Galego
Elixir a raza de vaca coa que contar na gandaría é unha decisión determinante para lograr o éxito e a rendibilidade da actividade. Cun descenso do número de gandarías notable nos últimos anos, a caída dos prezos do leite pagados aos produtores, os elevados custos de produción e os problemas asociados como a falta de substitución xeracional e o abandono do campo, esta decisión cobra maior importancia. Así o destacou a investigadora da Universidade de Santiago de Compostela, Isabel Roca, durante a súa participación nas II Xornadas de Pastos e Forraxes, organizadas por Delagro, recentemente.
“As gandarías están a buscar un modelo produtivo alternativo que axude a afrontar estas problemáticas e para iso é determinante a elección dunha raza de vaca que se adecúe a ese modelo”, explica Roca. Pero, que raza se adapta mellor ás necesidades das gandarías galegas? Para tentar dar resposta a iso, Roca botou man do traballo de investigación que dirixiu e que foi realizado por Cristina Carro en tres granxas de vacún de leite en intensivo e que contan con distintas razas. O traballo permitiulles coñecer sobre o terreo os datos que manexan tres das principais razas seleccionadas para a produción de leite en Galicia: Holstein-Friesian, a máis habitual nas granxas de leite galegas e as dúas razas que se están introducindo nos últimos anos, Jersey e Procross.
A información proporcionada por estas granxas galegas ofrece maior detalle sobre as consideracións iniciais de cada unha das tres razas, xa que mentres as Holstein son recoñecidas polas súas altas producións de leite, as Jersey destacan polo alto contido en sólidos e as vacas Procross achegan un maior vigor híbrido. Así, o estudo ofrece información sobre cuestións como a produción de leite e sólidos que logran o tres razas coas racións similares ás que se utilizan en boa parte das gandarías de leite galegas.
Tres gandarías, tres razas
O estudo realizouse desde novembro de 2019 e ao longo dun ano en tres gandarías todas elas situadas na provincia da Coruña. En concreto trátase da Gandaría Carro, unha granxa familiar situada en Mesía, que conta cunhas 290 vacas Holstein, cunha superficie territorial de 50 hectáreas, das que dedica 37 hectáreas á produción de millo e as restantes a herba. A súa produción está orientada á venda de leite con Betacaseína A2A2.
A Gandaría Esperanza, de San Sadurniño, pertence á Cooperativa Agraria Provincial da Coruña (CAP) que conta con 440 animais, ten un rabaño de 220 vacas Jersey en muxido. Venden o seu leite líquido para a elaboración de xeados. Para alimentar o gando teñen unha superficie de 54 hectáreas dedicadas a producir millo.
As vacas Procross sitúanse na Gandaría Perfecto, en Dumbría, con 250 animais en muxido e que manexa unhas 100 hectáreas, 75 delas para millo e as 25 restantes para herba. A súa produción destínase á venda de leite líquido.
Manexo alimenticio das tres gandarías que participaron no estudo. No caso da gandería Perfecto, a estes datos engádense 5,8 quilos de materia seca por vaca e día no robot de muxido.
Limitacións e obxectivo da gandaría
A experta apunta que para optimizar o rendemento da gandaría, débese elixir tanto a raza de vaca como o manexo alimenticio que máis se axuste aos obxectivos que se marcaron e que se adapte ás limitacións que ten. Roca sinala que a elección da raza de vacas dunha gandaría debe estar directamente relacionada con condicionantes como a superficie coa que conta a granxa e as forraxes que dispón para alimentar ao gando, xa que as necesidades alimenticias dunha raza a outra varían.
Ademais, Roca sinala que é importante ter en conta outros factores que tamén condicionan a elección da raza que mellor se axusta como é o prezo dos insumos externos que incorpora a gandaría e o grao de dependencia deles para cubrir a alimentación do gando.
“As vacas Jersey non necesitan unha alta inxestión de materia seca para producir un alto contido de sólidos en leite”: Isabel Roca, investigadora da USC
As tres gandarías do estudo realizaban un aporte de forraxe concentrada do 50%. Aínda que, o contido en materia seca, enerxía neta, a proteína bruta, a enerxía metabólica, carbohidratos non fibrosos, almidón, azucres, graxas e cinzas foron maiores nas vacas de raza Procross e Holstein fronte a Jersey. “As vacas Jersey non necesitan unha alta inxestión de materia seca para producir un alto contido de sólidos en leite (proteína e graxa)”, detalla Roca. Por outra banda, á hora de valorar o consumo alimenticio dos animais, a experta destaca que as vacas Procross presentan un maior aproveitamento ao final da súa vida produtiva ao ser posible utilizalas como vacas de dobre propósito.
