Claves para facer un correcto balance de nitróxeno nas terras e pradeiras

A aprobación do novo Real Decreto de Nutrición Sostible de solos agrícolas, previsiblemente a mediados do próximo ano, obrigará a realizar plans de abonado en todas as parcelas de cultivo

cisterna transfober estandar

O responsable de experimentación e proxectos no Instituto Navarro de Tecnoloxías e Infraestruturas Agroalimentarias (INTIA), Luis Orcaray, expuxo nunha recente xornada organizada pola Rede RUENA (Rede de Uso Eficiente do Nitróxeno en Agricultura), unha serie de recomendacións para realizar unha estimación adecuada das necesidades nutricionais dun determinado cultivo.

O investigador evidencia en primeiro lugar que son poucos os agricultores que a día de hoxe elaboran plans de abonado, tal como esixirá o novo Real Decreto de Nutrición Sostible de chans agrícolas. “Os agricultores baséanse normalmente na súa propia experiencia ou en recomendacións doutro agricultor, técnico ou distribuidor. Son moi poucos os que fan un balance de nitróxeno”, asegura.

O Real Decreto de Nutrición Sostible de chans agrícolas esixe un balance que teña en conta as entradas e saídas de nitróxeno de cada parcela

Axuste de nitróxeno de cada parcela, elección do tipo de abono e dose en función do cultivo, como e cando aplicalo ou que medidas de mitigación do risco de contaminación incluír son cuestións que van pasar de ser algo anecdótico ou pouco frecuente a día de hoxe a algo habitual nos próximos anos por esixencia legal.

O cálculo faise moitas veces a ollo, son moi poucos os agricultores que realizan balances de nitróxeno e plans de abonado

“O Real Decreto esixe un Balance de Nitróxeno que tería en conta as entradas e saídas de nitróxeno de cada parcela. Pero nos modelos existentes hai que meter datos e aos agricultores cústalles meter datos, por iso moitas veces os balances son simplificados e o cálculo a ollo”, di.

Carga burocrática ou utilidade?

Potenciar a formación e o asesoramento para que os agricultores aprendan a facer balances correctos e reducir a carga administrativa e burocrática “para que se tomen o Real Decreto como unha oportunidade para mellorar a súa eficiencia e reducir custos e non como un caderno máis a cubrir”, é unha das recomendacións que este investigador dirixe ao Ministerio.

En moitos dos casos non hai unha estimación real da achega de nutrintes dos abonos orgánicos

“En moitos dos casos non hai unha estimación real da achega de nutrintes dos abonos orgánicos”, admite. “O Real Decreto esixe unha análise do esterco para coñecer a súa composición e unha análise de chan para cuantificar o nitróxeno inicial existente, pero isto pode desincentivar a súa utilización por parte de moitos agricultores e iría en contra da valorización destes abonos orgánicos nunha filosofía de economía circular”, advirte Luis.

grado de mineralización e dispoñibilidade dos estercos segundo a súa procedencia

Grado de mineralización e dispoñibilidade para os cultivos dos estercos segundo a súa procedencia

Dependendo do tipo de abono orgánico e a súa velocidade de mineralización este estaría dispoñible máis rápido ou máis lentamente para o cultivo, o que se denomina coeficiente de equivalencia. No caso do xurro de porcino ou a galiñaza, por exemplo, trátase dun abono orgánico que se descompón rapidamente. “Ten moito nitróxeno amoniacal e sería case equivalente a un abono químico”, compara o investigador do INTIA. Por contra, o xurro de vacún estaría dispoñible a curto e medio prazo e o esterco durante varios anos.

Para facer un balance de nitróxeno correcto hai que ter en conta os cultivos anteriores (leguminosas, restos de palla), xa que os cultivos precedentes poden sumar ou descontar nitróxeno

Para facer un balance de nitróxeno correcto é necesario basearse nunha análise de nitróxeno mineral do chan (nitrato e amonio) e tamén ter en conta os cultivos anteriores. “O cultivo precedente pode sumar ou descontar nitróxeno, por iso debe valorarse se quedaron restos de palla ou se se tratou dun cultivo de leguminosas que contribúe a fixar nitróxeno ambiental no chan”, exemplifica.

composicion media de abonos organicos esterco

Para axustar as doses a utilizar ás necesidades do cultivo, é necesario coñecer a composición do abono orgánico a usar, ben mediante unha analítica individualizada do material resultante na explotación gandeira, ben tendo como referencia unha táboa xenérica que reflicta a composición media en nitróxeno, fósforo e potasio de cada tipo de xurro ou esterco, tendo en conta o nivel de humidade e materia seca concreto á hora de facer a aplicación en campo.

Tamén recomenda facer os cálculos das necesidades nutricionais e de abonado en función do rendemento medio da parcela e non do rendemento potencial da parcela. “Só con este cambio de criterio lograríanse reducir as doses empregadas”, asegura Luis Orcaray.

