Galego
A comezos deste ano, a prestixiosas publicación británica Drinks Internacional elexía á adega arxentina Catena Zapata como a marca de viño máis admirada do mundo, encabezando un ranking no que se atopan algúns dos proxectos máis destacados no sector vitivinícola. Este foi un dos últimos logros dunha adega familiar que se caracterizou por unha aposta decidido pola calidade e a excelencia, pero como chegaron até aquí?
Catena Zapata é unha adega familiar fundada por Nicola Catena, un inmigrante italiano que chegou ao país a finais do século XIX e plantou os seus primeiros viñedos en Mendoza en 1902. Hoxe os viticultores de terceira e cuarta xeración, Nicolás Catena Zapata e a súa filla Laura, están á fronte. Eles foron os impulsores dos cambios máis significativos na adega, que a converteron nun referente.
Nicolás Catena e a súa filla Laura son a terceira e cuarta xeración da adega familiar e os artífices dos cambios máis significativos
Nicolás Catena revolucionou o viño arxentino na década dos 80 plantando viñedos a 1.500 metros de altura e encabezando o rexurdimento do Malbec, unha variedade francesa que levaba anos esquecida. “Hoxe somos coñecidos polo Malbec de altura e polos viños anellos e de parcela”, indica Laura Catena. Ela é responsable, en gran medida destes éxitos, xa que continuou a liña do seu pai de apostar polo terreo e as súas investigacións sobre chan, clima e viticultura sustentable brindáronlle importante información para o desenvolvemento dos seus viñedos.
Tres revolucións
Nicolás e Laura Catena levaron a cabo no últimos trinta anos 3 revolucións na adega familiar. O primeiro cambio significativo xurdiu a comezos dos anos 80, tras unha visita a Napa Valley, unha rexión vitivinícola do condado de Napa, en California (Estados Unidos). “Os californianos decidiran tentar producir unha calidade igual ou superior aos mellores viños franceses. Para eles, a maior calidade proviría das técnicas de cultivo das viñas, a mellor enoloxía na adega, a sanidade do aceiro inoxidable, a selección de clons e, sobre todo, da calidade do carballo”, detalla Nicolás Catena.
Tras a visita, Nicolás iniciou un proxecto similar en Mendoza plantando Cabernet sauvignon e Chardonnay nas zonas tradicionais da provincia. Ademais, realizaron unha selección clonal da variedade Malbec, que chegaron a rexistrar. Deste xeito, foron deixando atrás a maneira tradicional de elaborar viño na adega, de acordo ás antigas tradicións italianas e que lles permitían obter viños con sabores oxidados, que se orientaban na dirección de viños de Xerez e O Porto.
Foron os precursores do estilo Californiano-Francés, coa que se deixou atrás a antiga tradición italiana na elaboración do viño no país
Os seus viños pasaron así a elaborarse seguindo novas pautas, un estilo Californiano-Francés, e cuxa primeira colleita foi a de 1990, destinada na súa maior medida á exportación, cunha selección dunhas 1.300 botellas para o mercado arxentino denominados Catena Zapata Estiba Reservada. “Era un Cabernet sauvingon cunha pequena proporción de Malbec coa que se iniciou a historia do que se converteu no viño máis prestixioso da familia”, comenta Nicolás Catena.
Tódolos seus viñedos se sitúan por enriba dos 900 metros de altitude.
A pesar dos éxitos en mercados como o americano e o británico tras estes cambios, Nicolás pronto comprendeu que para competir cos mellores viños tiña que plantar en zonas cunha menor temperatura, polo que comezaron a plantar na montaña. “Plantamos a 1.500 metros de altura en Tupungato Alto, un viñedo que denominamos Adrianna, o nome da miña filla menor”, explica o vitivinicultor. Con cada 100 metros que ascenden na montaña, a temperatura diminúe 1 grao. “Cando degustamos os primeiros viños deste viñedo foi un shock. Eran viños significativamente diferentes ao que coñeciamos das viñas plantadas a menor altitude”, detalla o adegueiro. Aquí comezaron unha procura de terreos na montaña e con disposición de auga para os seus viñedos.
