O cultivo do millo doce: unha alternativa para a agricultura tradicional

Neste artigo, Pedro Revilla e Bernardo Ordás, investigadores da Misión Biolóxica de Galicia, explican a orixe, o valor nutritivo e as distintas variedades de millo doce, un cultivo cada vez máis demandado e no que España é deficitaria.

Publicidade
O cultivo do millo doce: unha alternativa para a agricultura tradicional

Millo doce envasado nun supermercado.

O millo doce é a segunda hortaliza máis popular en Estados Unidos, onde se cultivan máis de 230.000 hectáreas distribuídas polos 50 estados. En España calcúlase que se cultivaron unhas 5.000 ha en 2003, delas dedicáronse 3260 ha para conxelado cunha produción de 18.200 toneladas de millo conxelado, 1550 ha para conservas e 800 ha para mercado en fresco.

A produción para procesado industrial localízase maioritariamente en Castela -A Mancha, cunhas 2500 ha, seguida de Castela e León con algo menos de 1000 ten e Andalucía con 700 ha. Pola súa banda, o mercado en fresco sitúase principalmente en Andalucía (80%).

Os rendementos comerciais de millo doce en mazaroca con brácteas adoitan superar os 10.000 kg/ha en millo doce e 15.000 ha en superdoce (40.000 a 60.000 mazarocas por hectárea) e, en mazaroca limpa, oscilan entre 15.000 e 20.000 kg/ha en millo doce e 24.000 kg/ha en superdoce. O rendemento en gran representa o 30% e rolda os 5.400 a 6.000 kg/ten. Para o millo destinado a consumo en fresco o rendemento pode situarse en 12.000 kg/ha de mazaroca seleccionada.

A pesar de que non existen cifras oficiais, doadamente podemos observar que o millo doce é cada vez máis coñecido en España, está máis presente no mercado español e o seu consumo vai en aumento. Pola contra, o seu cultivo e procesado non aumentou notablemente e a maior parte do millo doce impórtase envasado ou conxelado, non habendo unha produción nacional que se corresponda coa demanda nin un mercado en fresco relevante.

“Ábrense oportunidades de negocio xa que a demanda supera á produción en España”

Esta é unha situación que abre novas oportunidades de negocio xa que a demanda supera a produción nacional, a calidade deteriórase co transporte e almacenamento.

O cultivo do millo doce é moi similar ao do millo para gran seco e o seu prezo é moi superior. Tamén hai que considerar a brevidade do tempo que o cultivo ocupa o terreo (obtense uns 20 días despois da floración) e a existencia de varias empresas españolas que procesan millo doce en conxelados, semiconservas e conservas.

Cultivo moi similar ao do millo común

O millo doce cultívase para envasado, conxelado ou consumo en fresco. En Estados Unidos adoitan encontrarse grandes extensións para envasado ou conxelado, mentres que as superficies destinadas a consumo en fresco poden ser tamén pequenas hortas.

O cultivo do millo doce é moi similar ao do millo para gran seco, tendo apenas tres requisitos que o diferencian do millo recollido en seco. O primeiro consiste en que é máis sensible ás condicións adversas como temperaturas extremas, pragas e enfermidades, polo que require unhas condicións de cultivo máis favorables con temperaturas do chan por enriba dos 10 °C e o terreo debe estar limpo para mitigar a incidencia das pragas e a competencia das malas herbas.

“O millo doce debe protexerse do pole doutros tipos de millo”

En segundo lugar, debe protexerse do pole doutros tipos de millo xa que a polinización allea deteriora a súa calidade; para iso hai que dispoñer de distancias con outra variedade de millo duns 100 metros ou ben de barreiras físicas.

Por último, o millo doce ten un período de comercialización reducido pois debe obterse uns 20 días despois da floración – dependendo das temperaturas – e consumirse ou procesarse en poucos días pois a calidade decae á présa como acontece para calquera hortaliza.

A comezos do século XX había máis de 800 variedades de millo doce en EUA, pero nos anos 1930 introducíronse os híbridos no mercado e reduciuse considerablemente a diversidade. As variedades antigas desapareceron do cultivo e apenas consérvanse unhas 60 nos bancos de xermoplasma.

Actualmente cultívanse fundamentalmente híbridos simples, cuxa colleita non pode volver sementarse a risco de perder unha parte importante do rendemento orixinal da semente seleccionada. Non obstante, tamén se dispón de variedades melloradas de polinización libre cuxa semente pode conservarse dun ano para outro e que son apropiadas para pequenas superficies.

