A cría de Porco Celta está a extenderse nos últimos anos pola rusticidade desta raza, as propiedades diferenciais da súa carne e a boa acepción no mercado. Sen embargo, para lograr uns canais cun peso e cunha conformación axeitadas é preciso seguir unhas pautas de alimentación dos animais.
Iván Rodríguez Paz, veterinario e director técnico da Asociación de Criadores de Gando Porcino Celta (ASOPORCEL) responde a cales son as recomendacións para optimizar a ceba.
Que tipo de alimentación se aconsella en cada fase da cría e cebo do Porco Celta?
A cría de Porco celta por definición realízase ó aire libre a maior parte da súa vida, polo que a súa alimentación está ligada ó aproveitamento de multitude de produtos que se dan nos campos e montes onde pastorean. Aproveitan o pasto, a matogueira, froitas e produtos da horta, castañas e landras… Pero a clave para que a ceba sexa boa e rendible, tanto por inversión de tempo como por obtención de calidade, radica no suplemento da dieta destes animais con mesturas de cereais balanceadas en función do estadio de crecemento do porco.
O ideal é iniciar o suplemento nos leitóns con dúas semanas, cando aínda están lactando para que o sistema dixestivo se acostume á alimentación sólida de orixe vexetal. Deben dispoñer deste suplemento de cereais con proteína altamente dixerible ata os catro ou cinco meses de vida e sempre a libre disposición, sen limitar a cantidade a inxerir.
O ideal é iniciar o suplemento nos leitóns con dúas semanas
Na seguinte fase, a de transición, ata os dez meses de vida o que nos interesa é o adecuado desenvolvemento do sistema osteomuscular polo que o suplemento será máis proteico que enerxético. Nesta fase non convén o engraxamento polo que haberá que limitar a cantidade a inxerir por porco e día.
Por último, entre os dez e doce meses, realízase a fase de finalización. Neste momento é cando nos interesa a deposición de graxa para rematar o cebado polo que precisamos unha ración máis enerxética que proteica, onde cobran máis valor os hidratos de carbono e a graxa de calidade.
Respectar as pautas de alimentación é o que nos vai permitir obter canais de calidade, coa infiltración graxa adecuada e co rendemento cárnico óptimo, nun período de tempo apropiado, e en consecuencia obter o oportuno beneficio económico.
E para as porcas?
A alimentación das porcas resulta delicada porque un adelgazamento inadecuado pode comprometer a xestación e un engraxamento excesivo pode determinar problemas no parto e no puerperio. Por tanto, resulta importante equilibrar a inxestión de mestura de cereais das porcas segundo a fase na que se encontran.
Necesitan máis aporte tras a desteta para recuperar a condición corporal, algo menos no primeiro mes de xestación e un maior racionamento dende aquí o final da xestación onde estarán consumindo uns 3 kg de mestura ó día.
É importante restrinxir a inxesta no periparto e ir aumentándoa paulatinamente na semana posterior ó mesmo hasta chegar ó consumo máximo. Sen esquecer que unha porca lactante precisa dun aporte nutricional de calidade e enerxético que lle permita manter a súa condición corporal ademais da produción de leite para garantir a supervivencia dos leitóns, polo que resulta moi recomendable utilizar fórmulas específicas para porcas en lactación.
A verza, a remolacha ou o cabazo son vexetais cos que se solía facer a ceba tradicionalmente en Galicia, abarantando os custos. Que papel teñen na cría e ceba do porco celta neste momento?
Seguen a ter un papel fundamental porque un dos criterios que diferencian a carne de Porco celta e os produtos elaborados con ela é precisamente o aporte de minerais e vitaminas que esta alimentación vexetal lles proporciona. Por exemplo, o maior aporte de vitamina E, polo seu carácter antioxidante, favorece que os elaborados crudo-curados se manteñan en boas condicións organolépticas por máis tempo.
Que tipo de canais -peso, conformación, engraxamento..etc- demandan as industrias cárnicas?
Neste punto teño que matizar que ASOPORCEL non intervén na fase de comercialización, cada criador decide cal vai ser o destino da súa produción. Pero sí somos responsables do control da trazabilidade para que todo o produto que se comercialice como Porco celta proceda de animais rexistrados no libro xenealóxico e por tanto de garantir que son de raza pura.
Unha parte dos criadores desta raza destinan a súa produción ó subministro das industrias elaboradoras, sendo estas autorizadas previamente para o uso do logotipo 100% Raza Autóctona, e que dispoñen dunha liña de produtos da raza Porco celta. Estas industrias demandan canais cunha media de peso entre os 110 e 130 Kg e cun engraxamento medio.
O mercado demanda canais cunha media de peso entre os 110 e 130 Kg e cun engraxamento medio
Evidentemente un engraxamento dorsal desproporcionado determina un menor rendemento da canal porque supón un maior porcentaxe de desperdicio, pero é fundamental que a infiltración graxa intramuscular sexa boa para que os produtos elaborados resulten coa calidade característica. As mellores canais son sempre as dos animais nos que se racionou ben o alimento e se empregaron fórmulas adecuadas combinadas co exercicio continuo en pastoreo.