Ferramentas e aplicacións dispoñibles para o cálculo das doses de fertilizante

A nova PAC, do mesmo xeito que as normativas europeas e estatais, avanzan cara a un uso máis eficiente dos produtos fertilizantes. Para facilitar o labor dos agricultores neste ámbito, están a desenvolverse unha serie de aplicacións informáticas que axudan a realizar unha estimación das doses de abonos a aplicar. Coñecemos algunhas delas da man dos seus creadores:

FaST

funcionamiento herramienta FAST calculo nutrientes Comisión Europea

Isidro Campos é funcionario da Dirección Xeral de Agricultura e Desenvolvemento Rural da Comisión Europea e un dos responsables de FaST (Farm Advisory Tool for Nutrients), a ferramenta para a xestión sostible de fertilizantes na nova PAC.

As Estratexias Da Granxa ao Garfo e de Biodiversidade establecen un obxectivo moi concreto de redución da perda de nutrintes nos chans dun 50% en 2030, o que implicaría unha redución no uso de fertilizantes en polo menos un 20%.

“Na actualidade estímase que a eficiencia no uso do nitróxeno na media da UE está nun 60% e preténdese ir optimizando nos próximos anos estes niveis para reducir a perda de nutrintes e os posibles riscos de contaminación”, detalla Isidro.

Na actualidade estímase que a eficiencia no uso do nitróxeno na media da UE está nun 60%

Do mesmo xeito, entre os 9 obxectivos que recolle o acordo político da nova PAC, pechado no verán polos Estados membros da UE, atópanse o coidado do medio ambiente, a preservación da biodiversidade e a loita contra o cambio climático.

Neste sentido, desde a Comisión Europea faranse recomendacións aos distintos países para que orienten os seus Plans Estratéxicos nacionais aos obxectivos do Pacto Verde Europeo e para a transformación do sistema de estatísticas agrarias de maneira que teña un enfoque máis ambiental.

O tratamento de cada Estado membro será individualizado. “A Comisión Europea é consciente da diversidade de situacións no uso de nitróxeno e no risco potencial de contaminación por nitróxeno dentro da UE, onde existen unha serie de puntos quentes aos que se debe prestar moita atención”, recoñece Isidro.

Do mesmo xeito que a aplicación dos ecoesquemas, a utilización de FaST tamén ten carácter voluntario para os agricultores

Dentro da nova PAC proponse que debe ofrecerse aos agricultores por parte dos Estados membros unha ferramenta dixital co obxectivo de axudarlles nas tarefas agronómicas co cálculo das necesidades de nutrintes dos cultivos e o manexo de fertilizantes.

Do mesmo xeito que a aplicación dos ecoesquemas (pagos adicionais por implementación de boas prácticas), a utilización de FaST (a ferramenta para a xestión do nitróxeno da explotación) tamén ten carácter voluntario para os agricultores.

Os elementos principais que inclúe a nova ferramenta son un balance completo de nutrintes de cada parcela e os límites e requirimentos legais de nutrintes establecidos para esa zona concreta, tendo en conta se se trata ou non dunha zona vulnerable.

Esta ferramenta dixital está xa dispoñible como proxecto piloto para os agricultores de Bulgaria, Grecia, Romanía, Eslovaquia e a rexión belga de Valonia. En España, dúas comunidades autónomas, Andalucía e Castela e León, participaron tamén no proxecto inicial para o desenvolvemento de FaST. A app xa se pode descargar a modo proba na seguinte ligazón.

Na nova PAC preténdese prover de asesoramento aos agricultores e axudarlles na estimación das necesidades de fertilización dos seus cultivos

Para dar unha recomendación de fertilización concreta para cada parcela a ferramenta solicita unha serie de datos aos agricultores, como tipo de cultivo e expectativa de produción, e facilítalles unha recomendación en canto aos niveis de nitróxeno, fósforo e potasio a utilizar.

En relación ao uso da urea nos cultivos, Isidro recoñece que “é necesario dotar a estes algoritmos de ferramentas de decisión que fagan unha proposta ao agricultor sobre cando utilizar este tipo de fertilizantes e cando non para optimizar o seu uso e minimizar os seus posibles efectos negativos”.

Desde a Comisión Europea non se pretende establecer unha ferramenta para todos os Estados membros, senón que cada país implemente a súa adaptada ás súas características. No caso de España, o algoritmo usado para o cálculo da fertilización é FertiliCalc, desenvolta na Universidade de Córdoba polo profesor Francisco Villalobos.

FertiliCalc

ferramenta2 calculo nutrintes abonado FertiliCalc

Francisco Villalobos é catedrático da Universidade de Córdoba e investigador do Instituto de Agricultura Sostible do CSIC e foi un dos creadores de FerliliCalc, unha ferramenta gratuíta para a xestión dos balances de nitróxeno.

FerliliCalc funciona como un sistema de apoio ao agricultor no cálculo da fertilización das súas parcelas. A ferramenta non ten ánimo de lucro e non require rexistro por parte do usuario e pode descargarse desde a páxina web da Universidade de Córdoba, estando dispoñible en distintos idiomas, incluído o galego.

