Últimos avances en prevención e control de enfermidades da madeira en viñedo

Publicidade

ENFERMEDADES MADEIRA GRAMAJE 2Uno dos principais medios de dispersión da maioría dos fungos causantes das Enfermidades da Madeira en Viñedo (EMV) é a través do material de propagación. Non existen medidas de control curativas, polo que é de suma importancia a utilización de planta coa maior calidade fitosanitaria posible. De feito, estudos realizados en España demostraron a infección de plantas nai de vide con diversos fungos da madeira e a súa presenza en distintas fases do proceso de produción de planta inxertada en viveiro.

1) A importancia dos viveiros para evitar a propagación das enfermidades da madeira

A prohibición, a principios da última década, de produtos químicos como os bencimidazoles carbendazima e benomilo, altamente eficaces para o control das EMV en viveiros, xunto coas altas restricións ás que se enfrontan actualmente os funxicidas químicos na maioría dos países do mundo, polos seus efectos nocivos para a saúde humana e o medio ambiente, fan moi complexo o manexo destas enfermidades.

Os tratamentos de termoterapia con auga quente (TAC) de até 53ºC durante 30 minutos reducen significativamente a presenza dos axentes patóxenos causantes de EMV sen que se vexa afectada a viabilidade da planta, aínda que a súa efectividade non é total. A TAC non está implantada na produción de planta polos viveiros para o control das EMV, pero si está a ser utilizada para eliminar outros axentes fitopatóxenos, como o fitoplasma causante da flavescencia dourada ou a bacteria Allorhizobium vitis. Ademais, a Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA) recomenda o tratamento por TAC de 50°C durante 45 minutos para eliminar a bacteria Xylella fastidiosa, axente causal da enfermidade de Pierce, e as súas subespecies, do material de propagación en viveiros de vide.

Nos últimos anos púxose de manifesto o potencial de diferentes microorganismos, sobre todo fungos do xénero Trichoderma, para combater os patóxenos da madeira en viveiros de vide. Cabe destacar a eficacia do produto Vintec® (Trichoderma atroviride SC1), comercializado por Belchim Crop Protection, o cal é o único produto rexistrado en España para uso en viveiro contra fungos da madeira da vide.

En estudos recentes demostrouse que a aplicación de Vintec® en viveiros reduce significativamente a incidencia dos fungos da madeira. A inoculación de planta enxerto en pre-plantación con actinobacterias (Streptomyces spp.) reduciu significativamente a infección por fungos asociados á enfermidade de Petri e o pé negro en campos de viveiro.

Outro punto importante para o control das EMV é o solo dos campos de propagación dos viveiros, no que residen importantes fontes de inóculo destas enfermidades. A rotación de cultivos, que de forma estándar realízase en viveiros consistente na substitución do cultivo cada 2 a 4 anos por un cultivo de cobertura, non é efectiva fronte aos fungos causantes de EMV, polo que se expuxeron novas estratexias para o seu control. A biofumigación con mostaza branca reduce o inóculo de Dactylonectria torresensis en chan, así como a incidencia e severidade de pé negro en planta enxerto, polo que se debe considerar como unha ferramenta máis para o manexo integrado da enfermidade.

2) A plantación e os primeiros anos de cultivo

Os plantóns deben ter un grosor adecuado, cun callo ben cicatrizado na súa base e no cal de distribúan uniformemente as raíces (Figura 1a). A plantación debe realizarse correctamente, procurando que as raíces queden cara abaixo, non dobradas cara arriba.

A aparición de síntomas no terreo definitivo relacionouse co estrés a que se somete a planta para a súa entrada en produción, polo que con frecuencia recoméndase evitar o cultivo intensivo nos primeiros anos tras a plantación.

3) Valoración da eficacia dos produtos para protexer as feridas de poda

ENFERMEDADES MADEIRA GRAMAJE 1 verticalEn plantacións adultas adóitanse recomendar medidas de loita de carácter xeral, como retirar e queimar os restos de poda (Figura 1b), e protexer as feridas de poda con produtos autorizados.

Neste sentido, existen catro produtos autorizados para protexer as feridas de poda no rexistro de produtos fitosanitarios do Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación, tres baseados en axentes de control biolóxico (ACB) e un baseado en materias activas funxicidas: Esquive® (Trichoderma atroviride cepa I-1237), Vintec® (T. atroviride cepa SC1), Blindar® (T. asperellum cepa ICC012 e T. gamsii cepa ICC080) e Tessior® (polímero líquido, piraclostrobin 0,5% e boscalida 1%). Aínda que se obtiveron resultados prometedores co uso de ACB, estes non foron consistentes, observándose diferenzas na eficacia dependendo, entre outros factores, da ACB e a súa cepa específica, o patóxeno obxectivo, o método de aplicación, o tempo de exposición á ACB e mesmo os cultivares de vide e portainxertos suxeitos a estudo.

Por outra banda, a maioría dos estudos realizados até o momento leváronse a cabo en condicións controladas, polo que se fai necesaria a realización de máis ensaios en campo para coñecer a efectividade real destes produtos. Neste sentido, algúns grupos de investigación en España están a avaliar a eficacia de varios produtos para protexer as feridas de poda en viñedo.