En canto á conformación, é fundamental para obter os inconfundibles xamóns de Porco celta. As extremidades posteriores deben ser aplanadas lateralmente, longas e finas, coas articulacións ben definidas, para dar lugar ó chamado xamón en forma de violín do que se fala.
Agora mesmo é fundamental proporcionar aos distintos operadores canais homoxéneas. Non esquezamos que a produción de Porco celta se realiza fundamentalmente en explotacións de tamaño moi reducido e resulta complicado estandarizar as pautas de alimentación e a calidade do alimento.
Cal sería a idade óptima para o sacrificio?
O ideal é realizar o sacrifico en torno ao ano de idade do porco ou un pouco máis (realmente no prego de condicións de uso do Logotipo 100% Raza Autóctona Celta contémplase o sacrificio de cebos ata os 18 meses de idade). Sen embargo, como comentaba ó principio, temos que buscar o equilibrio entre a calidade e o tempo de cebado para que a actividade sexa rendible.
Que erros mais comúns se solen cometer na alimentación do Porco Celta?
Quizais os erros principais veñan dados polo intento de reducir custos de xeito inadecuado.
Con diferencia, o maior gasto na produción dun cebo é precisamente a alimentación. Intentar reducir este gasto utilizando un penso de menor prezo, acostuma a ser unha mala decisión porque o habitual é que sexa de peor calidade e que os aportes nutricionais sexan máis pobres, de modo que para conseguir o remate do mesmo animal necesitamos maior cantidade de alimento. Polo tanto o aforro non é tal, todo o contrario, pois seguramente tamén necesitaremos empregar máis tempo para rematar o cebo.
Intentar reducir este gasto utilizando un penso de menor prezo, acostuma a ser unha mala decisión
Outro erro é intentar reducir custos racionando o alimento dos leitóns. Nesta fase deben dispoñer de alimento sen restricións pois é unha etapa fundamental para o desenrolo posterior do animal. Escatimarlles na ración neste momento supón retrasar o crecemento dos porcos e polo tanto prolongar o tempo de cebado. De novo, estaremos incrementando o custo final en lugar de reducilo. Ademais os leitóns nos que non se fai un bo arranque acostuman a determinar canais de menor calidade porque non chegan ó peso óptimo e non engraxan adecuadamente.
En que novos proxectos estades a traballar en ASOPORCEL?
A asociación, ademais de ser a entidade xestora do libro xenealóxico da raza Porco celta, ten que servir de ferramenta para que os criadores poidan mellorar as súas explotacións, producións e rendementos. Por iso traballamos sempre para proporcionarlles a formación e o asesoramento que precisen.
Neste sentido, ASOPORCEL xa está acreditada como entidade formadora para impartir os cursos de benestar animal para poder facer o transporte de animais e para os responsables das explotacións porcinas.
Do mesmo xeito, tamén estamos tramitando a acreditación como entidade de aconsellamento. Anualmente organízase unha xornada técnica específica desta raza autóctona e particípase en numerosas accións encamiñadas a difusión e promoción da raza Porco celta (mostras gandeiras, xornadas gastronómicas, xornadas divulgativas…).
Recentemente acordouse un protocolo de actuación en colaboración coa Universidade de Santiago de Compostela (Campus Terra) e a Deputación de Lugo para a construción dunha granxa de Porco celta que actúe como un centro de multiplicación, provendo aos produtores con exemplares seleccionados e que permita seguir aumentando o banco de xermoplasma co material xenético daqueles exemplares máis representativos.
E por suposto, particípase en moitos proxectos de investigación, con diferentes entidades (USC, IBADER, CTC, SERIDA, AGACA..) para determinar parámetros como a idade de sacrificio óptima, a influenza de determinados factores na calidade da canal….que nos permitan asesorar e dirixir ós criadores na mellor maneira de produción para que as explotacións resulten sostibles e rendibles.
Algo máis que queiras engadir?
Por último, quixera mencionar o selo de calidade que ampara a carne e produtos de Porco celta, o LOGOTIPO 100% RAZA AUTÓCTONA CELTA, xa que ASOPORCEL é a entidade responsable de controlar e verificar o etiquetado con este selo e polo tanto de garantir a orixe dos produtos.
Ó final, este é o distintivo que chega ó consumidor e o que singulariza os produtos de Porco celta no medio de outros moitos, xa que cada vez se demanda unha maior información dos produtos que se consumen, polo que é importante buscar este selo en todos os derivados desta raza. E, polo momento, a demanda vai en aumento. Comezouse o uso do etiquetado 100% RAZA AUTÓCTONA no ano 2016, no que se contabilizaron algo menos de 600 sacrificios, no ano 2017 sacrificáronse cerca de 1300 animais e pechouse o ano 2018 por encima dos 1600, o que equivale, aproximadamente, a uns 160000 kg de carne de Porco celta certificada baixo este distintivo. Aínda que se incrementaron os sacrificios ano tras ano, non esquezamos que seguimos a falar dunha raza en perigo de extinción e o logro de conseguir pequenos aumentos de produción leva parello un maior esforzo, xa que contamos cun efectivo reprodutor reducido e debemos vixiar as taxas de consanguinidade.
Pero, sen dúbida, a mellor axuda para que esta raza saia adiante é que o consumidor lle de o valor que lle corresponde e demande estes produtos no mercado.