Aves aliadas no control de pragas: o caso das maceiras

As aves insectívoras nos pomares de mazás de sidra reducen entre un 70 e un 80% a abundancia de pragas comúns como o pulgón cincento. Así o demostra un estudo realizado por investigadores da Universidade de Oviedo e do Servizo Rexional de Investigación e Desenvolvemento Alimentario (Serida) de Asturias.

As aves insectívoras nos pomares de mazás poden reducir nun 70% a incidencia de pragas como o pulgón

Así, as aves poden converterse nun aliado fundamental para o control de determinadas pragas que condicionan a produción de mazá, como o pulgón, o gurgullo, que actúa directamente na flor e impide o callado do froito, e outros como a carpocapsa (abichado), moi presente nos pomares galegos e que tamén dana a mazá.

O estudo levouse a cabo nas plantacións de maceira de sidra de Asturias, se ben as súas conclusións semellan facilmente extrapolables ós pomares galegos, debido á similitude que gardan no tipo de paisaxe e de manexo.

Depredadores efectivos no control de pragas

Os datos obtidos na investigación, centrada en observacións de campo en pomares, demostran que os beneficios da presenza das aves son maiores aos danos que poidan causar na froita ou ao alimentarse doutros artrópodos, que tamén exercen como depredadores das pragas máis comúns.

Os beneficios debidos á presenza de aves demostráronse maiores ós danos que poden causar na froita

“As aves teñen un efecto global positivo sobre a maceira de sidra, xa que a súa capacidade para combater pragas importantes e diminuír os seus danos, compensa os picoteos esporádicos de mazá e o control biolóxico que exercen sobre artrópodos auxiliares”, concreta o biólogo Daniel García, da Universidade de Oviedo, responsable da coordinación da investigación.

De feito, no estudo, levaron a cabo varias probas para comprobar a incidencia das aves sobre as pragas. Un dos procedementos consistiu en illar algunhas das ramas das maceiras de maneira que as aves non puidesen acceder a elas. Nestes casos, a presenza de artrópodos como o pulgón chegou a triplicarse en comparación coas ramas non illadas.

Tamén comprobaron que, a pesar de que boa parte destas aves se alimentan doutros insectos auxiliares, como as forcadelas e as arañas, que son tamén potenciais depredadores de pragas como o pulgón cinzento, ambos se complementan.

Máis complexo resultou estudar a incidencia das aves en pragas como a carpocapsa (abichado), posto que os adultos son nocturnos e as eirugas introdúcense no interior da mazá. Aínda así, os investigadores colocaron na árbore eirugas de plastilina, similares ás larvas desta especie, para comprobar a incidencia que teñen sobre esta praga en concreto. Este método permitiu comprobar o papel das aves como depredadores de carpocapsa.

Colocaron réplicas de carpocapsa (abichado) nas árbores para comprobar a incidencia das aves sobre elas

Moitas das eirugas de plastilina que colocaron resultaron picoteadas polas aves, “aínda que é máis difícil avaliar a incidencia real das aves sobre a carpocapsa, dado que se trata dun reclamo e non da eiruga”, recoñece o investigador.

Por este motivo e para concretar máis a incidencia das aves, o estudo ten continuidade cunha nova investigación, financiada pola Fundación BBVA, que se centrará na análise do contido das feces das aves silvestres para concretar a súa dieta e saber sobre que especies están a actuar máis.

Biodiversidade de aves

“O estudo permitiunos constatar a gran diversidade de aves insectívoras que poden localizarse nun pomar”, comenta o biólogo. Nestes pomares de sidra identificáronse máis de 30 especies de aves insectívoras silvestres ao longo de todo o ano.

Nos pomares de sidra identificáronse máis de 30 especies de aves insectívoras silvestres ao longo do ano

“Son especies cun comportamento e trazos diferentes que se complementan unhas a outras á hora de atacar a distintos insectos que resultan nunha praga para a maceira”, explica García.

O ferreiriño común, o carboeiro común e a papuxa das amoras son algunhas das aves máis frecuentes e abundantes nos pomares asturianos e que maior incidencia demostraron sobre as pragas, ao basear a súa alimentación nestes insectos. “A vantaxe da biodiversidade é que distintas aves se complementan entre si”, indica o biólogo.

Así, mentres os picafollas e as estreliñas riscadas atacan aos pulgóns nas ramas máis finas, os tordos e os paporrubios céntranse nos gurgullos nas grosas. Pola súa banda, os páxaros carpinteiros aliméntanse de carpocapsas que localizan nos troncos.

Os paxaros compleméntanse: os picafollas céntranse nos pulgóns, os paporrubios nos gurgullos e os paxaros carpinteiros na carpocapsa

Contribuír a respectar os polinizadores

Máis aló da incidencia directa que as aves poidan ter no control efectivo das pragas, a súa presenza no pomar trae parello outros beneficios, tal e como apunta o investigador.

A actuación das aves leva unha redución importante das pesticidas. “No caso do pulgón cincento, as aves poden chegar a controlar a praga e non ser necesario recorrer a solucións químicas”, apunta o biólogo.

No caso doutras especies como a carpocapsa, a incidencia das aves acompañada de tratamentos con feromonas poden ser alternativas factibles, sen necesidade de fumigar as maceiras, como indica García.

A redución do emprego de pesticidas reduce o impacto ambiental e contribúe a unha maior presenza de polinizadores, fundamentais para o desenvolvemento da produción de mazás.