Ash4Soil: Unha solución innovadora para revalorizar residuos gandeiros e mellorar solos ácidos

En España, case o 40% dos solos presentan un pH ácido, o que limita de forma significativa o seu potencial produtivo. Para mellorar estes solos e optimizar o rendemento dos cultivos, é fundamental empregar materiais encalantes xunto con fertilizantes que cubran as deficiencias de nutrientes como o nitróxeno, fósforo e potasio.

Porén, a produción e transporte destes materiais encalantes dende canteiras do leste e sur da península supón un alto custo ambiental e enerxético. Ademais, este proceso resulta especialmente custoso en rexións con solos ácidos como Extremadura, Castela e León e Galicia.

Unha solución baseada na revalorización de residuos

Para mitigar estes impactos e aproveitar os recursos locais, xorde unha proposta innovadora: utilizar subprodutos gandeiros e forestais, como as cinzas procedentes da queima de residuos forestais e os puríns gandeiros, para producir un corrector-fertilizante que favoreza a mellora destes solos.

Este proxecto, denominado Ash4Soil, busca transformar os residuos gandeiros nunha ferramenta de gran valor para mellorar a calidade do solo e, á vez, promover a economía circular.

Un dos aspectos máis relevantes de Ash4Soil é a revalorización dos residuos gandeiros, especialmente os puríns xerados nas explotacións de vacún, porcino e avícola, un problema común en moitas explotacións do norte de España, onde as rexións de Galicia, Extremadura e Castela e León concentran unha gran cantidade de produción gandeira.

Estes residuos son difíciles e custosos de xestionar e, sen unha valorización adecuada, poden xerar importantes problemas ambientais, como a contaminación dos solos e dos acuíferos.

Este fertilizante non só axuda a enriquecer os solos ácidos con nutrientes esenciais, senón que tamén contribúe á xestión sostible dos residuos gandeiros

Neste contexto, Ash4Soil introduce unha solución innovadora que aproveita os puríns e a galiñaza, combinándoos con cinzas de orixe forestal, para obter un fertilizante orgánico de alta calidade. Este fertilizante non só axuda a enriquecer os solos ácidos con nutrientes esenciais, senón que tamén contribúe á xestión sostible dos residuos gandeiros, o que á súa vez reduce os impactos negativos no medio ambiente.

O produto resultante deste proceso é un corrector-fertilizante que non só mellora a calidade do solo, senón que tamén resulta doado de transportar, manexar e aplicar. A súa principal vantaxe é que combina dous subprodutos de gran relevancia para o sector gandeiro: os puríns, que son un residuo en exceso e de difícil xestión, e a cinza forestal, que contribúe á neutralización da acidez do solo, mellorando a súa estrutura e favorecendo un maior rendemento dos cultivos.

Beneficios para o solo, o medio ambiente e o sector gandeiro

Este produto ten o potencial de ofrecer un mercado adicional para os gandeiros, que poderán beneficiarse da venda de puríns a unha empresa que os transformará en fertilizante. Este modelo non só reduce os custos de xestión de residuos, senón que tamén pode converterse nunha nova fonte de ingresos para as explotacións.

Este produto ten o potencial de ofrecer un mercado adicional para os gandeiros, que poderán beneficiarse da venda de puríns a unha empresa que os transformará en fertilizante

O proxecto pon un énfase especial no sector agrícola, xa que a mellora dos solos ácidos é crucial para optimizar a produtividade en diversas zonas agrícolas. Neste sentido, avaliaranse no campo as mellores mesturas de galiñaza, purín porcino e vacún combinadas con cinzas, inicialmente probadas en condicións controladas de invernadoiro.

As probas levaranse a cabo en Extremadura (Almacenes El Boina), Castela e León (Agrobarcenilla) e Galicia (A Carqueixa), zonas que representan os tipos de solos e cultivos máis representativos de cada rexión. Os cultivos seleccionados para esta fase de avaliación son a cerdeira na súa modalidade de cultivo perenne (Extremadura), trigo (Castela e León) e unha pradeira mixta en Galicia.

Estes cultivos foron elixidos non só pola súa relevancia económica e agronómica, senón tamén pola súa capacidade de responder positivamente ao axuste do pH e á mellora da fertilidade do solo.

Avaliaranse 25 tratamentos diferentes, variando as doses de cinza (2000 e 5000 kg por hectárea) e fertilizantes orgánicos (puríns e galiñaza), ademais de fertilizantes minerais con doses de nitróxeno (50, 100 e 150 kg por hectárea). Para os cultivos anuais, como o trigo e a pradeira mixta, o material corrector-fertilizante Ash4Soil incorporarase no outono, mentres que os fertilizantes minerais aplicaranse na primavera para maximizar a absorción de nutrientes. Para o cultivo perenne de cerdeira, empregarase un deseño de parcelas de ensaio cun enfoque rigoroso para avaliar a súa resposta.

Un proxecto colaborativo con visión de futuro

Para acadar os ambiciosos obxectivos establecidos, contémplase un equipo multidisciplinar coordinado por FEUGA (Fundación Empresa Universidade Galega), no que participan como socios a empresa Greenalia Biomass Power Curtis Teixeiro S.L.U., como provedora de cinzas de orixe forestal; as explotacións gandeiras Sociedade Cooperativa A Carqueixa, Agrobarcenilla S.L. e Almacenes Boina S.L., como provedores de puríns e esterco de galiña e de terras agrícolas de ensaio; a empresa SELGA (Compañía Galega de Silvicultores S.L.), como provedora de terreos forestais de ensaio onde avaliar o produto; e a empresa ARESA (Álvaro Rodríguez Eiras S.L.), que achega os circuítos comerciais xa establecidos entre todas as comunidades autónomas implicadas no proxecto (Galicia, Extremadura e Castela e León).

Así mesmo, a Universidade de Santiago de Compostela participa en Ash4Soil como membro subcontratado, a través do Grupo de Sistemas Silvopastorais, un dos oito grupos de investigación do Departamento de Produción Vexetal e Proxectos de Enxeñaría.

Ademais das tarefas de coordinación dirixidas por María Rosa Mosquera-Losada, o grupo de investigación de Sistemas Silvopastorais participa na formulación do produto corrector-encalante Ash4Soil e a súa avaliación, validando os resultados obtidos ao longo de todo o proxecto.

Proxecto de innovación enmarcado dentro do Plan Estratéxico da Política Agraria Común (PEPAC) 2023-2027, financiado nun 80% polo Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural (FEADER) da Unión Europea e nun 20% polo Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación (MAPA). A Dirección Xeral de Desenvolvemento Rural, Innovación e Formación Agroalimentaria (DGDRIFA) é a autoridade encargada da aplicación destas axudas. Orzamento total do proxecto: 600.000,00 €. Subvención total: 575.700,36 €.