Galego
A redución do emprego de antibióticos en cunicultura é o principal reto ao que se enfronta este sector na actualidade. Non é tarefa fácil. A enfermidade dixestiva máis importante en coellos, a enteropatía epizoótica, leva provocando altas taxas de mortalidade en granxas de engorde de coellos desde os anos noventa. Con iso, as explotacións ven minada a produción e, en consecuencia, as perdas económicas son considerables.
A estratexia habitual para a prevención da incidencia da enfermidade durante o cebo pasa polo uso de varias moléculas de antibióticos nos pensos de gazapos (a enteropatía epizoótica “golpea” tras o destete).
Con todo, dentro dos seus plans para avanzar nun modelo de produción máis sostible, a Unión Europea estima prioritario reducir o emprego de antimicrobianos para previr a aparición de resistencias. Na propia estratexia ‘Da granxa á mesa’, a Comisión Europea marcaba, como obxectivo concreto, lograr unha redución do 50% nas vendas de antimicrobianos destinados a animais de granxa.
No mesmo sentido reman os profesionais e institucións españolas. Un exemplo é o ‘Acordo para Reducir o Uso dos Antibióticos en Cunicultura (ARAC)’ asinado en 2019 polos representantes das asociacións nacionais de veterinarios e profesionais do sector xunto ao Plan Nacional de Resistencias a Antibióticos (PRAN), no marco do Programa REDUCE específico para a cunicultura. O seu argumento principal é conseguir reducir un 30% o consumo de antibióticos nun período máximo de dous anos.
O sector sostén que, grazas a este acordo, está a producirse unha redución paulatina da utilización de antibióticos en explotacións. Con todo, tamén se rexistrou un incremento das taxas de mortalidade durante o período de cebo. Por iso témese que a falta de alternativas reais aos antibióticos sexa un lastre fatal para o mantemento do sector a curto e medio prazo.
Á súa vez, a entrada en vigor do RE: 2019/6 sobre medicamentos veterinarios deu lugar a unha redución importante do consumo de antibióticos, o que produce, se cabe, un maior reto na cunicultura
A solución pode pasar por limitar a incidencia dos trastornos dixestivos dos coellos mediante o deseño de pensos que se adapten mellor á fisioloxía dixestiva do gazapo recentemente destetado.
Aparece TIRAC
Neste contexto nace TIRAC (‘Técnicas Innovadoras para a Redución de Antibióticos en Cunicultura’), un grupo operativo supraautonómico cuxa finalidade é reducir o consumo de antibióticos fronte a problemas dixestivos dos coellos de cebo asegurando a súa saúde e rendibilidade para o gandeiro.
O proxecto está coordinado por De Heus Nutrición Animal SA, e nel participan a Fundación Empresa-Universidade Galega (FEUGA), Porto-Muiños SL, a Universidade de Santiago de Compostela (USC) a través dos grupos de investigación en Medicina Animal (ImedA), Anatomía Patolóxica Veterinaria (GAPAVET), Investigación en Sanidade Animal (INVESAGA), Hixiene, Inspección e Control de Alimentos (LHICA) e Seguridade Alimentaria (LREC) e a Universidade Politécnica de Madrid (UPM), a través do grupo de investigación Produción Animal (PRAN). Criadores de Coello de Naraba Sociedade Cooperativa, PROGACUN-Asociación de Produtores de Coellos de Galicia e a Granxa J. Echegoyen SLU son membros subcontratados. O orzamento total do GO é de 492.580,38 euros, e a subvención total é de 485.043,58 euros.
A iniciativa está cofinanciada nun 80% polo Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural (FEADER) da Unión Europea e nun 20% polo Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación, no marco do Programa Nacional de Desenvolvemento Rural 2014-2020.
Pesaxe de coellos realizado durante a investigación.
Os traballos de TIRAC, que se están desenvolvendo en Galicia, Comunidad de Madrid, Castilla León, Navarra e La Rioja, céntranse, concretamente, no estudo de diversas estratexias nutricionais en coellos relacionadas cunha formulación en pensos cun baixo nivel de proteína e un moderado nivel de fibra soluble, xunto coa incorporación de macroalgas e/o extractos de algas.
Todo iso co obxectivo de mellorar a saúde intestinal dos animais e, por tanto, permitir unha redución do emprego de antibióticos.
Paralelamente, preténdese conseguir unha carne de mellor calidade (cun perfil lipídico cardiosaludable, un maior contido mineral e potencial antioxidante) e valorizar o sector de produción de algas.
