Puntos de mellora na vacinación do gando vacún

Carlos Carbonell, Técnico de campo de vacún de leite de MSD Animal Health, explicou nunha xornada de formación online organizada polo Centro de Promoción Rural EFA Fonteboa, cales son os fallos máis comúns que se producen na vacinación do gando vacún e como evitalos.

Puntos de mellora na vacinación do gando vacún

Foto: Byron Gonzales

Todos os seres vivos presentan un sistema inmune de defensa fronte aos organismos extraños (virus, bacterias ou parásitos) co obxectivo de evitar ser invadido e enfermar, o que é esencial para sobrevivir.

O sistema inmune consta de tres mecanismos principais:

1. Barreiras físicas que tratan de evitar a entrada dos patóxenos no organismo (pel, moco, microbiota, etc.)

2. Sistema innato que proporciona unha protección rápida inicial inespecífica. A inflamación é un dos principais mecanismos

3. Sistema adquirido que proporciona unha inmunidade específica e única fronte a cada patóxeno pero que tarda unhas semanas en desenvolverse. Cada vez que se expón a un novo microorganismo, vai aprendendo e xerando memoria a través de anticorpos e linfocitos. Isto permite que a segunda vez que un mesmo patóxeno tente invadir o organismo, a resposta defensiva específica sexa moito máis rápida e eficaz.

A vacinación é o principal mecanismo que posúe o medicamento veterinario para ensinar ao sistema inmune adquirido a defenderse fronte a enfermidades tan comúns como a diarrea neonatal, a pneumonía, o virus BVD ou o IBR. Por iso, cada vez é máis utilizada nas explotacións de vacún leiteiro. É un método eficaz que permite preservar mellor a saúde, e por tanto, a rendibilidade das gandarías. Ademais, resulta clave para reducir o uso de antibióticos, unha esixencia que busca preservar a eficacia destes medicamentos para o seu uso futuro tanto en medicamento humano como en veterinaria.

Como manexamos e aplicamos as vacinas é un punto clave de cara a unha maior eficacia das mesmas. Por iso, coñecer as boas prácticas á hora de vacinar é clave, xa que nos adoitamos atopar con frecuentes puntos de mellora. Neste sentido, e de cara a concienciar ao sector, e especialmente aos gandeiros, o Centro de Promoción Rural EFA Fonteboa organizou este mércores unha charla sobre boas prácticas vacunais, impartida por Carlos Carbonell, Técnico de campo de vacún de leite de MSD.

“Seguimos detectando moitos problemas de falta de eficacia das vacinas debido a fallos na aplicación, o que ocorre con maior frecuencia cando o”veterinario non participa na vacinación”, recoñece.

 Mecanismos no tempo do sistema Sistema inmune dun animal: 

vacina efa fonteboa msd 1

Como punto de partida, Carlos Carbonell lembrou como actúa unha vacina: “Na vacina incluímos un virus ou bacteria morto (vacina inactivada) ou vivo pero atenuada a súa patoxenicidade (vacina viva), de forma que o animal é capaz de combatela de forma exitosa, xerando unha resposta de defensa (na que participan os linfocitos e anticorpos). Ademais, xerará unha memoria inmunolóxica, de forma que cando sexa atacado nun futuro por ese mesmo patóxeno, o animal estará xa preparado para responder mellor e máis rápido.

Cando se aplica unha vacina por primeira vez, o sistema inmune adoita tardar entre 10 e 20 días en completar una a resposta inmune eficaz, aínda que os tempos varían dependendo do tipo de vacina e da vía de administración.

Nalgunhas vacinas, é necesario realizar un recordatorio ás tres ou catro semanas da primeira dose para completar esa inmunidade e que a memoria nos chegue até o momento da revacuna (de forma que teñamos sempre ao animal ben protexido).

 Representación gráfica da resposta inmune á vacinación: 

vacina efa fonteboa msd 2

A este respecto, o técnico de MSD A.H explicou que hai tres partes implicadas a ter en conta para lograr que os animais desenvolvan unha boa resposta inmunolóxica á vacinación:

1. A vacina que se utiliza
2. O animal que a recibe
3. A persoa que manexa e aplica a vacina

A este respecto, fixo un breve repaso dos principais erros que se cometen en cada unha destas tres partes á hora de vacinar gando vacún:

-Vacinar animais febles ou en días de estrés por calor:

Cando vacinamos, o organismo do animal necesita utilizar importantes reservas de enerxía para que o sistema inmune xere unha resposta de defensa fronte a esa bacteria ou virus vacunal. “É por iso polo que cando se vacinan aos nenos, ás veces o primeiro día despois de vacinalos poden estar cansos”, comenta.

“Por ese motivo -subliña- é moi importante non vacinar animais que non estean sans, ou moi delgados ou en días de moita calor (xa que provoca estrés ás vacas). O animal debe estar san e ben alimentado, pois o estado do sistema inmune do animal determina que haxa ou non unha boa resposta á vacina”.