En relación á alimentación, no estudo tamén avaliaron a eficiencia alimentaria das tres razas. Neste caso os mellores resultados obtivéronos tanto as Holsteins e Procross pola súa produción de leite. Aínda que, a investigadora incide en que para obter un dato máis acertado sobre a eficiencia alimentaria da vaca é necesario incluír unha corrección co contido en graxa e proteína, de maneira que as Holstein logran a eficiencia xa que aínda que realizan unha maior inxesta tamén producen máis litros de leite, aínda que a Jersey con menor produción conseguen compensalo cos sólidos que logran.
Máis leite ou maior cantidade de sólidos
O destino que teña o leite que se produce na gandaría será tamén determinante para elixir unha raza en función doutra. Por iso, en función de se se pretende lograr maior cantidade ou leite con calidades de graxa ou proteína superiores deberá optarse por un tipo de animais ou outros.
As vacas Holstein e Procross demostraron unha maior produción de leite, case o dobre que a Jersey, pero con menores contidos en sólidos. Tamén hai que ter en conta que os recontos de células somáticas foron superiores tanto en Holstein e Procross en comparación con Jersey. No caso das vacas frisoas e Procross a produción media de leite nas 3 primeiras lactacións oscila entre os 30 e os 50 quilos por vaca ao día. Mentres, esta cifra sitúase entre os 15 e 35 quilos por vaca e día na raza Jersey.
Parámetros produtivos nas tres granxas. Na produción de leite e o reconto celular (gráfica 1 e 4) as Holstein e as Procross teñen os valores máis elevados. Nas gráficas 2 e 3 (proteína e graxa) destacan as Jerseys.
Ademais, Roca incide en que, independente da raza da vaca e do manexo alimenticio que se faga na gandaría, a produción de leite increméntase co número de lactacións, de maneira que as mellores cifras lógranse na terceira lactación. “Pola contra, o contido de proteína e graxa en leite diminúe coas lactacións e o reconto celular aumenta”, apunta Roca.
Á hora de analizar os resultados de sólidos, o contido de proteína en leite das vacas Holstein e Procross sitúase entre un 3 e un 4%. No rabaño de Jerseys estas cifras roldan entre o 3,5 e o 5%.
Contido de proteina no leite das tres razas de vacas.
As maiores diferenzas na análise dos sólidos prodúcese na graxa, onde a Jersey imponse ás outras dúas razas. Así, a media na gandaría do estudo sitúase entre o 5 e o 7% , mentres que o contido en graxa en leite nas Holstein e Procross oscila entre 3 e 5%.
Contido de graxa no leite das tres razas de vacas.
Con estes resultados, Roca insiste en que a elección da raza estará determinada polo prezo que se pague no leite. Nestas tres gandarías, a pesar de ter un prezo base similar, as primas por sólidos en leite logradas no rabaño de Jersey provoca que o prezo final do leite nesta gandaría sexa notablemente superior que nas que contan con Holstein e Procross.
Así nestas dúas razas, o prezo final sitúase ao longo de todo o ano por encima dos 30 euros por tonelada, pero sen chegar en ningún momento aos 40 euros. Pola súa banda, na granxa de Jersey, o prezo medio a excepción do mes de novembro de 2019, situouse sempre por encima dos 40 euros por tonelada, e nos últimos meses do estudo (de xullo a outubro) mesmo superou os 50 euros por tonelada.
“As vacas Jersey con altos contidos en sólidos resultan rendibles para as gandarías cando as primas do leite son elevadas. Con todo, cando se valora a cantidade de leite producido, as vacas Holstein e Procross resultan adecuadas para lograr beneficios económicos polo seu alto rendemento”, valora a especialista.
Debido ás primas logradas polos sólidos o prezo final do leite do Xersei foi notablemente superior.
O estudo tamén abordou parámetros reprodutivos e sanitarios. En cuestións como o número de días en leite, as razas que mellores resultados obteñen son Holstein e Procross, cunha media de 180 e 189 días respectivamente, fronte aos 158 que manexan as vacas Jersey deste rabaño. De igual modo, as Holstein teñen un maior intervalo entre parto e parto (409 días), cifras similares manexan as vacas Procross (414 días) e as Jerseys sitúanse en 391 días, aínda que destaca a súa taxa de preñez (60) fronte a Holstein (54) e Procross (52).
Nunha análise da saúde dos animais nas gandarías, Roca sinala que as causas maioritarias de descarte, independentemente da raza e do manexo alimenticio, son de tipo reprodutivo e debido á incidencia de mastite.
