A Asociación Forestal de Galicia, unha das principais organizacións de silvicultores da comunidade, vén de celebrar recentemente a súa XXIX asemblea anual, na que se fixo un balance de actividades e se intercambiaron inquedanzas en torno á xestión do monte. O director da Asociación, Francisco Dans, aborda nesta entrevista as que considera principais preocupacións dos propietarios forestais, así coma algúns dos grandes temas da política forestal do país, caso dos lumes e da ordenación de usos da terra.
– En Galicia levamos 25 anos dunha política contraincendios que non remata de atallar o problema dos lumes. A maiores, o dispositivo de extinción consume máis de 100 millóns de euros anuais. Cre que hai vías alternativas para afrontar o problema?
– Temos similares estratexias no tratamento dos incendios desde hai 25 anos e quizais sexa o intre de analizar se a estrutura e o procedemento de prevención e extinción de incendios é o correcto. Podemos manter esta estrutura de extinción ou hai que poñer o foco en determinadas cousas e tratar de aminorar o gasto en incendios? É unha pregunta que penso que calquera pode compartir. O problema dos incendios, ademais, a diferenza dos anos 80 ou 70, está agora moi focalizado. Hai dúas Galicias a grandes trazos, a atlántica e forestal, ben xestionada, e a mediterránea, que é onde se dan os maiores problemas de abandono e tamén de lumes. Nos 80 tiñamos incendios en toda Galicia; agora focalízanse ano tras ano nos mesmos sitios. Que diría a opinión pública se os accidentes de tráfico se concentrasen ano tras ano nos mesmos puntos das estradas?
“Hai que tomar medidas extraordinarias para que as zonas de máxima actividade incendiaria deixen de selo”
– Pensa entón que os incendios non están condenados a ser a praga bíblica de cada verán, senón que teñen solución?
– Claro que teñen solución. Temos localizadas desde hai 15 anos as zonas de máxima actividade incendiaria; así que haberá que tomar medidas extraordinarias para que deixen de selo, con todos os medios que ten a Administración ó seu alcance, sexan de prevención, de extinción ou de control policial. É difícil de comprender que á volta de 15 anos de saber isto sigamos nas mesmas. Temos que traballar entre todos para cambialo. Tamén cómpre destacar que temos miles de parroquias en toda Galicia con moito monte e que non teñen incendios ou que os teñen dun xeito asumible.
– Máis alá dos incendios, as empresas madeireiras e as propias organizacións de propietarios estades a ser bastante críticas coas políticas forestais da Administración autonómica.
– Ser crítico é unha actitude positiva, trátase de vixiar como evolucionan as cousas. A nosa visión é a seguinte. Fixemos unha política forestal a finais dos anos 80 do século pasado e con ese impulso chégase a hoxe en día, sen que en todo este tempo se teña feito unha análise obxectiva e real da consecución de obxectivos, procedementos empregados, etc. Mentres tanto, séguese lexislando e séguense facendo normativas. Pensamos que é o intre de ver que fixemos, que conseguimos, onde temos que ir e como temos que facer. Ese é o asunto.
“Pensamos que é o intre de ver que fixemos en política forestal, que conseguimos e onde temos que ir”
– O grupo de traballo sobre o Plan Forestal que constituístes as organizacións do sector e a Xunta, podería ser un cauce axeitado para esta cuestión da estratexia forestal?
– É unha boa oportunidade para que se poidan recabar conclusións de todas as organizacións que estamos traballando no mundo forestal. Pensamos que podemos lograr unha revisión do Plan Forestal concordante cos intereses de Galicia en xeral. O que sucede é que se trata dunha revisión que chega con retraso e que o proceso aínda se dilatará un tempo.
– En canto ás preocupacións máis a pé de monte dos propietarios forestais. Que cuestións destacaría?
– Unha preocupación clara é que en Galicia, igual que no resto de España, produciuse un aumento nos últimos 15 anos en canto ós investimentos dos propietarios forestais, o que xerou máis existencias de madeira no monte. Isto, que en si mesmo é unha cousa positiva, pode ter consecuencias negativas se a demanda da sociedade e da industria forestal non medra nas mesmas proporcións. Temos a sospeita de que podemos vernos cunha despensa de madeira que non se vai poder vender, cos conseguintes problemas de sanidade vexetal, envellecemento das masas e, sobre todo, cunha forte caída dos prezos. Para nós, aquí só hai unha dirección. Innovar en materia de produtos forestais e aumentar o consumo de madeira, un material renovable, ecolóxico e con moitas posibilidades.
“Temos a sospeita de que podemos vernos cunha despensa de madeira no monte que non se vai poder vender”
– A maior demanda e os maiores prezos rexístranse agora na madeira de eucalipto para pasta de papel. É quizais o mercado con mellores perspectivas para o propietario?