O grupo operativo avaliará a problemática real das granxas e prioridades sanitarias do sector; identificará e valorará as mellores algas e extractos de algas que favorezan a saúde intestinal dos gazapos; e valorará o efecto de certas estratexias nutricionais (niveis de proteína, perfil de aminoácidos e equilibrio entre fibra soluble e insoluble) na patoloxía dixestiva, resultados zootécnicos e uso de antibióticos no cebo de coellos.
Á conclusión destes traballos preténdese obter, por unha banda, información actualizada e de primeira man do sector cunícola español e a súa situación sanitaria; por outro, unha liña de pensos para coellos adaptados ás necesidades do destete, que mellorará a saúde intestinal dos gazapos e que reducirá o emprego de antibióticos; e un inventario de algas/extractos de algas de interese na formulación de pensos.
Entre os destinatarios dos estudos que está a levar a cabo o grupo operativo atópanse todos os elos da cadea agroalimentaria, desde a produción (granxas, cooperativas e explotacións cunícolas), a industria (fabricantes de alimentación animal) e centros tecnolóxicos, centros de investigación e universidades, ata as administracións públicas e os consumidores finais e público en xeral.
Etapas do plan
No momento da redacción deste artigo, os traballos centrábanse na realización de dúas probas nas que se combinarán os mellores resultados de dous ensaios previos: un baseado na realización de dúas probas con distintos niveis e tipos de fibra dietética (soluble e insoluble), e outro baseado na realización doutras dúas probas con distintos niveis e tipos de proteína e aminoácidos dixestibles. Coa combinación deses resultados, o GO pretende comprobar que é posible a produción de coellos de cebo sen antibióticos.
Estes ensaios realizaranse en dúas explotacións diferentes co obxectivo de separar o efecto granxa e asegurar o comportamento das dietas en distintas condicións de sanidade e manexo e verificar a repetibilidade dos resultados obtidos.
Unha das granxas participantes no estudo.
O plan de traballo de TIRAC comprende tamén un importante labor de divulgación a nivel rexional, nacional e europeo para trasladar á sociedade os resultados e a transferencia de solucións expostas polo grupo operativo.
Enquisa a cunicultores
No plan de traballo do GO destaca a enquisa realizada a cunicultores co fin de obter información sobre cales son os seus programas sanitarios, a xestión que fan da aplicación de antibióticos e outras prioridades sanitarias do sector, como prácticas de manexo, nutrición e zootécnicas.
Os resultados da mesma confirman que a enteropatía é a enfermidade que máis perdas económicas produce ao sector.
Para os cunicultores enquisados, o problema da resistencia aos antibióticos afecta tanto os animais como ás persoas e ao medioambiente; é dicir, son receptivos a este problema.
Así mesmo, consideran que existe unha relación directa entre a aplicación dunhas correctas medidas de bioseguridade e un menor uso de antibióticos; non atopan unha forte presión por parte dos matadoiros e clientes para a redución de uso de antibióticos; opinan que a densidade de animais en cebo inflúe no consumo de antibióticos asociados a unha maior exposición a patoloxías; non atopan unha relación entre o manexo do esterco, a xestión da retirada de cadáveres ou o tipo de xenética, a orixe dos amimales e/o o seme e o maior ou menor uso de antibióticos; e si ven relación entre o manexo do ambiente con sistemas de calefacción, ventilación, cooling, etc., e un menor uso de antibióticos.
En canto á relación da taxa de mortalidade durante o cebo co tipo de patoloxía e factores ambientais, os resultados obtidos indican que as granxas con menor taxa de mortalidade (<7%) realizan un baleiro sanitario; as granxas con calefacción teñen unha porcentaxe de baixas máis baixo (<5%); e as granxas que non fan baleiro sanitario nin teñen calefacción teñen unha porcentaxe de baixas maior do 10%.
Se se analiza a relación da taxa de mortalidade durante o cebo con tipo de nave, ritmo de IA tras o parto e alimentación, vemos que as naves cun sistema de ventilación natural (66%) presentan maior taxa de mortalidade (>10%), mentres que, nas que o fan con sistema forzado (71%), a mortalidade é menor do 5%. A priori a restrición de penso puidese ser unha medida de manexo adecuada para reducir as incidencias de trastornos dixestivos; con todo, a mortalidade non se ve afectada por este tipo de manexo, de tal modo que, naquelas que teñen unha mortalidade de <5%, o 54% restrinxe o alimento, e as de >10% de mortalidade tamén o fan no 50% dos casos.
Por último, no que ten que ver coa relación da taxa de mortalidade durante o cebo coa idade ao destete e o número de bandas, os resultados da enquisa lanzan que as granxas con menor mortalidade presentan unha porcentaxe máis alta de destete aos 32-35 días e que as granxas con mortalidade >10% teñen a porcentaxe máis alta de destetes a idades inferiores aos 32 días.