A vacinación induce protección ao animal individual que vacinamos, pero tamén proporciona unha inmunidade ao grupo, que se coñece como inmunidade de rabaño, de forma que, se algún animal non responde individualmente por unha circunstancia concreta, queda protexido indirectamente polos outros. “Nun rabaño de 100 animais, pode haber 5 animais que non teñan unha resposta óptima á vacina (triangulo vermello do esquema) porque estaban en celo, tiñan cetose ou coxeira, pero se no canto de 5 son 20 ou 25 (triangulo verde) os animais con mala resposta vacinal , debido a unha situación de estrés por calor ou unha incorrecta aplicación, a protección do rabaño da vacinación pode ser bastante menor”, advirte.

Representación gráfica da distribución da magnitude da resposta inmune nun rabaño: vacina efa fonteboa msd 3

-Non ler o prospecto da vacina:

Outro erro común é non ler o prospecto da vacina. Carlos Carbonell puxo como exemplo un estudo realizado en 2014 no Reino Unido sobre como se vacina nas gandarías de vacún de leite. As conclusións do estudo foron que:

-Nun 42% dos casos vacina o encargado ou o propietario da granxa; nun 61% faino un traballador e soamente nun 6% vacinaba un veterinario (había opción de resposta múltiple por iso suma máis de 100).

-Ademais, un 23% non leu as instrucións e guiouse polo que viña facendo ou lle comentou outro gandeiro; e soamente un 33% lera o prospecto.

-Iso traduciuse finalmente, en que un 50% das vacinas contra clostridios aplicáronse de forma incorrecta; mentres que no caso do BVD a porcentaxe foi do 32%.

“A recomendación é que vacine o veterinario, e se o fai o gandeiro, que sexa asesorado polo seu veterinario e lendo sempre previamente as indicacións do prospecto”, aconsella o técnico de MSD.

Táboa de datos do estudo de aplicación de vacinas en Reino unido: 

vacina efa fonteboa msd 4

-Utilizar a mesma agulla para varios animais:

Outro erro común é utilizar a mesma agulla para numerosos animais, o que pode provocar infeccións e un maior risco de aparición de abscesos no punto de inxección pasados uns días. “Cantas máis veces reusemos a agulla, a parte da posibilidade de introducir microbios, a punta desgástase e provoca un dano maior nos tecidos do animal. Dependendo do tipo de vacina pode ser normal que apareza un pequeno vulto ou reacción de inflamación no punto onde se picou, pero se nuns días transfórmase nun absceso con pus é que houbo contaminación cando se aplicou a vacina e a resposta vacunal será menor”, advirte Carlos Carbonell.

-A importancia da temperatura da vacina:

Unha vez que sacamos a vacina do frigorífico -o frío conserva en bo estado a vacina- debemos:

-Temperala durante 20 ou 30 minutos.

-Axitala e reconstituirla (no caso das vacinas vivas).

-Aplicar pola vía indicada de administración (que pode ser intramuscular ,subcutánea, intranasal… segundo a vacina), pondo atención a que sexa unha zona limpa.

Ademais, Carlos Carbonell destacou a importancia de manter a cadea de frío nas vacinas. “Durante a súa conservación as vacinas deben estar nun rango de temperatura de entre 2 e 8 graos, xa que as vacinas son moi sensibles tanto á temperatura elevada (o antíxeno pode inactivarse, por exemplo), como demasiado baixa (ao conxelarse pódese afectar por exemplo a adecuada combinación de antíxeno e adxuvante perdendo eficacia)”, explica.

Neste sentido, referiuse a outro estudo realizado en granxas do Reino Unido, no que se concluíu que “as neveiras nas que se gardan as vacinas nas gandarías presentan moitas deficiencias, pois de 17 granxas en que se analizaron as medicións de temperatura durante uns meses, case todas as neveiras tiñan momentos en que non arrefriaban o suficiente, ou pola contra conxelábanas”. “Unha situación -advertiu- que tamén se pode extrapolar ao que ocorre en España”.

-Cumprir exactamente o protocolo vacunal:

Outro erro común, segundo Carlos Carbonell, é non respectar o protocolo vacunal recomendado. “En moitas vacinas hai que repetir as doses da primeira dose vacunal nun prazo establecido (tres ou catro semanas) para completar a inmunidade adquirida e xerar memoria inmunolóxica (principalmente nas xovencas ao vacinar). Outro erro frecuente, é que a segunda dose non se aplica ou se aplica varios meses despois, o que provoca que realmente o rabaño non estea ben vacinado pois non se xerou a suficiente inmunidade, nin a memoria inmunolóxica”, asegurou.

Representación gráfica dunha resposta vacunal incorrecta por non cumprir o protocolo vacunal: 

vacina efa fonteboa msd 5

En conclusión, como vacinemos aos animais terá unha gran repercusión no resultado da vacinación, sendo fundamental realizalo da forma máis adecuada para optimizar o resultado. Todo iso repercutirá na saúde do rabaño e, consecuentemente na rendibilidade.

Representación gráfica dunha resposta vacunal correcta ao cumprir o protocolo: vacina efa fonteboa msd 6

Conclusións para unha correcta resposta vacunal: 

vacina efa fonteboa msd 7

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *

Solicitamos o seu permiso para obter datos estadísticos da súa navegación nesta esta web, en cumprimiento do Real Decreto-ley 13/2012. Si continúa navegando consideramos que acepta o uso das cookies. OK | Máis información