“Cando degustamos os primeiros viños deste viñedo plantado a 1.500 metros de altura foi un shock”
Este cambio de localización dos seus viñedos supuxo a segunda revolución na adega. “A transformación máis importante estaba na variedade Malbec. Obtivemos un tinto denso, pero esaxeradamente aterciopelado, sumamente complexo, baixo PH e un moi intenso aroma floral a violetas”, aprecia Nicolás. Nun primeiro momento pensaron que estes cambios se debían á baixada de temperaturas, pero logo comprenderon que era o terreo o que estaba a conferir esta nova identidade aos seus viños e a terceira revolución viría ao explorar as posibilidades que lles ofrecían as distintas parcelas nos seus viñedos.
O foco no viñedo e o terreo
O empeño por entender o terreo levou a Laura, licenciada en Bioloxía e Medicina na Universidade de Harvard (Estados Unidos), a crear o laboratorio Catena Institute of Wine. “Cando en 1995 fundei o Instituto foi coa visión de usar a ciencia para preservar a natureza e as tradicións. Co cambio climático e o efecto do home debemos estudar moito para poder preservar o que nos deu a natureza”, detalla a investigadora.
Unha mostra dos solos dos viñedos da adega.
Os seus traballos nos viñedos permitíronlle confirmar que os chans de aluvión de Mendoza non son homoxéneos. “Comprobaron que en pequenas distancias observábanse diferenzas na composición física e química de cada parcela identificada. E o máis relevante: de cada parcela obtéñense viños con aromas e sabores diferentes”, concreta Nicolás Catena.
“Aprendín do meu avó e do meu pai que a calidade dun viño depende do lugar e pouco podemos facer na adega para mellorala”
A pesar dos cambios introducidos nestes anos, tanto Nicolás como Laura reivindican a importancia do seu pasado. “Aprendín do meu avó e do meu pai que a calidade dun viño depende do lugar e pouco podemos facer na adega para mellorala”, apunta Nicolás Catena. Nesta mesma liña, Laura destaca o papel da tradición. “A base da calidade dos nosos viños son as seleccións masais de cepas antiquísimas, prefiloxéricas de Malbec e Cabernet Sauvignon plantadas a pé franco, é dicir sen portainxertos”, indica.
Vista dos viñedos Adrianna, considerado o Gran Cru de Sudamérica pola calidade dos viños que alí se producen.
O Grand Cru de Sudamérica
O viñedo Adrianna, situado a 1.500 metros de altura e con 120 hectáreas, é a icona da aposta polo viño de parcela na adega. Neste viñedo producen cinco viños con variedades diferentes: Adrianna White Bones e White Stones Chardonnay, e os Malbec Fortuna Terrae, Mundus Bacillus Terrae e River Stones. “Cada parcela ten chans diferentes, desde gravas a calcáreos, o que ofrece aromas e sabores distintivos”, explica Laura Catena.
Esta finca considerouse por varias publicacións como ‘O Gran Cru de Sudamérica’ polos viñedos e os viños que aquí logran. Trátase do único viñedo de América do Sur que ten seis viños de 100 puntos. Nesta leira alcanzan unha produción dunhas 1.500 caixas.
Os seus viñedos
Xunto ao viñedo Adrianna, a adega contan con outros 5 viñedos situados todos eles a importantes altitudes, que suman unha extensión de 520 hectáreas dedicadas ao cultivo da vide e para cuxos coidados empregan un centenar de traballadores.
