser a canle que preste aos agricultores opcións de xestión para afrontar a volatilidade: contratos de prezos fixos ou a posibilidade de «bloquear» un prezo e/ou unha marxe durante un período de tempo determinado.
No futuro toda política do sector lácteo deberá ter debidamente en conta a importancia capital das cooperativas, e non deberá poñer traba ningunha ao que se considera a estrutura ideal dende o punto de vista do agricultor.
Debe abordarse tamén a cuestión de que os agricultores non consigan recuperar custos na cadea de venda polo miúdo. Os consumidores obteñen escasas vantaxes das caídas extremas de prezos dos produtos lácteos básicos, pero a distribución sempre trata de obter os máximos beneficios premendo os provedores cando os prezos dos produtos lácteos caen a nivel mundial, como sucede actualmente. Uns prezos por xunto máis baixos obtidos mediante presións -ás veces cuestionables moralmente, aínda que sexan legais- pola distribución proporciónanlles maiores marxes de beneficios e cobramentos abusivos a expensas do resto da cadea e do consumidor. Os agricultores, que se achan ao extremo desa cadea, carecen de medios para preservar unha marxe que permita manter o nivel dos ingresos familiares. Unha intervención máis rápida no mercado por parte da Comisión Europea contribuiría a superar máis rapidamente as crises do mercado e reduciría ao mínimo a presión da distribución.
A produción sostible de leite en zonas desfavorecidas:
A gandaría do sector lácteo realiza unha contribución vital, dende o punto de vista socioeconómico e ambiental en todas as rexións da UE. Recoñecer e apoiar esta contribución, que en moitas rexións se basea en explotacións vulnerables e de reducido tamaño. Non obstante, é concibible que a expiración do réxime de cotas acelere na UE o desprazamento das zonas de produción de leite cara ao norte e o oeste, onde a produción pode levarse a cabo da forma máis eficaz. Isto podería conducir a un descenso ou ao abandono da produción nas zonas de Europa onde o custo é máis elevado (que son as máis pobres), agudizando os desequilibrios económicos entre as rexións.
Ademais do paquete de transferencia de coñecementos -ou quizais como parte del- sería sumamente importante que estas explotacións teñan acceso a servizos de asesoramento e formación empresarial que lles axuden a tomar decisións empresariais intelixentes para o seu futuro e o dos que lles sucedan. Poderíaselles orientar sobre como diversificarse en maior medida, ser máis eficaces, aumentar de tamaño se é economicamente viable e, tamén se é o caso, asesoralos sobre actividades profesionais alternativas que o agricultor a cargo ou o seu sucesor poderían considerar (reorientación profesional).
En rexións con risco de abandono de terras, infrautilización dos pastos ou outros factores negativos para o medio, os pagamentos ambientais do piar II poderían dirixirse especificamente, en determinados casos, aos produtores de leite.
É preciso animar os agricultores vulnerables de todas as rexións a comprometerse coas organizacións de produtores e as organizacións interprofesionais co fin de promover producións de calidade e incrementar o seu peso e influencía na cadea de subministración.
Os pagamentos a novos agricultores poderían utilizarse tamén para fomentar o relevo xeracional cando o éxodo rural resulte preocupante debido á limitada capacidade de xeración de ingresos. Para estes agricultores, o investimento podería fomentarse mediante préstamos en condicións vantaxosas ou outros réximes semellantes.
