Prevención da viremia: clave para o control da Enfermidade Hemorráxica Epizoótica (EHE)

A Enfermidade Hemorráxica Epizoótica (EHE) é unha enfermidade vírica infecciosa, non contaxiosa, transmitida por vectores (mosquitos Culicoides), que afecta a rumiantes domésticos e salvaxes. Os bovinos e os cérvidos son os máis susceptibles á infección e á enfermidade, que pode cursar de forma clínica (con gravidade variable) ou subclínica. Trátase dunha enfermidade emerxente en España que apareceu por primeira vez no noso país a finais de 2022. Desde xullo de 2023 produciuse unha expansión masiva da enfermidade por toda a península ibérica e Francia.

Hai que ter en conta que, ao tratarse dunha enfermidade vectorial, a súa manifestación depende da presenza e actividade dos Culicoides que actúan como transmisores do virus, polo que é unha enfermidade estacional: cando se dan as condicións ambientais axeitadas para o vector, existe maior risco de aparición da enfermidade. Isto puido comprobarse nos anos 2023 e 2024, nos que a maior parte dos brotes masivos se produciron de xullo a decembro, coincidindo coa época de maior actividade do vector. Fóra deste período poden darse casos illados, pero é máis difícil que se propague de forma descontrolada.

Para que se produza e se expanda a infección teñen que coexistir o patóxeno (virus da EHE), o vector (Culicoides spp.) e o hospedador (vaca, por exemplo). Pero se, ademais, se dá unha situación na que hai unha alta presenza do virus da EHE na zona (animais virémicos e/ou vectores portadores), unha gran cantidade e actividade de Culicoides que propaguen o virus e moitas vacas sen inmunidade específica fronte á EHE, a expansión da enfermidade pode producirse de forma desmedida. Esta é a situación acontecida entre xullo e decembro de 2023 e 2024 e na que nos atopamos actualmente (xullo de 2025).

EHE, que a produce?

O virus da EHE é un Orbivirus, un virus ARN da familia Reoviridae. O seu período de incubación é de 2-10 días e a viremia pode prolongarse durante varios meses. Replicase nas células endoteliais provocando dano vascular, responsable dos signos clínicos e das lesións. Ademais, infecta células dendríticas, macrófagos e linfocitos, producindo unha inmunosupresión importante no animal.

En España está a circular o serotipo 8 do virus, pero hai 7 serotipos identificados (1, 2, 4, 5, 6, 7 e 8). A patoxenicidade varía en función do serotipo e da cepa, e non existe inmunidade cruzada entre serotipos.

A importancia da viremia na EHE

Viremia é un termo médico que describe a presenza de virus no sangue. No caso da EHE é un factor determinante para a transmisión da enfermidade: para que un Culicoides adquira o virus da EHE ten que picar a un animal en fase de viremia. Tras alimentarse do sangue dun animal virémico, o virus pasa ao interior do insecto, onde se multiplica. Cando ese Culicoides pique a outros animais, transmitiralles o virus.

Estudos recentes demostraron que a duración da viremia nas vacas pode ser moi longa, mesmo superior aos 4 meses. Isto complica moito o control da enfermidade, xa que estes animais actúan como fonte do virus durante moito tempo. Polo tanto, canto máis prolongada e elevada sexa a viremia nun animal, maior será o risco de que o virus se propague dentro da poboación, porque estará dispoñible para os Culicoides durante máis tempo.

A viremia nas vacas pode ser moi longa, mesmo máis de 4 meses; isto complica moito o control da enfermidade

Para controlar eficazmente a propagación do virus é fundamental previr a viremia nos animais infectados, o que só se consegue mediante a vacinación. O control dos vectores e as medidas de bioseguridade axudan a limitar a exposición, pero non evitan que un animal se infecte e se converta nun animal virémico.

Neste contexto, desde Vetia ofrecemos a única vacina capaz de previr a viremia da EHE, proporcionando aos gandeiros e aos veterinarios unha solución innovadora para evitar a enfermidade e frear a transmisión do virus. Con esta ferramenta é posible protexer os animais, evitar o impacto da enfermidade e contribuír a un mellor control epidemiolóxico.

EHE, síntomas e tratamento

A EHE pode presentar un cadro clínico que varía desde subclínico ata hiperagudo e mortal. Os síntomas son moi variados e prodúcense principalmente polas lesións vasculares (hemorraxias e tromboses):
• Febre, depresión e anorexia.
• Cianose na cavidade nasofarínxea e úlceras nas mucosas.
• Prolapso lingual, hipersalivación e disfagia.
• Laminitis e coxeiras.
• Edema palpebral, facial e da cabeza.
• Secreción ocular, nasal e disnea.
• Diarrea sanguinolenta ou con melena.
• Eritema da ubre e agalaxia.

Ao tratarse dunha infección vírica, non existe un tratamento específico. O tratamento debe ser sintomático: antiinflamatorios, sueroterapia, complexos vitamínicos, minerais e aminoácidos e antibióticos fronte ás infeccións bacterianas secundarias.

EHE, consecuencias

A EHE ten unhas consecuencias económicas moi graves para as explotacións de bovino derivadas de:
• Aumento da mortalidade (taxa de letalidade: 1-5%).
• Redución moi acusada da produción: debido ao malestar xeral do animal e ás lesións na cavidade oral, redúcese o consumo de alimento e auga, o que provoca unha perda importante de condición corporal (redución do GMD) e unha baixada considerable na produción de leite.
• Incremento da incidencia de abortos, mortinatos e becerros débiles ao nacer.
• Redución da fertilidade en femias e machos.
• Maior taxa de reposición debido ás baixas directas e aos descartes voluntarios (moitos animais, aínda que son capaces de superar a enfermidade, son irrecuperables produtivamente).
• Inmunosupresión e incremento de enfermidades asociadas.
• Aumento do gasto en tratamentos e man de obra.
• Restricións ao movemento de animais: limita o comercio de animais para vida.