Galego
A comunidade de montes de Pinzás (Tomiño) introduciu gando no monte hai oito anos, cun rabaño inicial de 8 vacas vianesas que hoxe son medio cento de animais, entre becerros e gando maior. O proxecto está consolidado e ademais xa se autofinancia: “Este ano por primeira vez non tivemos que mercar forraxes externos, algo que é unha satisfacción”, contan.
– Presentádenos o voso monte veciñal e a evolución que tivo no tempo.
Francisco López: Somos 58 comuneiros e xestionamos 532 hectáreas de monte, principalmente zonas de madeira e zona de pradeiras para o gando.
Sara Pérez: Antigamente, este pobo vivía da gandería e dos cultivos que recollían das fincas, do traballo do campo, pero polos anos 60 colleu o monte o ICONA, fixo plantacións e prohibiu o pastoreo.
Ao prohibir o pastoreo, moita xente tivo que emigrar. Por exemplo, na miña casa había daquela unhas 12 vacas, 40 Ovellas e 40 cabras… A comunidade de montes fundouse no ano 1991, cando se fixo a cesión da xestión do monte de ICONA aos comuneiros, coa parte forestal conveniada coa Xunta.
Francisco: Esta situación, coa Xunta a cargo da xestión forestal, mantívose ata o ano 2014. Entón fixémonos cargo os comuneiros da xestión integral do monte. Naquel momento non tiñamos nada, pero agora xa temos un edificio propio, tractor e maquinaria.
– Que usos forestais, gandeiros e recreativos facedes do monte na actualidade?
Francisco: Temos sobre 400 hectáreas adicadas á madeira, case todo a piñeiro, salvo o 13% que é eucalipto. Tamén temos algún bidueiro ou castiñeiro, pero moi puntuais. O resto son pradeiras e pastizais para o gando.
Sempre nos centramos na produción de madeira, ata hai 8 anos que comezamos co tema das vacas, no 2016, cando entrou a nova directiva con Nati e Sara.
Sara: Cando comezamos co proxecto das vacas, tiñamos a idea ben meditada e consolidada, coa aprobación dos comuneiros. Empezamos con 8 vacas e fomos crecendo, aproveitando peches forestais das plantacións.
A nivel recreativo, vén moita xente a camiñar e en bici, sobre todo na fin de semana. Tamén veñen colexios a coñecer como xestionamos o noso monte.
Francisco: A nivel gandeiro, actualmente temos 29 vacas, un touro, e 18 becerros. Temos 48 animais a día de hoxe.
Nos pastizais temos raigrás, trebol, e todas as pradeiras teñen auga. Contamos coa sorte da colaboración de Juan Valladares, da Sociedade Galega de Pastos, que traballa no Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo e nos asesora. Gustoulle o proxecto e implicouse moito.
Temos 54 hectáreas en pradeiras pechadas, divididas en catro zonas distintas, nas que imos rotando o gando.
– A nivel forestal, como é o voso plan de traballo?
Francisco: Traballamos seguindo un Plan de Ordenación, que revisamos cada 10 anos, no que xa temos unha planificación de canto e onde cortar, podar, talar e plantar.
A idea é facer unha especie de espiral que nos dé ingresos todos os anos, para poder manter esa cadea. Está deseñado para que todos os anos a superficie de cortas sexa a mesma… A maiores, temos varias rozas por ano e unha ou dúas podas de rodais.
E cada vez que talamos unha zona, plantamos a mesma superficie. Tamén intentamos recuperar pastizais e pradeiras que se perderan no monte, pero é custoso.
– Como foi a introdución de pastoreo co gando no monte?
Sara: Escollemos a raza vianesa porque foi a raza que máis nos gustou e pensamos (e dixéronnos) que irían moi ben nesta zona. A nivel de manexo, é fácil, non tivemos que atender ningún parto.
