Desde este mes de setembro non se poderán utilizar herbicidas ou fitosanitarios nas superficies de interese ecolóxico

A partir do 1 de xaneiro de 2018, e en cumprimento dunha directiva da Comisión Europea, estará prohibido para os agricultores utilizar herbicidas e outros produtos fitosanitarios nas Superficies de Interese Ecolóxico (SIE). Perséguese así unha agricultura máis respectuosa co medioambiente.

Para poder cobrar as axudas do pago verde, a normativa comunitaria obriga aos agricultores ou gandeiros que teñan máis de 15 hectáreas de terras de cultivo a que destinen un mínimo do 5% a barbeito ou a cultivos fixadores de nitróxeno.

Neste sentido, o Fondo Español de Garantía Agraria (Fega), acaba de emitir unha nota técnica, na que explica os principais cambios que supón a prohibición de produtos fitosanitarios nas SIE.

Velaquí as principais novidades:

En que consiste a prohibición do uso de produtos fitosanitarios nas SIE?

A partir do 1 de xaneiro prohíbese nas SIE -a barbeito e con CFN- o uso de produtos fitosanitarios. Os devanditos produtos engloban, entre outros, a aqueles destinados a protexer aos cultivos de especies nocivas: insecticidas (insectos), acaricidas (ácaros), molusquicidas (moluscos), rodenticidas (roedores), funxicidas (fungos), herbicidas (malas herbas), antibióticos e bactericidas (bacterias), así como outros produtos, diferentes dos nutrientes, que inflúan no crecemento dos cultivos (control do crecemento ou evitar un crecemento non desexado), ou na súa conservación.

 “Non se poderán utilizar fitosanitarios nin na superficie a barbeito nin cos cultivos fixadores de nitróxeno”

Por tanto, todos estes produtos, incluídos os autorizados en prácticas como a agricultura ecolóxica, agricultura integrada ou agricultura de conservación, quedan afectados pola prohibición.

Doutra banda, os fertilizantes químicos, orgánicos e inorgánicos, non son produtos fitosanitarios e si se poden empregar sobre as superficies de interese ecolóxico (SIE).

A que explotacións, superficies e cultivos afecta a prohibición?

Como se indicou, en España estarán afectadas as explotacións cuxa superficie total de terra de cultivo supere as 15 hectáreas, as cales han de contar con, polo menos, un 5% de SIE. Para o cálculo desa porcentaxe tense en conta tanto a terra de cultivo como a superficie forestada no marco dun PDR. A prohibición afectará en concreto ás superficies de barbeito e os Cultivos Fixadores de Nitróxeno (CFN) declarados igualmente como SIE.

Neste sentido, actualmente estase tramitando unha modificación da normativa española, para a próxima campaña, para recoller as modificacións da normativa europea, na que se introduce unha maior flexibilidade nos requisitos destas SIE.

Barbeitos SIE

Non deberán dedicarse á produción agraria durante, polo menos, un período de 6 meses consecutivos a contabilizar entre o 1 de xaneiro e o 30 de setembro do ano da solicitude.

Ademais, a partir da campaña 2018 estarán permitidas as intervencións dirixidas a establecer unha cuberta vexetal verde con fins relacionados coa biodiversidade, incluída a sementeira de mesturas de sementes de flores silvestres.

En calquera caso, dita superficie deberá ser declarada como superficie en barbeito o ano de solicitude no que se pretenda computar como SIE.

Cultivos Fixadores de Nitróxeno (CFN)

Consideraranse como CFN, a efectos do seu posible cómputo como SIE, as seguintes especies de leguminosas para consumo humano ou animal, tanto para gran como para ensilado: xudía, garavanzo, lentella, chícharo, fabas, altramuz, algarroba, titarros ou almortas, veza ou alverja, yeros, alholva, alberjón, alfalfa, esparceta, zulla, trevo, soia e cacahuete.

A normativa recolle os requisitos que deben cumprir os CFN, para optimizar o beneficio ambiental que estes achegan, entre os que figura, a prohibición de que ao ano seguinte o mesmo recinto se dedica a barbeito..

Outras novidades para a campaña 2018 en canto ás SIE

– Redúcese o período mínimo durante o cal as parcelas de barbeito que computen como SIE non se poderán dedicar á produción, de 9 a 6 meses.

