Galego
Tal e como etimoloxicamente se desprende da palabra ‘micotoxina’, trátase de produtos tóxicos (‘toxinas’) producidos por varias especies de fungos (‘mico’) que colonizan algúns cultivos no campo ou durante o transporte ou almacenamento dos mesmos. Son nocivos tanto para os animais como para os seres humanos, e no caso de produción animal, mesmo a niveis moi baixos poden ter un impacto na produtividade da explotación.
A presenza de micelios do fungo non equivale a presenza de micotoxinas, xa que estas sustancias son o produto de procesos metabólicos complexos derivados da adaptación do fungo a condicións de estrés. A súa produción non sempre coincide coas condicións óptimas de temperatura e humidade para o desenvolvemento do fungo en cuestión. Así pois, as micotoxinas poden producirse tanto no campo de cultivo como durante a colleita, transporte ou almacenamento. No caso do millo, as principais micotoxinas que podemos atopar son:
As micotoxinas poden producirse tanto no campo de cultivo coma na colleita, transporte e almacenamento
– Fumonisinas. Producidas por ‘Fusarium verticilloides’.
– Desoxinivalenol (DON) e Zearalenona (ZEA). Producidas por ‘Fusarium graminearum’.
– Aflatoxinas. Producidas por ‘Aspergillus flavus’ e ‘A.parasiticus’.
Infección da mazorca por fumonisinas.
Fumonisinas
O fungo causante das fumonisinas (‘F. verticilloides’) é a especie que con maior frecuencia pódese illar no cultivo de millo. Pode afectar ás raíces, talos e grans, e neste último caso, a infección adoita producirse a través das sedas (cun máximo de eficiencia aos 10-15 días tras a súa aparición) ou ben polas feridas sobre a mazorca provocadas por insectos.
O fungo pode sobrevivir sobre os residuos de plantas afectadas, e a dispersión das esporas realízase por medio do vento (diseminación a longa distancia) e a choiva (diseminación a curta distancia). Unha vez que se desenvolve sobre o gran de millo, tanto a temperatura como a auga libre no gran determinarán as taxas de crecemento do fungo e a produción de fumonisinas.
Infección da mazorca por ‘Fusarium graminearum’.
DON, ZEA
O ‘F. graminearum’, causante destas dúas micotoxinas, require unhas condicións de desenvolvemento máis tépedas que o ‘F. verticilloides’, co cal a súa presenza adoita estar máis asociada a zonas ou anos con temperaturas máis suaves e con maior precipitación. O principal punto de entrada do fungo tamén son as sedas, en xeral, durante a primeira semana de aparición das mesmas. Ambas micotoxinas son de gran importancia polos seus efectos no sistema dixestivo dos monogástricos. A ZEA en particular pode ter serios efectos en porcino, e especialmente en femias reprodutoras, xa que actúa como un estróxeno (hormonas sexuais femininas).
Unhas condicións climáticas adecuadas, e a tendencia a realizar colleitas tardías aumenta a probabilidade de que estas dúas micotoxinas estean presentes nas colleitas de millo máis que a de fumonisinas ou aflatoxinas.
No entanto, nas análises de seguemento realizadas periodicamente por Pioneer a nivel nacional, soamente detectáronse niveis significativamente altos de xeito puntual, sen que se poida asociar a maior ou menor presenza destas micotoxinas a unha zona determinada.
Infección da mazorca por aflatoxinas (‘A. flavus’).
Aflatoxinas
Aínda que haxa catro tipos principais (B1, B2, G1, G2), a B1 é a máis tóxica e durante o seu proceso de metabolización dá lugar á aflatoxina M1, que pode atoparse no leite. A contaminación por aflatoxinas nos grans pode ter lugar tanto en pre- como en post-colleita. No primeiro caso, o fungo produce toxinas en condicións de estrés (alta temperatura e baixa humidade). No segundo caso, prodúcense toxinas debido a un manexo e conservación do produto incorrectos.
O que fai ás micotoxinas particularmente perigosas é o feito de que son resistentes a tratamentos físicos, químicos e biolóxicos. No entanto, certos procesos poden reducir o seu contido.
Millos para ensilado Pioneer
Pioneer ofrece unha amplia variedade de millos para gran e ensilado, así como inoculantes para garantir a mellor conservación dos silos e do pastone ata o seu consumo.
Medidas preventivas
1- A incorporación de restos de cultivo no solo mediante laboreo é unha medida que axuda, pero ten un impacto limitado na redución de micotoxinas.
2- Elección da data de sementeira e ciclo da variedade. As sementeiras temperás permitirán un mellor desenvolvemento radicular, minimizando as posibles situacións de estrés. Adicionalmente, permitiranos o uso de variedades de ciclo máis longo, aproveitando o seu maior potencial produtivo e a posibilidade dunha colleita temperá.
3- A boa adaptación dunha variedade determinada a unha zona de cultivo e o seu correcto manexo para minimizar as condicións de estrés (densidade de sementeira, rega, fertilización, etc) son a acción preventiva principal.
4- En zonas con presenza da praga do trade (atopouse unha correlación importante entre os niveis de ataque e a presenza de micotoxinas en especial fumonisinas), a opción máis eficaz é recorrer a variedades de millo modificadas xeneticamente (millo Bt). En caso de non optar por esta solución, debe contemplarse o control desta praga, ou de calquera outra que poida danar á mazorca, mediante insecticidas.
Por último, deberíase previr o desenvolvemento de infeccións en post-colleita. Para iso, recoméndase:
– En caso de almacenamento das mazorcas, evitar a presenza de grans rotos durante a colleita.
– Colleitar o gran con contidos de humidade non demasiado baixos.
– En casos de secado do millo, reducir ao máximo o tempo entre a colleita e o secado. En ensilados, debe evitarse igualmente a lentitude en procesos de ensilado en trincheira. É de vital importancia que se programen as colleitas en base á capacidade de traballo.
– En almacenaxe de gran, ventilar e arrefriar rapidamente o gran para evitar a presenza de humidade. Controlar a presenza de roedores, aves e insectos nos almacéns.
Aumento dos estándares de calidade
Aínda que a presenza de micotoxinas non é algo novo, e é ata certo punto inevitable, a mellora nos métodos de detección e o incremento nos estándares de calidade dos alimentos e pensos fixo que nos últimos anos haxa un interese crecente sobre este tema entre todos os sectores involucrados na produción, comercialización e consumo de cereais.
No entanto, e a pesar de que a presenza de micotoxinas asóciase aos cereais, hai outros cultivos e ingredientes na alimentación animal e humana que son susceptibles de contelas.
Un dos principios xerais para a regulación das micotoxinas é o de perseguir un alto nivel de protección da saúde animal e humana, e nese sentido, desde o agricultor produtor da materia prima ata o último manipulador de alimentos e pensos, deberían tomarse as medidas necesarias.
