Razóns polas que si é rendible meter un cultivo de inverno en rotación co millo

Vense observando nalgunhas granxas de vacún de leite galegas como parcelas que dedican ao cultivo do millo en verán, unha vez recollido quedan sen cultivar, presentando un aspecto de abandono no inverno e parte da primavera seguinte, con abundancia de adventicias de alto desenrolo invernal, o que obriga ao gandeiro a desfacerse delas para preparar a terra para a sementeira do millo da campaña seguinte.

Os motivos son diversos pero principalmente ocorre por:

-Tardanza en ensilar o millo para forraxe, logo comezan as chuvias e xa non se pode entrar na parcela.

-Sementeiras temperás do millo.

-Crenza de que o cultivo de inverno trae mais problemas que beneficios.

-Necesidade de baleirar o xurro en inverno por non ter ben dimensionadas as fosas ou non estar cubertas.

A tardanza en ensilar o millo forraxeiro motivada polo emprego de variedades de ciclo longo ou sementeiras tardías de ciclos habituais na zona, implica que na época habitual de ensilado o millo aínda non estea no estado óptimo para a súa colleita (liña de leite entre 1/3 e 1/2), obrigando ó gandeiro a retrasar a ensilaxe. A seguir comeza o período de chuvias, que lle impiden a sementeira do cultivo de inverno.

Sí compensa e é rendible sementar un cultivo de inverno despois do millo

A veces o gandeiro quere sementar cedo o millo, o que lle permite ciclos algo máis longos ou loitar contra o estrés hídrico, o que obriga a ter o terreo libre de cultivos unhas semanas antes para facer as labores de preparación do solo e sementeira, tendo a crenza de que é mellor un bo rendemento anual do millo que un bo rendemento anual da parcela.

A este respecto, ensaios levados a cabo no Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) durante tres anos (Flores,2017) empregando dúas variedades de millo de ciclo 130 días de sementeira a colleita (ciclo FAO 350) en condicións de secaño húmido, indican que a produción para a rotación Millo- Raigrás italiano foi de 18.8 toneladas de materia seca por hectárea MS/ha e de 1.07 t de proteína bruta PB/ha aportando o cultivo do millo 12.7 t MS/ha e 0.647 t PB/ha e a parte restante o raigrás italiano. Se se opta por unha mestura de raigrás con trevos anuais como cultivo de inverno, a rotación tivo maior rendemento: 19.7 t MS/ha e de 1.4 t PB/ha, aportando o millo 14.0 t MS/ha e 0.797 t PB/ha.

Por tanto, sementando un monocultivo de millo cun ciclo máis longo, e deixando a terra baleira en inverno, dificilmente nos dará eses rendementos en materia seca e dende logo non alcanzará os rendementos en proteína das rotacións, dado que a porcentaxe de proteína bruta do millo oscila entre 5.7% e 7.2% nas condicións de secaño húmido de Galicia (Bande,2021), sempre inferior aos cultivos de inverno en condicións óptimas de aproveitamento.

Botar o xurro en inverno en parcelas sen cultivo, unha práctica antieconómica e perxudicial

Leira sen cultivar no inverno despois de millo, queimada en abril con herbicida total para poder sementar millo de novo.

Leira sen cultivar no inverno despois de millo, queimada en abril con herbicida total para poder sementar millo de novo. FOTO: CIAM

Deixar parcelas sen cultivo no inverno tamén lle permite a algúns gandeiros cuxas explotacións teñen as fosas de xurro mal dimensionadas ou sen cubrir poder desfacerse dese excedente de xurro, botándoo nas parcelas sen cultivo. Porén, esta é unha practica desaconsellable, incluso no código de boas practicas agrarias, pois aplicar xurro co terreo saturado de auga, ademais de non estarmos aproveitando o seu potencial de fertilidade nun cultivo, pois perdemos a maior parte do nitróxeno do xurro, estamos provocando tamén a compactación do solo ao meter maquinaria pesada na parcela, por non falar de que incluso podemos contaminar as augas dos regatos polo efecto da lixiviación e escorredura do nitróxeno.