O que si gastabamos moitos cartos na forraxe, pero agora xa somos autosuficientes, e iso é unha gran satisfacción, non depender de ninguén. Chegamos a gastar máis de 7.000 euros ao ano en forraxes. Estamos moi agradecidos á Sociedade Galega de Pastos e Forraxes, e en concreto a Juan Valladares, que foi un dos piares deste proxecto desde o comezo. A intención deste proxecto non é facer un negocio, senón manter o monte ben, alonxar o lume e ser autosuficientes.
– Como é a situación con respecto aos incendios nesta zona?
Sara: Todas as pradeiras están rodeadas de pistas e son cortalumes naturais. Ademais todas as pradeiras teñen auga, o que é unha defensa e seguridade contra o lume.
Francisco: Por sorte, levamos moito tempo sen incendios. Hai un par de anos houbo un pequeno incendio de 4 hectáreas, que fora provocado por un cableado eléctrico, e fíxose responsable a compañía eléctrica.
– Como facedes o manexo do gando ?
Francisco: Con dúas persoas chega de sobra para facer o manexo de todas as vacas, elas saben onde van.
O manexo principal das vacas é levalas dunha pradeira a outra. Son pradeiras de varias hectáreas, así que poden pasar varios días alí. Témolas bastante controladas grazas aos colares GPS Rumi, de Innogando, que funcionan moi ben e recárganse coa luz solar.
Temos a dúas persoas contratadas, para madeira e gando, unha está todo o ano e outra en momentos concretos. Cando é fin de semana traballamos nós, os comuneiros. Contamos con tres mangas para sanealas e un túnel.
Agora buscamos concentrar todos os partos na primavera para evitar que morran algúns becerros polo frío no inverno. Temos que facer que o touro estea coas vacas no momento exacto.
En canto á alimentación, as vacas son moi independentes e só comen herba. Os primeiros anos tivemos que darlles pensos, pero non lles facían moita gracia e tivemos que tirar penso porque non o querían.
– E como comercializades os becerros?
Francisco: Vendemos só para comuñeiros, familiares ou amigos… Funciona moi ben o boca a boca. Teñen unha carne moi sabrosa e con pouca graxa. Tamén vendemos xatas para vida. A día de hoxe, as vacas xa dan beneficio elas mesmas, autofinancianse entre o prezo de venda e os apoios da PAC.
Melloramos ademais nas forraxes. O ano pasado sacamos 100 rolos de herba seca e este ano 205. Ao comezo non tiñamos tanta pradeira, nen todas tiñan auga… Pero grazas ao asesoramento de Juan Valladares fomos sacando boas hectáreas de pradeiras.
Leña para os comuneiros.
– Notastes o impacto do lobo no voso rabaño?
Francisco: Por sorte, nesta zona non hai lobo, o que facilita moitísimo o traballo co gando. Xabarín si que hai, pero non xeran problemas nen acostuman vir aos nosos montes, porque non temos cereais ou millo.
– Que proxectos tedes de cara ó futuro?
Sara: Estamos pensando en introducir cabras en pastoreo, pero de momento non nos atrevemos a dar ese paso, xa temos bastante con coidar as vacas.
Francisco: No rabaño de vacas, queremos colocar colares GPS en todos os animais, de momento só temos uns 12. Non nos interesa ampliar o número de vacas porque habería que ampliar o número de pastos e penso que con 30 vacas estamos ben, subir de aí é complicado. Tamén queremos colocar sensores no rabo para saber cando paren.
No monte, a idea é facer entre 15 e 20 hectáreas máis de pradeiras, e as máis grandes repartilas mellor por zonas, ter os animais menos tempo para que a flora se rexenere mellor e as vacas estean mellor alimentadas.
– Que apoios e dificultades vos atopastes no preceso de incorporación do gando?
Sara: Tivemos axudas do AGADER tanto para facer a casa comunal como para crear pastos e pradeiras.
Francisco: En canto a apoios, a Xunta acaba de financiar a creación de 26 hectáreas de pastos e os peches.
O principal problema que tivemos na xestión forestal foi que nos anos 60 ICONA plantou todo o monte á vez, entón agora mesmo a madeira está moi vella e estase perdendo moita. Tamén temos un problema de man de obra, a penas hai xente para traballar no monte.