O viñedo Domingo cunhas 35 hectáreas, está situado en Vila Bastías (Tupungato), a uns 1.120 metros de altitude, o que o converte no segundo a maior altura. As 40 hectáreas que conforman o viñedo Nicasia, situado en La Consulta (San Carlos), está a 1.095 metros de altitude. Só 5 metros por baixo sitúase o viñedo Angélica Sur, localizado en El Cepillo, tamén en San Carlos e que conta cunha extensión de 140 hectáreas. Este é o viñedo máis recente, plantado hai 15 anos.
Nas inmediacións da adega sitúase o viñedo A Pirámide, plantado hai máis de 30 anos.
A Pirámide é o viñedo situado nas proximidades da adega, en Agrelo, a uns 950 metros de altura e que conta con 105 hectáreas que foron plantadas en 1983. Angélica é o viñedo situado a menor altitude (920 metros) e que abarca unhas 80 hectáreas. É ademais o viñedo máis antigo, xa que foi plantado en 1930.
“O proxecto do meu pai foi producir viños arxentinos que estivesen entre os mellores do mundo e para iso hai que pór o 90% do foco no viñedo”
Toda a súa produción está elaborada con uvas propias destes 5 viñedos e está acreditada como sustentable. Ademais, unha parte deles están certificados como viñedos ecolóxicos. “O proxecto do meu pai foi producir viños arxentinos que estivesen entre os mellores do mundo e para iso hai que pór o 90% do foco no viñedo. É un obxectivo moi claro que nos motiva a tódolos que traballamos en Catena Zapata”, concreta Laura Catena.
Laura Catena fundou o Catena Instituto do Viño no que investigan sobre o solo, o clima e técnicas de viticultura sostible.
Os seus grandes viños
A familia conta con dúas adegas: Adega Catena Zapata, na que se producen unhas 300.000 botellas ao ano e Adega e Viñedos Catena, onde se concentra a súa produción, xa que nela se envasan ao redor de 5 millóns de botellas cada ano.
Catena Zapata é sinónimo de Malbec de altura e calidade. Elaboran desde Blends de altura, Malbec, Cabernet e Chardonnay que comercializan baixo a marca Catena Alta e Catena. Estes últimos son viños que se sitúan nun prezo medio de entre 15 e 40 euros.
“Impórtanos que os nosos viños sexan elegantes, que reflictan o seu lugar de nacemento e que poidan anellar”
Nos seus ‘Grands vins’ inclúense os viños da parcela do viñedo Adrianna ou viños como Catena Zapata Malbec Arxentino e Nicolás Catena Zapata, dous dos máis significativos da adega. Trátase de viños elaborados coas uvas dos viñedos Angélica e Nicasia no caso do primeiro e coas uvas do viñedo Pirámide, no caso do segundo.
En ambos optan pola fermentación de acios e bagas enteiras a baixas temperaturas. Empregan fermentos nativos e varían os tempos de maceración por lotes para terminar aneñándoos en barricas de carballo francés entre 18 a 24 meses. “Impórtanos que os nosos viños sexan elegantes, que reflictan o seu lugar de nacemento e que poidan anellar”, indica Laura. No caso dos grandes viños, que se comercializan baixo a marca Catena Zapata, o prezo oscila entre os 80 e os 300 euros por botella.
Boa parte dos seus viños permanecen en barricas de carballo francés.
Na actualidade, a exportación é o principal destino dos seus viños. Os seus mercados máis importantes son Estados Unidos, Canadá, Reino Unido, Holanda, México e Brasil. España é tamén un dos destinos dos seus viños de man do importador Ponti.
“Son fanática do Albariño e do Mencía. Gústanme polo seu frescor e acidez”
Laura Catena aprecia e destaca as calidades dos viños galegos. “Son fanática do Albariño e do Mencía. Gústanme polo seu frescor e acidez e porque son extremadamente bebibles e combinables cos sabores da comida mediterránea”, indica Laura Catena, quen lembra a gran afinidade entre Arxentina e Galicia polo forte peso da emigración dos séculos XIX e comezos do XX de galegos a estas terras.