Maior gasto para combater as malas herbas nas parcelas sen cultivo de inverno

A forma mais común de eliminación das adventicias desenvoltas no inverno é mediante herbicidas sistémicos totais non persistentes, dos cales o máis eficiente, barato e autorizado actualmente e o glifosato 36%, sendo moi habitual en abril ver as leiras onde non se sementou un cultivo de inverno despois do millo, amarelas polo seu efecto.

Respecto do glifosato indicar que está incluído no anexo I do Regulamento da UE con data de expiración da aprobación a 15 de decembro de 2022, data en que deberá deixarse de comercializar se non hai moratoria, recordando que xa no ano 2017, a última vez que foi incluído no anexo I, foron moitas as voces críticas que fomentaron a eliminación do seu uso intentando influír na Comisión Europea. Cabe pensar que conforme se achegue a data limite do 2022 volverase poñerse en dubida a súa continuidade no anexo I.

Unha vez que a parcela está “queimada” con herbicida as adventicias vanse secando e morrendo, pero a masa vexetal nos se retira senón que se enterra, o que obriga a unha labor de vertedeira máis profunda do habitual e con raseta para poder colocar dita vexetación fóra do alcance da labor superficial de sementeira. Desta forma, labores de vertedeira habituais con profundidade para o millo de 20 a 25 cm pasan a ser de 25-30 cm, co conseguinte uso de máis potencia ou de menor velocidade do tractor, o que implica maior custe de laboreo.

As vantaxes de ter un cultivo de inverno

Para as granxas de vacún de leite que teñen as fosas descubertas e/ou mal dimensionadas a solución pasa por cubrilas e/ou facer novas fosas que permitan acumular o xurro para poder aplicalo cando realmente é efectivo, por exemplo antes de sementar o millo .

Resolto ese problema, a solución xeral pasa por facer unha rotación de cultivos introducindo un cultivo de inverno que rote co millo e ocupe o solo durante ese período. As vantaxes son evidentes:

-Aproveitar o exceso de fertilizantes do cultivo de verán (millo), que sen un cultivo a continuación xeraría un problema de lixiviación de nitratos (Baez,1999)

–Ocupar a terra evitando o lavado do solo, moi importante xa que a terra fértil que tantos anos costou conseguir pérdese no fondo dos rios ou mares en moi pouco tempo co conseguinte contaminación dos mesmos

-Aportar un alimento extra xerado na explotación, como é a herba, rico en proteína que combina moi ben co millo que é rico en enerxía na ración de alimentación do gando vacún de leite.

-Deixar o terreo limpo de adventicias de inverno quedando máis fácil de traballar para preparar a sementeira do cultivo de verán

-Se se engaden leguminosas nunha proporción do 50% pódese declarar na PAC como superficie de interese ecolóxico ao considerarse un cultivo fixador de nitróxeno.

Rotación de cultivos

A rotación de cultivos consiste en asociar cultivos de diferentes familias con necesidades nutritivas distintas a unha mesma parcela. O obxectivo é combinar cultivos con altas necesidades extractivas de nutrientes con outros que melloren as características do solo evitando que se esgote. Ademáis, tamén se persegue evitar que se perpetúen as adventicias, pragas e enfermidades.

O 17.2% das ganderias galegas declara sementar millo sen cultivo de inverno

Nun estudio da estrutura e sistemas de alimentación en explotacións leiteiras de Galicia realizado polo CIAM e o LIGAL sobre unha enquisa levada a cabo no ano 2016 a un grupo de 50 explotacións representativas dos distintos modelos de produción de leite, obtívose que no 51.7% das granxas de vacún de leite galegas se rota millo como cultivo de verán con raigrás italiano como cultivo de inverno, seguida de pradeira –millo e de mesturas de raigrás e leguminosas con millo (34.5% e 26.7% respectivamente), mentres que o 17.2% declaraba sementar millo sen cultivo de inverno (Botana,2018). Como conclusión, nas granxas de leite galegas intensivas os cultivos empregados na rotación serían millo como cultivo de verán, raigrás italiano ou mestura de leguminosas con raigrás como cultivo de inverno, introducindo a pradeira plurianual na rotación nas menos intensivas ou extensivas e nas ecolóxicas.