Esta app dispón dunha ampla lista de 149 cultivos nos que permite calcular as cantidades de nitróxeno, fósforo e potasio necesarios e avalía os balances de calcio, magnesio e xofre, ademais de calcular a acidificación e as perdas de nitróxeno e elixir a mellor estratexia de fertilización para fósforo e potasio, que pode ir desde unha estratexia de suficiencia, na que se aplica o mínimo fertilizante e unicamente cando as analíticas de chan están por baixo dun determinado limiar, ou unha estratexia xeral de acumulación e mantemento que eleva os niveis de fertilidade do chan e restitúe as exportacións de nutrintes, buscando máximo rendemento con abono reducido.

As estratexias de mantemento retornan ao chan os nutrintes exportados, mentres que as de acumulación elevan os niveis de fertilidade do chan

Os cálculos que realiza a aplicación son bastante simplificados en canto ao balance de nutrintes e o programa inclúe ademais un manual de usuario para facilitar a súa utilización. O agricultor comeza elixindo o cultivo ou cultivos da súa rotación e fixa o rendemento esperado e tipo de chan, tendo a posibilidade de introducir datos reais procedentes de análises de chan, como concentración de fósforo, potasio, materia orgánica ou PH.

O usuario elixe a continuación o produto fertilizante que desexa empregar e o programa devolve as doses a aplicar, ademais do risco de perda de nitróxeno por volatilización, desnitrificación e livixiación e de acidificación do chan, expresada en quilos de carbonato cálcico equivalentes que se necesitarían para neutralizar esa acidificación, ademais do balance para fósforo e potasio e para calcio, magnesio e xofre.

Para simplificar a aplicación de abonados en fondo, a nova versión FertiliCalc 4.0, que se atopa en fase de desenvolvemento, ordena os abonos complexos dispoñibles no mercado nunha lista, optimizando os máis recomendables tendo en conta o tipo de chan e cultivo.

Sativum

nuevas tecnologias aplicaciones abonado

David Nafría é xefe da unidade de información xeográfica do Instituto Tecnolóxico Agrario de Castela e León (ITACYL), que desenvolveu a aplicación Sativum, que permite xestionar as súas leiras aos agricultores da comunidade en base a datos de chan, clima e cultivos e que incorpora rexistros de sensores, satélites e distintas bases de datos.

Sativum usa unha extensa rede de estacións meteorolóxicas automáticas formada pola unión entre as redes de AEMET e ITACyL (en total expórtanse os datos dunhas 200 estacións) para deste xeito achegar os datos de temperatura e precipitación máis representativos de cada parcela. A aplicación, ademais, mostra datos de choiva acumulados durante a campaña e calcula anomalías entre as precipitacións producidas no ano en curso e as esperadas, baseándose na media dos últimos 30 anos.

No ITACYL levan 10 anos recompilando datos para esta aplicación, como un sistema de información vinculado á PAC con 30.000 mostras de chan xeoreferenciadas que dan unha primeira aproximación das características dos chans, sobre todo aqueles aspectos que non varían facilmente, como a textura ou a materia orgánica, e suxire automaticamente uns obxectivos de produción acordes á zona e sistema de cultivo (secaño ou regadío) cun cálculo de necesidades nutricionais de nitróxeno, fósforo e potasio para alcanzalos.

A aplicación mostra datos de choiva acumulados durante a campaña e calcula as anomalías entre as precipitacións producidas no ano en curso e a media dos últimos 30 anos

“O máis oportuno é que a parcela para a que se queira realizar un balance de nutrintes dispoña da súa propia análise de chan, pero para aquelas parcelas que non teñen unha análise propia pódense utilizar as estimacións obtidas por técnicas xeoestadísticas”, defende David.

Sativum ten tamén en conta as achegas de fertilizantes orgánicos, o tipo de abono e o ano de aplicación cun cálculo da mineralización alcanzada. Con todo ese compendio de información a ferramenta informática fai unha suxerencia automática do mellor composto químico para completar o equilibrio de nutrintes necesario coas doses de aplicación, xerando desta forma un plan de nutrintes para esa parcela concreta, coa posibilidade tamén de agrupar todas as parcelas que teñan sementado un mesmo cultivo e xerar desta forma un plan de nutrintes homoxéneo para todas elas que facilite a súa aplicación conxunta.

David é partidario de que as aplicacións que se faciliten aos agricultores para o cálculo de nutrintes nas súas parcelas sexan sinxelas e doadas de utilizar. “Partimos dunha situación na que a maioría dos agricultores non realiza balances de nutrintes, polo que o feito de empezar a facelos de forma masiva, aínda que sexan balances simples, xa é un cambio radical na xestión dos fertilizantes en España”, defende.

Deixa unha resposta

O teu enderezo electrónico non se publicará Os campos obrigatorios están marcados con *

Solicitamos o seu permiso para obter datos estadísticos da súa navegación nesta esta web, en cumprimiento do Real Decreto-ley 13/2012. Si continúa navegando consideramos que acepta o uso das cookies. OK | Máis información