– Hai que reflexionar sobre este tema. Se nos fixamos no noso entorno, non é que se instalen máis fábricas de pasta de papel, senón que pechan. Asistimos hai pouco ó peche de Ence en Huelva, que tivo gran repercursión no mercado; e de Sniace en Santander. Nós, sen embargo, seguimos investindo en eucalipto para pasta de papel de xeito crecente e ademais, en parte do territorio, cunha especie pouco recomendable para pasta, coma o nitens, que é un eucalipto menos aproveitable que o globulus. Entón, a pregunta é se nos imos enfrontar a volta da esquina cunha sobreoferta de eucalipto que non saberemos onde colocar.
– Outro mercado en desenvolvemento, agora falando do piñeiro, é o da biomasa. Que perspectivas hai na venda de madeira para pellets destinados á combustión en caldeiras?
– O mercado da biomasa é un mercado incipiente que ten moito percorrido na medida en que se invista en caldeiras de biomasa e se vaian substituíndo as instalacións de combustibles fósiles. Semella que é un proceso encarrilado, pero en calquera caso, non é unha solución ó problema. A biomasa vai aproveitar unha fracción da árbore, pero non a a árbore enteira. A parte de maior valor da árbore é na que temos máis preocupación.
“Hai un excedente de terras agrarias que non se poden forestar e que están a quedar abandonadas”
A lexislación que restrinxe a forestación de terras agrarias é outra das cuestións que Francisco Dans considera como unha preocupación xeralizada dos propietarios forestais. “Estase a dar un proceso de ‘selvatización’ e abandono do territorio porque hai un excedente de terras agrícolas que non se está a absorber. O problema radica en que o propietario non sabe que facer con esas terras, xa que as leis non só non tratan de dar solucións senón que dificultan que o mercado se regule e que esa terra poida cambiar de uso”.
– É unha visión moi distinta da que predomina no sector gandeiro, onde sempre se insiste na necesidade de máis terras e na progresiva perda de superficie agraria.
– O abandono de terras pódeo ver calquera. Cal é a maior demostración de que unha terra perdeu o seu uso? Que apareza chea de mato. Esta situación dáse en toda Galicia, salvo en zonas de gran potencia forestal como Ortegal ou o sur, co piñeiro. Paralelamente a ese abandono, atopámonos con que a moita xente se lle está obrigando en toda Galicia a eliminar zonas forestadas porque esas terras teñen a clasificación de protección agropecuaria. Reciben unha multa e teñen que quitar as plantacións. Nós estamos de acordo nunha norma, pero ten que haber flexibilidade e imos abordar este tema coa Xunta. Se non se pode manter un uso agropecuario da terra, hai que poder transformalo en forestal en determinadas condicións.
“Se non é posible manter o uso agropecuario dunha terra, hai que poder transformalo en forestal en determinadas condicións”
– O abandono non é exclusivo das terras agrarias. Tamén parte do monte está sen xestión, o que deriva nunha queixa recurrente da industria forestal, como é a falta de madeira de calidade no monte.
– Iso non é certo. Moitos montes de piñeiro de propietarios particulares e tamén moitos montes veciñais, algúns conveniados coa Administración, teñen uns coidados e unha silvicultura que eu cualificaría de boa. Estamos agora comezando a cortar madeira que foi podada, que non ten nós e cunhas condicións estruturais estupendas. Estamos vendo unhas pezas de coníferas como nunca se viron en Galicia, de madeira excepcional. O problema que tiñamos ata agora é que para facer madeira de serra de piñeiro hai que facer claras no monte, cortar o delgado, o que non serve. Pois ben, por que non se fai? Porque esa madeira non ten prezo e ó propietario cústalle cartos facer ese tipo de claras. Por que pasa isto? Porque hai exceso de madeira.
– Esa é a madeira que podería ter saída para biomasa?
– Pode ter saída para biomasa ou para a industria do taboleiro. O problema é mobilizar esa madeira e para mobilizala hai que ter prezo. Se despois de 15 anos de plantación, facer unha clara custa cartos, o propietario pensa que é mellor deixar a madeira no monte.
“As Sofor son unha figura ben traballada, pero teñen un custo económico alto e un réxime fiscal mellorable”
– A creación dunha figura que permita agrupar o minifundio forestal, de xeito que mellore a súa xestión, é unha reivindicación de vello do sector. Como valora a figura das Sociedades de Fomento Forestal (Sofor)?
– Como idea en abstracto, ninguén ten dúbidas. É unha ferramenta que, de funcionar, podería axudar a reducir o abandono e a mellorar a xestión do monte. A figura da Sofor hai que dicir ademais que xuridicamente é unha figura ben traballada. Na práctica, nós estamos promovendo unha Sofor e o que observamos é que todo o proceso ten un custo económico alto; é complicado. En segundo lugar, unha vez que a Sofor estea en funcionamento, como sociedade pensamos que debería ter un réxime fiscal moito mellor que o que ten. Un terceiro punto a considerar sería a apertura da Sofor a outras vías, por exemplo, a patrimonios familiares. Repartir nunha herdanza todas as parcelas entre a familia é unha solución mala. É facer minifundio do minifundio. Por que non posibilitar que se herden accións e non parcelas? Son cousas que deberían estar traballadas.