As vantaxes de incorporar leguminosas no cultivo de inverno: 

-Rotación millo –raigrás italiano

É a rotación usada tradicionalmente nas granxas intensivas de Galicia. O raigrás tende a aproveitarse a un ou dous cortes, e xa na sementeira require unha achega de nitróxeno para o seu desenvolvemento e entre cortes debe facerse outro aporte para obter bos rendementos. Os raigrases alternativos ( tipo westerwold) son máis adecuados para aproveitamentos temperáns perdendo calidade respecto das variedades non alternativas e híbridas cando se retrasa o aproveitamento, de aí que encaixen mellor indo a dous cortes. En aproveitamentos máis tardíos a un só corte puideran ser preferibles os cultivares non alternativos e os raigrases híbridos (Flores,2013).

A rotación raigrás/millo non é aconsellable dende o punto de vista agronómico xa que consiste en dúas especies da mesma familia das gramíneas, o que provoca unha esquilma de nutrientes do solo.

Parcelas sementadas con cultivo de inverno despois de millo. Á esquerda mestura de raigrass híbrido, con 3 leguminosas anuais e á dereita raigras italiano alternativo donde xa se deu un corte e foi fertilizada para o segundo. Foto: CIAM

Parcelas sementadas con cultivo de inverno despois de millo. Á esquerda mestura de raigrass híbrido, con 3 leguminosas anuais e á dereita raigras italiano alternativo donde xa se deu un corte e foi fertilizada para o segundo. Foto: CIAM

-Rotación millo-mestura de leguminosas con gramíneas

Esta rotación é máis axeitada agronómica e medioambientalmente pois combina gramíneas (millo e raigrás) con leguminosas (trevo, veza, guisante…etc). Na mestura de inverno interesa que a proporción de leguminosas sexa elevada, o que repercute no incremento da proteína do cultivo que se produce pola fixación do nitróxeno atmosférico a través das bacterias do tipo Rizobium que están en simbiose coas raíces das leguminosas. De aí que sexa importante que o rizobium estea presente no terreo, e se non é así debe vir inoculado na semente mercada.

Se ademáis a semente ven peletizada con carbonato mellor pois é unha maneira de conservalo vivo durante máis tempo. O emprego de leguminosas no cultivo de inverno evítanos ter que aplicar nitróxeno en forma de fertilizante ou, en todo caso, aplicariamos unha pequena parte na implantación, da orde de 25 kg N/ha en forma nítrica ou amoniacal xa que o rizobium ao estar inactivo por debaixo dos 8 ºC do solo non aporta o nitróxeno atmosférico á mestura tendo como consecuencia un menor crecemento invernal, podendo nalgúns casos non chegar a cubrir a parcela deixándoa a mercé das chuvias que provocarían o lavado do solo.

“O rendemento do millo medra un 30% se o cultivo previo de inverno foi unha mestura con leguminosas”

Unha vez retirado o cultivo de inverno en base a leguminosas quedan no solo os restos aéreos e as raíces cos seus nódulos de Rizobium en simbiose o que supón un aporte extra de nitróxeno ao cultivo seguinte. A descomposición das raíces e dos residuos das leguminosas poden influír en gran medida nos procesos de mineralización do nitróxeno e polo tanto no contido de N mineral do solo, reducindo así a utilización de fertilizantes nitroxenados ou incrementando o rendemento do cultivo seguinte.

En concreto, o aporte dun cultivo de inverno con leguminosas respecto dun cultivo de raigrás supón unha mellora no rendemento do millo dun 30% (Baez,2014). Nun ensaio levado a cabo no CIAM onde se comparou unha rotación millo-trevo encarnado con outra de millo-raigrás italiano alternativo con distintos graos de fertilización, indicar que o cultivo de millo non fertilizado con N en rotación con trevo encarnado supon unha produción de kg PB/ha numericamente similar a un cultivo de millo fertilizado con 160 kg N/ha en rotación con raigrás italiano. (Baez,2021).

Conclusións:

As granxas de vacún de leite para evitar deixar parcelas sen cultivar no inverno deberían ter as fosas de xurro ben dimensionadas e cubertas, así como rotar o millo , buscando un ciclo que se adapte, con leguminosas anuais (soas ou en mestura).

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *

Solicitamos o seu permiso para obter datos estadísticos da súa navegación nesta esta web, en cumprimiento do Real Decreto-ley 13/2012. Si continúa navegando consideramos que acepta o uso das cookies. OK | Máis información