– Flexibilízanse os requisitos esixidos sobre os estados fenolóxicos a alcanzar polos CFN que sexan computados como SIE, de forma que, para optimizar o beneficio ambiental que achegan os CFN, estes manteranse sobre o terreo, polo menos, ata o inicio da floración.

O período mínimo de barbeito pasa de 9 a 6 meses

– Permítese, a efectos do seu cómputo como SIE, a mestura de CFN con outros cultivos que non teñan a capacidade de fixar nitróxeno (ex. veza e avea), sempre que o CFN sexa predominante no terreo. A este respecto, enténdese que na mestura debe incluírse máis do 50% do CFN. Non existe unha lista de mesturas de cultivos, só se esixe o requisito de que nesas mesturas haxa un predominio do CFN.

– Eliminouse a esixencia de que un CFN non poida ser seguido por outro CFN no mesmo recinto ao ano seguinte.

Notas aclaratorias sobre a súa aplicación

No caso de que se declaren CFN como SIE, a efectos de comprobar que se alcanza o limiar do 5%, debe terse en conta o factor de ponderación aplicable (0,7) para a cuantificación das hectáreas para computar. De tal forma que, 1 ha real dunha superficie de CFN corresponde a 0,7 ha de SIE.

A modo de exemplo, unha explotación que teña 100 ha de terra de cultivo, debe manter 5 ha de SIE. Se o agricultor desexa cumprir este requisito só en base a CFN, deberá cultivar, polo menos, 7,15 ha (5ha/0,7) dun ou varios dos cultivos mencionados anteriormente. E sobre estas 7,15 ha non se poderán aplicar produtos fitosanitarios.

Aínda que o requisito establecido para explotacións de máis de 15 has sexa contar, polo menos, cun 5% de SIE, o agricultor pode superar esa porcentaxe na súa declaración de superficies. Con todo, nos controis que leven a cabo só se comprobará que, polo menos, cumpre todas as condicións de admisibilidade no 5%.

É importante apuntar que as superficies baixo prácticas englobadas na agricultura de conservación (sementeira directa e cobertura permanente do chan entre outras), están suxeitas tamén ás obrigacións das superficies de interese ecolóxico para que poidan ser computadas como tal.

Que outras prácticas non se poden realizar nas SIE?

Nas superficies de interese ecolóxico non se pode levar a cabo ningunha actividade de produción, agrícola ou gandeira. Neste sentido, non se poderán realizar actividades de pastoreo, introducindo gando nas superficies de barbeito SIE, porque se consideraría unha actividade destinada á produción agraria.

Así mesmo, a partir da solicitude única correspondente a 2016, as superficies de barbeito que pretendan computarse como SIE non deberán estar precedidas por ningún cultivo fixador de nitróxeno (CFN) que computase como SIE en relación coa solicitude única do ano anterior.

Durante que período exactamente non se poden aplicar fitosanitarios?

Durante a campaña en que o Cultivo Fixador de Nitróxeno (CFN) sexa declarado como SIE non poderá usarse ningún fitosanitario. É dicir, se na campaña 2018, o agricultor declara na súa solicitude única 2018 que un determinado cultivo será SIE, non poderá usar fitosanitarios desde o outono do ano anterior, é dicir desde outono deste ano, en que leve a cabo labores preparatorios para a sementeira, ata que finalice a colleita.

Para incluír como SIE un cultivo fixador de nitróxeno na PAC 2018, este ano na preparación da sementeira non se poderán utilizar fitosanitarios.

É dicir, prohíbese o uso de produtos fitosanitarios durante todo o período de cultivo do CFN que se declare como SIE. Tras finalizar a colleita, si poderían empregarse produtos fitosanitarios.

En canto á superficie de barbeito, que se declare no ano de solicitude no que se pretenda computar como SIE, na cal non se exercerán actividades de produción agraria durante, polo menos, un período de 6 meses consecutivos no ano da solicitude, tampouco poderán empregarse produtos fitosanitarios durante o devandito período estipulado.

Cando resultará de aplicación?

A partir do 1 de xaneiro de 2018. Por tanto, será aplicable por primeira vez ás solicitudes únicas presentadas no ano 2018, debendo, por iso, ser tido en conta por cada agricultor a partir de setembro de 2017, de cara a planificación de cultivos a declarar na solicitude única da PAC da campaña 2018.

