Folla Redonda: puntos fortes da variedade do Tinto de Barrantes fronte a novos desafíos da viticultura

Analizan a resistencia desta variedade fronte á Armillaria mellea, así como a distintos nematodos. O estudo descobre outras vantaxes desta variedade, que a converten nunha alternativa de interese fronte ao cambio climático

Publicidade
Folla Redonda: puntos fortes da variedade do Tinto de Barrantes fronte a novos desafíos da viticultura

Viñedos da variedade Folla Redonda da que se elabora o Tinto de Barrantes.

“Entre os viticultores é voz populi que a variedade Folla redonda é resistente á podremia branca de raíz e queriamos determinar se era real e, de ser certo, poder utilizar este híbrido produtor directo como portainjerto”, explica Emilia Díaz, investigadora da Estación de Viticultura e Enoloxía de Galicia (Evega).

Este é o punto de inicio do proxecto Plantavid no que avaliaron a resistencia da variedade Folla redonda á Armillaria mellea, que causa a podremia branca da raíz. Pero este proxecto foi máis aló e avaliaron esta variedade desde distintas perspectivas para a súa posta en valor. “É unha oportunidade para revalorizar a variedade Folla redonda utilizada para a elaboración do viño Barrantes”, reivindican desde o grupo operativo que impulsa o proxecto. De feito, no 2023 xa se deron pasos para a inscrición de Folla redonda como comercial, outro paso na mesma dirección, a posta en valor desta variedade.

Xunto coa Evega, no proxecto Plantavid participaron as Cooperativas Vitivinícolas do Ribeiro (Viña Costeira) e Arousá (Adega Paco&Lola), que realizaron viñedos experimentais e achegaron prospeccións desta variedade. O grupo estivo coordinado por asínaa Viveiros López Vide, que ademais se encargou de producir a planta.

O desafío da Armillaria para os viñedos galegos

A podremia branca da raíz, causada pola Armillaria mellea, é unha enfermidade do viñedo que está a provocar importantes perdas tanto en Galicia como noutras zonas vitícolas, sobre todo ao plantar sobre viñedos vellos ou en zonas de monte. Trátase dun fungo de chan que ataca á raíz e pescozo da planta, de maneira que a planta termina perdendo vigor e morre.

Más dun 60% dos viñedos do Ribeiro están afectados por Armillaria mellea de aí a importancia de comprobar se Folla Redonda é unha variedade con maior resistencia

“Estímase que máis dun 60% dos viñedos do Ribeiro están afectados por Armillaria mellea”, explica Dolores Loureiro, tamén investigadora na Evega e que participou de forma directa no proxecto. Noutras zonas produtoras, como Rías Baixas calcúlase que case un 26% dos viñedos están afectados por Armillaria mellea, segundo os datos recompilados por outras investigacións previas.

“O problema é que non existe un método de control da enfermidade. Actualmente estanse utilizando organismos de biocontrol para mellorar a sanidade da planta ou aireando o chan, pero non se conseguiu controlar a enfermidade”, apunta Emilia Díaz.

O potencial da Folla Redonda para resistir á Armillaria

Unha das dificultades que atoparon os investigadores á hora de abordar este traballo sobre a variedade Folla redonda foi conseguir planta con calidade sanitaria, libre de determinadas virosis. As prospeccións realizáronas sobre todo na zona do Salnés.

“Atopamos unha alta presenza de virosis en todas as zonas e parcelas coas que traballamos. En concreto, o 42% das cepas analizadas presentaron algún tipo de virosis, sobre todo de Enrolado 1 e 3 e o Jaspeado”, concreta a investigadora Díaz. Finalmente conseguiron seleccionar 21 cepas para comezar a traballar no rexistro da variedade Folla redonda, así como para a produción de planta para dedicar a portainjerto.

Para avaliar a resistencia da variedade Folla redonda a Armillaria mellea, ademais de inocular e patógeno, tamén estableceron unha comparativa co portainjerto 110R. “No primeiro ano, en 2023, vimos que ambas as plantas tiñan unha taxa de afección similar”, explica a investigadora Dolores Loureiro.

Ao ano seguinte a comparativa fíxose con barbados de 110R, 3309C e Rupestris de Lot. Neste caso, a variedade Folla redonda e o barbado de Rupestris de Lot situáronse en valores similares en canto á afección da planta. Só na análise da presenza de micelios en pescozo, a variedade Folla redonda presentaba unhas cifras máis baixas que o resto de barbados.

Gráfico: Tolerancia a Armillaria mellea en planta, raíz e colo.

Tolerancia a Armillaria mellea en planta, raíz e colo.

“Aínda que os resultados sobre a capacidade de resistencia da variedade Folla redonda fronte a Armillaria non foron os esperados, cabe ter en conta que en laboratorio estamos a introducir unha gran cantidade de inóculo, mentres que en campo será difícil contar con estas cantidades”, explica a investigadora Emilia Díaz. Doutra banda, a investigadora destaca a rusticidade desta variedade como un aliado para a súa resistencia en campo fronte á Armillara, aínda que se vexa afectada por ela.

Boa opción fronte a nemátodos

No marco do proxecto tamén estudaron a resistencia da variedade Folla redonda a nemátodos. En concreto, centráronse no Meloidogyne javanica (nemátodos noduladores de raíces) e o Xiphinea index (nemátodo vector do virus do entrenudo curto). En concreto, compararon os resultados de empregar o portainjerto da variedade Folla redonda cos portainjertos 110 R, medianamente resistente a lestes ataques; e o portainjerto 41B, considerado como moi sensible, segundo outros estudos previos.