Recentemente, en dous viñedos adultos do D.O. Valdeorras (Galicia), avaliouse a eficacia de varios produtos biolóxicos (Esquive® e Vintec®), químicos (Enovit Metil®) ou combinación de materias activas funxicidas cunha barreira física (Master+Song® e Tessior®), para a protección de feridas de poda contra infeccións artificiais causadas por Pa. chlamydospora (yesca da vide) e D. seriata (decaemento por Botryosphaeria). Nas condicións de cultivo deste estudo a aplicación de Tessior® e Master®+Song® proporcionaron unha porcentaxe media de control da enfermidade causada por P. chlamydospora (51% e 67%, respectivamente) e por D. seriata (82% e 60%, respectivamente) significativamente maior que os outros tratamentos.

Resultados similares obtivéronse nun estudo recente levado a cabo nun viñedo novo en California, onde a combinación piraclostrobin e boscalida (Pristine® en EE.UU.; Bellis® en España) ou metil tiofanato e miclobutanil (Topsin® + Rally®) cun polimero líquido baseado nunha resina (Latron B-1956®) resultaron ser os produtos máis eficaces para protexer as feridas de poda contra a infección por fungos da madeira.

4) A importancia da época de poda

Respecto da época de poda, investigacións recentes levadas a cabo en Cataluña, Galicia, Navarra e na Rioxa suxiren que a poda debe adiantarse canto antes no tempo xa que desta forma conséguese minimizar o risco de infeccións naturais.

Porén, a dinámica de dispersión do inóculo aéreo dos patóxenos asociados ás EMV e, por tanto, o risco de infección pode variar moito entre anos e localizacións en función das variables ambientais. Recentemente desenvolveuse un modelo epidemiolóxico capaz de predicir a dispersión de Phaeomoniella chlamydospora (yesca da vide) en función das condicións ambientais que, actualmente, atópase en fase de validación. Os modelos predictivos aplicados sobre os diferentes patóxenos asociados ás EMV resultarán moi útiles para identificar os períodos de risco de infección. Durante os períodos de risco poderíase, por exemplo, evitar a poda ou proporcionar unha adecuada protección ás feridas. Estes modelos debidamente validados poderán incorporarse aos sistemas de apoio á toma de decisións relacionadas cunha xestión eficiente das EMV.

Outro aspecto importante relacionado coa poda é que nunca debe realizarse despois dunha choiva, medida de gran importancia cando exista risco de infección por E. lata e por fungos pertencentes á familia Botryosphaeriaceae. Cando durante a poda se detecte algún tipo de necrose ou podremia débese ir cortando até atopar tecido san. Nalgúns casos, especialmente en plantas afectadas por eutipiose ou decamento por Botyrosphaeria, pódese rexuvenecer unha cepa a partir dun brote basal (Figura 1c).

5) Emprego de variedades, clons e portainxertos máis tolerantes á enfermidade

A sustentabilidade ambiental da produción vitícola é unha esixencia do consumidor e a lexislación cada vez restrinxe máis o uso de funxicidas que se utilizaron tradicionalmente, o que está a aumentar o interese polo uso de variedades, clons e portainxertos máis resistentes ás enfermidades.

A utilización de cultivares e portainxertos resistentes é un elemento crave para a xestión integrada das EMV, ás cales son moi susceptibles os cultivares e portainxertos de mellor adaptación pedoclimática e interese comercial (ex. cultivar Tempranillo e portainxertos 110 Richter, 140 Ruggeri, 41 Berlandieri, 1103 Paulsen).

Os estudos realizados en España mostraron que o portainxerto 161-49 Couderc era o menos susceptible entre cinco portainxertos de vide previamente inoculados con patóxenos causantes da enfermidade de Petri. Lamentablemente, este portainxerto foi recentemente retirado do mercado en Francia debido aos problemas observados de produción de tilosas no sistema vascular, e outros síntomas como perda de vigor ao cabo de 3-4 anos tras a plantación, variación no diámetro do tronco e disfuncións na anatomía do sistema vascular.

Actualmente, existen investigacións en curso financiadas con proxectos nacionais nas que se pretende identificar material vexetal tolerante ás EMV mediante bioensaios con condicións que aseguran o desenvolvemento óptimo da enfermidade. En concreto, está a investigarse en bancos de xermoplasma de variedades comerciais e minoritarias, clons de “Tempranillo”, e portainxertos.

Autores: 

Sonia Ojeda, Beatriz López-Manzanares, Rebeca Bujanda, David Gramaje

Instituto de Ciencias de la Vid y del Vino (ICVV)

María del Pilar Martínez-Diz, Emilia Díaz-Losada

Estación de Viticultura e Enoloxía de Galicia (EVEGA)

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *

Solicitamos o seu permiso para obter datos estadísticos da súa navegación nesta esta web, en cumprimiento do Real Decreto-ley 13/2012. Si continúa navegando consideramos que acepta o uso das cookies. OK | Máis información