En base ao exposto no apartado anterior, a prohibición de aplicar produtos fitosanitarios sobre as superficies que se vaian a declarar como SIE en 2018 comeza xa neste último trimestre de 2017:

– Desde o inicio dos labores preparatorios para a sementeira no caso dos CFN.

– Desde que dea comezo o período establecido para os barbeitos SIE (período de 6 meses consecutivos, comprendido entre xaneiro e setembro) e durante toda a duración do mesmo.

Como se deben declarar as SIE a partir da campaña 2018?

Ata a campaña 2017, cada agricultor realizaba unha declaración de superficies na súa solicitude única da PAC, non sendo necesario que se indicase expresamente se un determinado cultivo debía computar a efectos de chegar ao mínimo do 5% de SIE.

Porén, este modo de proceder vaise modificar para as solicitudes PAC que se presenten en 2018. Así, na solicitude única da PAC 2018, cando un agricultor solicite o Pago Verde ou Greening, deberá asinar unha “declaración responsable” na que conste que é coñecedor da prohibición do emprego de produtos fitosanitarios nas SIE afectadas.

“O agricultor deberá asinar unha declaración responsable cando solicite as axudas do pago verde”

Doutra banda, deberá declarar a relación de parcelas de CFN e/ou en barbeito, que desexa que lle computen como SIE, e nas cales, tal e como se establece no parágrafo anterior, comprométese a non aplicar fitosanitarios durante todo o período de cultivo ou o período de 6 meses sen produción, respectivamente.

No resto de parcelas da explotación declaradas na solicitude da PAC, incluídos os barbeitos ou CFN nos que o agricultor non indicou que se computen como SIE, non estará prohibido o uso de fitosanitarios.

Como se vai a controlar que non se aplican produtos fitosanitarios nas SIE?

Os controis serán tanto administrativos como sobre o terreo e, en cada caso, verificaranse os seguintes aspectos:

Controis administrativos:

– As declaracións responsables dos agricultores solicitantes do Pago Verde obrigados a declarar SIE.

– As anotacións do Caderno da Explotación Agrícola, de conformidade co marco normativo de actuación9, para conseguir un uso sustentable dos produtos fitosanitarios, polos cales se esixe que cada explotación manteña actualizado o rexistro de tratamentos fitosanitarios.

– Delimitación gráfica da zona da parcela onde non se vaian a aplicar fitosanitarios.

Controis sobre o terreo:

levarán a cabo mediante unha inspección visual das parcelas afectadas pola prohibición e, cando sexa posible, mediante unha comparación con parcelas adxacentes. Nesta inspección prestarase atención ao estado foliar dos cultivos, ausencia de restrollos, ausencia de flora autóctona, escasa cuberta vexetal, ou calquera outro aspecto que poida xerar indicios da utilización de produtos fitosanitarios.

Hai explotacións exentas da obriga de contar con SIE?

Si; hai explotacións que non están obrigadas a contar con SIE, e estas son:

– Aquelas explotacións que non superen as 15 ha de terras de cultivo.

– Aquelas explotacións nas que máis do 75% das súas terras de cultivo utilízanse para producir herba ou outras forraxes herbáceas, ou se deixe en barbeito, ou se empregue para para o cultivo de leguminosas, ou se dedique a unha combinación destes usos, sempre que a terra de cultivo restante non cuberta por estes usos non exceda das 30 ha

– Aquelas explotacións nas que máis do 75% da superficie agrícola admisible utilízase como pasto permanente, ou para a produción de herba ou outras forraxes herbáceas ou de cultivo baixo auga durante unha parte significativa do ano ou do ciclo de cultivo, ou se dedique a unha combinación destes usos, sempre que a terra de cultivo restante non cuberta por estes usos non exceda das 30 ha.

En esencia, e a modo de exemplo, unha explotación que teña 100 ha de terras de cultivo, na que 76 son cultivadas de raigrás, estaría exenta de contar con superficie SIE.

Por último resaltar que, as superficies acollidas a métodos de produción ecolóxica están exentas do cumprimento do “greening”, e por tanto da obriga de contar con SIE.