“Para as granxas de leite é moi complicada esta inestabilidade, por iso están parando os investimentos”

Henrique Moniz coñece ben o sector leiteiro portugués. Procede dunha familia de gandeiros da illa de São Miguel, no arquipélago das Azores, a principal zona de produción de leite de Portugal. A explotación familiar, Herdeiros de Manuel Elías Melo Moniz, pertence na actualidade á súa nai e aos seus tíos.

No ano 2007, con 24 anos, Henrique entrou a traballar na Asociación Agrícola de São Miguel, onde coordinou o servizo de control leiteiro, e no 2015 trasladouse ao departamento de nutrición animal da fábrica de pensos de Santana da cooperativa União Agrícola, polo que coñece de primeira man a situación actual de encarecemento dos custos de produción ao que están a facer fronte as explotacións.

– Como está a situación dos custos de produción neste momento en Portugal?
– A situación é semellante á que pode haber en Galicia, polo que falo con xente de aquí. Os custos están a subir moito, primeiro debido á pandemia e agora á guerra de Ucraína. Sempre hai unha razón para subir os custos; o que sucede é que o prezo do leite non acompaña a subida dos custos.

O incremento producido no prezo do leite de entre 3 e 4 céntimos non está a ser proporcional á suba dos custos de produción

Tivemos algunhas pequenas subas de 3 ou 4 céntimos no prezo do leite, pero non compensan o que efectivamente os custos están a subir. Os factores de produción están a subir máis, dun xeito que non é proporcional ao incremento do prezo do leite.

– Que estratexias se están a seguir nas granxas portuguesas para facer fronte á actual situación?
– O que algunhas explotacións están a facer é dar menos penso e retirar aquelas vacas que son menos produtivas. Neste momento temos moitas granxas que están ameazadas porque os custos de produción non se ven acompañados polo prezo do leite e que están a abandonar.

O mercado con este nivel de inestabilidade non nos dá garantías de futuro

Esta é unha das peores situacións que viviu o sector, porque sempre houbo algunhas crises de prezos pero neste momento é imposible prever como vai evolucionar a situación, o mercado está inestable e non se poden facer investimentos porque non sabemos como vai estar a cousa dentro de 2 ou 3 meses. O prezo dos cereais, dos fertilizantes ou dos combustibles mudan dun día para outro e non se consegue neste momento prever o que vai acontecer e iso dificulta facer investimentos que son sempre necesarios nas explotacións. O mercado con este nivel de inestabilidade non nos dá garantías de futuro para proxectar o noso negocio a medio prazo. É moi complicado traballar sen saber como van ser as cousas o día de mañá.

– Ti procedes dunha familia gandeira das Azores, onde a alimentación a base de pasto pode ser unha vantaxe competitiva para as granxas nun momento de prezos altos dos insumos coma este.
– Nas Azores temos as vacas sempre en pastoreo e son suplementadas con ensilaxes e penso á hora do muxido. Iso fai que teñamos menores custos a nivel de instalacións ou maquinaria, pero somos máis dependentes das condicións meteorolóxicas.

Nas Azores temos menores custos a nivel de instalacións ou maquinaria, pero somos máis dependentes das condicións meteorolóxicas

Ademais, producimos leite en illas pequenas e temos outros contratempos como que as parcelas son tamén pequenas, que son factores que nos limitan un pouco. É certo que ao alimentar as vacas a base de pasto somos un pouco menos vulnerables neste momento pero hai que ter en conta que a suba dos cereais e os fertilizantes ten sido moi grande e se non fose por unha serie de apoios que hai da Unión Europea as granxas nas Azores terían moi difícil mercar estes insumos polo encarecemento engadido que supón levalos desde o continente; esas axudas atenúan un pouco o custo do transporte, que doutro xeito sería moi elevado.  

– Como está a evolucionar a produción de leite nas Azores nos últimos anos?
– Nos últimos anos estamos a ter unha redución de leite, tanto en termos de produción como de número de granxas. A maiores dos problemas dos custos de produción hai outros, como son a falta de man de obra. É complicado atopar persoas para traballar na agricultura e no sector leiteiro máis en concreto, que é bastante esixente en termos de man de obra capacitada.

Algunhas explotacións de leite estanse a pasar á carne. Nos últimos 10 anos a redución foi do 5% da produción

O número de explotacións gandeiras mantense, cunha pequena redución que non é significativa, pero estamos tendo algunhas explotacións leiteiras que se están a reconverter cara a produción de carne e o Goberno está a incentivar tamén a redución da produción de leite. Nos últimos 10 anos a redución está a ser de case o 5% da produción.

Até agora as fábricas de leite dicían que non subía o prezo porque había exceso de produción e agora que se está a reducir están preocupadas porque falta leite. É un pouco irónico por parte das industrias.