Historia: os colonos de Nova Inglaterra comezárono a consumir como hortaliza

Os pobos americanos precolombinos utilizaban o gran seco de millo doce para facer fariñas doces, pero a partir do século XVIII os colonos de Nova Inglaterra empezaron a consumilo inmaturo coma unha hortaliza.

Millo doce -arriba- e superdoce -abaixo- secos. Autor: CSIC

Millo doce -arriba- e superdoce -abaixo- secos. Autor: CSIC

O millo doce orixinal era homocigoto para o mutante recesivo natural sugary1 (su1), que reduce a cantidade de amidón no gran e aumenta a de polisacáridos solubles en auga, dando ao gran inmaturo unha textura máis cremosa e un sabor máis doce que o gran de millo normal. Posteriormente ,fóronse seleccionando outros mutantes recesivos naturais que melloran a calidade do millo doce, sendo os máis cultivados en zonas mornas os xenes sugary enhancer1 (se1) e shrunken2 (sh2). O mutante se1 ten que producirse en combinación con su1 para que o seu efecto sobre a calidade se note, mentres que sh2 produce unha calidade moi superior á de su1 en solitario e as variedades homocigotas para sh2 se chaman superdoce polo seu maior contido en azucres.

O millo superdoce, unha variedade de maior calidade e valor

O millo doce é un tipo de millo que presenta un ou máis xenes que alteran a síntese de amidón no gran de millo e consúmese como unha hortaliza, uns 20 días despois da floración. O gran de millo doce ten máis azucre e pode ser máis substancioso ou máis cremoso que outros tipos de millo.

Non obstante, o millo doce ten menor contido enerxético que o millo gran xa que a maior parte da masa é auga. En moitos países usouse millo normal inmaturo para consumir asado, pero a calidade é moito peor que a do millo doce.

 O millo superdoce ten máis calidade e é máis rendible para o agricultor

O cultivo de millo superdoce impúxose claramente sobre o de millo doce non só pola súa maior calidade, senón que tamén porque ten un período de colleita e de comercialización máis longo e porque conserva mellor a súa calidade nas conservas e conxelados. O millo superdoce (sh2) carece de amidón e polisacáridos solubles en auga no gran mentres que acumula azucres e, por presión osmótica, retén maiores cantidades de auga.

Precisamente por iso, o gran conserva a súa textura substanciosa durante máis tempo que os outros tipos de millo. Ao secarse, o azucre cristalízase, o gran engúrrase e o pericarpo pode quebrarse, dando lugar a vías de entrada de fungos e á perda de solutos. Como consecuencia, a xerminación do millo superdoce é peor que a dos outros tipos. Esta deficiencia compénsase con maiores coidados agrícolas que están xustificados polo maior valor económico deste millo.

A composición do millo superdoce en estado de consumo é 78% de auga, 16% de carbohidratos, 30% de proteínas e só un 3’3% de lípidos. Achega un 3’7% de fibra e 90 calorías por cada 100 gramos.

O millo doce é o único cereal rico en vitamina A

Millo doce á venda nun mercado estadounidense.

Millo doce á venda nun mercado estadounidense.

Ademais é rico en sales minerais como o magnesio e o fósforo e é o único cereal rico en vitamina A. O millo doce ten interesantes concentracións dalgunhas vitaminas, particularmente vitamina A, C e E, e de minerais, tales como Mg, P e K. Tanto a vitamina E, coma os folatos e os carotenos, especialmente zeaxantina e zeacaroteno, que posúe o millo doce, actúan como antioxidantes que protexeN os tecidos corporais do dano causado por substancias inestables chamadas radicais libres. De modo que o millo doce é unha hortaliza de alto valor nutritivo.

Perspectivas de futuro

As vantaxes que ofrece o millo doce – e sobre todo o superdoce – en canto a posibilidades de mercado e valor engadido e o aumento da demanda, unidos á súa facilidade de cultivo, deberían permitir que o millo doce aumentase a súa implantación en Galicia e en España. A Misión Biolóxica de Galicia desenvolveu algunhas variedades adaptadas ás condicións galegas que serían adecuadas para a súa transferencia aos produtores locais.

Pedro Revilla e Bernardo Ordás

Pedro Revilla Temiño e Bernardo Ordás López. Investigadores da Misión Biolóxica de Galicia (Consello Superior de Investigacións Científicas). Pontevedra

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *

Solicitamos o seu permiso para obter datos estadísticos da súa navegación nesta esta web, en cumprimiento do Real Decreto-ley 13/2012. Si continúa navegando consideramos que acepta o uso das cookies. OK | Máis información