“A presenza de residuos de funxicidas no medio fermentativo pode ocasionar cambios a nivel xénico nos lévedos, o que pode alterar o perfil aromático dos viños. Polo tanto, é moi importante respectar as doses de aplicación e os prazos de seguridade recomendados polos fabricantes destes produtos, non só para garantir a obtención dun produto inocuo para o consumidor senón tamén para maximizar a súa calidade organoléptica”. Esta é a principal conclusión da tese de doutoramento da investigadora da Universidade de Vigo Thais Sieiro na que abordou o impacto dalgúns dos principais funxicidas empregados no sector.
A tese, dirixida por Raquel Rial e Carmen González, foi presentada na Facultade de Ciencias do campus de Ourense baixo o título “Impacto dos funxicidas sobre o metabolismo dos lévedos vínicos e a súa implicación na biosíntese de compostos volátiles responsables do aroma”. A idea de afondar neste eido de estudo, indica a investigadora do Grupo de Nutrición e Bromatoloxía, xurdiu tendo en conta a relevancia e tradición do sector en Galicia, o uso xeneralizado de funxicidas nos viñedos e o feito de que “o viño é un alimento que se consume basicamente por pracer e son as súas características organolépticas, entre elas o recendo, as que xogan un papel decisivo á hora de que o consumidor seleccione un ou outro produto no mercado”.
Na súa investigación esta enxeñeira técnica agrícola avaliou o efecto que exercen dous funxicidas “amplamente utilizados” nos viñedos galegos como son o mepanipirim e o tetraconazol sobre a evolución do proceso fermentativo e o perfil aromático dos viños obtidos, tratando de identificar as rutas metabólicas dos lévedos que resultan máis afectados pola presenza dos funxicidas.
Para acadalo, levou a cabo diferentes ensaios de vinificación, tanto a escala de laboratorio, empregando mosto sintético ou mosto ecolóxico pasteurizado da variedade garnacha tintoreira, como a escala pequena-media en adega experimental, empregando uvas das variedades mencía e monastrell cultivadas respectivamente nas denominacións de orixe Valdeorras, de Galicia, e Jumilla, de Murcia. “Para un maior coñecemento da súa repercusión, os funxicidas aplicáronse sobre o mosto a distintos niveis de concentración coincidentes co límite máximo de residuos establecido na lexislación e doses superiores a este límite para simular condicións críticas”, comenta a xa doutora. Ademais, engade, os funxicidas aplicáronse como sustancia activa e como produto comercial co fin de avaliar tamén os posibles efectos doutros compoñentes do formulado, como aditivos.
Interacción de varios factores
En base aos resultados acadados, explica Thais Sieiro, púidose concluír que, “se ben os cambios observados son froito da interacción de varios factores, tales como a composición do substrato fermentable, o funxicida e dose aplicada, as características do proceso de vinificación, etc., en xeral, os maiores cambios a nivel aromático producíronse naqueles compostos volátiles que xorden durante o proceso fermentativo froito do metabolismo dos lévedos, incrementándose os efectos coa dose de funxicida aplicada”.
Entre eles, detalla, os alcohois superiores (marcadores principais da base aromática común a todos os viños) e os ésteres de acetato e de etilo (máximos responsables das notas afroitadas e florais) foron as familias máis afectadas pola presenza de ambos funxicidas, variando o seu contido en comparación co viño control, elaborado sen funxicidas.
“En xeral, a adición do funxicida como formulación comercial maximizou estes cambios, posiblemente debido ao efecto aditivo da sustancia activa e do resto de compoñentes do formulado”, comenta a investigadora da Facultade de Ciencias.
Estudo sobre como inciden na fermentación alcohólica dunha cepa de Sacharomyces cerevisiae e a biosíntese de compostos volátiles
No seu traballo Thais Sieiro tamén estudou o efecto das dúas formulacións comerciais sobre o curso da fermentación alcohólica dunha cepa de Sacharomyces cerevisiae comercial e a biosíntese de compostos volátiles responsables do aroma derivados do aminoácido fenilalanina mediante o emprego de técnicas de transcriptómica.
“Mentres que coa presenza do formulado de mepanipirim non se observaron cambios na evolución do proceso fermentativo, coa presenza do formulado de tetraconazol limitouse a produción de biomasa, diminuíu lixeiramente o consumo de azucres e potenciouse a síntese do composto aromático acetato de 2-feniletilo (que achega notas a rosa aos viños), en comparación coa fermentación control”, sinala a enxeñeira técnica agrícola.
Sobre a relevancia do seu estudo, Thais Sieiro apunta como ata a realización desta tese os efectos dos funxicidas analizados nela “non estaban suficientemente estudados nin se coñecían os mecanismos moleculares que determinaban a resposta dos lévedos ante a presenza de residuos de funxicidas”.
Unha vez rematada a investigación, a súa autora salienta a importancia de continuar profundando nesta liña de investigación “co ánimo de poder recomendarlle ao sector vitícola cales son os funxicidas que amosan unha menor repercusión na calidade do viño e incluso seleccionar lévedos máis resistentes”.