“Folla redonda é unha moi boa opción para chans que estean afectados de nemátodos”: Dolores Loureiro, investigadora da Evega

“Folla redonda tiña moitos menos nódulos nas raíces que os outros portainjertos e ao comprobar a poboación final de nemátodos descubrimos que había moi pouca presenza. Así, concluímos que o portainjerto de Folla redonda é unha moi boa opción para chans que estean afectados de nemátodos”, explica a investigadora Loureiro.

Outro dos ensaios que realizaron sobre a variedade Folla redonda foi a súa tolerancia a chans salinos e para iso escolleron o barbado 3309, sensible á salinidade. Neste caso, tras meses de probas con regas que contiñan sal descubriron que a variedade Folla redonda, aínda que ten un comportamento anárquico coa salinidade, ao analizar as súas follas os investigadores declaran que é un portainjerto adecuado para chans salinos pola súa alta tolerancia.

Tamén realizaron outro ensaio sobre a absorción de potasio, xa que debido ás condicións cambiantes derivadas do cambio climático, unha alta achega deste mineral pode provocar unha caída do pH do viño. Neste caso xunto á variedade Folla redonda estudaron os barbados 110R e 3309 C. De novo pesaron pámpanos, tronco e raíz. “O peso da raíz aumenta segundo van aumentando as doses de potasio, mentres no peso de follas non houbo diferenzas significativas”, explica Loureiro.

Resistencia fronte o estrés hídrico

Outro dos aspectos que avaliaron é a capacidade da variedade Folla redonda para soportar o estrés hídrico. O primeiro ano, en 2023, analizaron o seu potencial hídrico para o segundo comparalo co portaenxerto R110. “Nos primeiros ensaios vimos que tras someter as plantas ó estrés hídrico, en canto regábanse, a planta recuperábase totalmente”, explica o tamén investigador do Evega, Emiliano Trigo. Nesta comparativa, a variedade Folla redonda estaba menos tensa en medidas puntuais como na avaliación integral de o estrés.

Potencial hídrico da variedade Folla Redonda e do portaenxerto

Comparativa do potencial hídrico da variedade Folla redonda (laranxa) e do portaenxerto 110 E (azul).

A viabilidade do portaenxerto

No marco do proxecto e coa vista posta en poder utilizar esta variedade como portaenxertos, en Viveiros López, situado no Barco de Valdeorras, comezaron a realizar distintas probas para obter portainjerto. Neste camiño probaron con enxerto de omega e inglés con raíz espida, así como con pot.

Empregaron 5 variedades galegas (Treixadura, Albariño, Godello, Caíño branco e Mencía). “Queriamos ver como se adaptaba o portaenxerto coas variedades galegas e cos distintos tipos de enxertos”, indica José López, responsable do viveiro.

En azul planta con enxerto inglés e en laranxa a planta con enxerto en omega.

En azul planta con enxerto inglés e en laranxa a planta con enxerto en omega.

Nos portaenxertos realizados no 2023, o enxerto omega tivo mellores resultados fronte ao inglés. Mentres, no 2024 xa lograron unha maior taxa de supervivencia da planta tamén co enxerto inglés. Como apuntan desde o grupo operativo, estes resultados poden estar en certa medida condicionados a que no viveiro non adoitaban realizar o enxerto inglés e que ao segundo ano a súa destreza para realizar este tipo de enxerto propicia que a taxa de fracaso do enxerto sexa menor. “Estamos a ver que os dous métodos de enxerto funcionan ben, non é un modelo mellor que o outro”, valora Díaz.

“En canto ás diferenzas entre variedades, practicamente todas elas tiveron un bo rendemento fóra da Mencía, na que se aprecia un menor grao de supervivencia das plantas”, explica a investigadora Emilia Díaz.

No caso dos portaenxertos realizados en raíz espida, as mellores taxas de supervivencia da planta foron as de Godello e Caíño branco que se situaron ao redor dun 60%, mentres o resto de variedades está nunha taxa de supervivencia do 40%. Ese mesmo ano, en pot só o 25% de plantas de Albariño sobreviviron, e o resto sitúase nunha taxa ao redor do 10%.

En cambio, no ano 2024 só lograron unha supervivencia do 60% en Albariño, o resto de variedades sitúase nunha taxa menor. 

No estudo tamén probaron a replicar o enxerto coas condicións de campo, é dicir sobre barbado de 2 anos ou sobre barbados de 1 ano. “No caso do enxerto en cuña, o tipo de enxerto máis habitual en campo, tivemos resultados moi bos de ata o 100% con barbados de 2 anos”, lembra Díaz. Os mellores resultados foron con Treixadura, Godello e Albariño, sobre todo co enxerto en cuña e hai unha importante diferenza con respecto á Mencía. “Estes resultados poden indicarnos que a afinidade con Mencía non sexa tan boa como con outras variedades”, indica Díaz.

Gráfico. Produción de planta en invernadoiro coas condicións de campo, con barbado de 2 anos e con enxerto inglés e en cuña.

Produción de planta en invernadoiro coas condicións de campo, con barbado de 2 anos e con enxerto inglés e en cuña.

No caso de utilizar o barbado dun ano, a taxa de éxito volve reducirse por baixo do 40% en case todas as variedades fóra da Treixadura. “En base a estes resultados o aconsellable sería ter o barbado plantado e esperar ao segundo ano para facer o enxertado”, recomenda a experta.

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *

Solicitamos o seu permiso para obter datos estadísticos da súa navegación nesta esta web, en cumprimiento do Real Decreto-ley 13/2012. Si continúa navegando consideramos que acepta o uso das cookies. OK | Máis información